1924: jejngo siento nó jaʼato
JE XO̱N xi Bulletin a tsakʼin xi kitjo nga sá enero nga nó 1924 i kitso: “Nga tosʼa tífitsʼia nó jebi, je chjotale Cristo xi jekisʼenngindá katabásjaile jósʼin nga ngisasa tse sixále Niná”. Je Chjota xi kotʼaya Biblia kʼoakisʼin jotsakʼinle, nʼiojin koan kʼoa tsakásjaile jokisʼin nga kitsoyason.
RADIO KOANCHJÉN NGA TSAKʼINYASON JE ÉNLE NINÁ
Ya Staten Island, Nueva York, je ndsʼee xi tjío ya Betel jetsʼato ñanó nga jngo estación xi tsʼe radio tjíobʼénda xi WBBR tsakʼin. Kʼianga jetsakánda je xoʼba, jngo ndʼia tsakʼénda jñani koationi je xi ya sixá. Kʼoa ijngo tsakʼénda jñani tjen sikjaneni je radio. Kʼianga jekoanjngole ndʼia xi tsakʼénda, je ndsʼee tsakatíonda je ki̱cha̱ xi koanchjénle, tonga ñʼai koanle nga kʼoakisʼin.
Je xi títjon kisʼin kuinga antena tsakinyá. Jao yá tsakinyáñe xi 61 metro ngʼa kʼoa 91 metro ndo je nʼóki̱cha̱ xi tsakjénʼa. Kitsʼin je yá xi tsakinyáñe, tonga jé Jeobá kisinʼiotʼa kʼoa nda kisatio je nʼóki̱cha̱ xi tsakjén. Je ndsʼee Calvin Prosser, xi ya kisixá i kitso: “Tsa tsínlani kitsʼin je yá xi tsakinyañaijin tojinjin kichʼasjengʼaijin yaonajin kʼoa i̱jin tsakixuínjin: ngotjongó kamjeñá je nʼóki̱cha̱. Tonga nga ñʼai koannajin jé Jeobá kichʼasjengʼaijin nga̱ jé tsakasenkaonajin”. Ningalani jekitsjen je nʼóki̱cha̱ tojo tsesa xi kichale nga koan jane radio jebi.
Nga tokʼia tíbʼatsen radio nga kui nichxin, ñʼai kisoko je ki̱cha̱ xi koanchjén. Tjínkʼa chjota xi ya tsʼe ʼnde jebi xi tsakʼéndaya ki̱cha̱ xi sʼetʼale nga fane je radio, yaa tsakatsetʼale je ndsʼee. Kʼoa ʼndele nga jngo micrófono koatse, tosaa kui micrófonole teléfono kisichjén. Ñandia kʼianga jenjio nga sá febrero, je ndsʼee kʼiaa kiskotʼayakao jósʼin sikjane radio jebi. Nga tsín jme xi tjínle xi sikjane kui kise je kjoajnda xi bʼasje je naxinandále Niná. Je Ernest Lowe b kinchja̱le teléfono nga tjíose je ndsʼee, nga̱ tínoʼyale jme xi tjíose ya tjen Brooklyn, xi 25 kilómetro kjin tíjna.
kʼoakitso nga je juez RutherfordJe ndsʼee Rutherford i kitsole: “Tikjitsʼaolao xotinikao nga̱ tokʼoasʼin noʼyale joni tsa chito tjíokján”.
Kʼiaa nga 24 sá febrero nga nó 1924 kinoʼya títjonle je estación xi tsʼe radio. Kʼoa je ndsʼee Rutherford kʼoakitso nga tokui xá koa̱nchjénni estación jebi nga sa̱kóyason Énle Niná. Kui xi koanmele nga koa̱njinle chjota jotso Biblia tʼatsʼe nichxin xi tiyoaa ndʼaibi ninga kjaʼaí kjaʼaísʼin makjainle.
Ndasʼin kichomani nga kui estación WBBR koanchjén. Kʼoa 33 nó nga kui kisichjén je naxinandále Niná nga kitsoyason.
KISʼEJNATSEEN NGA TSÍN KʼOATJÍN JME XI BAKÓYA JE XI NYATÍTJONLE RELIGIÓN
Kʼianga sá julio nga nó 1924, je Chjota xi kotʼaya Biblia yaa koanxkó ya Columbus (Ohio) nga jngo kjoajtíntse kisʼejna. Je chjota xi kicho xinxin naxinandá jaʼaini. Koaan kinrʼoéle chjota je kjoanokjoaya xi jaʼa nga én alemán, árabe, francés, griego, húngaro, inglés, italiano, lituano, polaco, ruso, ucraniano kao én xi nokjoa ya Europa. Kʼoa tjín ʼnde jñani radio kisichjén chjota nga kinrʼoéle kjoajtíntse jebi. Kʼoatisʼin kisʼendajin nga ya kitjotʼa je periódico Ohio State Journal jmeni xi koan nga kisʼejna kjoajtíntse jebi.
