1. Cipangi muka canana Yehova ku bisemi?

YEHOVA watangele banu ba kulibanga na lishungu lya kukita bana. Mbimbiliya ngwayo: “Bana bapwa buswana bwa kutunda kuli Shukulu Kalunga.” (Myaso 127:3) Awa majwi alumbununa bika? Cakumwenako, muliziba bati nga kabusamba keni imwazema amilomba ngwendi mumutulikileko bimbongo byendi byabingi? Mubwahelela, mwafwa mwamono ngweni namikulahela. Oloni mwasa kulihula ngweni njibitulika bati? Yehova uje napu kabusamba ketu wakama nana bisemi cipangi ca seho cije citubakana bimbongo. Nabana cipangi ca kulela bana babo mwamubwa na kubanyungilila, mangana bapwe ba kubwahelela.

2. Bihula muka bitusimutwiya?

² Iya napande kwangwila baje banalyambata bakale na bana nambe kubangwila mwaka ubanapande kukala nabo? Co lalo bika bibanapande kulinga bisemi mangana bakwase bana babo bapwe ba kubwahelela? Tusimutwiyeni ha binangulo bya mu Lijwi lya Njambi bije byasa kukwasa baka-Kilistu baje banalyambata bangule mwamubwa byakulinga.

3. (a) Iya napande kwangwila baje banalyambata bakale na bana? (b) Binangulo muka bya mu Mbimbiliya bibanapande kupangesa babushoko na babusamba bwa baje banalyambata?

³ Mu bisemwa bimo, bakulahela ngwabo baje banalyambata kubapandele kwishwala kukala na bana. Ngeci  baka-naanga yabo na babusamba babo bakabasindiya ngwabo bazambule kukala na bana. Ndolome Jethro wa ku Asia wendekele ngwendi: “Kuli bamo mu cikungulukilo baje bali na bana, bali na kusindiya baje kubesi na bana ngwabo bakite.” Ndolome mukwabo wa ku Asia wa lizina lya Jeffrey ngwendi: “Bamo bali na kuleka baka-kulyambata baje kubesi na bana ngwabo wahi akabanyunga mubakakulubala.” Oloni baje banalyambata banapande kulyangwila bakebo babenya nga bashaka kukala na bana. Banapande kulyangwila babenya mwafwa cinapu cipangi cabo. (Ngala 6:5) Babushoko na babusamba bashaka ngwabo baje banalyambata bapwe ba kubwahelela. Oloni banapande kuzibuka ngwabo baje bali mu bulo bakebo bali na nzili ya kulyangwila kukala na bana nambe embwe.​—1 Tesa 4:11.

4-5. Bihula muka bibali bya seho bibanapande kulihula baje bashaka kulyambata, co simbu muka ibanapande kulihulabyo? Lumbununeni.

⁴ Baka-kulyambata baje bashaka kukala na bana banapande kulihula bino bihula bibali bya seho: Ca kulibanga, mwaka uka ubashaka kukala na bana? Ca mu cibali, bashaka kukala na bana bangahi? Simbu muka ibanapande kulihula ebi bihula? Bika bibanapande kulihwila ebi bihula bya seho?

⁵ Kwakubwa manene kulihula ebi bihula simbu kanda banu balyambate. Mwafwa bika? Mwafwa kwapwa kwa seho kukala na biyongola byakulifwa ha ñanda ya kukala na bana. Banapande lalo kusimutwiya mangana bamone indi banalibwahesela kukala na bana. Bamo banangula ngwabo kutunda habalyambatela kwite tahi mwaka nambe ibali asina bakala na bana. Banalingi ngoco, mwafwa bashaka bakakale na simbu yaingi yakulizibuka mwamubwa ha kupwa banu bakulyambata. Nga bashangumuka kukala na bana, co simbu yabo yaingi na nzili yabo ihwila kukulela bana.​—Efeso 5:33.

