1. Bika byakele na kulingiwa Yesu mwalingile cikomokeso cendi cakulibanga?

 ACISINGANYEKENI byalingiwile kumamaneselelo a mwaka wa 29 C.E, Yesu mwashangumukile cipangi cendi ca kwambulula. Yesu na baina Maliya na bandongesi bendi bamo babalanyele ku cilika ca bulo mu Kana. Eli limbo lyakele ku kunto ya mbongi ya Nazaleta, muje mwakolelele Yesu. Maliya wapwile kabusamba ka naanga ije yabwahesele eci cilika, co cisholoka ngwe wakele na kukwasa mu kutambula bangenzi. Oloni ha simbu ya cilika kwasholokele bukalu buje bwasele kuzibisa naanga hamolika na baje bakele na kulyambata shwamwa. Binyu byahwile. b Hamo kwakele bangenzi babangi manene, co bwasi-bwasi Maliya waile kuli munendi Yesu na kumuleka ngwendi: “Kubesi na binyu.” (Iwano 2:1-3) Yesu walingile bika? Walingile cikomokeso ca kutengulula mema kupwa “binyu byabibwa.”—Iwano 2:9, 10.

2-3. (a) Bikomokeso muka byalingile Yesu? (b) Kusimutwiya ha bikomokeso byalingile Yesu kutukwasa bati?

² Yesu walingile bikomokeso bikwabo byabingi. c Wapangesele nzili yendi ya kulinga bikomokeso mu kukwasa banu babangi. Cakumwenako, mu bikomokeso bibali byalingile wanene banalume ba kweta ku 5,000 byakulya, co ha simbu ikwabo wanene banalume ba kweta ku 4,000 byakulya. Ei totala yoshe yasa kutubakana  27,000 nga tukumbasanako banakazi na banike baje bakeleko ha simbu yalingile ebi bikomokeso. (Mate 14:15-21; 15:32-38) Ha simbu yalingile ebi bikomokeso, Yesu wakangwisile lalo babezi babangi. (Mate 14:14; 15:30, 31) Acisinganyekeni lika mubalizibilile baje banu bakangwisile Yesu na kubana byakulya.

³ Twasa kulilongesa byabingi ku bikomokeso byalingile Yesu. Muno mu cilongesa tumona bitulilongesa ku bikomokeso byalingile Yesu bije bikanyamesa likulahelo lyetu. Kutundaho, tusimutwiya mutwasa kutembwinina kulikehesa na ngozi yamwesele Yesu mwakele na kulinga ebi bikomokeso.

4. Bikomokeso byalingile Yesu bitulongesa bika hali Yehova?

⁴ Bikomokeso byalingile Yesu bitulongesa byabingi hali ikeye na hali Ishe, co bitukwasa tukanyamese likulahelo lyetu. Yehova ikeye wanene Yesu nzili ya kulinga ebi bikomokeso. Mukanda wa Bilinga 10:38 ngwawo: “Njambi wabwabesele [Yesu] na sipilitu ya kujela na kumwana nzili. Co waile mu lifuti lyoshe oku alinga byuma byabibwa na kukangwisa boshe baje babasininikile kuli Liyabolo, mwafwa Njambi wakele nendi.” Yesu watembwininine mu kulumbunuka mwakasinganyekelamo Ishe nomu mwakalizibila. Co walingile ngoco mu byuma byoshe byendekele na kulinga, kwambateselela na bikomokeso byalingile. (Iwano 14:9) Tumoneni byuma bitatu bitulilongesa ku bikomokeso bya Yesu.

5. Bika byalingisile Yesu alinge bikomokeso? (Mateu 20:30-34)

⁵ Cakulibanga, Yesu na Ishe batuzema manene. Yesu mwakele hano hasi wamwesele ngwendi wazema manene banu mwapangesele nzili yendi mu kukwasa baje bakele mu bujene. Simbu imo banalume babali batupuputwa bamulambelele ngwabo abakwase. (Tandeni Mateu 20:30-34.) Yesu “wabazibilile ngozi.” Co wabakangwisile. Lijwi lya Cigriki libanapangesa aha ha mukanda libananungulula ngwabo “wabazibilile ngozi” limwesa mwakalizibila munu uje wakala manene na mema ku mbunge. Kukala na mema ku mbunge mu ngila ei kukekwo kwalingisile Yesu azeme banu na kubana byakulya, co lalo kukekwo kwamulingisile akangwise uje munalume wakele na mbumba. (Mate 15:32; Maki 1:41) Twakulahela ngwetu Yehova Njambi uje wakala na “mema ku mbunge” na Munendi Yesu kubesi kuliziba bwino mubakatumono tuyanda. (Luka 1:78; 1 Pita 5:7) Ngeci, bashaka kumanesa bukalu bwoshe bubali na kuliwana nabwo banu.

