Ir al contenido

Ir al índice

KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 39

Kʼoainganʼiolee je tichjaa

Kʼoainganʼiolee je tichjaa

“Je yánchjín xi nchja̱ni je énnda ñaki jo chjotakjoajchán chon” (SAL. 68:11).

KJOAJNDA 137 Yánchjín xi kixi koan

XI TÍNCHJA̱NI *

Je tichjaa nʼio nda síxále Niná kʼianga tsjoá comentariole ya jinjtín, nga kao kjoatsjoa tsoyason, nga tsjoánganʼio nga machonnda kʼoa nga sítsje Ndʼia jña chotʼayá, kʼoa basenkao xi kjaʼaí (Chótsenlai párrafo 1)

1. Jósʼin tsjoánganʼio jinnaxinandále Niná je tichjaa, tonga jmé kjoa xi faʼatojin kʼa (chótsenlai sén xi faʼaitʼa ya portada).

NʼIO tsjoa tjío tokoán nga̱ nʼio nda síxá je tichjaa ya jinjtín. Tobʼelañá, tsjoá comentariole kʼianga satío kjoajtín, bitjotsoyason kʼoa binyakao je ndsʼee. Kʼoa tjínkʼa tichjaa xi tsjoánganʼio nga sʼendaya Ndʼia jña chotʼayá, tonga tichjaa jebi kʼoati tse kjoa faʼatojin. Tobʼelañá, tjínkʼa xi je kjinele síkuinda xijchále kʼoa tjínkʼa xi tixínkjín fitjengikeni, tjínkʼa xi toje tjíosíjchá je ʼndíxtile kʼoa tsee kjoama̱ bʼéngi nga toje bajngiʼa.

2. Ánni machjénni nga kuinyakoaa je tichjaa.

2 Ánni tjínnenile kʼoainganʼionilee je tichjaa. Kuinga tsín bexkón yánchjín je chjota. Tonga ya Biblia kʼoatsoná nga tjínnele kʼoainganʼiolee je yánchjín. Tobʼelañá, je pastro Pablo kʼoakitsole je jtín xi kisʼejna ya Roma nga nda katakjoéya Febe kʼoa nga katabinyakao tsa jme xi machjénle (Rom. 16:1, 2). Kʼianga chjota fariseo koan Pablo alikui tsabechjí je yánchjín, tonga kʼianga jechjotale Cristo koan kiskenngile je Jesús kʼoa tsabexkón je yánchjín (1 Cor. 11:1).

3. Jósʼin tsabekon Jesús je yánchjín, kʼoa jósʼin tsabekon je xi xále Niná kisʼin.

3 Je Jesús tsabexkón ngatsʼi je yánchjín (Juan 4:27). Alikui kʼoakisʼin jokisʼin je chjotatítjonle religión. Jngo enciclopedia xi tʼatsʼe Biblia nchja̱ni, itso: “Ngayeje jmeni xi kitso Jesús alikʼia chʼaosʼin kisikʼaxki̱ je yánchjín”. Ngisaa chjí tsabe je yánchjín xi Niná kisixále. Kʼoa kʼianga kisikʼaxki̱ je xi jo familiale sʼin tsabekon, kisikʼaxki xi xʼin kao xi yánchjín (Mat. 12:50).

4. Jmé xi chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi.

4 Je Jesús tsakasenkao je xi xále Niná kisʼin kʼoa jo ndichja sʼin tsabekon. Kʼoati chjí tsabe kʼoa kisitoánntjai. Kuila chótʼayajiaan jósʼin koa̱n chjenngilee je Jesús.

KUENTA SʼIAAN JE TICHJAA

5. Ánni nga ñʼai ma kʼanile je tichjaa kʼianga bitjokʼétsaojin.

