“JEKOA̱N koai je karro, tonga kʼoéjnaa je chjota xi China tsʼe”. Kui én jebi kinrʼoé Alexandra nga tíjnaya karro kʼianga tjíokoya nga kjoaʼato jngo naxinandá xi tiya nchja̱ni Sudamérica. Nga mele skoe̱ jme xi kjima kitjojeen karro kʼoa tsabee jngo ti xi China tsʼe xi tojngo jao én kastía nchja̱. Ti jebi kui kʼoatítsole je xi agente sʼin tíjna ya frontera jme xi koantʼain. Kʼoa je Alexandra nga ya tíjnajin jtín xi én chino male xi tsʼe testigole Jeobá, kʼoakitso nga koa̱n je sikʼatoyale én.

Ti jebi kʼoakitso nga kjiole tsakai xo̱nle ya naxinandá jñani kjoaʼato tonga nga koanchéle je xo̱nle kao tao̱nle. Nga títjon, alikui koankjainle je agente kʼoa saʼnda kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga chjota síkjaʼatoché je Alexandra. Xijekoanni, chan koankjainle jmeni xi kitso je ti xi China tsʼe, tonga tjínnele multa tsakʼéchjí nga tsín yʼa xo̱nle. Je Alexandra kʼoakitso nga 20 dólar sikinyale. Je ti ngotjo ngosá kitsjoanile kjoanda Alexandra kʼoa kʼoakitsole nga tsjoánile je tao̱nle kʼoa nga tsʼato kʼoakji tsjoánile. Je Alexandra kʼoakitsole nga tsín jme xi mele, nga tsjoa tjínle nga tsakasenkao kʼoa nga toxá tjínnenile kʼoasʼin. Kʼoati kitsjoa kʼale xo̱n xi Biblia yʼangini kʼoa kʼoakitsole nga katakotʼaya Biblia kao testigole Jeobá.

Tsjoa sʼená nga noʼyá josʼin tjíobakóle kjoanda xínkjín chjota ninga tsín bexkon. Ninga je xi relijión tjíojin kʼoa ninga je xi kʼoatso nga tsín relijión tjíojin bakóní kjoanda tojo kisʼin Alexandra. Tsa jilani, a kʼoati tsakakui kjoanda jebi. Nʼio chjíle jme xi tichjonangiaa nga̱ je Jesús i kitso: “Tongisa [ndani] nga kʼoee kaoni tsa nga chjoé” (Hechos 20:35). Xi ijngosani, je chjota científico kʼoati mandosinle jebi nga̱ tíʼyale nga nda bijnaa kʼianga tjotʼaa. Kataʼyala jósʼin basenkaoná.

Tíʼyale nga tsjoa sʼená nga tjotʼaa. Je pastro Pablo kʼoakitso nga tsjoake Niná “je xi kao kjoatsjoa tsjoá”. Jé kinchja̱ni je chjotale Cristo xi kitsjoale jme xi koanchjénle je chjotale Cristo xi ngikʼa je xi kjoa tjíofaʼatojin (2 Corintios 8:4; 9:7). Je Pablo kʼoakitso nga kuinga tsjoa kisationile je chjotale Cristo nga kitjotʼa kʼoa nga tsakinyakao xi kjaʼaí.

Tojo tso je chjota xi tsakatiotsʼinya joma kʼianga tjotʼaa, kʼoatso nga “ya síxá xokoajkoaa ya jñani nroani nga tsjoa sʼená, jonikoaa xíngiaa kʼoa jokji nʼiojin maa, kʼoa jebi basenkaoná nga nda sʼe tokoán”. Ijngo xi estudio bʼasje kʼoakitso kʼianga “ʼyani xi tao̱n tsjoále xi kjaʼaí ngisaa tsjoa sʼele tikʼoajinni xi toje síkjeya je tao̱nle”.

