1. Ánni nga kisʼenile nganʼio je choʼndale Niná xi tsakatio nichxin kjoatse.

 YA Biblia kʼoasʼin bʼaxki̱ nga kisʼele nganʼio je choʼndale Niná. Ninga kʼoalani, chjota jebi sakʼoa kinroajen kon. Tobʼelañá, je rey David nʼiojin koan kʼoa kisʼele nganʼio tonga sakʼoa kinroajen kon kʼoa kitsokjon (Sal. 30:7). Kʼoa je Sansón kisʼele nganʼio, tonga kuinga kisʼenile nganʼio nga je Jeobá kitsjoale nganʼiotsjele. Kʼoati koanjinle nga tsín tikʼoakji tse nganʼio sʼe̱nile tsa tsín je Jeobá koasenkao (Juec. 14:​5, 6; 16:17). Chjota jebi jé Jeobá tsakasenkao nga nʼiojin koan kʼoa nga kisʼele nganʼio.

2. Ánni kʼoakitsoni je pastro Pablo nga tosa kʼia tjínle nganʼio kʼianga tínroajen kon (2 Corintios 12:​9, 10).

² Je pastro Pablo kʼoati koanjinle nga machjénle nganʼio xi tʼatsʼe Jeobá nroani (tʼexkiai 2 Corintios 12:​9, 10). b Tojo maa ngatsʼiaa, je Pablo kʼoati chʼin tsakʼetʼale (Gál. 4:​13, 14). Kʼoati sakʼoa ñʼai koanle nga kui kʼoakisʼin xi ndatjín (Rom. 7:​18, 19). Sakʼoa kisikjáojin kʼoa kitsokjón tsa tjín xi sikʼien (2 Cor. 1:​8, 9). Ninga kʼoalani, i kitso: “Nga inda an, kʼia tjínna nganʼio”. Kuinga kʼoakitsoni Pablo nga je Jeobá kitsjoale nganʼio xi koanchjénle.

3. Jmé xi chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi.

³ Je Jeobá kʼoati tsoná tsanda ñá nga je tsjoáná je nganʼio xi koa̱nchjénná (1 Ped. 5:10). Tonga nga tsjoáná nganʼiole tjínnele nga si̱jélee kʼoa alikui koa̱n tokʼoéjngoaa tokoán. Tobʼelañá, tsa jngo chxoa̱ tsojmi xi ma chine tíjnaná machjén nga chi̱nee ánni nga tsjoánganʼioniná. Tikʼoasʼinni,  nga tsjoáná nganʼiole Jeobá machjén nga si̱jélee. Jósʼin basenkaoná Jeobá kʼoa jméni xi sʼiaan nga koasenkaoná je nganʼio xi tsjoáná. Kataʼyala jósʼin tsakasenkao Jeobá je profeta Jonás, je María, xi na̱le koan Jesús kʼoa kao je pastro Pablo. Kʼoati jchaa nga kʼoati sʼín ndʼaibi je Jeobá nga basenkao je choʼndale.

4. Jméni xi koa̱n sʼiaan nga tsjoáná Jeobá je nganʼiole.

⁴ Machjénní nga si̱jélee Jeobá je nganʼiole ánni nga tsjoániná. Kʼianga bʼetsʼoalee nrʼoéná kʼoa tsjoáná “je nganʼio xi nʼio tse” (2 Cor. 4:7). Kʼoati machjén nga kʼoéxkiaa je Biblia kʼoa si̱kjaʼaitsjenjiaan jmeni xi tso (Sal. 86:11). Je Énle Niná tjínle nganʼio (Heb. 4:12). Kʼiatsa kʼoétsʼoalee Jeobá kʼoa kʼoéxkiaa je Biblia chókjoajinná je kjoa xi kuitjátojiaan. Tosi tonda kao kjoatsjoa si̱xálee Niná kʼoa si̱tjosoán je xá xi bʼainá jinnaxinandále ninga ñʼai koa̱nná. Jósʼin tsakasenkao Jeobá je Jonás.

5. Ánni nga nganʼio koanchjénnile Jonás.