5 Ni xi xʼin kʼoa ni xi yánchjín, machjénná ngatsʼiaa nga bʼetsaojiaan kʼoa nga chobanajmiá. Tonga sakʼoaa ñʼai ma kʼale je tichjaa nga kʼoasʼín. Tobʼelañá, je tichjaa Jordan * itso: “Nga tijnatoʼan, sakʼoaa likui nda sʼe tokoan nga ya batejnajinle je ndsʼee kao tichjaa ya jinjtín”. Je tichjaa Kristen, xi precursora sʼin tísíxá kʼoa xi ya kitsjoánganʼio ya jña ngisa machjén xi tsoyason, itso: “Toñá tiyoaa maná nga tosʼa bichoaa jñani xin jtín”. Je xi tsín kotʼaya xínkjín tsakui nichxin kʼoasatío kon nga tsín kuenta sʼín xínkjín kʼoa tsín kuenta sʼín je ndsʼee ya jinjtín. Kʼoa tjínkʼa xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga toje tjío kʼianga tsín ma bitjo ndʼiale xi totʼatsʼe nga chʼin tjínle kʼoa tsakuije̱ nga je síkuinda xínkjín xi chʼin tjínle. Je tichjaa Annette, itso: “Nga an sikuinda je mana alikui kʼoamana fia kʼianga kʼoatsona je ndsʼee nga ya kjuíkonle”.

Tojo kisʼin je Jesús koakoá nga ʼyachjiá kʼoa nga tsjoachaa je tichjaa (Chótsenlai párrafo 6-9) *

6. Tojo tso Lucas 10:38-42, jósʼin tsakasenkao Jesús je Marta kao María.

6 Je Jesús kisikʼayale nichxin je yánchjín xi xále Niná kisʼin, jo ndichja sʼin tsabekon kʼoa nʼio nda miyole koanni. Je Jesús miyo tsakjáo kao María kʼoa kao Marta (tʼexkiai Lucas 10:38-42). * Ndajin kisatio kon yánchjín jebi josʼin tsakjákaonajmí je Jesús kʼoa josʼin tsabekon. Kʼoa je María yaa tsakʼejnangi ndso̱ko̱ Jesús nga títsoya. * Je Marta koanjtile nga tsín tsakasenkao je María kʼoa kʼoakitsole je Jesús, tonga je Jesús kitsoyale jmeni xi ngisa chjíle, kʼoa tsakakó nga mele kuinyakao je yánchjín jebi kao ndsʼe̱ Lázaro, nga̱ nkjín kʼa kisíxatʼa (Juan 12:1-3). Kʼianga nʼio kitjochʼinle Lázaro, je María kao Marta kisijéle nganʼio je Jesús (Juan 11:3, 5).

7. Jósʼin koa̱n kʼoainganʼiolee je tichjaa.

7 Tjínkʼa tichjaa xi tokʼia tsaojiaan kʼianga satíoná kjoajtín. Kuinga machjénni nga nda chjoéyaa, chja̱kaonajmiá kʼoa koakolee nga mandosinná josʼin tjíoni. Je tichjaa Jordan, xi jenása kanikʼaxkiaa, itso: “Nda sʼe tokoan kʼianga kʼoatsona je ndsʼee nga nda katsjoa comentariona ya jinjtín, kʼoatsona je tichjaa nga ñatjen kʼuínyasuinjin kʼoa nkjínsa koya josʼin bakó nga chjí bekonna”. Kui xi mená nga katabe je tichjaa nga chjí ʼyatokoán. Je tichjaa Kia, itso: “Kʼianga tsín fia kjoajtín, síkasénna mensaje je ndsʼee kʼoa kʼoatsona tsa tokʼoanda tijnaña, kʼoasʼin bakóni nga kuenta sʼínna”.

8. Jósasʼin koa̱n chjénngilee je Jesús.

8 Kʼoati sʼiaan jokisʼin je Jesús kʼoa si̱kʼayalee nichxin je tichjaa. Koaan kuinókjoalee ndʼianá nga ñatjen kuichaa, ninga to cho̱banajmí ngotjoa, kʼoa kui cho̱bayañá xi kuinyakaoná (Rom. 1:11, 12). Je xi chjotajchínga sʼin tjío, kʼoati machjén nga kʼoatisʼin jokisʼin je Jesús. Je Jesús koanjinle nga tsín choa ñʼai ma kʼale xi toje batio. Tonga kʼoakitso nga tsín tsakuijin xi tondiaa tsjoa kʼoe tokoán tsa kuixaan kʼoa tsa xti sʼe̱ná, je xi tsjoa bʼé tokoán kʼiaa nga kui xále Jeobá nikʼéjnatítjoan (Mat. 19:12; Luc. 11:27, 28).

