Ir al contenido

Ir al índice

KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 42

KJOAJNDA 103 Xi bándiaaná jngoo kjoatjao xi tsʼe Niná

Bʼailee kjoanda Jeobá kao Jesús nga tjío chjota xi bándiaaná

Bʼailee kjoanda Jeobá kao Jesús nga tjío chjota xi bándiaaná

“Kʼia nga kimingʼa [ . . . ] kitsjoale kjoatjao chjotasonʼnde” (EFES. 4:8).

XI TÍNCHJA̱NI

Jósʼin binyakaoná je xi siervo ministerial sʼin tjío, xi chjotajchínga sʼin tjío kao superintendente xi tsʼe circuito. Kʼoa jósʼin koakoá nga chjí ʼyaa jme xá xi sʼín.

1. Jñánile kjoatjao xi títsjoáná Jesús.

 KʼIANGA tsakʼejna Jesús i̱ Sonʼnde tsakakó nga nʼio nda chjota. Tobʼelañá, nkjín kjoaxkón tsakatío nga tsakasenkao chjota (Luc. 9:​12-17). Kʼoa kitsjoaa kjoabijnachonle xi totʼatsaan, nga kʼoakisʼin kui xi ngisasa tse kjoanda tjenkao (Juan 15:13). Nga jaʼáyanile tosi tonda tíbasenkaoná saʼnda ndʼai. Tojo kitso, tísíjéle nganʼiotsje je Nʼaile nga sínʼio tokoán kʼoa nga tsoyaná (Juan 14:​16, 17, nota; 16:13). Xi ijngosani, kʼiaa nga satíoná kjoajtín bakóyaná Jesús nga koa̱nná kʼuínyalee Énle Niná je chjota (Mat. 28:​18-20).

2. ʼYáni xi ya maxki̱kao je kjoatjao xi títsjoáná Jesús (Efesios 4:​7, 8).

2 Nkjínsa koya kjoatjao títsjoáná Jesús. Je pastro Pablo kʼoakitso nga chjota xi jo kjoatjao sʼin kitsjoa kʼianga kimingʼa (tʼexkiai Efesios 4:​7, 8). a Jé jtín bʼaile kjoatjao jebi, nga̱ je Pablo kʼoakitso nga kui xá kitsjoani Jesús chjota jebi nga kuinyakao je jtín (Efes. 1:​22, 23; 4:​11-13). Nichxin xi tiyoaa ndʼai, je kjoatjao xi títsjoáná Jesús yaa maxki̱kao je siervo ministerial, xi chjotajchínga sʼin tjío kao superintendente xi tsʼe circuito. b Ndsʼee jebi chjotajée ma kʼoa sakʼoa saténgi (Sant. 3:2). Tonga jé tjíosíchjén Jesús nga binyakaoná kʼoa nʼio chjíle je xá xi sʼín.

3. Jngo choa̱ tʼejnai jósʼin koa̱n kuinyakoaa je ndsʼee xi xá títsjoále Jesús.

3 Jé ndsʼee jebi síchjén Jesús nga tsjoánganʼiole je jtín (Efes. 4:12). Nʼio chjíle xá xi kjinele kʼoa koaan kuinyakoaa nga kuitjosonle. Kʼianga koa̱njinná, si̱kjaʼaitsjenla joma kʼianga sʼenda Ndʼia jña chotʼayá, nkjín mani xi bʼénda ndʼia jebi, tonga kʼoati tjío je ndsʼee xi tsjoá tsojmi xi chine, xi síkinya carrole kʼoa tsa josasʼin tsjoánganʼio. Kʼoatisʼinni, koaan kuinyakoaa je xi siervo ministerial ma, xi chjotajchínga sʼin tjío kao superintendente xi tsʼe circuito nga tsjoánganʼiole je jtín, kʼoa kao kui jmeni xi sʼiaan kʼoa jokuixoán kuinyakaoñá. Kuila chótʼayajiaan jósʼin binyakaoná je xá xi sʼín kʼoa jméni xi sʼiaan nga kʼoailee kjoanda je Jesús nga tjío ndsʼee jebi.