⁵ Je Jonás nganʼio koanchjénle nga kitjosonle je xá xi tsakánele Jeobá. Tonga kʼianga kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín kuitjosonle je xá xi kisʼenele, tosaa totsakanga kʼoa jngo chitso tsakʼejnaya xi xin ʼnde kikao. Nga kʼoakisʼin alikui nda kichomani. Ngatsʼi xi ya tjíoya chitso me ya kʼien nga jngo jtsíntjao̱nʼio jaʼa. Kʼianga kisikʼatjenngindá je chjota xi tjíoya chitso jngo jti̱ kiskojen kʼoa kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga to jeya kuiyá. A kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga jekitsjionkon Jeobá. Ninga tsínlani ʼyaa josʼin kisikjaʼaitsjen Jonás tonga nʼiojin kisikjáojin.

6. Tojo tso Jonás 2:​1, 2, 7, jméni xi tsakasenkao Jonás kʼianga ya tíjnaya tsʼoa̱ jti̱.

⁶ Kʼianga ya tíjnaya tsʼoa̱ jti̱ je Jonás tsakʼétsʼoale Jeobá nga katabasenkao (tʼexkiai Jonás 2:​1, 2, 7). c Je Jonás koanjinle nga kjuinrʼoéle Jeobá nga kʼoetsʼoale nga̱ kʼoakoannile nga tsín kisitjoson je xá xi kisʼenele. Kʼoati kisikjaʼaitsjenjin jmeni xi tso je Énle Niná. Jómani ʼyaa jebi. Kuinga ʼyañá nga̱ kʼianga tsakʼétsʼoa kui kisikʼaxki̱ jmeni xi tso libro xi ts’e Salmos (tingósonkoai Jonás 2:​2, 5 kao Salmo 69:1; 86:7). Je Jonás nʼio nda tsabe jmeni xi tso libro jebi. Kʼianga kui kisikjaʼaitsjenjin nga tíjnaya tsʼoa̱ jti̱ ñaki tsakʼéjngo kon nga je Jeobá koasenkao. Kʼoa nga koanskanni, kisitjoson je xá xi tsakánele Niná (Jon. 2:10–3:4).

7, 8. Jmé xi tsakasenkao jngo ndsʼee nga kichokjoajinle nga kjoa jaʼatojin.

⁷ Je choa̱le Jonás koasenkaoná kʼianga kjoa bitjatojiaan. Si̱kjaʼaitsjenla jokoan jngo ndsʼee xi Taiwán tsʼe, xi Zhiming ʼmi. d Je ndsʼee jebi chʼin tjínle, kʼoa tsín tinda kikaoni xínkjín nga je Jeobá tísíxále. Nga bʼétsʼoa kʼoa nga kotʼaya Biblia ndsʼee jebi kʼoasʼin basenkaoni Jeobá. Itso: “Kʼianga kjoa sʼe sakʼoana nʼio sikjáojian kʼoa ñʼai mana nga kotʼaya nga toʼan”. Tonga alikui tobʼéjngo kon ndsʼee jebi. Itsosa: “Jé títjon Jeobá bʼetsʼoale, audífono bʼeya xo̱ñoa kʼoa kui nrʼoele je kjoajnda xi jndaa. Tochéché se josaʼnda nga nda sʼe tokoan kʼoa xijema kʼiaa kotʼaya”.

 ⁸ Nga kʼoasʼin kotʼaya nga toje Zhiming kui xi tíbasenkao nga tíchókjoajinle nga kjoa faʼatojin. Kʼianga to jekjimandani nga kitiya kʼoakitsole jngo chjoón chjinexki nga choa tjínle je njínle xi glóbulos rojos ʼmi kʼoa nga machjén nga njín xi̱nyále. Jngo nitje̱n tongini nga kjesa tiyajin kui tsakʼéxkia tʼatsʼe jngo tichjaa xi kʼoati kui kjoa jaʼatojin nga kitiya. Ngisaa choa glóbulos rojos tjínle tichjaa kʼianga kitiya kʼoa koanndayani ninga tsín njín kixinyale. Je choa̱le tichjaa nʼio tsakasenkao nga kixi kitʼale Niná.

9. Jméni xi sʼiain tsa tsín tichókjoajinnili je kjoa xi tibitjatojin (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).