A sakʼoaa kʼoasʼin nikjaʼaitsjain nga tsín bichó nganʼioli jokji meli kʼoasʼiain tsakai. Ngatsʼiñá nga mená nga tsjoa sa̱tío  tokoán josʼin tsjoa sʼele “je xi kao kjoatsjoa tsjoá”. Je xi ngisa chjíle ali tsakuijin tsa síxkónkji kʼoee, kuiní nga ñaki kʼoatjín tokoán jmeni xi tinʼia. Jngo chjoón xi testigole Jeobá ma kisikasénle tao̱n xi bʼasje rebista jebi tonga itso én xi kiskile: “Je nó xi tífaʼato toʼi̱natjín ʼndítao̱n bʼejna ya Ndʼia jña chotʼayá”. Kʼoa kitsosa: “Je Jeobá ngisaa tse títsjoásana jokji titsjoa an [...]. Niná xi katʼéchjíno nga tichjoao je xi titsjoa; nda sʼe tokoan”.

Kʼianga tjotʼaa ali tsa tokuijin nga tao̱n bʼé; nkjínsa koya tjín jmeni xi koa̱n sʼiaan.

Je Biblia kʼoatso nga je xi nda chjota sʼele kjoanda, tonga je xi tsʼen tijé síkiʼaonni yaole (Proverbios 11:17). Je xi nda chjota tjotʼaa kʼoa síkʼaya nichxinle kao nganʼiole, kʼoa nkjínsa koya jme xi sʼín. Kʼianga kʼoasʼin fikao yaole tse kjoanda sʼele, kʼoa jngo koya xi basenkao kuinga tsín nanda chʼin sʼele.

Je chjota tjíobee kʼianga je xi binyakao xi kjaʼaí alikui aonjon aontʼa ma yaole kʼoa nda satío kon. Alikui nanda chʼin sʼele. Saʼnda binyakao je chjota xi chʼintáo tjínle jolani tsa esclerosis múltiple kʼoa tsa sida. Kʼoati tíʼyale nga je chjota xi to xán tsakʼi ngasʼa nga kʼoati tsjoánganʼiole kʼianga binyakao xi kjaʼaí, alikui nanda depresión sʼele kʼoa ñʼai tjínle nga skʼuí ijngokʼa.

Tjíokʼa chjota xi kʼoatso nga “kʼianga bakoá kjoamatokon, kjoanda, kʼoa nga tjotʼaa basenkaoná nga tsín chʼao sʼe kjoafaʼaitsjenná”. Nga binyakoaa xi kjaʼaí kʼoati tsín nanda sʼená je estrés kʼoa basenkaoná tsa nangi kʼoa tsa ngʼa tíjna presiónná. Xi ijngosani, je chjota xi jekʼien chjoónle kʼoa tsa xʼinle kʼoati tsín to kjoaba síkʼienjin yaole nga binyakao xi kjaʼaí.

Tojosʼin tiʼyaa, kʼianga tjotʼaa nʼio basenkaoná.

Je Jesús i kitsole chjotale: “Tʼao, kʼoa kʼoaino. Kʼoasʼin tsjoáno [...], jngo choa̱ xi nda, xi tíkjitsenʼio, xi sʼetsaojneya, xi nʼio kitse saʼnda tsaontjai. Je choa̱ xi bʼechoyao, tikuini xi sʼe̱choyanino” (Lucas 6:38). Nga tjotʼaa, kʼoati tsjoáná kjoanda je chjota kʼoa kʼoati sʼín tsanda je. Nga kʼoanʼia bʼainganʼiongañálee xíngiaa kʼoa sʼená miyo.

Kʼoatso kʼa chjotachjine nga “je chjota xi bakó kjoanda binyakao xi kjaʼaí nga kʼoati katasʼín”. Kʼoa “nga bʼéxkia je chjota josʼin bakó kjoanda xi kjaʼaí yaa nroani nga ngisa nʼio tjotʼa”. Jngo chjotachjine kʼoakitso nga “koa̱nná nkjín chjota kuinyakoaa kʼoa tsa sientoje̱ nga jngó jngoá kʼoa nga tsínkui kjuinñá tsa ʼyaxkoaan kʼoa tsa mai”. Xi tsonile, ninga tojngo chjota tibakolee kjoanda koaan ndiaandiaa kʼoasʼin ngatsʼi. A tsí mená  tsa kʼoasʼin ngatsʼi chjota ya jñani tiyoaa. Kʼiatsa nʼio nkjín chjota xi tjótʼa jmeni xi tjínle ndajin sʼin kuiyoaa ngatsʼiaa.

