1-2. Muka-kusoneka umo wendekele bika, co bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

BANU babangi ano matangwa bakalishasha ngwabo bakulahela Yesu, oloni kubesi na kwononoka byuma byalongesele. (2 Tima 4:3, 4) Muka-kusoneka umo wendekele ngwendi: “Ngwe kuli munu umo ano matangwa uje ali na kwendeka byuma byakele na kwendeka Yesu . . . , ngwe anga kucili banu bamo bamubyana.”

² Yesu mwakele hano hasi, banu babangi bamuzibile mwakele na kulongesa na kumumona oku alinga bikomokeso, oloni kubamukulahelele. Mwafwa bika? Mu cilongesa cinahu, twasimutwiiye byuma biwana byonowesele banu kukulahela Yesu. Tusimutwiyeniko byuma bikwabo biwana. Tusimutwiya lalo byuma bili na kulingisa banu ano matangwa bajeneke kulikwatasana na baka-Kilistu ba busunga nebi bitunapande kulinga mangana tutwaleleleho kupangela Yehova.

3. Byuma muka byalingile Yesu bije byalubalesele banu bamo?

³ Yesu mwakele hano hasi, walikwatasanene na banu ba kuliseza-seza. Cakumwenako, walile na baka-kufuka na banu ba bulemu, co wasikamene na tuhutu na banu baje kubakele na wakubamena. Co lalo, wakele na kuzibila mema ku mbunge banu baje babamwene ngwabo “baka-bubi.” Banu ba kulyalesa balubalele mubamwene Yesu ali na banu babamwene ngwabo baka-bubi. Behwile bandongesi bendi ngwabo: “Omwo bikajo mulya na kunwa hamo na baka-kutambula lisimu na baka-bubi?” Oloni Yesu wabakumbulwile ngwendi: ‘Bakangule kubesi kusetela cimbanda embwe, kubanga baka-kubinja lika. Omwo yange kunjezile mu kusana banu baje banalimono bakebo babenya ngwabo baka-busunga oloni njinaija mu kusana baka-bubi mangana batenguluke.’—Luka 5:29-32.

4. Kwesekesa na bupolofweto bwa Isaya, Bayunda bapandele kuzibuka bika hali Mesiya?

 ⁴ Bisoneka byendeka bika? Simbu kanda Mesiya aije, kapolofweto Isaya wapolofwetele ngwendi banu babangi kubakamukulahela. Wendekele ngwendi: “Twamuyengwile na kumubyana . . . Naumo wahi wakengele kuli ikeye, twamuyeluwisile ngwe kesi na seho.” (Isaya 53:3) Bupolofweto bwamwesele ngwabo Mesiya ‘bamubyana.’ Ngeci, Bayunda bapandele kuzibuka ngwabo banu babangi babyana Yesu.

5. Banu babangi ano matangwa bamona bati baka-Kilistu ba busunga?

⁵ Obu bukalu kubucili na matangwa ano indi? Eyo. Bantwama ba bulombelo babangi bashaka ngwabo mu bulombelo bwabo mukale banu ba kutsimana, baka-kufuka na baka-kulilongesa. Bakatabesa aba banu bakale mu bulombelo bwabo nameme bilinga byabo kubilitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya. Bakayeluwisa bangamba ba Yehova baje bakapanga na nzili, co lalo bapwa ba kulongwa. Bakalingi ngoco mwafwa banu babangi babamona ngwabo kubapwile ba kutsimana. Paulu nendi wasonekele ngwendi Njambi wangwile banu baje ‘babayeluwisile.’ (1 Koli 1:26-29) Nameme ngoco, Yehova wamona bangamba bendi boshe kupwa ba seho.

6. Kwesekesa na mukanda wa Mateo 11:25, 26, Yesu wamwene bati bangamba ba Njambi, co twasa kumutembwinina bati?

⁶ Tunapande kulinga bika mangana tutwaleleleho kukala na likulahelo? (Tandeni Mateo 11:25, 26.) Keti mumone banu ba Njambi ngwe mubakabamwena baka-kaye. Anukeni ngweni Yehova akatabesa lika banu ba kulikehesa balinge cizango cendi. (Myaso 138:6) Acisinganyekeni byuma byanalingi Njambi kupangesa aba banu babamona baka-kaye ngwabo kubapwile ba kulilongesa.

