1-2. (a) Satana nongumuna bati banu? (b) Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

SATANA “ishe ya makuli” nakwisi banu babangi kushwa lika kuli Andama na Eva. (Yowa 8:44) Satana akapangesa bilongesa bya makuli ha batsi, co lalo ngwendi bakatwalelelaho kuyoya munima ya kutsa. Aha ha bilongesa hakeho hatunda kutewa batsi na bilika byabingi bibakalingi banu. Ngeci, bwingi bwa bandolome na bandokazi betu ‘bakalwila likulahelo’ lyabo nga banatsisa kabushoko nambe munu ibatunga nendi.—Yunda 3.

² Nga bakweni bamisindiya ngwabo mulinge bilika bije binakundama ku kutewa batsi, bika bimikwasa mukabangeye byuma biyendeka Mbimbiliya ha kutsa? (Efeso 6:11) Mwasa kuzembeleka bati mukweni muka-Kilisitu uje ibali na kusindiya ngwabo alinge bilika bije byazinda Njambi? Muno mu cilongesa tusimutwiya mwakatukwaselamo Yehova. Oloni tusimutwiyeni tahi biyendeka Mbimbiliya ha kutsa.

3. Bika binatundu mu makuli a Satana a kulibanga?

³ Njambi kayongwele ngwendi banu batse. Ngeci, wanene ba Andama na Eva lishiko lyalyasi lije libapandele kwononoka mangana bayoye myaka yoshe. Yehova wabalekele ngwendi: “Ku bushuka bwa muti wa mana akuzibuka bubwa na bubi kesi ukalyeko. Omwo nga ukalyako, co ukatsa ku litangwa lije bene.” (Kusha 2:16, 17) Oloni Satana wezile na kutanganesa byuma. Wapangesele linyoka mwalekele Eva ngwendi “kumukatsi embwe.” Calubinda, Eva watabele makuli a Satana na kulya  buje bushuka. Kutundaho lalo, munalume wendi nendi walile buje bushuka. (Kusha 3:4, 6) Ebi bikebyo byanena bubi na kutsa.—Loma 5:12.

4-5. Satana natwalelelaho bati kungumuna banu?

⁴ Ngwe muje mwendekele Njambi, Andama na Eva batsile. Oloni Satana kalikelele kwendeka makuli ha kutsa. Mu kwita kwa simbu, Satana washangumukile kwendeka makuli akwabo lalo. Makuli amo anapu cilongesa ca kwendeka ngwaco mubila ukatsi, oloni kuli cuma cimo cikatwalelelaho kuyoya cije cikai mwilu. Eci cilongesa na bilongesa bikwabo bya makuli binongumuna banu babangi kweta na lelo lino.—1 Tima 4:1.

⁵ Satana nasa bati kungumuna banu babangi? Mwafwa azibuka mubakalizibila ha kutsa, co hakeho hakakobelela mangana abongumune. Twazinda kutsa mwafwa batutangele ngwabo tuyoye myaka yoshe. (Kwambu 3:11) Co twamona kutsa kupwa citozi cetu.—1 Koli 15:26.

6-7. (a) Satana nashweke busunga bwendeka ha batsi ndi? Lumbununeni. (b) Mbimbiliya inatukwasa bati tujeneke kutewa batsi?

⁶ Nameme Satana nalifwiti kushweka busunga ha ñanda ya kutsa, oloni nonowa kubushweka. Ha simbu ino, banu babangi banazibuka biyendeka Mbimbiliya ha cifwa cibalimo batsi na lilabelelo lituli nalyo hali baje banatsi, co bali na kubyambulula ku bakwabo. (Kwambu 9:5, 10; Vili 24:15) Obu busunga bukatuzembeleka, co bunatukwasa tujeneke kukala na lyoba ha batsi. Cakumwenako, kutwesi kutewa batsi nambe kulishoshomwena ngwetu bali na kuyanda. Tuzibuka ngwetu kubesi na kuyoya, co kubasa kunenela munu bukalu. Banapu lika ngwe baje bali mutulo twakama. (Yowa 11:11-14) Tuzibuka lalo ngwetu baje banatsi kubazibuka bulaha bwa simbu ineti kutunda habanatsila. Ngeci, ha simbu ibakasanguka bakamona ngwe kuneti lika simbu yaindondo.