JE SIERVO MINISTERIAL NDA TSJOÁNGANʼIO

4. Jósʼin kitsjoanganʼio xi siervo ministerial koan nga siglo 1.

4 Kʼianga siglo 1 tjínkʼa xi siervo ministerial koan (1 Tim. 3:8). Tsakui nichxin je kinchja̱ni Pablo nga kisikʼaxki̱ je “xi basenkao”, tojo tso ya 1 Corintios 12:28. Nkjín xá kisʼele xi siervo ministerial koan ánni nga je xi chjotajchínga sʼin tsakatio kui ngisa kuenta kisʼinni nga kitsoya kʼoa nga kitsjoanganʼiole je ndsʼee. Tsakui nichxin je xi siervo ministerial sʼin tsakatio je kiski copiale Énle Niná kʼoa tsa je tsakatse jme xi koanchjén nga kichji copia jebi.

5. Jmé xá xi sʼín ndʼaibi je xi siervo ministerial sʼin tjío.

5 Si̱kjaʼaitsjenla jme xá xi sʼín ndʼaibi je xi siervo ministerial sʼin tjío (1 Ped. 4:10). Tsakui nichxin je batíotjao tao̱n xi maña ya jinjtín, tsa je batíonda xo̱n xi faʼaitʼa jñani tsoyason je jtín, tsa je síjé xo̱n xi chotʼayá kʼoa tsa je tsjoále ndsʼee, tsa je bʼejnaʼnda sonido, tsa je síkatíonda ndsʼee nga fichó kjoajtín kʼoa tsa je kʼoasʼín xá xi tjín nga makuinda Ndʼia jña chotʼayá. Nʼio machjén je xá xi sʼin ndsʼee jebi ya jinjtín (1 Cor. 14:40). Xi ijngosani, tjínkʼa xi siervo ministerial sʼin tjío xi bʼakaole faʼa nga satíoná kjoajtín nga jinle xomana kʼoa tsjoá kjoanokjoaya nga satíoná kjoajtín nga tífe xomana. Koaan je xi siervo ministerial sʼin tjío kuinyakao je xi superintendente sʼin tjíole grupo. Kʼoati koa̱n je koaikao xi chjotajchínga sʼin tjío nga koaisíxatʼa je ndsʼee nga tsjoánganʼiole.

6. Ánni nga chjí ʼyatokonñá je xá xi sʼín je xi siervo ministerial sʼin tjío.

6 Chjí ʼyatokoán jme xá xi sʼín je xi siervo ministerial sʼin tjío. Kataʼyala jotso kʼa. Jngo tichjaa xi Bolivia tsʼe, xi Beberly ʼmi, c itso: “Kʼianga kʼoasʼin tsjoánganʼio ya jinjtín je xi siervo ministerial sʼin tjío, nda nrʼoe ngayeje xi faʼa ya kjoajtín. Seña, tsjoaña comentario, basenñoña kjoanokjoaya xi faʼa, kotsenle je video kao sén xi sakó. Jé síkuindaná xi siervo ministerial sʼin tjío nga satíoná kjoajtín kʼoa binyakao nga nrʼoéle kjoajtín ya niʼyale je xi tsín kʼoamale bichó. Kʼoa kʼianga jefetʼa tsjoánganʼio nga matsje Ndʼia jña chotʼayá kʼoa je bʼéxkó tao̱n xi satío. Kʼoati je tsjoáná xo̱n xi chotʼayá. Tsjoale kjoanda nga kʼoasʼín ndsʼee jebi”. Kʼoa Leslie, xi Colombia tsʼe, chjotajchínga sʼin tíjna xʼinle kʼoa itso: “Je xi siervo ministerial sʼin tjío nʼio nda tsjoánganʼiole je xʼinna. Tsa tsínlani kʼoasʼin ndsʼee jebi ngisajin tse xá ska̱nele xʼinna. Tsjoale kjoanda nga kao kjoatsjoa tsjoánganʼio”. Ngatsʼiñá nga bʼailee kjoanda je ndsʼee nga kʼoasʼin síxá (1 Tim. 3:13).

7. Jmé xi koa̱n sʼiaan nga kʼoailee kjoanda je xi siervo ministerial sʼin tjío (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).

