ME NA PUNKJꞸ ntee manji ke ma kjo kʼo ra jñʼeje dʼa trʼii ra kjapꞹji me ra mⱥji. Ne Biblia mama ke yo trʼii ngeje dʼa “regalo” kʼꞹ dyakøji e Diosi (Salmo 127:3). Yo tata kʼꞹ a jñʼeje dʼa tsʼitrʼi nzakja e Carlos ñe e María, pa̱ra̱ji kʼꞹ søø ra pøtꞹ i zakꞹ dabadiji. Dʼa ejemplo, dʼa nana me mⱥjⱥ ma nuu ma trjeñe o tsʼilele o pje nrre kjaa. Nu xira ra unꞹ nguenda ke na joo ga mimibi ne tsʼilele ko nu suu, pe bʼꞹma angeze dya ra søø na joo, ra sentio bʼꞹbʼꞹtsjɇ y ra mama dya kja kjapꞹ nguenda o suu.

Ne xira ñe ne suu, ma dya ra pjørꞹbi ja rga mimibi ra chu̱bi ma ra jñʼejebi dʼa tsʼilele. Xaʼma ra mbeñeji o søji dya kja neji o xira o ne suu y ra mbꞹrꞹ ra chu̱bi y ra tsjatsjɇbi na nojo yo nrrumꞹ.

Nudya ke a bʼꞹbʼꞹ ne tsʼimbane, ¿pje ni jyodʼꞹ ra tsjaji yo tata yo otrʼꞹ zana ngekʼua ra mbørꞹbi na joo nza yejui? ¿Pje ni jyodʼꞹ ra tsjaa ne xira ñe ne suu ngekʼo dya ra jyambꞹbi sido ra potka sʼiyabi? Zø nandyo ga mbeñebi, ¿pje ra tsjabi ngekʼua ra ngejmebi ja rga chezhebi in tsʼimbane? Ra nuji nzi dʼaja yo trʼønꞹ ñe kʼo mama ne Biblia kʼꞹ ra mbøsʼꞹ ra nubi pje ra tsjabi.

Nu nana pjørꞹ na joo o tsʼilele nange angeze me na joo ga søø pe o xira sentio bʼꞹbʼꞹtsjɇje ñe ke dya kja kjapꞹ nguenda. E Manuel ke menzumꞹ a Brasil o mama: “Mi sugø ngextrjo mi nee ro mbørꞹ e tsʼilele dya kja mi bʼꞹnkøbʼe nzakja ma dya bʼe ma e̱je̱ ne tsʼilele, dya na joo ma søgø, mi sugo ngextrjo mi nee ro bʼꞹbʼꞹ ko in tsʼilele”. Ra nuji pje ni jyodʼꞹ ra tsjaji.

Kʼo søø ri tsjabi: Pɇsʼibi paciencia.

Ne Biblia mama: “Ma ra sʼiyaji yo nin minteji, ra pɇspʼiji paciencia ma kʼo pje nde ra tsjakꞹji. Ra jodʼꞹji ja rga pjøsʼꞹji angezeji.[...] Dya ra jodʼꞹji ja rga pjøsʼꞹtsjɇji [...] Dya xo ra mbeñeji kʼo pje bi tsjakøji kʼo na sʼoo”. (1 Corintios 13:4, 5) ¿Pje søø ra tsjaji yo papa ngekʼua ra dyⱥtⱥji yo mama ne Biblia?

Ne xira ke sʼiya o suu ra unꞹ nguenda kʼo kjogꞹ kja o pjeñe ñe kja o cuerpo nu suu ma musʼꞹ ne tsʼilele. Bʼꞹbʼꞹ yo suu ke nrrajmetrjo bʼꞹnji na joo a nrrajmetrjo ya mbɇkuɇji. b E Adam kʼꞹ menzumꞹ a Francia jñʼeje na tsʼixutrʼi kja ɇdyi 11 zana mama: “Bʼꞹbʼꞹ paa ke dya ri bʼꞹbʼꞹ na joo ko in suu pe ri mbeñe ke kʼua ja ga søø angeze dya nge ke ni mbɇkuɇ ko nuzgø, nge kʼꞹ pøtꞹ ja ga sentio o cuerpo ñe texe kʼo bʼɇpji kʼo ra tsjaa ko ne tsʼilele”.

Xira, ¿kjo mbɇkuɇ ni suu ma gi pjøsʼꞹge? Ma je a kjanu, dya ri sentio kja in mꞹnkʼe (Eclesiastes 7:9). Pɇspʼige paciencia, tsjage kʼo xitsʼi ni suu akjanu dya ra mbɇkuɇ (Proverbios 14:29).