9. Jósʼin kuinyakao je xi chjotajchínga sʼin tjío je tichjaa.

9 Je xi chjotajchínga sʼin tjío, tjínnele kʼoasʼin skoe̱kon je tichjaa joni tsa na̱le kʼoa joni tsa ndichja mani (1 Tim. 5:1, 2). Tjínnele kʼoasjeʼa nichxin kʼianga kjoakaonajmí je tichjaa tsa tongini kʼoa tsa kʼiaje̱ nga jefetʼa kjoajtín. Je tichjaa Kristen, itso: “Jngo xi chjotajchínga sʼin tíjna tsabee nga tsín nanda maʼana, kʼoa kʼoakitsona jméni xi ñʼai mana. Kitsjoale kjoanda nga kʼoasʼin síkjájonle yaole xi tʼatsʼan”. Kʼianga bʼasjeʼa nichxin je xi chjotajchínga sʼin tjío nga fákaonajmí je tichjaa kʼoasʼin bakóni nga chjí bekon. * Je Annette kʼoatso josʼin bichómani nga kʼoasʼín je xi chjotajchínga sʼin tjío, itso: “Ngisaa nda ʼbexkoan kʼoa ngisaa nda bexkonna je, kʼoa nga kjoa faʼatojian ngisaa choa ñʼai mana nga sijéle nganʼio”.

CHJÍ JCHATOKOÁN JMENI XI SʼÍN JE TICHJAA

10. Jméni xi nda kʼoee kon je tichjaa.

10 Nda sʼe tokoán kʼianga kuenta sʼín xi ngikʼa jme xi nʼia kʼoa nga chjí be je xá xi nʼia. Tonga nroajeen tokoán kʼianga tsín ʼya xi jotsoná. Jngo tichjaa xi Abigaíl ʼmi, xi tíjnatoje kʼoa xi precursora sʼin tísíxá, kʼoatso nga tsín ʼya xi kuenta sʼín sakʼoa, itso: “Tokuijin benina je ndsʼee nga bexkon xijchána kao xtindsʼe, tonga xi an tsín kuenta sʼínna”. Kʼoa ijngo tichjaa xi tíjnatoje, xi Pam ʼmi, nʼio nkjín nó nga misionera sʼin kisixá, tonga kini ndʼiale nga jekoanni nga̱ jé xijchále kisíkuinda. Kʼoa ndʼaibi, jetsʼato 70 nóle kʼoa tojo precursora sʼin tísíxá, itso: “Je xi nʼio tíbasenkaona kuinga kʼoatsona je ndsʼee nga nʼio chjí bekonna”.

11. Jósʼin tsakakó Jesús nga tsabechjí je yánchjín xi ya tsakʼetsomakao nga kitsoyason.

11 Je Jesús nʼio chjí tsabe jmeni xi kisʼin je yánchjín nga tsakasenkao kʼoa nga kitsjoale jmeni xi koanchjénle (Luc. 8:1-3). Ali tsa tokuijin kjoanda kisʼele yánchjín jebi, kʼoati kitsoyale jmeni xi tso je Énle Niná. Tobʼelañá, kitsoyale nga kuiyá kʼoa nga kjoaʼáyanile (Luc. 24:5-8). Tojo kitsole je chjotatjenngile, kʼoati kisinʼiojin yánchjín jebi nga tongini kʼoakitsole kʼianga kjoañʼai ni̱kjaʼá je Jesús kʼoa nga ni̱kʼien (Mar. 9:30-32; 10:32-34). Xi ijngosani, ningalani kitokachjinga je chjotatjenngile Jesús kʼianga kindoa, tjínkʼa je yánchjín jebi xi ya tjío kʼianga kinikjaʼá kjoañʼai Jesús ya tʼayá (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41).