6. Njambi nana Yesu nzili muka?

⁶ Camucibali, Njambi nana Yesu nzili ya kumanesa bukalu bwoshe bubali na kuliwana nabwo banu. Yesu mwalingile bikomokeso, wamwesele ngwendi ali na nzili ya kumanesa bukalu bwoshe bubali na kuliwana nabwo banu buje kubasa kumanesa mu nzili yabo. Cakumwenako, Yesu ali na nzili ya kumanesa byuma bije bili na kulingisa banu bayande, ali na nzili ya kutundisa bubi buje bukalingisa banu bakulubale na kutsa, co lalo ali na nzili ya kusangula batsi. (Mate 9:1-6; Loma 5:12, 18, 19) Bikomokeso byalingile byamwesele ngwabyo asa kukangwisa mishongo “yoshe” na kusangula batsi. (Mate 4:23; Iwano 11:43, 44) Co lalo ali na nzili ya kwolesa lihunzi na kuhyana badimona. (Mate 4:23; Iwano 11:43, 44) Kutakamesa manene kuzibuka ngwabo Yehova nana Munendi nzili yakama ya kulinga bikomokeso.

7-8. (a) Bikomokeso byalingile Yesu bitulingisa tukulahele bika? (b) Bikomokeso muka bimunabandamena kukamona mu kaye kakaha?

⁷ Camucitatu, twasa kukulahela ngwetu kulutwe Njambi akatulingila byuma byoshe byanatukulahesa kwitila mu Bumwene bwendi.  Bikomokeso byalingile Yesu mwakele hano hasi, byamwesele ngwabyo akalinga byuma byabingi byabibwa ha kupwa Mwene mu Bumwene bwa Njambi. Tucisimutwiyeni ha byuma bitukalikuwa Yesu mwakashangumuka kuyula hano hasi. Tukalikuwa kukala na bukangule bwabubwa, mwafwa Yesu akafumisako mishongo yoshe na buyanga bije binayandesa manene banu ha simbu yailaha. (Isaya 33:24; 35:5, 6; Kujo 21:3, 4) Kutukatsi njala nambe kuliwana na tuyando mwafwa ya bukalu bwa kulizila. (Isaya 25:6; Maki 4:41) Tukabwahelela manene mutukatambula banu batwazema baje banakele mu “bimbumbo” mu bakasanguka. (Iwano 5:28, 29) Bikomokeso muka bitunabandamena kukamona mu kaye kakaha?

⁸ Yesu mwalingile bikomokeso wamwesele ngwendi wapwa wa kulikehesa, co lalo wakala na mema ku mbunge, bifwa byabibwa bije bitunapande kutembwinina. Tucisimutwiyeni ha byakumwenako bibali. Cakulibanga, tusimutwiyeni ha byuma byalingiwile ku cilika ca bulo mu Kana.

9. Bika byalingile Yesu ku cilika ca bulo? (Iwano 2:6-10)

⁹ Tandeni Iwano 2:6-10. Kuma Yesu wapandele kulingako bimo, binyu mubyahwile ku cilika ca bulo ndi? Embwe. Kukwakele bupolofweto buje bwamwesele ngwabwo Mesiya akatengulula mema kupwa binyu. Acisinganyekeni mumwasa kulizibila nga binyu bimihwila ha cilika ceni ca bulo. Yesu wazibilile ije naanga mema ku mbunge, maneneni shombolwa na  cambato. Kashakele ngwendi bazibe shwamwa. Mukemwo walingile cikomokeso citunabanga kusimutwiya. Watengulwile malita a mema a kweta ku 390 kupwa binyu byabibwa manene. Hamo Yesu watengulwile mema kupwa binyu byabingi mangana kwase kusalako bimo bije bibasa kupangesa lalo kulutwe nambe kubilandesa mangana baje baka-kulyambata babaha base kuwanako bimbongo bibasa kupangesa. Baje baka-kulyambata bakandelelele manene ku byuma byabalingilile Yesu.