Xo na joo ke ne suu ra xipji o xira ja rga mbøsʼꞹ ngekʼua ra mbørꞹbi na joo ne tsʼimbane ra jichi ja rga pøtꞹ i pañal, ja rga xampa yo mamila​zø dya ra tsjaa na joo ma ra mbꞹrꞹ.

E Helena ke ɇdyi 26 kjɇɇ, mama ke dya ma joo ma zopjꞹ o xira, o unꞹ nguenda ke mi jyodʼꞹ ro pøtꞹ kʼo mi kjaa, angeze mama: ”Ro pjechigø ke mi xira xo søø ra mbørꞹ in tsʼixutʼi dya ngextrjozgø søø ra kjagø ne bʼɇpji”.

Na punkjꞹ tata dya i̱ji̱ na joo, kʼo bʼɇpji kʼo xo pɇsʼiji kjapꞹji ke ra søji dya bʼꞹbʼꞹbi na joo. E Vivianne ke jñʼeje yeje trʼii, mama: “Ma otrʼꞹ ro musʼꞹgø kʼꞹ naja in tsʼilele dya kja xi ro kjapꞹgø nguenda mi xiragø.”

Ne bʼɇzo dya pa̱ra̱ ja ga søø​o suu y texe kʼo kjogꞹ angeze ma ndunte. Nudya ne tsʼilele nesta ra mbørꞹbi na punkjꞹ ñe ra unꞹbi pje ra zii, nujyo kjapꞹ ra mboo in kuebi y dya pɇsʼibi nrrajme ra bʼꞹbʼꞹbi nza yejui yo tata. ¿Pje søø ra tsjaji yo tata ngekʼua dya ra jyɇzi ke nu tsʼilele ra tsjapꞹ ra jyambꞹbi?

Kʼo søø ri tsjabi: Dya ri jyɇzi ri xipji in suu o in xira ke me ki sʼiya.

Ne Biblia xipji yo ya chjꞹntꞹ: “Ngekʼua nu bʼɇzo ra zogꞹ o tata ñe o nana, kjanu ra minkui nu suu, ngekʼua ra natjobi nza ga yejebi” c (Génesis 2:24). E Jehová go mama ke yo trʼii ra jyambꞹji in tata ñe nu nana ma ra chjꞹntꞹ ngekʼua ra mimi ko nu suu texe yo paa (Mateo 19:3-9). Nujyo ra mbøsʼꞹ dya ra jyambꞹbi zø ri jñʼejui chʼii.

E Vivianne mama: “Ro kjijñigø na joo yo jñaa yo mama kja Génesis 2:24 y ro unkø nguenda ke mi xira ñezgo a ri natrjobʼe, dya nge in chʼigø kʼꞹ ri natrjobʼe. Ro meyagø me ni mubi ro kjogꞹ ndajme ko mi xira”. E Theresa kʼꞹ jñʼeje dʼa tsʼixutrʼi kʼꞹ ɇdyi yeje kjɇɇ mama: “Ma ri unꞹ nguenda ke dya kja ri kjogꞹ ndajme ko mi xira, dabadiji ri jodʼꞹ jyadʼꞹ ngekʼua ra kjogꞹ ndajme ko angeze texe yo paa”.

¿Pje søø ra tsjaa ne xira ngekʼua dya ra jyambꞹbi in suu? Ne bʼɇzo ke nee ra mimi na joo ko ne suu ra xipji ke me nee y ra tsjaa texe kʼo ni jyodʼꞹ ngekʼua nu suu dya ra sentio ke dya kja sʼiya ke dya na xo̱gꞹbi. E Sara ke ɇdyi 30 kjɇɇ mama: “Yo ri ndinxuji ri søji na joo ma xitsʼkøji ke nezgøji na punkjꞹ zø in cuerpogøji dya ngeje nzakja ma dya bʼe mi musʼꞹ in tsʼitrʼi”. E Alan kʼꞹ menzumꞹ a Alemania jñʼeje ye trʼii bo unꞹ nguenda ke me na mubi ra mbøsʼꞹ in suu ma angeze dya joo ga søø, angeze mama: “Ma ri unkø nguenda na guɇɇ mi suu ri trjinspi o ngizho, ri bʼꞹnkønu ngekʼua ra pjøsʼꞹ”.

Ma ni suu ra musʼꞹ dʼa tsʼilele dya ri søø ri obʼꞹbi, pe na joo ri ñabi pje ni jyodʼꞹ nza yetsʼꞹbi. Ne Biblia mama kʼꞹ ngextjo ri tsⱥnbⱥbi in cuerpo “ma ri ñatsjɇbi nza yejui” (1 Corintios 7:1-5). Na joo ri ñagui pje ri tsjagebi. Bʼꞹma ri tseji ri xipji nu suu ni xira ja gi søge, pe ixi na joo ri tsejmebi pje ri tsjagebi ngekʼua ri bʼꞹnkʼebi na joo nudya ke ya i tatagebi. Dya ts’i ni mbɇkuɇbi, pɇs’ibi paciencia, ñagebi na joo (1 Corintios 10:24). Ma ri tsjabiyo​dya ri chjabi, ri potki sʼiyabi (1 Pedro 3:7, 8).