⁷ Neni munalimwena ngweni biyendeka Mbimbiliya ha kutsa binapu bya busunga, co lalo byabyasi kubizibisisa. Biyendeka Mbimbiliya binaliseze manene na makuli a Satana. Makuli a Satana anashaula Ishamatanga yetu. Tusimutwiyeni bihula binatako mangana tuzibisise bukalu bwananene Satana. Makuli a Satana anashaula bati Yehova? Awa makuli analingisa bati banu bonwe kumona seho ya kukulahela ñombelo ya Yesu? Co lalo anabwezelela bati ku busiwa na ku tuyando twa banu?

8. Kwesekesa na Njelemiya 19:5, makuli akendeka Satana ha batsi akashaula bati Yehova?

⁸ Satana najwalesa lizina lya Yehova. Makuli a Satana anambateselela bilongesa bya kuyandesa batsi mu mbulu ya tuhya. Ebi bilongesa bili na kushaula Njambi. Bili na kumushaula bati? Bikalingisa banu basinganyeke ngwabo Njambi wa cizemo wapwa cikenya ngwe mwa Liyabolo. (1 Yowa 4:8) Munalizibi bati mumunazibi awa majwi? Yehova co akalizibi bati? Akazibi manene kubihya mwafwa wazinda bukenya bwoshe.—Tandeni Njelemiya 19:5.

9. Makuli a Satana analingisa banu bamone bati ndando ya kupatula ije ibanendeka ku Yowano 3:16 na 15:13?

⁹ Biñanda bya makuli byakendeka Satana ha batsi binalingisa banu bajeneke kumona ndando ya kupatula kupwa ya seho. (Mateo 20:28) Satana akendeka makuli ngwendi mwonyo kuwesi kutsa, ngwe cili bene mwonyo kuwesi kutsa ngwe banu boshe bali na mwonyo wa myaka yoshe. Co lalo ngwe Kilisitu kezile hano hasi na kututsila mangana tukawane mwonyo wa myaka yoshe. Anukeni ngweni Yehova natumwesa cizemo cakama manene ha kutwana ñombelo ya Kilisitu. (Tandeni Yowano 3:16; 15:13.) Yehova na Yesu bakalizibi manene kubihya mubakamono bilongesa bya makuli bilingisa banu bonwe kumona seho ya ñombelo ya Yesu.

10. Makuli a Satana anabwezelela bati ku busiwa na ku tuyando twa banu?

¹⁰ Makuli a Satana anabwezelela ku busiwa na tuyando twa banu. Nga bisemi banatsisa munabo, banasa kubaleka ngwabo Njambi ikeye namwambata mangana akapwe kangelo mwilu. Awa makuli a Satana analingisa banu balizibe manene kubabala ku mbunge. Bulombelo bwabwingi bukalongesa makuli ngwabwo Njambi akenyeka banu mu mbulu ya tuhya. Ngeci, mu maceci amo bali na kwana kashitiko nambe kubabula na tuhya baje balwisa bilongesa bya mu ceci yabo. Bakendeka ngwabo kulinga ngoco kukwabihile mwafwa ngwabo Njambi nendi akenyeka banu mu mbulu ya tuhya. Libulu limo ngwalyo, baje bali na kubabula baje balwisa bilongesa bya mu ceci yabo, bakendeka ngwabo bali na kubazibisa kubabala kubakaziba omwo Njambi akabenyeka mu mbulu ya tuhya myaka yoshe. Co lalo ngwabo kubababula kubakwasa batenguluke simbu kanda batse mangana keti bakabombile mu tuhya twa myaka yoshe (Spanish Inquisition.) Mu mafuti amangi banu bakalemesa bakulu, kubasingimika na kubalomba bibezikiso. Bamo kubesi kushaka kulubalesa bakulu kutewa ngwabo babana kashitiko. Awa makuli a Satana kuwesi kuzembeleka banu. Oloni akabalingisa bakale manene na lyoba.

11. Babushoko na babusamba basa kutulingisa bati tupokole mashiko a mu Mbimbiliya?

¹¹ Kuzema Njambi na Lijwi lyendi kutukwasa twononoke Yehova nameme babushoko na babusamba batusindiya ngwabo tulinge bilika bya kulemesa bakulu. Basa kutuzibisa shwamwa ha kutwendeka ngwabo kutwazemene owo kabushoko ketu natsi nambe kumusingimika. Basa lalo kwendeka ngwabo bilinga byetu bilingisa uje natsi alinge byuma byabibi kuli baje baciyoya. Twasa kwimanena bati busunga bwa mu Mbimbiliya? Tumoneni mutwasa kupangesela binangulo bya Mbimbiliya binatako.