10. Bisimpi muka bitulilongesa ku mukanda wa Iwano capita 2? (Taleni na cikupulo.)

¹⁰ Tucisinganyekeseseni mwamumbwa byuma bibanendeka ku mukanda wa Iwano capita 2, mangana tumone byuma bitwasa kulilongesako. Kuma mwananguka ngweni Yesu keti ikeye wetilile mema mu binjaba ndi? Yesu kashakele kulimwesa, mukemwo walekele bangamba ngwendi bashulise bije binjaba bya mamanya na mema. (Vesi 6, 7) Yesu mwamanesele kutengulula mema kupwa binyu, keti ikeye watwalele binyu bimo kuli muka-kutwamenena cilika ca bulo. Walekele bangamba balinge ngoco. (Vesi 8) Yesu kambatele nganja ya binyu na kuya halutwe lwa mbunga oku alishasha na kwendeka ngwendi, ‘Makeleni binyu binjinapanga!’

11. Bika bitulilongesa ku cikomokeso ca Yesu?

¹¹ Bika bitulilongesa ku cikomokeso calingile Yesu ca kutengulula mema kupwa binyu? Tulilongesa ngwetu tunapande kupwa ba kulikehesa. Yesu kalishashele ha kulinga cije cikomokeso. Co kalishashele mu byuma byoshe bikwabo byalingile. Walikehesele na kutwalelelaho kwana bumpau boshe na kasingimiko kuli Ishe. (Iwano 5:19, 30; 8:28) Nga tutembwinina Yesu na kupwa bakulikehesa, kutulishasha mu byuma byoshe bitulinga. Kutwapandele kulishasha ha byuma bitwasa kulinga mu munga ya Yehova. Tunapande kutwalelelaho kwana bumpau Yehova uje itunabezika kupangela. (Njele 9:23, 24) Tunapande kumwana bumpau bwoshe, mwafwa Yehova ikeye akatukwasa mu byuma byoshe bitukalingi.—1 Kori 1:26-31.

12. Ngila muka ikwabo itwasa kutembwininamo kulikehesa kwa Yesu? Lumbununeni.

¹² Tucisimutwiyeni ngila ikwabo itwasa kutembwininamo kulikehesa kwa Yesu. Cakumwenako, mukulunu mu cikungulukilo apangesa simbu yendi kukwasa ngamba wa cikungulukilo wamuha kulibwahesela ñanda yendi yakulibanga. Uje ngamba endeka mwamubwa ñanda yendi, co cikungulukilo cilikuwayo mwafwa uje mukulunu namukwasele kulibwaheselayo mwamubwa. Munima ya biwano munu umo aya kuli uje mukulunu na kumuleka ngwendi, ‘Ndolome ngandi nendeka mwamubwa ñanda yendi, indi bati? Kuma uje mukulunu napande kwendeka ngwendi, ‘Mukemwo, mwafwa njinapangesa simbu yaingi kumukwasa.’ Indi hamo napande kulikehesa na kwendeka ngwendi, ‘Mukemwo, nayendeka mwamubwa, ali na kulinga mwamubwa uje ndolome’? Nga tubakulikehesa, co kutulishasha ha byuma bitulingila bakwetu, tujauka mwafwa tuzibuka ngwetu Yehova ali na kumona byuma byabibwa bituli na kulinga kupwa bya seho. (Esekeseni Mateu 6:2-4; Bahebelu 13:16) Cili bene tuzibisa Yehova kubwaha nga tutembwinina Yesu na kupwa bakulikehesa.—1 Pita 5:6.

13. Bika byamwene Yesu mwetele kuyehi na nganda ya Naini, co walingile bika? (Luka 7:11-15)

¹³ Tandeni Luka 7:11-15. Acisinganyekeni ha byuma byalingiwile mu kuyoya kwa Yesu mu cipangi cendi. Simbu imo waile ku nganda ya Naini ije yakele mu Galileya. Ei nganda kuyakele kulako manene na nganda ya Shunemi, kuje kapolofweto Elisha wasangwile muna  munakazi umo myaka 900 kunima. (2 Vimye 4:32-37) Yesu mwakele na kukobela mu cikolo ca nganda wamwene banu batuhuka mu nganda oku banambata cibimbi. Banu bakele mu busiwa bwakama mwafwa fwile umo watsisile munendi umolika. Oloni uje fwile kakele likalyendi. Wakele na mbunga yakama yatundile muje mu nganda. Yesu wemikile ije mbunga, co walingile cuma ca kukomokesa manene. Wasangwile muna fwile! Eci capwile cikomokeso cakulibanga ku bikomokeso bitatu bya kusangula batsi byalingile Yesu, bije bibanasoneka mu bisoneka bya biñanda byabibwa.

