Ha kupwa Bakaleho ba Yehova, kutwesi kulinga bilika bya kwanuka litangwa lya kusemuka kwa munu mwafwa twakulahela ngwetu bilika bya cifwoco kubyesi kuzibisa Njambi kubwaha ku mbunge. Nameme Mbimbiliya kuyendekele bene mpundu ngwabo kutwapandele kulinga bilika bya kwanuka litangwa lya kusemuka kwa munu, oloni itukwasa kuzibuka mwakalizibila Njambi ha byuma bikalingiwa aha ha bilika. Tusimutwiyeni ha byuma biwana bikalingiwa aha ha bilika nebi biyendeka Mbimbiliya.

1.   Bilika bya kwakuna litangwa lyasemukile munu byatunda mu bulumbelo bwa makuli. Dikishinali ya Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology, and Legend ngwayo ebi bilika byatunda ha kukulahela ngwabo ha litangwa lyasemukile munu, “kukakala sipilitu yaibi na byuma byabibi bije byasa kubulumuna munu,” co lalo ngwayo “kukalako kwa babusamba bendi na kumushungwiya bubwa kumunyungilila.” Libulu lya The Lore of Birthdays ngwalyo kusañulu, matangwa a kusemuka bakele na kuwasoneka “mangana bazibuke byuma bikalingiwa kulutwe” kwesekesa na “bilongesa bya sayansi ya baka-kutaha kupangesa bingongonosi.” Eli libulu lalo ngwalyo “makendulu abakapangesa ha cilika ca kwanuka litangwa lyasemukile munu akala na nzili ya manseno ije ilingisa ngwayo byuma bibashungwiya munu bilingiwe.”

    Oloni Mbimbiliya yabindika kupangesa manseno, kumikiya, budimona nambe ‘byuma bya cifweci.’ (Kwituluka mu Mashiko 18:14; Ngalatiya 5:19-21) Kutaha kupangesa bingongonosi kuje kunapu muyati umo wa kumikiya kukekwo kwalingisile Yehova ane kashitiko nganda ya Mbambilone. (Isaya 47:11-15) Bakaleho ba Yehova kubesi kuya na kwala mwoshe mweta bisemwa noku kubyatunda, oloni nga Bisoneka binendekaho, kubesi kubiseza lika ngoco.

2.   Baka-Kilistu bakulibanga kubakele na kulinga bilika bya kwanuka litangwa lya kusemuka kwa munu. Libulu lya The World Book Encyclopedia ngwalyo “bamwene ngwabo kulinga cilika ca kusemuka kwa munu woshe-woshe capwile cisemwa ca baka-mafuti.” Mbimbiliya imwesa ngwayo tupositolo na baje balilongesele kuli Yesu banamwesa mwanja ubanapande kukabangeya baka-Kilistu boshe.—2 Tesalonika 3:6.

3.   Baka-Kilistu banabashiki kwanuka lika cilika cimo cije cinatalesa ku kutsa keti ku kusemuka, cilika ca kwanuka kutsa kwa Yesu. (Luka 22:17-20) Eci kucitukomokesa mwafwa Mbimbiliya ngwayo “litangwa lya kutsa lyatubakana litangwa lya kusemuka.” (Muka-kwambulula 7:1) Ha simbu yatsile, Yesu wakele na lizina lyalibwa kuli Njambi, ngeci litangwa lyendi lya kutsa lyapwile lya seho kutubakana litangwa lyendi lya kusemuka.—Vahevelu 1:4.

4.   Kukwesi ngamba ya Njambi ibanendeka mu Mbimbiliya uje walingile cilika ca kusemuka. Keti ngwabo banebalele kubasoneka, mwafwa kuli bilika bibali bya baje kubalemesele Yehova bibanasoneka. Oloni aha ha bilika bibali byoshe kwalingiwile byuma byabibi.—Kushangumuka 40:20-22; Mako 6:21-29.

 Ngecilika mwa bisemi boshe bababwa, Bakaleho nabo bakamwesa cizemo bana babo simbu yoshe-yoshe mu mwaka na kubana bwana na kulikuwa kukala hamo nabo. Bakatembwinina mwanja waubwa wa Njambi, uje akana byuma byabibwa ku bana bendi simbu yoshe. (Mateo 7:11) Majwi anatako amwesa ngwawo bana ba Bakaleho kubesi kuliziba ngwabo kuli bimo bibanabomina:

•   “Njikabwahelela manene kutambula bwana mu kukasumuna.”—Tammy, wa myaka 12.

•   “Nameme kunjesi kutambula bwana ha litangwa lyange lya kusemuka, oloni bisemi bange bakanjilandela bwana ha bisimbu byeka. Njikabwahelela mwafwa bakanjana bwana ha simbu ije kunjasinganyekele ngwange banjanabwo.”—Gregory, wa myaka 11.

•   “Musinganyeka ngweni cilika ca minutu 10 na tumakeki twatundondo na kamwaso, co ngweni cilika? Ijeni ku njibo yetu mwakumone mutukalingila bilika!”—Eric, wa myaka 6.