12. Bilika muka bibakalingi banu ha byakutsa bije kubilitombola na Mbimbiliya?

¹² “Tundeni” ku bilika bije kubilitombola na  Mbimbiliya. (2 Koli 6:17) Mu Caribbean, banu babangi bakulahela ngwabo nga munu natsi munzinzime wendi ukendangana na kunyanyamesa banu baje bakele na kumuyandesa. Libulu limo ngwalyo uje munzinzime wasa kunena bukalu mu citingitingi. Mu Africa, banu bashaka kukala ha myala na kufulumika bikupulo bya uje natsi. Mwafwa bika? Mwafwa ngwabo kukala ha myala kukalingisa minzinzime yaibi iye kulako, co lalo ngwabo uje natsi kapandele kulimona ikeye babenya. Ha kupwa bangamba ba Yehova kutwesi kutaba makuli a cifwa eci nambe kulinga bilika bije bikundwiya makuli a Satana.—1 Koli 10:21, 22.

13. Kwesekesa na Yakomba 1:5, bika bimunapande kulinga nga kumuzibisisa bilika bimo?

¹³ Nga kumuzibisisa mwamubwa bilika bimo, co lombeni Yehova mangana amyane mana. (Tandeni Yakomba 1:5.) Co tondeseseni mu mabulu etu, co lalo nga citaba ihuleni bakulunu ba cikungulukilo ceni mangana bamikwase. Bakulunu ba cikungulukilo kubamyangwila bya kulinga, oloni bamikwasa muzibuke binangulo bya mu Mbimbiliya bya kufwa ngwe ebi bitunasimutwiya. Nga mulinga ngoco, co mulongesa mana eni a kwilula. Awa mana amikwasa ‘mwangunune byuma byabibwa ku byabibi.’—Heve 5:14.

14. Bika bitukwasa tujeneke kutanwisa bakwetu?

¹⁴ Lingeni byuma byoshe mu kwana Njambi bumpau. Keti mupwe baka-kutanwisa. (1 Koli 10:31, 32) Nga tushaka kulinga cilika cimo, co tunapande kusinganyeka tahi mucikundamena bitakutaku bya bakwetu, maneneni bandolome na bandokazi betu. Kutushaka kutanwisa bakwetu. (Mako 9:42) Co lalo kutushaka kulubalesa baje keti Bakaleho. Nga tukala na cizemo, co twendeka nabo mu ngila yaibwa mangana twane bumpau kuli Yehova. Kutushaka kulinga nabo bimata nambe kulwisa bilika byabo. Cizemo cakala na nzili. Nga tumwesa cizemo, co twasa kwononwesa bimbunge bya baje bali na kutulwisa.

15-16. (a) Bika kwapwila kwakubwa kulekela cimweja bakweni byuma bimwakulahela? Endekeni cakumwenako. (b) Majwi a Paulu ali ku Loma 1:16 atukwasa bati?

¹⁵ Litumbuleni ngweni mu Bakaleho ba Yehova. (Isaya 43:10) Nga munu wa mu naanga atsa, babushoko bweni na banu bamwatunga nabo basa kulubala nga kumulingi bilika bibakalingi ha kutsa. Oloni nga mubalekela cimweja byuma bimwakulahela simbu kanda bukalu bwije, co kubamilwisa manene.  Francisco uje wakala ku Mozambique wendekele ngwendi: “Yange na munakazi wange Carolina mutwalilongesele busunga, twalekele babushoko bwetu ngwetu tunalikele kulemesa batsi. Oloni twakele mu ceseko mwatokele yaya ya Carolina. Mu citingitingi cetu bakatanesa cibimbi na kulinga cilika cimo. Co kabushoko wa ha mbunge napande kulala matangwa atatu haje habanetila mema abanatanesa cibimbi. Bakendeka ngwabo kulinga ngoco kukazibisa kubwaha munzinzime wa uje natsi. Baka-naanga ya Carolina bamwene ngwabo Carolina ikeye napande kulala haje habetilile mema a cibimbi.”