12. Jmé xá kitsjoa kʼale yánchjín je Jesús.

12 Nʼio chjíle je xá xi kitsjoa kʼale yánchjín je Jesús. Tobʼelañá, kʼianga jejaʼáyanile, je xi títjon tsabe jé yánchjín xi kixi kitʼale. Kʼoakitsole Jesús je yánchjín jebi nga kʼoakatatsole je chjotatjenngile nga jejaʼáyanile (Mat. 28:5, 9, 10). Kʼoajinti tjío je xi yánchjín kʼianga kitsʼaile nganʼiotsje je chjotatjenngile Cristo nga sʼuí Pentecostés nga nó 33. Tsa kʼoalani, kʼoajin tikui kjoanda kisʼele nga kinchja̱ni xi tʼatsʼe Niná nga kjaʼaí kjaʼaí én (Hech. 1:14; 2:2-4, 11).

13. 1) Jósʼin tjíosíxále Jeobá je tichjaa ndʼaibi. 2) Jósʼin koakolee nga chjí ʼyaa jmeni xi sʼín.

13 Kʼoailee kjoanda je tichjaa nga nʼio nda tjíosíxále Jeobá. Tobʼelañá, je tichjaa tsjoánganʼio nga sʼenda ndʼia xi machjén nga ʼyaxkón Niná kʼoa nga makuinda ndʼia jebi. Tjínkʼa xi ya tsjoánganʼio jñani kjaʼaí én nokjoa kʼoa xi ya tsjoánganʼio ya Betel. Kʼoati tjín xi ya tsjoánganʼio jñani kjoaxkón sʼe, xi síkʼatoya je xo̱n xi Énle Niná yʼangini, xi precursora kʼoa xi misionera sʼin tjíosíxá. Tojo sʼín je ndsʼee, je tichjaa kʼoati fi Skuela xi tsʼe Precursor, Skuela xi síchjine je xi bakóyason tʼatsʼe Chjotaxále Niná kao Skuela xi tsʼe Galaad. Kʼoati tjín tichjaa xi binyakao xʼinle nga bitjosonle je xá xi kjinele ya jinjtín kʼoa ya jinnaxinandále Niná. Tsa tsínlani kuinyakao je yánchjínle ndsʼee jebi alikuijin ndasʼin kuitjosonle je xá xi kjinele (Efes. 4:8). Jósʼin koa̱n kuinyakoaa je tichjaa nga nʼio nda tjíosíxále Jeobá.

14. Tojo tso Salmo 68:11, jméni xi sʼín je chjotajchínga xi nda sítjoson je xá xi kjinele.

14 Je chjotajchínga xi nda sítjoson xá xi kjinele majinle kʼianga tjíonda je tichjaa kʼianga síxá kʼoa nʼio nkjín xi nʼio nda tsoyason je Énle Niná (tʼexkiai Salmo 68:11). * Je xi chjotajchínga sʼin tjío binyakao je kjoafaʼaitsjen xi tjínle je tichjaa. Je tichjaa Abigaíl, xi jenása kanikʼaxkiaa, nʼio basenkao kʼianga kui kjonangile je ndsʼee jmeni xi tsole chjota nga fákaonajmíni je Énle Niná, itso: “Majinna nga nʼio chjíle je xá xi títsjoána Jeobá ya jinnaxinandále”. Je xi chjotajchínga sʼin tjío, majinle nga je tichjaa xi jetjínle kjoafaʼaitsjen nʼio binyakao je tichjaa xi sʼa xti kʼianga kjoa faʼatojin (Tito 2:3-5). Tojosʼin tiʼyaa, tjínnele nga chjí jchatokoán je tichjaa kʼoa koakoá nga tsjoachaa.