7 Nda satío tokoán nga kʼoasʼin tsjoánganʼio je xi siervo ministerial sʼin tjío, tonga ya Biblia kʼoatso nga koakoá nga bʼailee kjoanda (Col. 3:15). Kataʼyala josʼín jngo ndsʼee xi Finlandia tsʼe, xi David ʼmi. Chjotajchínga sʼin tíjna kʼoa itso: “Kʼianga sikasénle jngo xo̱n kʼoa tsa mensaje je xi siervo ministerial sʼin tíjna, jngo texto kjile kʼoa kʼoaxinle josʼin basenkaona je xá xi sʼín”. Je Pascal kao Jael, xi ya Nueva Caledonia tjío, kʼoatso nga bʼétsʼoantjai je xi siervo ministerial sʼin tjío. Itso: “Bʼailaijin kjoanda Jeobá nga tjío je siervo ministerial ya jtín jñani mangínjin kʼoa kʼoaʼmilaijin nga katabinyakao”. Je Jeobá nrʼoé kʼianga bʼetsʼoalee kʼoa nda biyoaa ya jinjtín (2 Cor. 1:11).

TSEE XÁ KJINELE XI CHJOTAJCHÍNGA SʼIN TJÍO

8. Ánni kʼoakitsoni Pablo nga tse xá kisʼele je xi chjotajchínga sʼin tsakatio nga siglo 1 (1 Tesalonicenses 5:​12, 13).

8 Kʼianga siglo 1, je xi chjotajchínga sʼin tsakatio tsee xá kisʼenele (tʼexkiai 1 Tesalonicenses 5: 12, 13; d 1 Tim. 5:17). Jé tsakándiaale jtín, jé tsakʼéndajin josʼin kisatio kjoajtín kʼoa tsakjáoyani jmeni xi kisʼin nga kisikuinda je jtín. Xi ijngosani, ngasin nganda kitsjoale kjoafaʼaitsjen je ndsʼee nga nʼio kisatio kjoamakjainle (1 Tes. 2:​11, 12; 2 Tim. 4:2). Nda kisikuinda familiale, kʼoa tsakʼénele yaole nga nʼio kisatio kjoamakjainle kʼoa nga nda tsakatio ngixko̱n Jeobá (1 Tim. 3:​2, 4; Tito 1:​6-9).

9. Jmé xá xi kjine kʼale je xi chjotajchínga sʼin tjío.

9 Ndʼaibi je xi chjotajchínga sʼin tjío kʼoati tse xá kjinele. Tobʼelañá tsoyason (2 Tim. 4:5). Nda choa̱ batíoná nga tsoyason, jé batíonda xo̱n xi faʼaitʼa ʼnde jñani ʼmiyasoán, kʼoati tsoyaná nga ngisasa nda kʼuínyasoán. Xi ijngosani, kʼianga bʼéndajin kjoa bakó kjoamatokon kʼoa alikui ʼya xi faʼájin. Kʼiatsa jngo ndsʼee sokójéele, ngasin nganda binyakao nga nda katabʼejna ijngokʼani ngixko̱n Jeobá, tonga kʼoati síkuinda je jtín nga tsje katabʼejna (1 Cor. 5:​12, 13; Gál. 6:1). Je xi ngisa tsjoále kjoandosin kuinga nda síkuinda choʼndale Niná (1 Ped. 5:​1-3). Nda batíonda je kjoanokjoaya xi bʼakaole, bexkon ngatsʼi ndsʼee xi tjío ya jinjtín kʼoa fákaonajmí je ndsʼee nga tsjoánganʼiole. Tjínkʼa xi chjotajchínga sʼin tjío xi ya tsjoánganʼio kʼianga sʼenda Ndʼia jña chotʼayá kʼoa tsa kʼiaje̱ nga sʼendaya. Tjínkʼa xi je bʼéndajin nga satíoná kjoajtíntse xi jan nichxin. Kʼoa tjínkʼa xi ya tjíojin Comités de Enlace con los Hospitales kao Grupos de Visita a Pacientes kʼoa tsa jmesa xá xi kjaʼaínile. Tsee xá kjinele ndsʼee jebi nga binyakaoná.

10. Ánni nga chjí ʼyatokonñá je xi chjotajchínga sʼin tjío.