⁹ A nʼio nikjáojin kʼianga kjoa bitjatojin. A tsín titsoni tokuin nga bʼetsʼoai, kʼoa a tsín titsoni tokuin kʼianga chotʼayai. Kuenta tʼiain nga je Jeobá nda majinle je kjoa xi tibitjatojin. Kʼianga kjoa bitjatojin, ninga tochoa én si̱chjáin nga kʼoétsʼoalai, ñaki kʼoatʼai tokuin nga je koasenkaoli (Efes. 3:20). Kʼiatsa tsín ndatjín tokuin kʼoa tsa ñʼai mali nga chotʼayai kʼoa nga bʼexkiai koaan kuinóʼyalai grabaciónle Biblia kʼoa tsakuije̱ grabaciónle xo̱n xi Énle Niná faʼaitʼa. Je xi kʼoati koasenkaoli kʼiaa nga kuinóʼyalai je kjoajnda xi jndaa kʼoa tsa chótsenlai video xi faʼaitʼa ya jw.org. Kʼiatsa kʼoasʼiain jebi kʼoa tsa kʼoétsʼoalai Jeobá joxi ini tiʼmilai: “Tʼiain kjoanda tʼainái nganʼio”.

10. Jósʼin tsjoánganʼioná je ndsʼee.

¹⁰ Kʼoati je ndsʼee síchjén Jeobá nga basenkaoná. Je ndsʼee sínʼio tokoán kʼianga kjoa bitjatojiaan kʼoa binyakaoná nga bitjosonná tsa jme xá sʼe̱nená (Col. 4:​10, 11). Kʼiaa nga ngisa machjénná miyoná kʼianga kjoa bitjatojiaan (Prov. 17:17). Kʼiatsa jetínroajen tokoán kʼoa tsa tsín tisin tjínniná, binyakaoná je ndsʼee nga nda satío jngokʼa tokoán kʼoa nga nʼio satío kjoamakjainná. Kataʼyala josʼin tsakʼainganʼiole je María, xi na̱le koanni je Jesús.

11. Ánni nga nganʼio koanchjénnile je María.

¹¹ Je María tsee nganʼio koanchjénle nga kuitjosonle josʼin mele Jeobá. Nʼiojin  kisikjáojin nga kʼoakitsole je ánkje Gabriel nga ʼndí sʼe̱le nga kje bixanjin, nga̱ tsín be josʼin nijchá jngo ʼndí, kʼoa nga je sijchá je xi Mesías koa̱n nga koa̱nskanni. Nga kje chjota bajnakaojin, tjínnele kʼoakitsole José nga ʼndí yʼa (Luc. 1:​26-33).

12. Tojo tso Lucas 1:​39-45, jósʼin tsakʼainganʼiole María.

¹² Jósʼin tsakʼainganʼiole María nga kitjosonle je xá xi kisʼenele. Tjín xi tsakinyakao nga kitjosonle. Tobʼelañá, je María kʼoakitsole je ánkje Gabriel nga kʼoakatatsole jósʼin tjínnele xijchá je ʼndí xi sʼe̱le (Luc. 1:34). Xijekoan, yaa ki Judá nga kisíxatʼa Elisabet, xi xínkjín mani. Nʼio ndasʼin kichomani nga kʼoakisʼin. Nga̱ je Elisabet nda tso én tsakjákao María kʼoa je Niná nganʼiotsjele kisichjén nga jngo én kinchja̱ Elisabet tʼatsʼe ʼndí xi sʼe̱le María (tʼexkiai Lucas 1:​39-45). e Je María kʼoakitso nga je Jeobá tsakasenkao (Luc. 1:​46-51). Jé ánkje Gabriel kao Elisabet kisichjén Jeobá nga kitsjoanganʼiole María.