SI̱TOÁNNTJÉ KʼOA KUINYAKOAA JE TICHJAA

15. Kʼiáni machjénle je tichjaa nga ʼya xi sitoánntjai kʼoa kuinyakao.

15 Sakʼoaa machjén nga si̱toánntjé kʼoa nga kuinyakoaa je tichjaa (Is. 1:17). Tobʼelañá, tsa jngo tichjaa xi jekʼien xʼinle kʼoa tsa kitsjion xʼinle, machjénle nga ʼya xi koasenkao jñani ñʼai male. Jngo tichjaa xi jejchínga machjénjinle nga ʼya xi koasenkao nga kjoakaonajmí je chjinexki kʼianga koa̱nxkile. Kʼoa jngo tichjaa xi precursora sʼin tísíxá kʼoa xi kʼoati tsjoánganʼio jmesa xá xi tjín jinnaxinandále Niná, machjénjin nga ʼya xi sitoánntjai tsa ʼya xi jotsole nga tsín titse tsoyasonni. Jósʼin koa̱n kuinyakoaa je tichjaa. Si̱kjaʼaitsjenla ijngokʼá jme xi kisʼin je Jesús.

16. Tojo tso Marcos 14:3-9, jósʼin kisitoánntjai Jesús je María.

16 Je Jesús kisitoánntjai je yánchjín xi Niná kisixále kʼianga tsín kʼoatjín jmeni xi tsakʼinle. Tobʼelañá, kisitoánntjai je María kʼianga kʼoakitso je Marta nga tsín tíbasenkao (Luc. 10:38-42). Kʼoati kisitoánntjai kʼianga kʼoakitso je chjota nga tsín ndatjín jme xi kisʼin (tʼexkiai Marcos 14:3-9). * Je Jesús koanjinle ánni nga kʼoakisʼinni. I kitsole: “Kjaínga tondaní nga kʼoasʼin kasíkaona”. Kʼoa i kitsosa: “Tojñani ngakijnda sonʼnde nga kuinókjoayani énndabi, kʼoatisʼin sʼe̱ én nga kʼoasʼin kasíkaona, jméni nga kʼoasʼin kjoaʼaítsjennile chjota xi tʼatsʼe”. Kʼoa kjibʼaxki̱ kjoaixi i̱ kjoaʼmiya jebi jme xi kisʼin je María. Nʼiojin nda kisʼe kon je María nga kʼoakitso je Jesús. Kʼoati kitso nga kʼoaxki̱ jmeni xi kisʼin je María nga sa̱kóyason je Énle Niná jngo tjíjtsa Sonʼnde.

17. Kʼiáni nga koa̱n kuinókjoantjé je tichjaa. Jngo choa̱ tʼejnai.

17 A nokjoantjaiñá je tichjaa kʼianga nganʼio machjénle. Tobʼelañá, tsa tjínkʼa je ndsʼee xi tokui kuenta sʼín nga tojochon bichó nga sʼejna kjoajtín jngo tichjaa xi tsín kotʼaya xʼinle, kʼoa tsa tokjoan fi kʼianga jefetʼa kjoajtín, kʼoa tsa me tongantsjaije̱ nga tsín bichókao ʼndíxtile. Je ndsʼee jebi tsa tokui fáoyani jmeni xi sʼín je tichjaa kʼoa saʼnda kʼoatso ánni nga tsín nʼio bʼejnanile je xʼinle. Tonga je tichjaa tíbʼénele yaole jokji tjen kʼoakjimale. Ali tsa tojejin yʼa yaole nga kʼoakuitso jmeni xi sʼin kʼoa alikui toje xi tsoni jmeni xi sʼin tʼatsʼe ʼndíxtile. Jméni xi koa̱n sʼiaan. Koaan kʼoakʼuínle je tichjaa nga nʼio nda tísʼín, kʼoa kʼoéyanajmílee xi kjaʼaí nga nʼio nda tísʼín je tichjaa nga kʼoasʼin tísíxále Jeobá. Tsa kʼoasʼiaan, alikuijin tiʼya xi chʼaosʼin sikʼaxki̱ni.