10 Je Jeobá kʼoakitso nga nda koa̱nkuinda choʼndale, kʼoa i kitso: “Likui titsokjonni kʼoa ni koatiochʼinxkónjinla” (Jer. 23:4). Tsabe nga kʼoatjín jotso én jebi jngo tichjaa xi Finlandia tsʼe, xi Johanna ʼmi. Je tichjaa kʼoatso josʼin tsakasenkao je ndsʼee kʼianga kitjochʼinle na̱le. Itso: “Alikui tso tokoan nga ʼya xi bʼeyanajmíle jmeni xi makjáojinna. Tonga nda kisʼe tokoan kʼianga tsakjákaonajmína jngo ndsʼee xi chjotajchínga sʼin tíjna xi tsín nanda ʼbexkoan, tsakasénñona, tsakʼétsʼoantjaina kʼoa kʼoakitsona nga tsjoakena Jeobá. Alikui nanda faʼaitsjenna jmeni xi kitsona, tonga nda kisʼe tokoan. Jéjin Jeobá kisikasén nga tsakasenkaona”. Kʼoa ji, jósʼin basenkaoli je xi chjotajchínga sʼin tjío.

11. Jósʼin koakolee xi chjotajchínga sʼin tjío nga chjí ʼyaa je xá xi sʼín (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).

11 Je Jeobá kʼoatsoná nga chjí jchatokoán xá xi sʼín je xi chjotajchínga sʼin tjío (1 Tes. 5:​12, 13). Jngo tichjaa xi Henrietta ʼmi, xi Finlandia tsʼe, kʼoatso jokji chjí bekon xá xi sʼín je xi chjotajchínga sʼin tjío. Itso: “Je xi chjotajchínga sʼin tjío, tsee xá tjínle kʼoa sakʼoa kjoa faʼatojin. Ninga kʼoalani, binyakaoná ngatsʼiaa”. Ijngo tichjaa xi Turquía tsʼe, xi Sera ʼmi, itso: “Machjén nga kʼoainganʼiolee je xi chjotajchínga sʼin tjío nga tosi tonda kuitjosonle je xá xi kjinele. Kuinga sakʼoa xo̱n kjinile nga kʼoaxinle nga chjí ʼbe je xá xi sʼín. Sakʼoa kʼoaxinle nga ñatjen kuichijin kʼoa nga ñatjen kʼuínyasuinjin”. Koaan kʼoatʼinlai je xi chjotajchínga sʼin tíjna nga chjí ʼyatokuin je xá xi sʼín ya jinjtín (1 Cor. 16:18).

Koaan kʼoainganʼiolee je ndsʼee xi xá kjinele jinjtín nga tosi tonda kuitjosonle je xá xi kjinele (Chótsenlai párrafo 7, 11, 15)


JE SUPERINTENDENTE XI TSʼE CIRCUITO TSJOÁNGANʼIOLE JE JTÍN

12. ʼYáni xi kisichjén Jesús nga kitsjoanganʼiole je jtín (1 Tesalonicenses 2:​7, 8).

12 Kʼoati tjíosa chjota xi síchjén Jesús nga tsjoánganʼiole je jtín. Kʼianga siglo 1, jé Jesús tsakándiaale xi chjotajchínga sʼin tsakatio ya Jerusalén. Kʼoa je chjotajchínga jebi, jé Pablo kao Bernabé kisikasén nga kisíxatʼa je jtín kʼoa kisikasén xi kjaʼaísa chjotale Cristo (Hech. 11:22). Ndsʼee jebi kui xá kinikasénni nga kitsjoanganʼiole je jtín, tojo sʼín ndʼaibi je xi siervo ministerial ma kao xi chjotajchínga sʼin tjío (Hech. 15:​40, 41). Je ndsʼee xi kʼoasʼin kinikasén nga kisíxatʼa je jtín tsee kjoa jaʼatojin kʼianga kitsoyale je ndsʼee kʼoa nga kisinʼio kon (tʼexkiai 1 Tesalonicenses 2:​7, 8). e

13. Jmé xá xi kjinele je superintendente xi tsʼe circuito.

13 Je superintendente xi tsʼe circuito tsee xá kjinele. Nga xki̱ xomana kjaʼaí kjaʼaí jtín fisíxatʼa kʼoa tjínkʼa xi nʼio kjin fi. Tsjoá kjoanokjoaya ya jtín jña bichó, fisíxatʼa je ndsʼee nga sínʼio kon, jé bándiaa nga satíole reunión je xi precursor sʼin tjío, nga satíole reunión xi chjotajchínga sʼin tjío kʼoa jé bándiaa nga bitjokʼinyasoán. Batíonda kjoanokjoaya kʼoa jé bandiaa josʼin sʼendajin nga satíoná kjoajtíntse xi jngo nichxin kao xi jan nichxin. Kʼoati je bándiaale skuela xi satíole precursor kʼoa kao je reunión xi sʼejnale ngatsʼi precursor xi tjíojin circuitole. Kʼoa kjaʼaísa xá xi bánele je sucursal.

