Sipilitu ya kujela yapwa nzili ya Njambi yakapangesa mu kulinga byuma. (Mika 3:8; Luka 1:35) Njambi akatumu sipilitu yendi kwoshe-kwoshe kwashaka, mangana cizango cendi cilingiwe.—Myaso 104:30; 139:7.

 Mu Mbimbiliya, lijwi lya “sipilitu” banalinungulula kutunda ha lijwi lya Cihebelu lya ruʹach na lijwi lya Cigriki lya pneuʹma. Ha bisimbu byabingi, Mbimbiliya inapangesa awa majwi kutalesa ku sipilitu ya kujela ije yapwa nzili ya Njambi. (Kushangumuka 1:2) Oloni Mbimbiliya inapangesa lalo awa majwi kutalesa ku byuma bikwabo bya kufwa ngwe:

•   Mwonyo.—Hambakuke 2:19; Kujombolola 13:15.

•   Mpunzi.—Kushangumuka 8:1; Yowano 3:8.

•   Nzili ije ikakwasa byuma bya kuyoya biyoye.—Yombi 34:14, 15.

•   Mwakamwena byuma munu nambe biyongola byendi.—Kulava 14:24.

•   Banu ba ku sipilitu, kwambateselela na Njambi na tungelo.—1 Vimyene 22:21; Yowano 4:24.

 Ebi byuma byoshe binapu byuma bije kubasa kumona banu, oloni bikalingi byuma bije bibasa kumona. Ngwe mulinendekela libulu lya An Expository Dictionary of New Testament Words lyasonekele W. E. Vine, sipilitu ya Njambi yapwa ngwe “mpunzi ije kubasa kumona banu nambe kuikwata, oloni yakala manene na nzili.”

 Mbimbiliya inatumbula lalo sipilitu ya Njambi ya kujela ngwayo “maboko endi” nambe “minye” yendi (Myaso 19:1; Luka 11:20, NWT; esekeseni Mateo 12:28.) Ngwe omwo muka-kushonga wa mutongwe akapangesela maboko na minye yendi mu kulinga bipangi byendi, Njambi nendi napangesa sipilitu yendi mu kulinga byuma bya kufwa ngwe:

•   Kutanga lilu na lifuti-libu.—Myaso 33:6; Isaya 66:1, 2.

•   Kutwamenena baje basonekele Mbimbiliya.—2 Petulu 1:20, 21.

•   Kukwasa bangamba bendi kusañulu balinge bikomokeso na kwambulula na ntwima.—Luka 4:18; Vilinga 1:8; 1 Kolinte 12:4-11.

•   Kukwasa banu baje bali na kumwononoka bakale na bifwa byabibwa.—Ngalatiya 5:22, 23.

Sipilitu ya kujela kuyapwile munu

 Omwo Mbimbiliya inatumbula sipilitu ya Njambi ngwayo “maboko endi,” “minye” yendi nambe “lihunzi,” inamwesa ngwayo sipilitu ya kujela kuyapwile munu. (Kutuuka 15:8, 10) Muka-kushonga kasa kupangesa maboko endi kwa kujeneka kupangesa bwongo na mubila wendi. Mu ngila imolika, sipilitu ya kujela ya Njambi ikapanga lika kwesekesa nomu mwashakela. (Luka 11:13) Mbimbiliya inesekesa lalo sipilitu ya Njambi ku mema. Co lalo inaitumbwila hamo na likulahelo na mana. Ebi byuma byoshe bimwesa ngwabyo sipilitu ya kujela kuyapwile munu.—Isaya 44:3; Vilinga 6:5; 2 Kolinte 6:6.

 Mbimbiliya inendeka lizina lya Yehova Njambi na Munendi Yesu Kilistu, oloni kuyatumbwile lizina lya sipilitu ya kujela. (Isaya 42:8; Luka 1:31) Simbu kanda Setefano bamutsiye, wamwene Njambi na Yesu mu cimona, oloni kamwene sipilitu ya kujela. Mbimbiliya ngwayo: ‘Setefano washulile na sipilitu ya kujela, wakengele mwilu, co wamwene bumpau bwa Njambi na Yesu nemana ku liboko lya cilyo lya Njambi.’ (Vilinga 7:55) Sipilitu ya kujela yapwile lika nzili ije yapangesele Njambi mu kukwasa Setefano amone cije cimona.

