JE Blessing * kʼoatsakʼinle nga ya sixá jñani sʼejonle chjota ya Europa. Nga jete nichxin nga totaon tíʼya kʼoa nga kʼoatíʼmile nga tjín xi si̱kao je familiale, kjoanʼio kisʼenele nga xá chajngi katasʼín.

Kʼianga jngo nitje̱n tjínnele nga 200 kʼoa tsa 300 euro sikinje nga kʼoechjí je tao̱n xi tsʼato 40,000 euro * kisijé je chjoón xi naile ma ya ndʼia jñani tjío yánchjín xi xá chajngi sʼín. Je Blessing itso: “Nʼio nkjín kʼa koanmena nga tókachjinga, tonga alikui koan tokoan nga kʼoakisʼian nga̱ tsín mena nga jme xi katamale je familiana. Likui koan jokisʼian”. Ñola miyón mani je chjota xi kui kjoa tjíojin je kjoa xi tsakʼejnajin je Blessing.

Jelame ño jmi nó, nga jngo ti xi José tsakʼin xi jo choʼnda sʼin kisatena, kʼoa jé xtindsʼe̱ xokisikao. Kʼoa yaa kichosíxá ya ndʼiale jngo chjota xi nʼio ʼyale ya Egipto. Je José alikui totaon tsaʼya nga títjon jokoantʼain je Blessing. Tonga je chjoónle naile kʼoakitsole nga katabajnakao. Kʼoa nga tsín koanjyole, énndiso tsakáne kʼoa kʼoakitso nga je José koanmele nga kisikaojée. Ndoyá kichani kʼoa kadena kisʼetʼa (Génesis 39:1-20; Salmo 105:17, 18).

Jenʼio kjoatse nga kʼoakoantʼain je José, kʼoa je Blessing kui nichxin xi tiyoaa ndʼaibi nga kʼoakoantʼain. Nga chjota saténa, jenʼio kjoatse nga kʼoama. Je xi chjota baténa, to tsojmi sʼin bekon chjota kʼoa to tao̱n xi ngisa mandosinle.

Kʼianga kisatio kjoajchán kʼiaa nga ngisa nkjín chjota xi choʼnda kinikao. Kʼoatso én nga ya Canaán, je faraón xi tsʼe Egipto xi Tutmosis III tsakʼin,  90,000 chjota kikao xi kisíkatíonʼio. Chjota jebi yaa kisixá jñani tjío je mina, jña kisʼenda yo̱ngo̱ kʼoa jña kisʼenda jña fiya nandá.

Je kjoajchán xi kisatio nga tsakatéxoma je chjota romano, nʼio nkjín chjota xi choʼnda kinikao kʼoa kʼianga nkjínsa choʼnda machjénle, kjoajchán tsakatío. Kʼoatso én nga kʼianga siglo 1, basen chjota xi tsakatio ya Roma xi choʼnda koan. Je chjota xi choʼnda koan xi ya tsʼe Egipto kʼoa kao xi ya tsʼe Roma totaon tsaʼya. Tobʼelañá ya Roma, je choʼnda xi kisixá ya mina to 30 nó tsakatio.

Jokji nga ki nó alikui kichangi kjoa jebi. Nga siglo 16 saʼnda siglo 19, je negosio xi ngisa nʼio kisʼe ya África kao América kuinga nʼio nkjín chjota kisatena xi choʼnda kinikao. Tojo tso je informe xi kitsjoa je UNESCO kan aonlaxó kʼoa tsa kantelaxó miyón chjota xi xʼin, xi yánchjín kao xtiʼndí xi kindoa kʼoa kisatena. Sientoxó jmi xi ya kʼien nga jaʼatojin ya ndáchikon Atlántico. Jngo choʼnda xi tsʼangile yaole xi Olaudah Equiano tsakʼin, kitso: “Tokʼoamaná nga tjíokjiʼndáxá je yánchjín kʼoa nga totjíotsenesa je chjota xi totjíokonni̱ma̱sa”.

Tonga ali tsa to nichxin kjoatsejin nga kʼoasʼin choʼnda kinikao je chjota. Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, je Oficina Internacional del Trabajo kʼoatso nga 21 miyón chjota xi totaon tjíoʼya nga tjíosíxá, xi nʼio tochoa machjíle kʼoa xi saʼnda tsín machjíle. Je chjota jebi yaa tjíosíxá jñani tjío mina, jñani manda najño, jñani manda ladrillo, jñani xáchajngi ma, kʼoa tjínkʼa xi xá yandʼia tjíosʼín. Ninga tsín tsjoáʼnde kjoatéxoma nga kʼoakoa̱n, sa nkjín sa nkjín choʼnda xi totaon tjíoʼya.