14. Ánni nga chjí ʼyatokonñá je superintendente xi tsʼe circuito.

14 Jósʼin binyakaoná nga faʼaisíxatʼaná je superintendente. Jngo ndsʼee xi Turquía tsʼe, itso: “Nʼio tsjoánganʼiona nga faʼaisíxatʼanajin je superintendente, nga̱ kui sʼejinkoan nga tjínnele sikʼayale nichxin je ndsʼee kʼoa nga koasenkoa. Nkjín superintendente xi tsʼe circuito ʼbexkoan, ninga tse xá tjínle bʼasjeʼa nichxin nga fákaonajmína”. Je Johanna, xi jenása kanikʼaxkiaa ya párrafo 10, ñandia nga ñatjen kitsoyason kao je superintendente, tonga likui ʼya xi kiskajin. Itso: “Ninga kʼoalani, alikui chajinna jokoan nga kui nichxin. Me tiʼa kʼiani nga xin kikatio jao tichja kʼoa nʼio kisikjáojian. Je superintendente kisinʼio tokoan kʼoa kʼoakitsona nga tokjoaʼato nichxin nga kjin tiyolaijin xíngijin kao tichja, nga̱ kʼianga jeʼndenaxó koa̱n jtín sʼin kuiyonijin”. Kʼoajinti faʼaitsjenná jósʼin tsjoánganʼioná je superintendente xi tsʼe circuito (Hech. 20:37–21:1).

15. 1) Tojo tso 3 Juan 5-8, jósʼin koakoá nga chjí ʼyatokoán je superintendente xi tsʼe circuito (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa). 2) Jósʼin koakoá nga chjí ʼyatokoán je yánchjínle ndsʼee xi xá kjinele jinjtín (chótsenlai recuadro “ Kuenta sʼiaan je yánchjínle ndsʼee xi xá kjinele jinjtín”).

15 Je pastro Juan kʼoakitsole je chjotale Cristo xi Gayo tsakʼin nga nda katasísinle je ndsʼe̱ xi bichósíxatʼa je jtín. Kʼoakitsole nga katatsjoále jmeni xi machjénle josʼin sasénle Niná (tʼexkiai 3 Juan 5-8). f Koaan kʼoati sʼiaan tsanda ñá nga faʼaisíxatʼaná je superintendente xi tsʼe circuito. Koaan kʼoakʼuínlee nga katafikjen ndʼianá kʼoa kuitjokʼinyasoán xomana nga faʼaisíxatʼaná. Kataʼyala jotso je tichjaa xi Leslie ʼmi, xi jenása kanikʼaxkiaa ya párrafo 6. Itso: “Kʼoaxinle Jeobá nga bʼetsʼoale nga katabasenkao, xon chjilaijin kao xʼinna nga kʼoaʼmilaijin nga tsjoa tjío tokuinjin nga faʼaisíxatʼanajin”. Je xi superintendente sʼin tjío sakʼoa tjochʼinle, sakʼoa kjoa faʼatojin kʼoa sakʼoa nroajen kon. Tsa nda si̱koaa kʼoa tsa jme xi kʼoailee, kʼoajinsʼin skoe̱ni nga ñá tísíchjénná Jeobá nga tíbasenkao (Prov. 12:25).

MACHJÉNSA JE NDSʼEE XI TSJOÁNGANʼIOLE JTÍN

16. Jmé xi koa̱n sikjaʼaitsjenjin je ndsʼee (Proverbios 3:27).

16 Je ndsʼee xi xá kjinele ya jinjtín jngoo kjoatjao xi tʼatsʼe Jeobá tínroani, kʼoa nkjínsa ndsʼee jebi machjén jngo tjíjtsa Sonʼnde. Kʼiatsa jekʼinsʼenngindái, a meli nga ndasa kʼoainganʼiui jinnaxinandále Niná (tʼexkiai Proverbios 3:27). g A tibʼenelai yaoli kʼianga siervo ministerial koai̱n. Kʼoa tsa siervo ministerial jemai, a meli nga chjotajchínga sʼin kuijnai jinjtín. h Koaan kʼuín Skuela xi síchjine je xi bakóyason tʼatsʼe Chjotaxále Niná. Tsa kʼoasʼiain, je Jesús tosi tonda sichjénli nga kʼoainganʼiolai je jtín. Tonga tsa tsín bele tokuin nga kuitjosonli xá jebi, tʼetsʼoalai Jeobá kʼoa tijélai nganʼiotsjele nga katabasenkaoli nga kuitjosonli je xá xi sʼe̱neli (Luc. 11:13; Hech. 20:28).