Yo xira ñe yo suu ra potka sʼiyaji ra unꞹji pøjø kʼo kja kʼꞹ naja. Ne bʼɇzo ke na joo ga mbeñe unꞹ nguenda ke texe kʼo kjaa nu suu dya jñetse na punkjꞹ, dya kʼo kjapꞹ nguenda. E Vivianne mama: “Mi pjørꞹgø ne tsʼilele na paa,​pe ma a bi nguarꞹ ne paa mi sentiogø ke dya pje mi kjagø, zø a bi pɇpjigø na punkjꞹ”. Zø ne nrrinxu nge kʼꞹ pjørꞹ o tsʼimbane, dya joo ra mama ke nu xira dya pje kjaa (Proverbios 17:17).

Bʼꞹbʼꞹ kʼo nandyo ga mbeñeji nangeje dya chjenjui ba chezheji. Nge kʼo o kjogꞹbi e Asami ñe nu xira Katsuro kʼꞹ menzumꞹbi a Japón. E Asami mama: “Mi kjiñigø ke e Katsuro mi jɇzi ro tsjaa texe kʼo mi nee in xuntʼi y angeze mi mbeñe dya mi jɇzgø pje nde ro tsjaa, mi mama mazi mi guɇnchʼigø”. ¿Pje ri tsjagebi ma ri kjogꞹbi ne ndumꞹ ko in chʼii?

Kʼo søø ri tsjabi: Ñagebi na joo ñe ri potki pjøxtebi.

E Salomón ke mi pa̱ra̱ na punkjꞹ o dyopjꞹ: “Kʼe ntee ke me ñensʼe jodʼꞹ chu̱u̱, pe nu kʼꞹ me pa̱ra̱ jodʼꞹ yo me na joo jñaa” (Proverbios 13:10). ¿I pa̱rge pje nge kʼo mbeñe ni suu o ni xira ja ga nee ra chezhe yo in chʼii? Ma dya ri ñabi ante ke ra musʼꞹ ne tsʼimbane, bʼꞹma ri chu̱bi y dya ri søø ri pjørꞹbi na joo in chʼii.

Ri ønꞹtsʼɇbi yo trʼønꞹ: “¿Pje nge kʼo ra unꞹbi ne tsʼitrʼi ra ñonꞹ ngekʼua ra nokꞹ na joo ñe pje ra kjabi ngekʼua dya ra i̱ji̱ nzhⱥⱥ? ¿Ma ra guɇɇ ra trjesʼibi o pje ra kjabi? ¿Jingua ra jichibi ra maa kja baño?”. Nza yejebi na joo ri mamabi ja rgi tsjabiyo. E Ernesto kʼꞹ jñʼeje ye chʼii mama: “Na joo ra ñaji ja rga kjajiyo ngekʼua na joo rga chezheji yo chʼii”.

Ngeje nzakja na bʼɇzo ñe na nrrinxu kʼꞹ xiji patinadores, ma kja pjꞹrꞹji nesta ra jɇziji ra kjogꞹ yo paa ngekʼua ra mba̱ra̱ji ra nemeji na joo kja hielo, xo akjanu yo kja jñʼeji na tsʼilele jmacha jmacha ra pjechiji ra tsjaji kʼo ni jyodʼꞹ ngekʼua ra mbørꞹbi na joo kʼꞹ tsʼilele.

Ma yo tata ra jñʼejebi in chʼii dya kja ra chjenjui rga minjui nzakja ma kja bi chjꞹntꞹbi. Nukʼo, ra mbøsʼꞹ yo tata mazi ra mbɇsʼiji cualidad kʼo me ni mubi. Ma ri tsjapꞹji nguenrra kʼo consejo kʼo ba e̱je̱ kja ne Biblia, ri mangebi ja ba mama na tata ke ni chju̱u̱ Kenneth: “A ro pjechibʼe na punkjꞹ ja rgua chezhebʼe in chʼibʼe. Nudya dya ngextjo ri nugøbʼe in chʼibʼe, ri nubʼe jaga kjazgøbʼe nzi dʼazgøbʼe. Nu kʼo ro kjagøbʼe go pjøxkꞹbʼe na punkjꞹ ngekʼua mazi ra sʼiyabʼe in chʼibʼe ñe ri unꞹbʼe nguenrra ja ga søji angezeji”. Nujyo ra mbøsʼꞹ na punkjꞹ nza yejui.