6. Bika bibanalingi baka-kulyambata bamo mwafwa ya kuyoya muno mu simbu ya kukaluwa?

⁶ Baka-Kilistu bamo banatembwinina bana ba Nowa batatu na banakazi babo. Aba bana ba Nowa kubazambwile kukala na bana. (Kusha 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Petu 2:5) Yesu wesekesele simbu yetu ku “matangwa a Nowa.” Twalimwena ngwetu tuli na kuyoya ‘mu simbu ya kukaluwa.’ (Mateo 24:37; 2 Tima 3:1) Ngeci, baka-kulyambata bamo  banamono ngwabo kubakala tahi na bana mangana bawane simbu yaingi ya kupangela Yehova.

7. Binangulo bili ku Luka 14:28, 29 na ku Visimo 21:5, byasa kukwasa bati baka-kulyambata?

⁷ Baka-kulyambata baje balizibasana kukala na bana na nambala ya bana ibatonda kukala nayo, banapande kutumama hasi na kumona indi bali na bimbongo bya kulelesa bana. (Tandeni Luka 14:28, 29.) Bisemi baje banalele bana, banalimwena ngwabo kulela bana kwatonda bimbongo. Co lalo kwatonda simbu yaingi na nzili. Ngeci, baka-kulyambata banapande kulihula bihula bya seho bino: ‘Kuma tubaboshe tukala ha bipangi mangana tuwane bya kulelesa bana ndi? Twalitabasana ha byuma bya seho biitonda naanga yetu ndi? Nga tubaboshe tukala ha bipangi, iya asalasala na bana betu? Bisinganyeka byeya na bilinga byeya bibatembwinina?’ Baka-kulyambata baje basimutwiya hali ebi bihula, bapangesa majwi ali ku Visimo 21:5.​—Tandeni.

8. Bukalu muka bubaliwana nabwo baje banalyambata, co bika byalinga munalume wa cizemo?

⁸ Mwana na mwana watonda ngwendi bisemi bendi boshe bawane simbu yaingi ya kukala nendi. Ngeci, bisemi nga bakala na bana babangi mu simbu yaindondo lika, co kubakaluwila kwaka mbunge ku mwana na mwana. Baka-kulyambata bamo baje bakele na bana babangi balizibile ngwabo bakele na citele cakama manene. Munakazi asa kuliziba kujuka simbu yoshe. Oku kujuka kwasa kumwonowesa kukala na nzili ya kulilongesa, kulombela na kwambulula. Kwasa lalo kumukaluwila kutolilila mwamubwa ha simbu ya biwano. Munalume wa cizemo, alinga mwoshe mwasela kukwasa munakazi wendi mu kukwata mwana ipwe ku biwano nambe ku njubo. Akwasa munakazi wendi mu bipangi bya ha njubo. Apanga na nzili mangana boshe mu naanga bawane bukwasi ku kulemesa kwa naanga. Ndolome napande kwambulula na naanga yendi simbu yoshe.

9-10. Bika bibanapande kulinga bisemi mangana bakwase bana babo?

⁹ Bika bimunapande kulinga yeni bisemi mangana mukwase bana beni bazeme Yehova? Mwasa kunyungilila bati bana beni ku bilinga byabibi? Tusimutwiyeni ha byuma bimunapande kulinga.

¹⁰ Lombeni Yehova amikwase. Taleni byuma byalingile Manowa na munakazi wendi baje bapwile bisemi ba Samusoni. Manowa na munakazi wendi mubazibukile ngwabo  bakala na mwana, Manowa walombele Yehova amuleke mubalelela munabo.

11. Ngwe mubanamwesa ku Maako 13:8, bisemi basa kutembwinina bati Manowa?

¹¹ Nihad na Alma, ba ku Bosnia na Herzegovina batembwininine Manowa. Bendekele ngwabo: “Ngwe mwalingile Manowa, twalombele Yehova ngwetu atukwase tupwe bisemi bababwa. Yehova watukumbulwile kwitila mu Bisoneka, mabulu aje anakundama ku Mbimbiliya, biwano bya cikungulukilo na biwano bya mutambela.”​—Tandeni Maako 13:8.