13. Jósʼin kichomani kʼianga nganʼio kisijéle ndsʼee je Dasurí.

¹³ Tojo koan je María, kʼoati koa̱n kuinyakaoli je ndsʼee tsanda ji. Kataʼyala jokoan jngo tichjaa xi Bolivia tsʼe xi Dasurí ʼmi. Je nʼaile tichjaa táo chʼin kiskatʼale kʼoa yaa hospital kikajna. Je tichjaa koanmele nga nda kisikuinda je nʼaile (1 Tim. 5:4). Alikui choa ñʼai koanle je tichjaa, kuinga nganʼio koanchjénnile nga nda kisikuinda je nʼaile. Itso: “Nkjín kʼa nga kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín tikʼoakoa̱nnina”. Kʼianga tosʼa kisikuinda je nʼaile, alikui ʼya xi jokitsole tsa nganʼio machjénle. Je Dasurí itso: “Alikui mena nga xá koanele je ndsʼee. I kixian: Jé Jeobá koasenkaona. Nga tsín kuenta kisʼian je ndsʼee, koanjinna nga toʼan tibanele xá yaona” (Prov. 18:1). Je tichjaa kiski kʼale miyole nga kʼoakitsole jme kjoa xi tífaʼatojin. Itsosa: “Nʼio nda tsakinyakaona je ndsʼee, jaʼaikaona xi kiskine nga tsakatejnaʼnda je nʼaina kʼoa tsakʼéxkiana textole Biblia. Tsjoa sʼe tokoán nga ʼyaa nga tsín toñá tiyoaa. Nga ya familiale Jeobá tiyojinlee binyakaoná je ndsʼee nga nganʼio machjénná, kʼiatsa ba tjín tokoán kʼoa tsa jme xi kjimaná”.

14. Ánni nga kʼoaiʼndenilee xi chjotajchínga sʼin tjío kʼiatsa tsjoánganʼioná.

¹⁴ Kʼoati je xi chjotajchínga sʼin tjío síchjén Jeobá nga binyakaoná, jngoo kjoatjao xi tsjoáná Jeobá nga tsjoánganʼioná kʼoa nga sinʼiojinná ndsʼee jebi (Is. 32:​1, 2). Kʼoéyanajmílee ndsʼee jebi tsa jme xi makjáojinná kʼoa kʼoaiʼndelee kʼiatsa tsjoánganʼioná. Jé xi chjotajchínga sʼin tjío síchjén Jeobá nga basenkaoná.

15. Jmé kjoachoya xi tjínná ngatsʼiaa xi chjotale Cristo maa.

¹⁵ Je kjoachoya xi tsjoáná Biblia tsjoánganʼioná (Rom. 4:​3, 18-20). Ñá xi chjotale Cristo maa, kui kjoachoya tjínná nga koa̱n kuiyoaa ngantsjai nichxin, tsa ya ngʼajmi tjínná kjoachoya kʼoa tsa i̱ Sonʼnde nga jeʼndenaxó koa̱n. Nga kui jebi choyalee, chókjoajinná jme kjoa xi  bitjatojiaan, nga ʼmiyasoán je Énle Niná kʼoa nga bitjosonná je xá xi kjinená ya jinjtín (1 Tes. 1:3). Kataʼyala jósʼin kitsjoanganʼiole je pastro Pablo nga kʼoati kui kjoachoya jebi kisʼele.

16. Ánni nga nganʼio koanchjénnile je pastro Pablo.

¹⁶ Je Pablo kʼoati nganʼio koanchjénle. Kʼianga kiskile je chjotale Cristo xi Corinto tsʼe kʼoakitso nga ya mangóson joni jngo tiiniʼnde. Kʼoakitso nga totaon tsaʼya, nga chjota kitjenngike, nga kisatele, sakʼoa tsín tsabe jokisʼin, kʼoa nkjín kʼa me kinikʼien (2 Cor. 4:​8-10). Kʼiaa kʼoakitso jebi nga koanjanni kʼa nga kjin kikakóyason, tonga alikui be tsa tsesa kjoa kjoaʼatojin nga koa̱nskanni. Tobʼelañá, jngojtín chjota tsakʼetʼale, kindoaa, me ya kʼien ya jinndáchikon kʼoa ndoyá kichani.

17. Tojo tso 2 Corintios 4:​16-18, jmé xi tsakasenkao Pablo nga kichokjoajinle je kjoa xi jaʼatojin.

¹⁷ Kʼianga kui kisikjaʼaitsjenjin Pablo je kjoachoya xi kisʼele kui xi tsakasenkao nga kichokjoajinle kʼianga kjoa jaʼatojin (tʼexkiai 2 Corintios 4:​16-18). f Kʼoakitsole je chjotale Cristo xi tsakatio ya Corinto nga ngisa nʼiojin kjima ninga jetífengi nganʼiole. Tosaa kui kisikjaʼaitsjenjin josʼin kʼoéjna nichxin xi sʼa nroa. Nga kui kiskoyale nga ya ngʼajmi koai, kui xi ngisa nʼio chjí tsabekon, ñaki kʼoatsakʼé kon nga chókjoajinle tojme kjoa xi kjoaʼatojin tojoni nga kuinjele jmeni xi tíkoyale. Ngisaa kitjonganʼiole Pablo nga kui kisikjaʼaitsjenjin kjoachoya xi kisʼele.