7. Mwafwa bika Yesu walekele Bafaliseo ngwendi bakele na cibembulu, co balingile bika?

⁷ Yesu wapayele bantwama ba bulombelo mwafwa kubakele na kukwasa banu balemese Yehova mu ngila inapande. Cakumwenako, walekele Bafaliseo ngwendi bakele na cibembulu mwafwa bashongangeyeye banu bake manene mbunge ku kutana ku maboko kutubakana kunyunga bisemi babo. (Mateo 15:1-11) Hamo majwi endekele Yesu akomokesele bandongesi bendi. Mukemwo bamwihwile ngwabo: ‘Wazibuka ngwobe biunendeka byalubalesa Bafaliseo ndi?’ Co Yesu wabakumbulwile ngwendi: “Bimbuto byoshe bije Tate wa mwilu kabikunine bakabitukula. Beceleni, kesi mulinyenge hali bakebo! Bakebo banapu bantwama ba tupuputwa batwamenena tupuputwa bakwabo. Co nga kapuputwa atwamenena kapuputwa mukwabo, boshe babali bakawila mu mbulu.” (Mateo 15:12-14) Nameme bantwama ba bulombelo balubalele, Yesu kalikelele kubaleka busunga.

8. Yesu wamwesele bati ngwendi keti bulombelo bwoshe buli na kulongesa busunga?

⁸ Yesu wajombolwele lalo bilongesa bya makuli bibakele na kulongesa bakulunu ba bulombelo. Yesu kendekele ngwendi bulombelo bwoshe bukalongesa busunga. Oloni wendekele ngwendi banu babangi bakaya mu ngila ya kujanjabala ije itwala ku kunyonga. Banu babandondo lika bakebo bakaya mu ngila ya kulishwata ije iya ku mwonyo. (Mateo 7:13, 14) Wendekele lalo ngwendi banu bamo bakalikwisa ngwe bali na kupangela Njambi, oloni kubakalingi cizango cendi. Wanangwile tupolositolo bendi ngwendi: “Nyanyameni na [tupolofweto] ba makuli baje baija kuli yeni banalikongomeka ngwe bimanga, oloni mu bimbunge byabo banapu ngwe tungunga ba bukalu. Mukabazibukila ku bilinga byabo.”—Mateo 7:15-20.

9. Bilongesa muka bya makuli byajombolwele Yesu?

⁹ Bisoneka byendeka bika? Mbimbiliya yapolofwetele ngwayo Mesiya akazema manene njibo ya Yehova. (Myaso 69:9; Yowa 2:14-17) Kuzema Yehova kwalingisile Yesu ajombolole bilongesa bya makuli na bilinga byabibi bya bantwama ba bulombelo. Cakumwenako, Bafaliseo bakulahelele ngwabo, nga munu atsa, kuli cuma cimo  cikatundu mu mubila wendi na kutwalelelaho kuyoya. Oloni Yesu ikeye walongesele ngwendi batsi banalala. (Yowa 11:11) Basanduki kubakulahelele ngwabo batsi bakasanguka. Oloni Yesu wasangwile kabusamba kendi Lazalu. (Yowa 11:43, 44; Vili 23:8) Bafaliseo balongesele ngwabo Njambi akanonekela cimweja byuma byoshe bibaliwana nabyo banu. Balongesele lalo ngwabo ebi byuma binasa kutunda ku minzinzime imo ya nzili. Oloni Yesu walongesele ngwendi banu basa kulyangwila kupangela Njambi nambe kujeneka kulinga ngoco.—Mateo 11:28.

