Byuma byalingiwile lije litangwa byatengulwile buyoye bwange mwafwa hakeho hanjashangumukilile kukala na lishungu lya kuzibuka Njambi. Simbu kanda njimileke byuma byalingiwile munjamanesele kutambakana kuli Njambi, tahi njimilekeko byalingiwile ku bwanike bwange bije byanjilingisile njikale na lishungu lya kuzibuka Njambi.

Njasemukile mu 1937 mu mbonge ya mu France ibatumbula ngwabo Guesnain muje muli manene mikoti. Batate baje bakele na kupanga mu mukoti wa manungu banjilongesele kupanga na nzili. Banjilongesele lalo kuyoya mwamubwa na bakwetu. Batate bashakele kuyoya mwamubwa na bakwabo. Co mubamwene ngwabo banu babakele na kupanga nabo bakele na kubayandesa, bashakele kubakwasa. Ngeci balikwatasanene na bibunga bije byakele na kulwila lisesa lya baka-kupanga mu mikoti. Co simbu imo bakele na kuteketa kupanga. Co lalo bazindile manene linyanyamena libakele nalyo bantwama ba bulombelo. Bwingi bwabo bakele na kuyoya mwamubwa oloni bakele na kulomba byakulya na bimbongo kuli baka-kupanga mu mikoti baje bapwile tuhutu. Bilinga byaba bantwama ba bulombelo  byalubalesele manene batate. Ngeci kubanjilongesele biñanda bya bulombelo. Co kutwakele na kusimutwiya bya Njambi nambe kamandondo.

Munjakele na kukola nange kunjashakele kumona bakwetu babalinga mwamubi. Njakele na kuziba kubabala ku mbunge munjakele na kumona banu babangi ba ku mafuti eka batwakele nabo mu France oku babalinga mwamubi. Njakele na kulaha mbola na bakwetu banike ba ku mafuti eka, co njakele na kuliziba bwino munjakele na kweha nabo. Co lalo ndaka ya banana yapwa Chipolishi, keti Cifulenci embwe. Njashakele ngwange banu ba miyati ya kuliseza-seza bayoye mu kwoloka na kulisingimika umo na mukwabo.

Mu mwaka wa 1957, baka-fulumende banjikobelesele buswalale. Cipangi ca buswalale cikeco canjilingisile njikakale mu minkinda ya ku Algeria injinendeka ha kulibanga. Munima ya kukuwa ngwange: “Njambi, Njambi!” Njanangukile ngwange kumani cuma cinjazibile keti citozi embwe oloni wapwile ngolo. Njazibile bene na ku mbunge hehuu! Byuma byalingiwile lije litangwa na nzita itwalwile byanjilingisile njilihuleko bihula bimo ha buyoye. Njalihwile ngwange: “Bika bituli na kuyoyela? Kuma Njambi watwaka mbunge ndi? Kuma simbu imo tukakala mu kwoloka ndi?

Munjakakele ku njibo ya bisemi bange ha matangwa ange a kuhwima, njakaliwanene na Mukaleho wa Yehova, co wanjanene Mbimbiliya. Munjelukile ku Algeria, njakaitandele. Mukanda wa Kujombolola 21:3, 4 wanjikwatele manene ku mbunge. Ou mukanda ngwawo: “Mbalaka ya Njambi ili hamo na banu . . . Akasikumuna misozi yoshe ku mesho abo, co kukukakala kutsa nambe busiwa nambe kulila nambe kukemanga.” Munjatandele awa majwi njakomokele manene, co njalihwile ngwange: ‘Ebi byuma bikalingiwa bene ndi?’ Ha simbu eyi kukwesi binjazibukile bya kukundama kuli Njambi nambe ku Mbimbiliya.

Mu 1959 njecelele buswalale, co njaliwanene na Mukaleho wa lizina lya François uje wanjilongesele biñanda byabingi bya mu Mbimbiliya. Cakumwenako, wanjilongesele ngwendi Njambi wakala na lizina, co lizina lyendi ikeye Yehova. (Myaso 83:18, NWT) François wanjilekele lalo ngwendi Yehova akamanesa bubi bwoshe na kutengulula kaye kupwa paradaisi. Co majwi ali ku Kujombolola 21:3, 4 akalishulisilila.

Njazibisisile byuma byanjilongesele, co byanjetele ku mbunge. Oloni njalubalelele manene bantwama ba bulombelo, co njayongwele ngwange njikabapaye mwafwa bakele na kulongesa makuli. Njashakele ngwange njikabapaye haje bene. Ha simbu ije, njakele na kutembwinina batate baje bakele na kulwisa banu ba bilinga byabibi, ngeci kunjakele na kukwata mbunge.