Nga totaon tsaʼya je xi choʼnda koan kisitoánntjai yaole nga mele nga ndaí koatio. Nga nó 73 tongileni nga nó 1, je gladiador xi Espartaco tsakʼin jngo sientola jmi choʼnda xi je tsakasentítjonle nga kiskantʼa kao Roma, tonga alikui kʼoakoanle. Kʼoa nga siglo 18, je xi choʼnda koan ya Isla xi Española ʼmi kisitoánkao je xi naile koan. Nga totaon tsaʼya nga kisixá jña kji nda̱jai kuinga chan jngo kjoajchán tsakʼéjnani. Tejan nó kisʼejna kjoajchán kʼoa kʼoakoanni nga tsakʼejnandaí Haití nga nó 1804.

Jmeni xi koan ya Egipto nga kinikatíondaí je chjota israelita kui xi ngisa nʼio ʼyale. Janla miyón chjota xi choʼnda sʼin tjío ya Egipto xi kinikatíondaí, ñaki jngo naxinandá mani. Nga nʼio tse  kjoañʼai kinikjaʼá machjén nga tjín xi sikatíondaí. Je Biblia kʼoatso nga totaon tsaʼya ya Egipto nga choʼnda koan (Éxodo 1:11-14). Jngo faraón xi saʼnda kʼoakitso nga katanikʼien je xtiʼndí nga tsín tosi tonda katamankjín je chjota israelita (Éxodo 1:8-22).

Alijme xi mangóson josʼin kinikatíondaí je chjota israelita ya Egipto, nga̱ jé Niná kisikatíondaí. Je Niná kʼoakitso nga nʼio nda be je kjoañʼai xi tjíofaʼá je naxinandále kʼoa kʼoakitso nga sikatíondaí (Éxodo 3:7, 8). Saʼnda nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, je chjota judío xki̱ nó bʼasje je sʼuí Paxko nga síkjaʼaitsjenya jmeni xi koan (Éxodo 12:14).

Je Biblia kʼoatso nga tsín sasénle je Niná jmeni xi tsín kixi tíjna kʼoa kʼoati tso nga tsín tíbʼantjaiya (2 Crónicas 19:7; Malaquías 3:6). Je Niná kui xá kisikasénni je Jesús “nga kuinchjayajinle preso nga koationdaí, kʼoa [...] nga sikʼéyondaí xi kinikiʼaon” (Lucas 4:18). A kui xá jaʼaini Jesús nga sikatíondái je chjota xi totaon tjíoʼya nga choʼnda ma. Mai. Je Jesús kui xá jaʼaini nga sikatíondaí chjota xi tʼatsʼe jée kao kjoabiya. Nga koanskanni tijé i̱ kitsoni: “Je xi kjoakixi sikatíondaíno” (Juan 8:32). Je kjoakixi xi jaʼaitsoya je Jesús nʼio nkjín koya josʼin tjíosíkatíondaí je chjota (chótsenlai rekuadro “ Tsakʼejnandáile jmeni xi choʼndale koan”).

Jé Niná tsakasenkao je José kʼoa kao je Blessing nga tsakationdaí. Koaan kʼoéxkiai xi tʼatsʼe José ya kapítulo 39 saʼnda 41 xi tsʼe Génesis. Tonga josʼin tsakʼejnandaí je Blessing kʼoati nʼio tjínle kjoandosin.

Kʼianga tsakichonsje ya naxinandá xi tíjna ya Europa, je Blessing yaa ki ya España. Yaa kiskajin je testigole Jeobá kʼoa kiskotʼaya je Biblia. Alikui timenile kʼoasʼin jmeni xi kisʼin tsakai. Tosaa tsakajngixá kʼoa kʼoakitsole je chjoón xi naile koan nga katasíkʼajenle jotjín bʼéchjíle nga xki̱ sá, kʼoa je chjoón koanjyole. Ñandia je chjoón jebi kinchjaale teléfono je Blessing kʼoa kʼoakitsole nga tsín tijme xi kitjennile kʼoa kisijéle kjoanichatʼa. Ánni nga kʼoakisʼinni. Kuinga kʼoati jetíkotʼaya Biblia kao je testigole Jeobá. Je Blessing itso: “Tokʼoamaná josʼin síkʼéjnandaíná je xi kjoakixi”.

Je Jeobá nʼio aon koanle nga tsabe je naxinandále nga nʼio tse kjoañʼai tsakjaʼá ya Egipto kʼoa nichxin xi tiyoaa ndʼaibi kʼoati nʼio aon male nga be jmeni xi tsín kixi kjima. Tonga nga tjóxin je kjoañʼai xi tjíofaʼá je choʼnda xi totaon tjíoʼya, machjén nga jngokʼa kʼoantjaiya josʼin tjío je chjotasonʼnde. Je Niná kʼoatso nga kʼoasʼin, itso: “Tichoyalee ngʼajmi chjotse kao sonʼnde chjotse, jña nga tíjnantsjai xi kjoakixi, josʼin nga kitsjoa tsʼoa Niná” (2 Pedro 3:13).