12. Yosefa na Maliya balongesele bati bana babo?

¹² Kaleni na bilinga byabibwa. Bana beni basa kutolilila bimubalongesa, oloni bije bimulinga bikebyo bibatembwinina. Yosefa na Maliya bakele na bilinga byabibwa bije bibatembwininine bana babo kwambateselela na Yesu. Yosefa wapangele na nzili mangana anyunge naanga yendi. Co lalo washongangeyeye naanga yendi ipangele Yehova. (Kwitu 4:9, 10) “Ha mwaka na mwaka,” Yosefa wakele na kuya na naanga yendi yoshe ku Yelusalema mu kukalinga Paseka nameme lishiko kulyamwesele ngwalyo wapandele kuya na naanga yendi yoshe. (Luka 2:41, 42) Bisemi bamo babanalume ba mu simbu ya Yosefa, hamo basinganyekele ngwabo kwenda bungenzi na naanga kwakukalu, co lalo kwatonda bimbongo byabingi. Oloni Yosefa wazemene byuma bya ku sipilitu, co walongesele bana bendi mangana babizeme. Maliya nendi wazibukile Bisoneka. Endekesi yendi na bilinga byendi byakwasele bana bendi bazeme Lijwi lya Njambi.

13. Baka-kulyambata bamo batembwininine bati Yosefa na Maliya?

¹³ Nihad na Alma batunabanga kwendeka batembwininine Yosefa na Maliya. Kulinga ngoco kwabakwasele bati bashongangeye munabo azeme Njambi na kumupangela? Bendekele ngwabo: “Bilinga byetu byakwasele munetu amone bubwa bwa kukabangeya binangulo bya Yehova.” Nihad wendekele lalo ngwendi: “Lingeni byuma bimushaka ngweni muneni alinge.”

14. Mwafwa bika bisemi banapande kuzibuka babusamba ba bana babo?

¹⁴ Kwaseni bana beni bangule babusamba bababwa. Cisemi wa munalume nou wa munakazi, boshe banapande kuzibuka babusamba ba bana babo na byuma bibali na kulinga. Oku kunambateselela kuzibuka baje bali na kusimutwiya na bana babo ha Intaneti nambe ha foni. Kwakwasi manene ku bana kutembwinina babusamba babo.​—1 Koli 15:33.

15. Bika bibalilongesa bisemi kuli Jessie?

¹⁵ Bika bibanapande kulinga bisemi nga kubazibuka mwakupangesela makompyuta nambe makina eka? Jessie, cisemi wa munalume wa ku Philippines wendekele ngwendi: “Kutwazibukile manene bya makina. Oloni twalongesele bana betu bazibuke bushonde bwakala ha makina.” Kujeneka kuzibuka mwakupangesela makina kukwalingisile Jessie abindike bana bendi bapangese makina. Wendekele ngwendi: “Njalekele bana bange ngwange kwakubwa kupangesa makina mu kulilongesa ndaka yeka, kulibwahesela biwano na kutanda Mbimbiliya ha litangwa na litangwa.” Nga mu bisemi, kuma munatanda na kusimutwiya na bana beni biñanda bya ha jw.org^® bije bili ha mutamba wa “Teenagers” bije byendeka ha kulitumina tumizimbu na bikupulo ha Intaneti ndi? Munayongola nabo vidio ya Muli na Kutwamenena Makina Eni Indi Akewo Ali  na Kumitwamenena? neyi ya Pangeseni Intaneti Mwamubwa * ndi? Ebi byuma bimikwasa mushongangeye bana beni bapangese mwamubwa makina.​—Visi 13:20.

16. Bika bibanalingi bisemi babangi, co bika byatundumo?

¹⁶ Bisemi babangi bakabwahesa bingila bimo mangana bana babo bawane simbu ya kusikama na baje banapangela Njambi mu kulongwa. Cakumwenako, N’Déni na Bomine ba ku Côte d’Ivoire, ha bisimbu byabingi bakele na kulanya kanyungi wa kuzenguluka ku njubo yabo. N’Déni ngwendi: “Oku kwakwasele manene munetu. Washangumukile bupainiya, co hano napu muka-kwimanenako kanyungi wa kuzenguluka.” Neni mwasa kulanyako bamo bakusikame na bana beni.