10. Mwafwa bika byuma bitukalongesa binalingisa banu babangi batuzinde?

¹⁰ Obu bukalu kubucili na matangwa ano indi? Eyo. Banu babangi batuzinda mwafwa biñanda bya mu Mbimbiliya bitukalongesa bikajombolola bilongesa bya makuli bya mu bulombelo. Bakulunu ba bulombelo bakalongesa ngwabo Njambi akenyeka banu bababi mu litende lya tuhya. Bakalongesa banu eci cilongesa ca makuli mangana keti batunde mu bulombelo bwabo. Oloni yetu bangamba ba Yehova uje wapwa Njambi wa cizemo tuli na kukwasa banu bazibuke ngwabo eci cilongesa capwa ca makuli. Bakulunu ba bulombelo bakalongesa lalo ngwabo nga munu atsa kuli cuma cimo cikatundu mu mubila wendi na kutwalelelaho kuyoya. Oloni yetu tukakwasa banu bazibuke ngwabo Mbimbiliya kuilongesa ngoco. Mwafwa ngwe kuli cuma cimo cikatwalelelaho kuyoya ngwe na seho ya kusanguka bene yahi. Co lalo, mu bulombelo bwabwingi bakalongesa ngwabo Njambi nanonekela cimweja byuma byoshe bilingiwa mu kuyoya kwa munu na munu. Oloni yetu tukalongesa ngwetu munu asa kulyangwila ikeye babenya bya kulinga. Asa kulyangwila kupangela Njambi nambe kujeneka kulinga ngoco. Bakulunu ba bulombelo bakalingi bika mutukajombolola bilongesa byabo bya makuli. Kakangi bakalubala.

11. Kwesekesa na majwi a Yesu ali ku mukanda wa Yowano 8:45-47, Njambi washaka ngwendi banu bendi balinge bika?

¹¹ Tunapande kulinga bika mangana tutwaleleleho kukala na likulahelo? Kuzema busunga kutulingisa tutolilile ku majwi a Njambi na kuwononoka. (Tandeni Yowano 8:45-47.) Kutushaka kuseza busunga ngwe mwalingile Satana Liyabolo. Co lalo, kutushaka kulinga byuma bije kubilitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya. (Yowa 8:44) Njambi washaka ngwendi banu bendi ‘bazinde  byabibi’ na ‘kukakateya ku byuma byabibwa’ ngwe mwalingile Yesu.—Loma 12:9; Heve 1:9.

12. Mwafwa bika ngila ibatsiililemo Yesu yalingisile Bayunda babangi bajeneke kumukulahela?

¹² Byuma muka bikwabo byalingisile Bayunda babyane Yesu? Paulu wendekele ngwendi: ‘Tuli na kwambulula Kilistu uje ibashukikile ha citi ca kuyandesela, co ou muzimbu unapu citanukiso kuli Bayunda.’ (1 Koli 1:23) Mwafwa bika ngila ibatsiililemo Yesu yalingisile Bayunda babangi bajeneke kumukulahela? Mwafwa mubamwene Yesu bamushukika ha citi ca kuyandesela basinganyekele ngwabo wapwa cikenya nambe muka-bubi keti Mesiya embwe.—Kwitu 21:22, 23.

13. Byuma muka bibonowele kunanguka Bayunda baje kubakulahelele Yesu?

¹³ Bayunda baje kubakulahelele Yesu mwafwa ya ngila ibamutsiililemo kubanangukile ngwabo kakele na mulonga, bamubangeyeye biñanda bya makuli, co bamuyandesele lika ngoco. Baje basompele Yesu kubamusompele mu kusungama. Balikungulwile bwasi-bwasi mangana bakumusompese, co kubakabangeyeye mashiko aje amwesele mwakutalela biñanda. (Luka 22:54; Yowa 18:24) Aba maako kubatolililile na kutondesesa mangana bawane indi biñanda bibakele na kubangeya Yesu byapwile bya busunga. Oloni bakebo bashakele kuwana “bukaleho bwa makuli bwa kubangeya Yesu ngeci bamutsiye.” Mubonowele kuwana bukaleho bwa makuli, kapilistu wakama wehwile Yesu bihula bije bimulingisa endeke byuma bya kuhenga mangana akale na mulonga. Ebi byuma bibalingile kubyalitombwele na mashiko. (Mateo 26:59; Mako 14:55-64) Yesu mwasangukile, baje maako bafwetele maswalale ba Baloma “bimbongo byabingi” bya siliva mangana bakwise banu ngwabo Yesu kasangukile, oloni bandongesi bendi bakebo banamwibi.—Mateo 28:11-15.