Nga xipe 24 sá julio tsʼato 5,000 koanni xi kicho nga kitsoyason. Me 30,000 libro kisikáyo kʼoa jmi koanni chjota xi koanmele kiskotʼaya Biblia. Je revista The Watch Tower kʼoakitso nga nʼio tsjoa kisatio kon je xi kicho kjoajtíntse nga kʼoasʼin kitsoyason.
Kʼianga bixine 25 sá julio, kʼianga títsjoá kjoanokjoaya je ndsʼee Rutherford, jngo xo̱n tsakʼéxkia xi kʼoatso jme xi tjíosʼín je xi nyatítjonle religión. Kʼoakitso nga je chjota xi nyatítjonle religión, chjota político kao xi negocio tjínle tsín tsjoáʼndele chjota nga be jotjínni xi tʼatsʼe Chjotaxále Niná, je xi tse kjoanda kjoaʼaíkao i̱ Sonʼnde. Kʼoati kitso je xo̱n xi tsakʼéxkia je ndsʼee Rutherford nga tsín nda sʼín je chjota xi nyatítjonle
religión nga je tsjoánganʼiole je Sociedad de Naciones kʼoa nga kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga je Chjotaxále Niná xi tjíotsjoánganʼiole. Je Chjota xi kotʼaya Biblia nʼiojin koan kʼoa kiskosonnile josʼin kitsoyason én jebi.Nga koanskanni je revista The Watch Tower kʼoakitso nga je kjoajtíntse xi kisʼejna ya Columbus nʼio tsakinyakao je ndsʼee nga nʼio kisatio je kjoamakjainle kʼoa nga nʼiojin koan nga kitsoyason ningalani chjota kitjenngike. Je ndsʼee Leo Claus, xi kʼoati ki kjoajtíntse jebi, i kitso: “Nʼio tsjoa kisatio tokuinjin nga kui én jebi kʼuínyalaijin je chjota ya jñani ʼmiyasuinjin”.
Kʼianga sá octubre, je Chjota xi kotʼaya Biblia kui kisikʼabíson je xo̱n Ecclesiastics Indicted xi tsakʼéxkia je ndsʼee Rutherford nga kisʼejna kjoajtíntse. Ya ʼnde jña Cleveland, Oklahoma ʼmi, yaa kinikʼéjnato je ndsʼee Frank Johnson nga kuitsoyason kʼoa saʼnda tsín 20 minuto kisikʼabísonni tratado xi yʼa. Nga kjimakuinda ndsʼee jebi alikui tsa tojngo ʼnde tsakasenjna, yaa jaʼasʼen yo̱ngo̱ xi ya kijnachrian. Kʼoa jngo tratado kisikájnaʼnyo je Bibliale naʼmi. Kʼoati jngó jngó tratado kisikáyoson je yáxile xi ya nya. Xijekoan, ngi jao yo̱ngo̱ jaʼasʼen kʼoa kʼoatisʼin kisikáyongáni je tratado.
Je ndsʼee Frank yaa kicho ijngokʼa jñani kisikʼéjnato je ndsʼee, yaa tsakʼejnaʼma jñani saténa gasolina nga̱ yaa tjenngile je chjota xi tjíosíkuinda. Carro tjíoya chjota jebi nga jaʼa kʼoa tsín tsabe. Tiʼa kichoni je ndsʼee xi ngikʼa nga kichokʼáto je ndsʼee Frank.
I kitso kʼa je ndsʼee: “Kʼianga to jetimangínnijin yaa kitjachriainjin jñani kjio yo̱ngo̱ kʼoa nga jngó jngó yo̱ngo̱ ñachantela chjota nyajchxo. Tjínkʼa xi tjíobʼéxkia je tratado kʼoa tjínkʼa xi ya tjíobakóle je naʼmi. Bʼailaijin kjoanda Jeobá nga kitjoʼanajin yaonajin, nga̱ jé kisikuindanajin nga tsín kixontsjanajin je chjota xi jtikenajin”.
NʼIOJIN KOAN NGA KITSOYASON JÑANI XIN NAXINANDÁ
Je Chjota xi kotʼaya Biblia kʼoati nʼiojin koan nga kitsoyason jña xin naxinandá. Tobʼelañá ya Francia, je ndsʼee Józef Krett kitsoyale Énle Niná je chjota xi ya bichósíxá xi Polonia tsʼe. Kʼoasʼin kisʼendajin nga jngo kjoanokjoaya kjoaʼa xi “Jeme kjoaʼáyanile xi jekʼien” tsakʼin. Kʼianga kisʼejinkon je chjota, je naʼmi kʼoakitsole nga tsín ya katafi. Tonga tsʼatoni 5,000 chjota kicho kʼoa kʼoati kicho je naʼmi. Je ndsʼee Krett kʼoakitsole je naʼmi nga katatsoya tsa kʼoatjín josʼin makjainle, tonga koankaile. Nga jekoanni, je ndsʼee kitsjoale xo̱n je chjota xi ya kicho kʼoa kʼoakitso nga je chjota mele skoe̱ jókjoantjínni xi tʼatsʼe Niná (Amós 8:11).