¹⁶ Bika byalingile Francisco na munakazi wendi? Francisco ngwendi: “Twabyanene kulinga eci cilika mwafwa twazema Yehova, co twashaka kumuzibisa kubwaha. Baka-naanga ya Carolina balubalele manene. Co bendekele ngwabo kutwesi na kusingimika batsi, co lalo ngwabo kubakatukwasaho nambe kutumenekela. Twabalekelele cimweja byuma bitwakulahela, ngeci kutwasimutwiiye nabo ha simbu ibalubalele. Babushoko bwetu bamo batwimanenene, co bendekele ngwabo aba banu batulekele laja byuma bibakulahela. Mu kwita kwa simbu, babushoko bwa Carolina bawile bimbunge, co twayoyele nabo mu kwoloka. Bamo bezile ku njubo na kutulomba mabulu.” Keti tutewe kwimanena busunga buje bwendeka ha kutsa.—Tandeni Loma 1:16.

17. Bika bitunapande kulinga nga mukwetu muka-Kilisitu natsisa?

¹⁷ Nga mukwetu muka-Kilisitu natsisa munu yazema, co tunapande kulinga mutwasela mwoshe kupwa “Babusamba ba busunga . . . , baje banasemukila ngeci bamwene hamo tuyando.” (Visi 17:17) Twasa kupwa bati “babusamba ba busunga” maneneni nga ndolome nambe ndokazi yetu bamusindiya ngwabo alinge bilika bya ha kutsa bije kubilitombola na Mbimbiliya? Tusimutwiyeni ha binangulo bya mu Mbimbiliya bibali bije bitukwasa tuzembeleke baje banatsisa.

18. Bika byalingisile Yesu alile, co bika bitulilongesa kuli ikeye?

¹⁸ “Lileni na baje bali na kulila.” (Loma  12:15) Kunasa kutukaluwila kuzibuka bya kwendeka kuli uje natsisa. Ngeci, kulila kunasa kulingisa uje natsisa amone ngwendi twamwaka mbunge. Lazalu kabusamba ka Yesu mwatsile, Maliya, Mata na bakwabo balilile ndolome yabo na kabusamba kabo. Mukwetile matangwa awana, Yesu wetele. Co nendi “walilile” nameme wazibukile ngwendi asangula Lazalu. (Yowa 11:17, 33-35) Kulila kwa Yesu kwamwesele mwalizibilile Yehova ha kutsa kwa Lazalu. Co lalo banu mubamwene misozi ya Yesu banangukile ngwabo wabakele mbunge, co oku kwatakamesele Maliya na Mata. Mu ngila imo lika, nga bandolome na bandokazi betu bamona ngwabo twabazema, co baliziba ngwabo kubesi likalyabo. Aba bandolome na bandokazi baliziba ngwabo bali na babusamba baje babaka mbunge na kubakwasa.

19. Twasa kupangesa bati mukanda wa Muka-Kwambulula 3:7 nga tuzembeleka bakwetu baje banatsisa?

¹⁹ “Kuli simbu ya kwoloka kulu na simbu ya kusimutwiya.” (Kwambu 3:7) Ngila ikwabo itwasa kuzembelekelamo uje natsisa inapu kupwa baka-kutolilila bababwa. Eceleni ndolome yeni endeke mwoshe mwali na kulizibila, co keti mulubale nga alusuka mu kwendeka. (Yombi 6:2, 3) Hamo banamulubalesa manene babushoko bwendi baje kubapwile Bakaleho. Lombeleni nendi. Lombeni ‘muka-kukumbulula malombelo’ mangana amwane nzili, co lalo amushubulwise. (Myaso 65:2) Nga citaba, co tandeni nendi Mbimbiliya nambe kumutandela muzimbu wa mu mabulu etu uje wasa kumutakamesa.

20. Bika bitukasimutwiya mu cilongesa cinatako?

²⁰ Tunabezika manene kuzibuka busunga ha batsi na kuzibuka ngwetu kulutwe baje bali mu bimbumbo bakasanguka. (Yowa 5:28, 29) Ngeci, byuma bitwendeka nebi bitulinga binapande kumwesa ngwabyo tuli na kukundwiya busunga bwa mu Mbimbiliya. Co lalo simbu yoshe tulekeniko bakwetu obu busunga. Mu cilongesa cinatako tukasimutwiya ha bilinga bya bundemone byali na kupangesa Satana mangana ake banu mu lisusulungu lya ku sipilitu. Twakumona bikwapwila kwa seho kujenjuka ku bilinga byoshe bije binakundama ku bundemone.