François na babusamba bange bakwabo baje bapwile Bakaleho banjikwasele njikwate mbunge. Banjilekele ngwabo cipangi cetu baka-Kilistu ba busunga kucapwile ca kusompa banu. Oloni capwa ca kubambulwila muzimbu waubwa wa Bumwene mangana bakale na lilabelelo. Cikeco cipangi calingile Yesu, co ashaka ngwendi na baka-kumukabangeya bacipange. (Mateo 24:14; Luka 4:43) Co lalo njalilongesele kwambulwila banu mu kasingimiko nameme byuma bibakulahela byalisezele nebi binjakulahela. Mbimbiliya ngwayo: “Ngamba ya Mwene kapandele kupwa muka-bimata, oloni napande kupwa muka-ngozi kuli boshe.”—2 Tima 2:24.

 Njatengulwile buyoye bwange, co banjimbwitikile ha ciwano ca citingitingi mu 1959. Haje ha ciwano njaliwanene na ndokazi Angèle, co bifwa byendi byanjizibisile manene kubwaha. Njashangumukile kukungulukila ku cikungulukilo cabo ha bisimbu bimo, co twalyambatele mu 1960. Wakala na bifwa byabibwa manene, co njiliziba ngwange napu bwana bwa kutunda kuli Yehova.—Visi 19:14.

Ha myaka yaingi, njalilongesa byuma byabingi ku bandolome ba kuhya ku sipilitu. Njalilongesa cuma cimo cakama manene. Njalilongesa ngwange nga tushaka ngwetu tupange cipangi coshe-coshe cije cisholoka ngwe cacikalu, tunapande kulikehesa na kupangesa cinangulo cili ku mukanda wa Visimo 15:22, cije cendeka ngwaco: “Nga kuli munga ya baka-kunangula, byuma bikabwaha.”

Kushwa mu 1964, njalimwena ngwange kukabangeya eci cinangulo kutukwasa manene. Mu mwaka ou bene, njapwile kanyungi wa kuzenguluka, co cipangi cange capwile ca kwendela bikungulukilo na kutakamesa bandolome na bandokazi. Oloni ha simbu ije, njakele lika na myaka 27, co kunjazibukile mwakulingila mwamubwa eci cipangi. Ngeci, njakele na kulinga byuma bimo mu ngila yeka. Oloni njesekele munjaselele mwoshe mangana njilinge byuma mu ngila inapande. Co lalo, njalilongesele byuma byabingi ku bandolome ba kuhya ku sipilitu baje bakele na ‘kunjinangula.’

Njanuka cuma cimo calingiwile munjashangumukile cipangi ca kuzenguluka. Twendelele cikungulukilo cimo ca mu nganda ya Paris. Ku mamaneselelo a calumingo ca kulitila, ndolome umo wa kuhya ku sipilitu wanjilombele ngwendi asimutwiye nange kumukulo, co njatabele.

Ou ndolome wanjihwile ngwendi, “Louis, bandotolo bakakwasa baka-kubinja indi bakangule?”

Njamukumbulwile ngwange, “Baka-kubinja.”

Wendekele ngwendi: “Wakumbulula mwamubwa. Oloni njananguka ngwange uli na kusikama manene na banu ba kuhya ku sipilitu ba kufwa ngwe kanyungi wa cikungulukilo. Mu cikungulukilo cetu muli bandolome na bandokazi babaha na baje banazeye ku sipilitu na baje bakala na shwamwa. Bakandelela manene nga usikama nabo nambe kukalya nabo byakulya ku binjibo byabo.”

Njakandelelele manene ku cinangulo ca uje ndolome. Njanangukile ngwange wazema manene bimanga ba Yehova, co wanjitakamesele manene. Nameme kwanjikaluwilile kulitabela ngwange njasebukile, oloni njapangesele cinangulo cendi. Njakandelela  manene kuli Yehova ha kunjana bandolome ba cifwa eci.

Mu mwaka wa 1969 na 1973, banjangwile kutwamenena Dipatimenti ya Byakulya ha biwano bibali bya mafuti bitwalingilile mu Colombes ku Paris. Ku ciwano ca mu 1973 kwakele banu ba kweta ku 60,000, co twapandele kubabwahesela byakulya ha matangwa atanu. Kunjazibukile mwakulingila eci cipangi, co njalishoshomwenene. Oloni kukabangeya cinangulo cili ku mukanda wa Visimo 15:22 kwanjikwasele. Njalombele bukwasi ku bandolome ba kuhya ku sipilitu baje bali na ceke mu cipangi ca kutala bya byakulya. Aba bandolome bapwile baka-kulandesa situ, baka-kulima bisapasapa, baka-kuteleka byakulya na baka-kulanda byuma bya mbunga. Cije cipangi casholokele ngwe cacikalu, oloni mutwapangelele hamo, twasele kucilinga.