14. Bisoneka byendekele bika ha kutsa kwa Mesiya?

¹⁴ Bisoneka byendeka bika? Bayunda babangi ba mu simbu yayoyele Yesu kubakulahelele ngwabo Mesiya wapandele kutsa, oloni mukemwo mubwamweselele bupolofweto. Bisoneka bimwesa ngwabyo: ‘Watabele kwana mwonyo wendi na kumulabela kuli baka-bubi. Banu bamuyongwele ngwabo muka-bubi, oloni wayandele omwo bubi bwabo.’ (Isaya 53:12) Ngeci, Bayunda bapandele  kukulahela Yesu mwafwa kalingile bubi, oloni bamubangeyeye lika biñanda bya makuli na kumutsiya.

15. Byuma muka bibanabangeya Bakaleho ba Yehova bije binalingisa banu bamo bajeneke kulikwatasana nabo?

¹⁵ Obu bukalu kubucili na matangwa ano indi? Eyo. Yesu bamubangeyeye biñanda bya makuli na kumusompesa. Bakaleho ba Yehova nabo bali na kubabangeya biñanda bya makuli na kubasompesa. Tusimutwiyeni ha byakumwenako bimo. Kushwa mu 1930 kutwala mu 1950, Bakaleho ba Yehova ba mu America banasompo biñanda byabingi bya kwimanena lisesa lyabo lya kulemesa Njambi. Maako bamo bakwile biñanda byetu mu ngila ya kuhenga. Mu nganda ya Quebec ku Canada, baka-bulombelo bwa Katolika balikwatasanene na Fulumende mu kulwisa cipangi cetu. Baka-kwambulula babangi babakutile mwafwa ya kwambulula bya Bumwene bwa Njambi. Mu Germany, baka-fulumende ya Nazi batsiile bandolome ba bakwenje babangi. Mu myaka inahu, bandolome na bandokazi betu mu Russia banabasompesa na kubakuta mwafwa ya kusimutwiya na banu biñanda bya mu Mbimbiliya. Baka-fulumende ya Russia ngwabo nga Mukaleho ambulula muzimbu waubwa, co natengulukila fulumende. Mbimbiliya ya New World Translation of the Holy Scriptures ya mu ndaka ya Russia banabindika kuipangesa. Bali na kwendeka ngwabo yungumuna banu mwafwa muli lizina lya Yehova.

16. Kwesekesa na mukanda wa 1 Yowano 4:1, mwafwa bika biñanda bya makuli bibakabangeya banu ba Yehova kubyapandele kutungumuna?

¹⁶ Tunapande kulinga bika mangana tutwaleleleho kukala na likulahelo? Tunapande kutondesesa busunga. Mu Ñanda yendi ya ha Munkinda, Yesu wanangwile baka-kumutolilila ngwendi banu bamo ‘bakababangeya biñanda bya makuli byeka na byeka.’ (Mateo 5:11) Ebi biñanda bya makuli bikatundu kuli Satana. Akashongangeya banu bababi babangeye baje bazema busunga biñanda bya makuli. (Kujo 12:9, 10) Kutwapandele kutolilila ku biñanda bya makuli bibakatubangeya bitozi betu. Co lalo, ebi biñanda bya makuli kubyapandele kutuzibisa lyoba na kuzeyesa likulahelo lyetu.—Tandeni 1 Yowano 4:1.