Jokji tse kjoanda sʼe nga tjotʼaa ya bakóná jmeni xi koan ya Florida (Estados Unidos). Nga jaʼa jngo huracán, jngo jtín mani testigole Jeobá xi kʼoasʼin kitsjoanganʼio. Kʼianga tjíokoyale je material xi kʼoendayani jngo niʼya, ngatsʼi xi ya tjío tsabee nga je xi kjindai niʼyale chjota xi tiya chrian tíjnani chʼao kisʼe kʼoa tsakʼéndayaa. Xijekoanni, chjota xi tsʼe niʼya jngo xo̱n kisikasén ya oficina xi tíjnatítjon xi tsʼe testigole Jeobá. I kitso: “Tsjoano kjoanda ngantsjai. Kjesa bʼexkonjian chjota xi kʼoasikji nda chjota”. Nga kitsjoa kjoanda chjota jebi, tao̱n kisikasén kʼoa kʼoakitso nga kui xá koa̱nchjénni “je xá xi sʼín je testigo”.

Jngo chjota científico xi i̱ kitso: “Je chjota toxá yʼani nga binyakao xi kjaʼaí”. Kʼoa kʼoakitsosa nga je “xtiʼndí bakó kjoanda saʼnda nga kje majinle nchja̱”. Tojo tso ya Biblia kui kʼoanʼiañá nga sénle Niná kichʼá, xi tsonile, nga kʼoati koa̱n kʼoakoa̱nkjoaan jokjoan je Niná (Génesis 1:27).

Je xi kʼoati nʼio bakó je Jeobá Nináná kuiní nga tjotʼa. Jé títsjoáná kjoabijnachon kao ngayeje xi tjínná nga tsjoa katasʼe tokoán (Hechos 14:17; 17:26-28). Je Biblia basenkaoná nga ngisasa nda ʼyaa je Nʼainá xi tíjna ngʼajmi kʼoa nga ʼyaa jmeni xi tjínndajinle xi kao chjotasonʼnde. Kʼoati bakóyaná jme xi tísʼín nga ndasʼin kuiyoaa nichxin xi nroaján * (1 Juan 4:9, 10). Nga nʼio tjotʼa je Niná kʼoa nga sénle kisikʼaná, kuinga nda biyoñá kʼianga tjotʼaa kʼoa nda biyoaa ngixko̱n (Hebreos 13:16).

Kʼoa jókoanni je Alexandra xi kanikʼaxkiaa nga kafitsʼiani kjoaʼmiya jebi. Jngo chjota xi kʼoati ya tíjnaya karro kʼoakitsole Alexandra nga tsín tikʼia kʼoainile je tao̱n xi kisikinya. Tonga je ti xi tsakasenkao Alexandra kinchjaale miyole xi ya tsʼe jñani faʼato je karro, kʼoa kʼoasʼin kitsjoanile je xi 20 dólar. Kʼoa kʼoakisʼin jokitsole Alexandra, kiskotʼaya je Biblia. Nga jekoanni jan sá, nʼio tsjoa koanle Alexandra nga ya kiskajin kʼianga kisʼejna kjoajtíntse xi tsʼe testigole Jeobá nga én chino ya Perú. Nga kitsjoa kjoanda ti jebi kʼoakitsole Alexandra kao xi ya tjenkao nga katafikjen ya restaurant xi tíjnale.

Tojosʼin tiʼyaa, nga tjotʼaa kʼoa nga binyakoaa xi kjaʼaí nʼio tsjoa sʼená. Kʼoa ngisaa tinʼio ndangáni tsa kʼoasʼin skoe̱ni je Niná Jeobá je chjota xi kabinyakoaa (Santiago 1:17). Tsa kʼoasʼiain kʼoati nʼio tse kjoanda sʼe̱li.