18. Jósasʼin koa̱n kuinyakoaa je tichjaa.

18 Ijngosa koya josʼin koa̱n kuinyakoaa je tichjaa kʼoa koakolee nga chjí ʼyatokoán kʼiaa nga kuinyakoaa nga nganʼio machjénle (1 Juan 3:18). Je tichjaa Annette, xi jenása kanikʼaxkiaa, xi na̱le tísíkuinda, itso: “Tjínkʼa je miyona xi faʼaikonna kʼoa xi faʼaikinyakaona, saʼnda faʼaikaona je tsojmi xi ma chine. Nga kʼoasʼín, nda sʼe tokoan kʼoa kʼoasʼin bakóni nga tsjoakena”. Je tichjaa Jordan, jngo ndsʼee tsakasenkao xi kʼoakitsole josʼin tjínnele sisinle je carrole, itso: “Nda sʼe tokoan kʼianga makjájonle je ndsʼee nga tsín jme xi katamana”.

19. Jósasʼin koa̱n kuinyakao tichjaa je xi chjotajchínga sʼin tjío.

19 Je xi chjotajchínga sʼin tjío kʼoati tjínnele kuenta sʼin jmeni xi machjénle je tichjaa. Majinle nga kuenta sʼín je Jeobá josʼin makuinda je tichjaa (Sant. 1:27). Tojo kisʼin je Jesús, kʼoati kosonnile jme xi sʼín kʼoa alikui kjoanʼio bʼéne tsa jmeni (Mat. 15:22-28). Básjaile josʼin binyakao je tichjaa, nga̱ kui xi mele nga ndasʼin koatio. Kʼoakoan je tichjaa xi Kia ʼmi kʼianga xin kikʼejna. Kʼianga kisʼejinle je superintendente xi tsʼe grupo, jé tsakájinkon je ndsʼee xi ngikʼa nga tsakinyakao. Je tichjaa itso: “Nda kisʼe tokoan nga nda tso én tsakjákaonajmína kʼoa josʼin tsakinyakaona, je xi chjotajchínga sʼin tjío kʼoasʼin tsakakóni nga chjí bena kʼoa nga tsín toʼan tijna kʼianga kjoa faʼatojian”.

MACHJÉNLE NGANʼIONÁ NGATSʼI TICHJAA

20, 21. Jósʼin koakoá nga chjí ʼyatokoán ngatsʼi je tichjaa.

20 Tsa kuenta sʼiaan je tichjaa xi tjío ya jinjtínná, jchañá nga nʼio síxá kʼoa machjénle nga kuinyakoaa. Nga kachotʼayajiaan je choa̱le Jesús, kamajinná kʼianga machjén nga si̱kʼayalee nichxin je tichjaa kʼoa nga nda jchaxkoaan. Koakolee nga chjí ʼyatokoán nga tjíosíxále Niná, kʼoa tjínnele kuinókjoantjé kʼianga nganʼio machjénle.

21 Je pastro Pablo ñajan yánchjín kisikʼaxki̱ kʼianga kiskile je chjotale Cristo xi Roma tsʼe (Rom. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15). Nʼiojin tsjoa kisatio kon yánchjín jebi kʼianga kinrʼoé jmeni xi kitso Pablo. Tsa kuinyakoaa ngatsʼi je tichjaa, kʼoasʼin koakonilee nga chjí ʼyatokoán kʼoa nga jo familianá mani.

KJOAJNDA 136 Je Jeobá katasíchikontʼainli

^ párr. 5 Tsee kjoa faʼatojin je tichjaa. I̱ kjoaʼmiya jebi kui chótʼayajiaan jósʼin koasenkaoná je choa̱le Jesús nga kʼoainganʼiolee je tichjaa. Jchañá nga je Jesús kisikʼayale nichxin, tsabechjí kʼoa kisitoánntjai je yánchjín.

^ párr. 5 Alikui tsa ñaki kʼoaʼmi kʼa chjota xi bʼaxki̱ i̱bi.

