Lijwi lya mu Mbimbiliya lya “mwonyo” banalinungulula kutunda ha lijwi lya Cihebelu lya neʹphesh na lijwi lya Cigriki lya psy·kheʹ. Lijwi lya Cihebelu lya neʹphesh lilumbununa “cuma ca kutanga cije cihwima,” co lijwi lya Cigriki lya psy·kheʹ likelyo lilumbununa “cuma ca kuyoya.” a Ngeci, munu ikeye bene mwonyo keti cuma cimo cakala mukati kendi cikatundumo nga atsa, embwe. Tumoneni Mbimbiliya muimwesela ngwayo mwonyo ikeye bene munu:

•   Mbimbiliya ngwayo Yehova Njambi mwatangele Adama uje wapwile munu wa kulibanga, “wapwile mwonyo.” (Kushangumuka 2:7, NWT, majwi a kwinikila) Adama kubamwanene mwonyo, ikeye bene wapwile mwonyo, nambe ngwetu munu wa kuyoya.

•   Mbimbiliya ngwayo mwonyo wasa kuzema, kukala mu busiwa, kushangala Njambi na kwononoka mashiko. (Mateo 22:37, Mako 14:34, Luka 1:46, Loma 13:1) Co ebi byuma, munu wa mutunu ikeye asa kubilinga.

Kuma mwonyo kuwesi kutsa ndi?

 Embwe, mwonyo ukatsi. Bisoneka byabingi bimwesa ngwabyo mwonyo ukatsi. Cakumwenako:

•   ‘Mwonyo uje ulinga bubi ukewo utsa.’—Ezekiyele 18:4, 20.

•   Mu bisoneka bimo banatumbula munu wa kutsa ngwabo “mwonyo wa kutsa.” (Valevi 21:11, NWT, majwi a kwinikila; Kulava 6:6, NWT, majwi a kwinikila) Nameme mu Bimbimbiliya byabingi banapangesa lijwi lya “cibimbi,” lijwi mpundu lya Cihebelu libapangesele aha ha mavesi linapu neʹphesh, nambe ngwetu “mwonyo.”

“Mwonyo” wasa kulumbununa “kuyoya”

 Mbimbiliya inapangesa lalo lijwi lya “mwonyo” kulumbununa “kuyoya.” Co lalo inamwesa ngwayo mwonyo wa munu nambe ngwetu kuyoya kwendi kwasa kukala mu bushonde nambe kuzimbala.—Mako 8:35; Filipu 2:30, majwi a kwinikila.

 Kupangesa lijwi lya “mwonyo” mu ngila ei kutukwasa kuzibisisa mavesi aje amwesa ngwawo mwonyo wasa “kutundamo” nambe “kutuhukamo.” (Kushangumuka 35:18, Mbimbiliya ya King James Version) Ei endekesi imwesa ngwayo munu necela kuyoya. Mu Bimbimbiliya bimo bananungulula ei endekesi ili ku mukanda wa Kushangumuka 35:18 ngwabo “watutumwisile mwonyo.”—Mbimbiliya ya Libulu lya Shukulu Kalunga.

Cilongesa cimwesa ngwaco mwonyo kuwesi kutsa catunda kuli?

 Biceci bije byakulahela ngwabyo mwonyo kuwesi kutsa kubyawanene eci cilongesa mu Mbimbiliya embwe. Catunda ku bilongesa bya Bagriki. Libulu lya Encyclopædia Britannica ngwalyo: “Mbimbiliya inapangesa lijwi lya mwonyo kulumbununa cuma ca kuyoya keti cuma cimo ca mukati cije cinalyangununa na mubila. Biceci byawanene cilongesa cimwesa ngwaco mwonyo unalyangununa na mubila kuli Bagriki.”

 Njambi kashaka ngwendi tukumbasane bilongesa byendi na bilongesa bya banu bya kufwa ngwe cilongesa ca mwonyo kuwesi kutsa. Mbimbiliya inatunangula ngwayo: “Kengeni ngeci naumo wahi akamipwise bindungo na mana endi a bunu a makuli, aje atunda ku bilongesa bya banu.”—Kolose 2:8.