17. Mwafwa bika byuma byalingiwile simbu kanda Yesu bamutsiye byasele kwonowesa banu bamo kumukabangeya?

¹⁷ Simbu kanda Yesu bamutsiye, kapositolo kendi umo wamwendele bungungu. Co kapositolo kendi mukwabo wamubyanene ha bisimbu bitatu. Kutundaho, tupositolo bendi boshe bamusezele ha butsiki bwa kwinduka litangwa libamutsiile. (Mateo 26:14-16, 47, 56, 75) Yesu kakomokele mwafwa simbu kanda ebi byuma bilingiwe, wendekele ngwendi bikalingiwa. (Yowa 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Ebi byuma mubyalingiwile, hamo banu bamo balizibile ngwabo kubasa kupwa bandongesi ba Yesu. Hamo basinganyekele ngwabo, ‘Nga mukemwo mubafwila bandongesi ba Yesu ngacije, co kunjishaka kulikwatasana nabo.’

18. Byuma byalingiwile simbu kanda Yesu atse byashulisilile bupolofweto muka?

¹⁸ Bisoneka byendeka bika? Myaka yaingi simbu kanda Yesu aije hano hasi, Bisoneka byamwesele ngwabyo Mesiya bakamwenda bungungu mwafwa ya mabundungulu a siliva a kupwa 30. (Zaka 11:12, 13) Byamwesele lalo ngwabyo munu akamwenda bungungu akapwa kabusamba kendi wakama. (Myaso 41:9) Kapolofweto Zakaliya wasonekele lalo ngwendi, bakatsiya kanyungi, co “bimanga bakalishandoka.” (Zaka 13:7) Banu ba bimbunge byabibwa kubatanukile mubamwene ebi byuma bilingiwa. Oloni likulahelo lyabo lyakanyamene mubamwene bupolofweto bwa kukundama kuli Yesu bulishulisilila.

19. Bika bibazibuka banu ba bimbunge byabibwa?

¹⁹ Obu bukalu kubucili na matangwa ano indi? Eyo. Ano matangwa, kuli Bakaleho bamo banatundu mu busunga na kupwa baka-kutengulukila,  co bali na kushongangeya bakwabo batunde mu busunga. Bakendeka biñanda bya makuli ha mapapelo a mizimbu, ha radio, ha TV na ha Intaneti mangana babiise lizina lya Bakaleho ba Yehova. Oloni ebi byuma kubyesi na kungumuna banu ba bimbunge byabibwa mwafwa bazibuka ngwabo Mbimbiliya yapolofwetele ngwayo ebi byuma bilingiwa.—Mateo 24:24; 2 Petu 2:18-22.

20. Tunapande kulinga bika mangana banu baje banalikele kupangela Yehova keti batungumune? (2 Timateo 4:4, 5)

²⁰ Tunapande kulinga bika mangana tutwaleleleho kukala na likulahelo? Tunapande kutanda Mbimbiliya na kulombela simbu yoshe na kutwalelelaho kulinga cipangi canatwana Yehova mangana tukanyamese likulahelo lyetu. (Tandeni 2 Timateo 4:4, 5.) Nga tukala na likulahelo lya kukanyama, co kutuzeye nga tuziba banu bendeka mwamubi Bakaleho ba Yehova. (Isaya 28:16) Kuzema Yehova na Lijwi lyendi na bandolome na bandokazi kutukwasa tujeneke kutanuka nga banu bamo batunda mu busunga.

21. Nameme banu babangi kubesi na kutolilila ku muzimbu utuli na kubambulwila, tunapande kukulahela bika?

²¹ Banu babangi ba mu simbu ya baka-Kilistu ba kulibanga, kubakabangeyeye Yesu. Oloni bamo bamukabangeyeye. Banu bakabangeyeye Yesu bambateselele munalume wa bulemu wa mu nkuta ya Bayunda ya Sunandeline na ‘mbunga yakama ya tupilistu.’ (Vili 6:7; Mateo 27:57-60; Mako 15:43) Mu ngila imo lika, banu babangi ano matangwa banalyangwila kukabangeya Yesu. Mwafwa bika? Mwafwa bazibuka busunga bwa mu Bisoneka, co babuzema. Lijwi lya Njambi ngwalyo: “Baje boshe bazema mashiko obe bali mu kwoloka, co kukwesi cuma cimo casa kubatanukisa.”—Myaso 119:165.