Ya África, je ndsʼee Claude Brown kitsoyason je Énle Niná ya Costa de Oro, jñani Ghana ʼmi ndʼaibi. Kʼianga kitsoyason kitsjoaa kjoanokjoaya kʼoa kisikʼabíson je xo̱n xi Énle Niná yʼangini. Kʼoa ngotjo tsʼabísonni Énle Niná ya naxinandá jebi. Jngo chjota xi tosʼa tíkotʼaya nga chjinexki koa̱n, xi John Blankson tsakʼin, kinrʼoé je kjoanokjoaya xi kitsjoa je ndsʼee Brown kʼoa koanjinle nga ñaki Énle Niná xi kinrʼoé. I kitso: “Nʼio tsakasenkaona jmeni xi kinrʼoe kʼoa kixinyale xi ñatjen titsomaijin skuela”.
Ñandia kʼianga jngo yo̱ngo̱ jaʼasʼen je John kʼoa kiskonangile je naʼmi jókjoantjínni xi tʼatsʼe Trinidad, nga̱ je John jebe nga
tsínkui bakóya Biblia. Je naʼmi to tsakʼaontjenngile kʼoa i kitsole: “Ali chjotale Cristojin mai, chjotale Na̱iní nga kʼoatisi”.Kʼianga jekichoni ndʼiale, je John jngo xo̱n kiskile je naʼmi nga kʼoakitsole nga katabakóyale chjota jokjoantjínni xi tʼatsʼe Trinidad. Kʼoa je naʼmi kʼoakitsole je John nga tosa ya katafi jña tíjna oficinale maestrole. Je maestro kʼoakitsole je John tsa je kiski kjoaixi je xo̱n xi kichole je naʼmi. Je John kʼoakitso nga je kiski. Je maestro kʼoakitsole nga jngo xo̱n katasíkasénle naʼmi nga katasíjéle kjoanichatʼa. Kʼoa je John itso xi kiski:
“Je maestrona kʼoatítsona nga jngo xo̱n skile nga sijéle kjoanichatʼa. Tonga tokʼia kʼoasʼian tsa kʼoasí nga to énndiso xi bakoyai”.
Je maestro i kitso: “Blankson, a kʼoatso xi si̱kasénlai je naʼmi”.
Je John Blankson i kitso: “Jaon, tokuikjoán xi skile”.
Je maestro i kitso: “Tosajin tokuichonsjeli. Jótso tokuin nga kʼoatso xi tichjilai je naʼmi xi gobierno kjinentsja. Nga̱ ji kʼoati gobierno koanentsjali nga chjinexki koai̱n”.
Je John i kitso: “Nga tsín majinnajin jmeni xi ʼmiyanáijin a tsí chjonanginálaijin”.
Je maestro i kitso: “Jaon”.
Je John i kitso: “Kʼoati kisʼian, tokiskonangile chjota jebi nga Biblia tíbakóya. Kʼoa nga tsín kitsoyana jme xi kiskonangile ánni nga kjoanichatʼa sijénile”.
Alikuini tsakichonsje skuela je John Blankson, kʼoa kʼoati tsín kisikasénle xo̱n naʼmi nga kisijéle kjoanichatʼa.
NGISASA NDA TSAKʼINYASON ÉNLE NINÁ NGA KOANSKANNI
Nga nʼio nda koanxá nga kui nó, je revista The Watch Tower i kitso: “Kʼoati bixoán jokitso je David, nga kitso: Ji kʼoainái nganʼio nga kjuía kjoajchán (Sal. 18:39). Tiʼyañá nó jebi nga je Jeobá tíbasenkaoná nga je tinixálee, nga̱ je choʼndale ñaki kao kjoatsjoa tjíotsoyason”.
Kʼianga jetífetʼa nó 1924 kʼoasʼin tsakʼéndajin nga tosi tonda radio katamachjén nga kuitsoyason. Ijngo estación xi tsʼe radio kisʼejna ya Chicago kʼoa WORD sʼin tsakʼaijaʼaínle nga én inglés. Kuinga kʼoatsakʼinnile nga ÉNLE Niná xi tísakóyason ningalani radio kjimachjén. Kʼoa je radio xi koanchjén nga kʼia, ngisaa tinʼio kjin kinoʼyangánile. Kinoʼyale saʼnda Canadá Énle Niná.
Kʼianga nó 1925 ngisaa tinda koanjinngánile ndsʼee jmeni xi tso je Énle Niná. Je Chjota xi kotʼaya Biblia ngisaa nda koanjinle jmeni xi tso capítulo 12 xi tsʼe Apocalipsis. Tjínkʼa xi tsín kisasenle kʼoa tjínkʼa xi nʼio tsjoa koanle jmeni xi koanjinle nga kui nichxin. Tobʼelañá, koanjinle jmeni xi koan ya ngʼajmi kʼoa josʼin tsʼakaotʼale je xi tjío i̱ Sonʼnde.