14. Byuma muka bibanendeka ku mukanda wa Luka capita 7? (Taleni na cikupulo.)

¹⁴ Tucisinganyekeseseni mwamubwa byuma bibanendeka ku mukanda wa Luka capita 7. Kuma munananguka ngweni Yesu “wamwene” uje fwile, co “wamuzibilile ngozi”? (Vesi 13) Hamo Yesu wamwene uje munakazi oku ali na kulila mwakele na kukaba baje bambatele cibimbi ca munendi, ngeci wamuzibilile ngozi. Yesu kazibilile lika ngozi uje munakazi, walingileko bimo. Wendekele nendi na lijwi lyalibotsi. Wamulekele ngwendi: “Oloka, keti ulile.” Ngeci, walingileko bimo mangana akwase uje munakazi. Wasangwile munendi na ‘kumwanaye.’—Vesi 14, 15.

15. Bika bitulilongesa ku cikomokeso ca Yesu?

¹⁵ Bika bitulilongesa ku cikomokeso calingile Yesu ca kusangula muna fwile? Tulilongesa ngwetu tunapande kumwesa mema ku mbunge baje bali mu busiwa. Kutwasa kusangula batsi ngwe mwalingilile Yesu. Nameme ngoco, tunapande kunanguka banu baje bali mu busiwa na kubamwesa mema ku mbunge. Tunapande kunanguka na kumwesa banu mema ku mbunge, ha kwendeka na kulinga byuma byoshe bitwasa mangana tubazembeleke. d(Visi 17:17; 2 Kori 1:3, 4; 1 Pita 3:8) Twasa kubazembeleka nameme nga tubalingila byuma byabindondo.

16. Ngwe mubanamwesela mu cikupulo, bika bitulilongesa ku cisemi wa munakazi uje watsisile munendi?

¹⁶ Tucisimutwiyeniko ha cakuliwana naco cimo. Myaka imo kunima, mubakele na kwimba myaso ku Njibo ya Bumwene, ndokazi  umo wamwene munakazi umo uje wakele na kulila. Omwo mu mwaso ubakele na kwimba bendekelemo bya lilabelelo, co owo munakazi te atunda ha kutsisa munendi wa munakazi. Ou ndokazi mwanangukile ngoco, waile kuli owo munakazi wakele na kulila, wamukambekele liboko na kutwalelelaho kwimbila hamo nendi owo mwaso. Munina uje munakazi wendekele ngwendi: “Njalizibile ngwange bandolome na bandokazi banjizema manene.” Wakandelelele manene kuya ku biwano. Wendekele lalo ngwendi: “Tukawana bukwasi nga tuya ku Njibo ya Bumwene.” Twakulahela ngwetu Yehova akamono na kukandelela ku byuma byabindondo bitukalingi mu kumwesa ngozi baje “banazeye mu bimbunge.”—Myaso 34:18.

17. Bika bimunalilongesa muno mu cilongesa?

¹⁷ Kutanda bya bikomokeso byalingile Yesu mu Mbimbiliya kwasa kukanyamesa manene likulahelo lyetu. Bikomokeso byalingile Yesu bitulongesa ngwabyo Yehova na Yesu batuzema manene, co lalo bimwesa ngwabyo Yesu ali na nzili ya kumanesa bukalu bwoshe bubali na kuliwana nabwo banu. Co lalo bitukwasa tubandamene kukalikuwa bibezikiso byanatukulahesa Njambi byakatwana kwitila mu Bumwene bwendi. Kusinganyekesesa ha biñanda ebi, kutukwasa tumone mutwasa kutembwininamo bifwa byakele nabyo Yesu. Ha simbu ya cilongesa ca munu endilika nambe ha simbu ya kulemesa kwa naanga, mwasa kulyakela cinoneko ca kutanda bikomokeso bikwabo byalingile Yesu? Nangukeni byuma bimulilongesa na kulekako bakweni byuma bimunalilongesa. Nga mulinga ngoco, co mutakamesa bakweni omwo musimutwiya.—Loma 1:11, 12.

18. Bika bitusimutwiya mu cilongesa cinatako?

¹⁸ Mwakele na kushwenya kumamaneselelo a cipangi cendi, Yesu walingile cikomokeso camucitatu ku bikomokeso byendi bya kusangula banu ku batsi bibanendeka mu Mbimbiliya. Eci cikomokeso calisezele na bikomokeso bikwabo, mwafwa Yesu wasangwile kabusamba kendi uje watsile ha matangwa awana. Bika bitulilongesa ku cikomokeso eci? Co twasa kukanyamesa bati lilabelelo lyetu lya kusanguka kwa batsi? Tukumbulula ebi bihula mu cilongesa cinatako.