18. Jósʼin tsjoánganʼiole Tíjomir kao familiale je kjoachoya xi tjínle.

¹⁸ Jngo ndsʼee xi Bulgaria tsʼe, xi Tíjomir ʼmi, nʼio nda tíbasenkao je kjoachoya xi tjínle. Jenkjín nó nga kʼien ndsʼe̱ xi maʼndí  xi Zdravko ʼmi, nga carro kisatetʼale. Nga kʼoakoan, je Tíjomir nʼio kisikʼajenle kon. Nga kui síkjaʼaitsjenjin jókoa̱n nga kjoaʼáyanile je kʼien kui xi tíbasenkao je ndsʼee kao familiale nga tjíochókjoajinle je kjoaba xi tjíojin. Itso: “Kui chobayanijin jñáni chjoéyaijin je Zdravko, jmé tsojmi xi kʼoéndalaijin, ʼyáni xi kʼoakʼuínlaijin nga kʼoéjnalaijin sʼuí nga chjoéyaijin kʼoa nga kʼoéyanajmílaijin jokjima nichxin fetʼa xi tiyoaa ndʼai”. Je ndsʼee kʼoatso nga kui tjíobinyakao je kjoachoya xi tjínle nga tjíochókjoajinle je kjoa xi tjíofaʼatojin kʼoa nga tjíokoyale nga kuicho nichxin nga kjoaʼáyanile je ndsʼe̱.

19. Jméni xi sʼiaan nga tosi tonda chóyalee je kjoanda xi kjoaʼaíkao Niná (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).

¹⁹ Jméni xi sʼiain nga tosi tonda kao kjoatsjoa chóyalai je kjoanda xi tsjoáná Niná. Kʼiatsa kui choyalai nga i̱ Sonʼnde kuijnai, tʼexkiai jmeni xi tso Biblia tʼatsʼe ʼndenaxó kʼoa tikjaʼaitsjenjin jokoa̱nchon (Is. 25:8; 32:​16-18). Tikjaʼaitsjain josʼin kuiyoaa ya sonʼndenaxó. A fiya jkui nga ya tijnai, ʼyáni xi ya tjío, jméni xi noʼyalai kʼoa jósʼe tokuin nga ya tijnai. Nga faʼaitʼa je sén jokoa̱nchon ya sonʼndenaxó je xo̱n xi Énle Niná yʼangini ngisaa basenkaoná nga kui nikjaʼaitsjenjiaan. Kʼoati koa̱n chótsenlai video, jolani xi ʼmi, Nga jenda kuiyoaa, Jetíjnachrian kao Cha̱niyai jkui nga jeya tijnai. Kʼiatsa kjitʼa si̱kjaʼaitsjenjiaan josʼin kuiyoaa ya ʼndenaxó koa̱njinná nga totífaʼato je kjoa xi tibitjatojiaan ndʼaibi (2 Cor. 4:17). Je kjoachoya xi tsjoáná Jeobá koasenkaoná nga chókjoajinná je kjoa xi bitjatojiaan.

20. Jñá so̱koná nganʼio xi koa̱nchjénná kʼianga nroajen tokoán.

²⁰ Je Niná tsjoáná nganʼio xi koa̱nchjénná kʼianga nroajen tokoán (Sal. 108:13). Nkjín koya jmeni xi tsjoáná Jeobá xi koasenkaoná nga nʼiojin koaan. Tobʼelañá, tsa ñʼai maná nga bitjosonná je xá xi sʼenená jinnaxinandále, nga chókjoajinná je kjoa xi bitjatojiaan kʼoa tsakuije̱ nga tosi tonda kao kjoatsjoa si̱xálee je Jeobá. Je xi koasenkaoná kuinga kʼoétsʼoaa kʼoa nga chótʼayá je Biblia, kʼoati koa̱n kʼoaiʼndelee je ndsʼee tsa mele kuinyakaoná kʼoa tosi tonda si̱kjaʼaitsjenjiaan je kjoachoya xi tjínná. Je Jeobá tsjoáná nganʼiole ánni nga chókjoajinniná je kjoa xi kuitjátojiaan kʼoa nga tsjoa sa̱tío tokoán (Col. 1:11).