17-18. Simbu muka ibanapande kushangumuka bisemi kulongesa bana babo?

¹⁷ Longeseni bana beni kushwa ku bwanike. Kwakubwa manene kulongesa bana kushwa ku bwanike. (Visi 22:6) Tusimutwiyeni hali Timateo uje wendele na kapositolo Paulu. Baina ya Timateo ba Yunisi na bakuku yendi ba Loisi bamulongesele ‘kutunda ku bwanike’ bwendi.​—2 Tima 1:5; 3:15.

¹⁸ Jean-Claude na Peace baku Côte d’Ivoire, banakwasa bana babo 6 bazeme Yehova na kumupangela. Banasa bati kukwasa bana babo? Batembwininine Yunisi na Loisi. Bendekele ngwabo: “Twalongesele bana betu Lijwi lya Njambi kushwa ku bwanike bwabo.”​—Kwitu 6:6, 7.

19. Bika byalibungila mu kulongesa bana beni Lijwi lya Njambi?

¹⁹ ‘Kulongesa’ bana beni Lijwi lya Njambi kulumbununa bika? Lijwi lya Cihebelu libanapangesa ku Kwituluka mu Mashiko 6:7, lya ‘kulongesa’ lilumbununa kukwasa munu akwate cuma mu kwilukila-ilukila kumuleka. Ngeci, bisemi banapande kuwana simbu ya kukalakala na bana babo. Bisimbu bimo, bisemi basa kuzeya kwilukila-ilukila kulongesa bana babo. Oloni ikeyo ngila ibasa kulongeselamo bana babo bazibisise Lijwi lya Njambi na kupangesa bibalilongesa.

20. Lumbununeni mwakupangesela Myaso 127:4, mu kulela bana?

 ²⁰ Zibukeni mwamubwa bana beni. Ku Myaso 127 banesekesa bana ku mikili. (Tandeni Myaso 127:4.) Mikili bakaifulu ha bikubo bya kulisezaseza, co lalo imo ikapu yakama ikwabo yaindondo. Bana nabo balisezaseza. Bisemi banapande kuzibuka mubalongesela mwana na mwana. Baka-kulyambata ba ku Israel baje bakwasele bana babo babali bapangele Yehova, bendekele byuma byabakwasele. Bendekele ngwabo: “Twakele na kulongesa mwana na mwana ha likalyendi.” Nameme ngoco, mutwe wa naanga napande kwangula ngila yalongeselamo bana bendi.

21. Yehova ali na kukwasa bati bisemi?

²¹ Bisimbu bimo, bisemi basa kuliziba ngwabo kwakukalu kulongesa bana babo. Oloni banapande kulongesa bana babo mwafwa bapwa buswana bwa kutunda kuli Yehova, co nalibwahesela kubakwasa. Ali na kutolilila ku malombelo a bisemi. Co ali na kuwakumbulula kupangesa Mbimbiliya na mabulu etu na binangulo byabibwa bya bisemi bakukola ba mu cikungulukilo baje bali na bilinga byabibwa.

22. Bika bibasa kwana bisemi ku bana babo?

²² Banu bakendeka ngwabo mwana banapande kumulela kweta ha myaka 20, oloni kupwa cisemi kukwesi kuhwa. Byuma byabibwa bibasa kulinga bisemi ku bana babo, binapu kubazema, kuwana simbu ya kusikama nabo na kubalongesa bili mu mabulu etu. Bana baliseze ku cashu ca kukwata bibabalongesa. Bana babangi banabalele ku bisemi baje bazema Yehova, co bali na kuliziba ngwe mwalizibilile Joanna Mae, ndokazi wa ku Asia. Wendekele ngwendi: “Njakandelela manene kuli bisemi bange hakunjilela bwino na kunjilongesa bya Yehova. Banjilelele mwamubwa na kunjikwasa njipwe wa kubwahelela.” (Visi 23:24, 25) Omu mukemwo mubali na kulizibila bandolome na bandokazi babangi.