Mu 1973, yange na mwebwange batulanyene kukapangela ha Mbetele ya mu France. Cipangi ca kulibanga cibakanjanene, naco capwile cacikalu. Banjanene cipangi ca kutwala mabulu ku Cameroon mu Africa mangana bandolome na bandokazi betu bakalikwasese. Bipangi byetu muje mu lifuti babishokele kushwa mu 1970 kutwala mu 1993. Njalishoshomwenene lalo. Hamo kanyungi wa munango wa France wanangukile, co wendekeleko majwi amo mangana anjitakamese. Wendekele ngwendi: “Bandolome na bandokazi betu ba mu Cameroon bali mu bujene bwa byakulya bya ku sipilitu. Tubanyungeni.” Co twalingile bene ngoco.

Njendele mangenzi amangi kuya ku mafuti aje ali kuyehi na Cameroon mangana njikaliwane na bakulunu ba muje mu lifuti. Aba bandolome bapwile ba kusimpa na kunyanyama. Co banjinangwile mwakwendela mangana njitwaleleleho na cipangi ca kutwala mabulu muje mu lifuti. Yehova wabezikisile bipangi byetu. Ngeci, ha myaka ya kweta ku 20, bandolome na bandokazi betu mu Cameroon bakele na kutambula Kaposhi ka Kukengela na Cipangi cetu ca Bumwene ngonde na ngonde.

Mutwashangumukile kulitanekeya, njanangukile ngwange Angèle wakala na bifwa byabibwa. Co mutwalyambatele, njalimwenenene bifwa byendi mu kushula. Cakumwenako, ha litangwa litwalyambatele mangwezi, Angèle wanjilombele ngwendi njilombe Yehova atukwase kutwalelelaho kumupangela mutwasela mwoshe. Yehova wakumbulwile lilombelo lyetu.

Angèle nanjikwasa lalo njikulahele manene Yehova. Cakumwenako, mu 1973 mubatulanyele ha Mbetele njakwata-kwatele ku masinde mwafwa njashakele manene cipangi ca kuzenguluka. Oloni Angèle wanjanukisile ngwendi twalikundika kuli Yehova. Co tunapande kulinga byuma byoshe-byoshe biituleka munga yendi. (Heve 13:17) Njazibisisile cinangulo cendi, co twaile ku Mbetele. Munakazi wange wapwa wa kunyanyama. Akamono byuma mu ngila yaibwa, co wazema manene Yehova. Ebi bifwa byabibwa bya munakazi wange binakanyamesa manene bulo bwetu na kutukwasa twangule mwamubwa bya kulinga ha myaka yaingi itunakala mu bulo.

Nameme twakulubala, Angèle katengulukile, acili na kutwalelelaho kunjikwasa. Cakumwenako, masikola amangi a mu munga ali mu Ingilishi. Ngeci, twashangumukile kulilongesa eyi ndaka mangana tulibwahesele kukobela awa masikola. Co twajalukilile ku cikungulukilo cije cikapangesa ndaka ya Ingilishi nameme twakele na myaka ya kutubakana 70 ha simbu eyi. Njili na bipangi byabingi mwafwa njili mu Komiti ya Munango, ngeci kwanjikaluwilile kulilongesa ndaka yeka. Oloni twakele na kulikwasa umo na mukwabo. Ha simbu ino tuli na myaka ya kutubakana 80, oloni tucili na kutwalelelaho kulibwahesela biwano mu ndaka ya Ingilishi na Fulenci. Co lalo, tuli na kweseka mwoshe mutwasela kukunguluka na kwambulwila hamo na cikungulukilo. Yehova nabezikisa kulifwita kwetu ha kulilongesa Ingilishi.

Kuli cuma cimo catuzibisile kubwaha calingiwile mu 2017. Nange na Angèle batulanyele kukakobela Sikola ya Baka-komiti ya Munango na Banakazi Babo ku Watchtower Educational Center ku Patterson mu New York.

Yehova wapwa Mulongesi Wakama. (Isaya 30:20, NWT) Mukemwo banu bendi boshe bali na kutwalelelaho kulilongesa byuma bya kulitila. (Kwitu 4:5-8) Njananguka ngwange nga banike bononoka Yehova na kukabangeya binangulo bya bandolome na bandokazi ba kuhya ku sipilitu, co batwalelelaho kupangela Yehova mu kulongwa. Mukanda wa Visimo 9:9 ngwawo: “Cuma coshe cije wendeka na munu muka-mana, cikamunyanyamesa. Byoshe bije biuleka muka-busunga, bikabwezelela ku mana endi.”

Simbu imo, njikasinganyekesesa ha byuma bya kutewesa byalingiwile lije litangwa butsiki mu minkinda ya ku Algeria myaka 60 kunima. Buje butsiki kunjazibukile ngwange njipwa wa kubwahelela mu kuyoya. Njalilongesa byuma byabingi ku bakwetu. Co lalo, Yehova natukwasa tulikuwe kuyoya. Ngeci, tushaka kutwalelelaho kulilongesa kuli Tate yetu wa mwilu na ku bandolome na bandokazi ba kuhya ku sipilitu baje bamuzema.