17. Jméni xi bakóyaná nga nda bitjosonle je xá xi sʼenele je ndsʼee xi bándiaaná.

17 Je Jesús, xi Rey sʼin tíjnaná, nʼio tsjoakená kʼoa nʼio nda chjota. Kuenta sʼín jmeni xi machjénná kʼoa jé binyánda je ndsʼee xi bándiaaná. Kʼoa nga nda bitjosonle je xá xi sʼenele ndsʼee jebi kʼoasʼin ʼyañá nga je Jesús tíbándiaaná nichxin fetʼa xi tiyoaa ndʼaibi (Mat. 28:20). Koakoá nga chjí ʼyatokoán jmeni xi sʼín je Jesús kao jmeni xi sʼín je ndsʼee, kʼoa kʼoailee kjoanda je Jeobá nga̱ tʼatsʼe nroani ngayeje xi ndatjín (Sant. 1:17).

KJOAJNDA 99 Jmi mani je ndsʼee kao tichjaa

a Efesios 4:​7, 8: “Tonga nga jngójngoá tsakʼainá kjoanda josʼin choa̱le Cristo xi tsjoákjoatjaoná. 8 Je Niná kʼuikitso: Nkjín mani xi tjíotʼanʼio xi kikao kʼia nga kimingʼa, kʼoa kitsjoale kjoatjao chjotasonʼnde”.

b Je Cuerpo Gobernante kao je ndsʼee xi binyakao, je ndsʼee xi tjíobándiaale sucursal kao je ndsʼee xi kjaʼaísa xá kjinele kʼoati ya maxki̱kao je kjoatjao xi títsjoá Jesús.

c Alikui tsa ñaki kʼoaʼmi kʼa chjota xi bʼaxki̱ i̱bi.

d 1 Tesalonicenses 5: 12, 13: “Bʼetsʼoalaijin ndsʼe, nga jchaxkón je xi síxájinno nga jon, xi binyatítjonno nga tiyokao Nainá, xi tsoyano. 13 Nʼio nda jchaxkón, katamatsjoachao, xi totʼatsʼe xále. Nyʼán tiyokao xíngio”.

e 1 Tesalonicenses 2:​7, 8: “Tosa koanʼindajinjin kao jon, joni tsa jngo na̱ xi síkaki, xi kjoétjao ʼndíle. 8 Kʼoasʼin tonʼio tjaochalaijin, nga menajin nga kʼoailaijin ali tsa toje énnda tʼatsʼe Niná, saʼnda menajin kʼoailaijin ni̱ma̱najin. Kjaínga tjaocha koanlaijin”.

f 3 Juan 5-8: “Ji xi tsjoake̱le, ñaki nda nʼiai ngayije xi nikoai xi tʼatsʼe ndsʼee, kʼoa xi tʼatsʼe xi xin tsʼe. 6 Je kʼoasʼin kitsjoa én xi tʼatsʼe kjoatjaochali ngixko̱n chjotale Cristo. Tsa kuisenkoai je chjotabi josʼin nga bakinle jo tso Niná, nda sʼiain. 7 Je chjotabi jitjoni nga koantsjoake jaʼaínle Cristo. Lijme xi kiskoé xi tsʼe chjota xi li judíojin. 8 Ñá, tsokʼoa, tjínnená nga kʼoainganʼiolee je chjota xokjoanbe, jméni nga tojngo si̱xákaosínía xi tʼatsʼe je xi kjoakixi”.

g Proverbios 3:27: “Ali chʼaondaijin mai kao chjota xi machjénle nga kuisenkoai, kʼiatsa bichó nganʼioli nga koa̱n kʼoasʼiain”.

h Yaa tsoya jmé xi sʼiaan tsa mená nga siervo ministerial koaan kʼoa tsa chjotajchínga sʼin kuiyoaa ya kjoaʼmiya xi faʼaitʼa Xo̱n xi Bájinkonná xi tsʼe noviembre 2024, jñani tso: “A meli nga siervo ministerial koai̱n” kao “A meli nga chjotajchínga sʼin kuijnai”.