 Biyongola bya kuhenga: Sipilitu ya kujela yapwa munu, co yapwa mutamba wa Binjambi Batatu, ngwe muinamwesela Mbimbiliya ya King James version ku mukanda wa 1 Yowano 5:7, 8.

 Busunga: Mbimbiliya ya King James version inabwezelela majwi amo ku mukanda wa 1 Yowano 5:7, 8, ngwayo: “mwilu muli, Tate, Mwana, na Munzinzime wa Kujela: co aba batatu bapwa umo. Co lalo kuli bakaleho batatu hasi.” Oloni baka-kutondesesa banawana ngwabo kapositolo Yowano kasonekele awa majwi, co kuwapandele kukala mu Mbimbiliya. Pulofesa Bruce M. Metzger wasonekele mu libulu lya A Textual Commentary on the Greek New Testament ngwendi: “Awa majwi anapu a makuli, co kuwapandele kukala mu Testamenti Yaiha.”

 Biyongola bya kuhenga: Mbimbiliya ikesekesa sipilitu ya kujela ku munu, co oku kumwesa ngwabo yapwa munu.

 Busunga: Bisimbu bimo, Bisoneka bikesekesa sipilitu ya kujela ku munu, oloni oku kukumwesa ngwabo sipilitu ya kujela yapwa munu. Mbimbiliya inesekesa lalo mana, butsi na bubi ku munu. (Visimo 1:20; Loma 5:17, 21) Cakumwenako, mana banawendeka ngwabo ali na “bilinga,” co bubi banabwendeka ngwabo bukashangumuna mashungu amabi, kukwisa na kutsiya.—Mateo 11:19; Loma 7:8, 11.

 Mu ngila imolika, omwo kapositolo Yowano wasonekele majwi endekele Yesu, wesekesele sipilitu ya kujela ku munu. Waitumbwile ngwendi “mukwasi” (paraclete) uje ana bukaleho, kutwamenena, kwendeka, kuziba, kwambulula, kushangazala na kutambula. Co lalo wapangesele majwi aje amwesa ngwe ou “mukwasi” wapwa munalume. (Yowano 16:7-15) Walingile ngoco mwafwa lijwi lya Cigriki lya “mukwasi” (pa·raʹkle·tos) bakalipangesa ku banalume. Oloni omwo Yowano wapangesele lijwi lya pneuʹma mu kulumbununa sipilitu ya kujela wapangesele lijwi lije kulyamwesele ngwalyo sipilitu ya kujela yapwa munu—Yowano 14:16, 17.

 Biyongola bya kuhenga: Kumbwitika banu mu lizina lya sipilitu ya kujela kumwesa ngwabo yapwa munu.

 Busunga: Bisimbu bimo Mbimbiliya ikapangesa lijwi lya “lizina” kulumbununa nzili nambe moko. (Kwituluka mu Mashiko 18:5, 19-22; Esita 8:10) Ei endekesi inalifu na endekesi ya Ingilishi ya kwendeka ngwayo “mu lizina lya lishiko.” Oloni ei endekesi kuimwesa ngwayo lishiko lyapwa munu. Ngeci, nga munu bamumbwitika “mu lizina lya” sipilitu ya kujela, kulumbununa ngwabo nananguka omwo Njambi akapangesela sipilitu ya kujela mu kushulisilila cizango cendi.—Mateo 28:19.

 Biyongola bya kuhenga: Tupositolo ba Yesu na bandongesi bakwabo ba kulibanga bakulahelele ngwabo sipilitu ya kujela yapwa munu.

 Busunga: Mbimbiliya kuimwesa ngoco. Co lalo biñanda bya kusañulu nabyo kubimwesa ngoco. Libulu lya Encyclopædia Britannica ngwalyo: Biyongola bimwesa ngwabyo Sipilitu ya Kujela yapwa munu hendi . . . byakeleko lwa kulibanga ku ciwano cije cakeleko mu nganda ya Constantinople mu mwaka wa ad 381.” Ha simbu ei te kuneti myaka ya kutubakana 250 kutunda hatsililile kapositolo wa mamaneselelelo.