^ párr. 6 Lucas 10:38-42: “Kʼia nga tífi Jesús, jaʼasʼen jngo naxinandá ʼndí. Jngo chjoón xi Marta ʼmi kitsjoale ʼnde ya ndʼiale. 39 Jebi tjínle jngo ndichja xi María ʼmi, xi tsakʼejnangi tʼandso̱ko̱ Jesús, nga tínrʼoéle énle. 40 Tonga Marta nga i̱ nga ján tse xá síkájonle yaole. Kikonle Jesús, kitsole: Señor, a tsí kʼoamali nga je tichja síkʼéjnana nga sixá nga tojngo an. Kʼoatʼinlaiʼni nga katasenkaona. 41 Tonga Jesús kitsole: Marta, Marta, nijtilai yaoli, kjaínga nkjín kjoa sa̱tétʼai. 42 Tojngo kjoa xi machjén. María tsakjaʼájin xi nda tjín, xi tsín tsa tjóʼanile”.

^ párr. 6 Jngo enciclopedia xi tʼatsʼe Biblia nchja̱ni itso: “Je xi tsakʼinyale yaa ngindso̱ko̱ maestrole tsakationgi, je xi nda tsakinyáño nga tsakʼinyale kʼoati maestro koan nga jekoanni, tonga je xi yánchjín alikui kitjoʼndele nga kʼoakisʼin. [...] Alikuijin kisasenle je chjota judío nga ya ngindso̱ko̱ Jesús tsakʼejnangi María nga kitsoyale”.

^ párr. 9 Je xi chjotajchínga sʼin tjío tjínnele skósonnile josʼin kuinyakao je tichjaa. Tobʼelañá, alikui koa̱n nga toje tojngo koaisíxatʼa jngo tichjaa.

^ párr. 14 Salmo 68:11: “Jé Jeobá xi kʼoatso; je yánchjín xi nchja̱ni je énnda ñaki jo chjotakjoajchán chon”.

^ párr. 16 Marcos 14:3-9: “Jesús tíjnaʼya niʼyale Simón ya naxinandá Betania. Simón tjínle chʼin nga tífiʼndojon yaole. Kʼia nga tíjnatʼa yámixa̱, jaʼainrʼoe jngo chjoón xi yʼa jngo tiixolo xi tjíale siti̱ nardo xi ñaki kui, xi kjaínga chjíle. Tsakakján tiixolobe, tsakʼéjtenson jko̱. 4 Tjín kʼa xi koanjtile, kitso: Ánni nga kisikitsónsíni siti̱be. 5 Koaan nga saténa tsakaini. Saʼnda tsʼato jan siento bixo kuitjo chjíle. Koaan kʼoaile chjotayo̱ma̱ tao̱nbe tsakaini. Kinchja̱tikao chjoónbe xi kʼoakisʼin. 6 Tonga Jesús kitso: Katabʼeno. Ánni nga nijtisínilao. Kjaínga tondaní nga kʼoasʼin kasíkaona. 7 Je chjotayo̱ma̱ koatiokaontsjaino. Tokʼiani meno koaanno nda si̱kao nga je. Tonga an likui ngantsjai koatejnakaono. 8 Je chjoónbe kʼoakasʼín jña saʼnda tjen kamale, nga tongini kitsjojon yaona xi tʼatsʼe nga koajnañe. 9 Xi kjoakixi xi xinno, tojñani ngakijnda sonʼnde nga kuinókjoayani énndabi, kʼoatisʼin sʼe̱ én nga kʼoasʼin kasíkaona, jméni nga kʼoasʼin kjoaʼaítsjennile chjota xi tʼatsʼe”.

^ párr. 68 XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Nkjín ndsʼee xi kjenngile je Jesús josʼin bekon je tichjaa: jngo ndsʼee xi jao tichjaa tíbasenkao nga tísíkʼantjaiya llantale carrole, ijngo ndsʼee xi fisíxatʼa jngo tichjaa xi tímʼe, kʼoa ijngo ndsʼee ñatjen fi kao chjoónle nga kotʼayajtín kao jngo tichjaa kao tsotiʼndíle.