1-2. Bisemi banapande kulinga bika nga munabo abehula bihula bije binakundama ku byuma bya mu Mbimbiliya bitwakulahela?

 BANU babangi banalimwena ngwabo kulela bana capwa cipangi cakama. Nga mu bisemi twakulahela ngwetu muli na kupanga na nzili mu kukwasa muneni akanyamese likulahelo lyendi. Co Yehova ali na kuliziba kubwaha kumona kulifwita kweni. (Detro 6:6, 7) Omwo muneni aya na kukola, nasa kushangumuka kwihula bihula bije binakundama byuma bya mu Mbimbiliya bitwakulehela. Cakumwenako, nasa kwihula bihula kutalesa ku byuma binalingisa Yehova atubindike kulinga byuma bimo.

² Hakulibanga, munasa kulishoshomwena ha byuma binalingisa muneni ehule bihula bya cifwoco. Co hamo munasa kusinganyeka ngweni likulahelo lyendi lili na kuzeya. Kukwabihile muneni kwihula bihula, mwafwa nga ehula bihula, co awana bukaleho bwa byuma byakulahela. (1 Kori 13:11) Nga bana beni behula bihula kumwapandele kulishoshomwena, oloni pangeseni ei simbu mu kubakwasa basinganyekesese na kukulahela manene Njambi na Mbimbiliya.

3. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

³ Muno mu cilongesa, tusimutwiya bibanapande kulinga bisemi mangana bakwase bana babo bakulahele manene Njambi na Mbimbiliya na kubakwasa bazibisise seho ya kukabangeya biyendeka Mbimbiliya ha byuma byabibwa nebi byabibi. Co lalo tusimutwiya bibanapande kulinga bisemi mu kukwasa bana babo bazibuke mwakulumbunwina bya likulahelo lyabo kubakwabo. Kutundaho, tusimutwiya seho ibakehwila bihula banike na byuma bimunapande kulinga mangana muwane simbu ya kusimutwiya na bana beni bya likulahelo lyeni.

 KWASENI BANA BENI BAKULAHELE MANENE NJAMBI NA MBIMBILIYA

4. Bihula muka byanasa kwihula muneni, co mwafwa bika?

⁴ Tubaboshe kutwasemukile na likulahelo kuli Yehova. Ngeci, kukwesi mwana asa kutambula likulahelo kuli bisemi bendi. Mu kwita kwa simbu muneni nasa kushangumuka kwihula bihula binatako: ‘Njasa kuzibuka bati ngwange Njambi kwakala? Kuma njinapande kukulahela biyendeka Mbimbiliya ndi?’ Mbimbiliya ili na kutushongangeya tupangese ‘nzili yetu ya kusinganyeka’ na ‘kwilula byuma byoshe.’ (Loma 12:1; 1 Tesa 5:21) Mwasa kukwasa bati muneni akanyamese likulahelo lyendi?

5. Bika bibasa kulinga bisemi mangana bakwase munabo akulahele manene Mbimbiliya? (Loma 12:2)

⁵ Shongangeyeni muneni atondesese bukaleho buje bumwesa ngwabo Mbimbiliya yendeka busunga. (Tandeni Loma 12:2.) Nga muneni ehula bihula pangeseni ei simbu mu kumukwasa awane bikumbululo kupangesa biñanda bili ha jw.org. Cakumwenako, mwasa kumushongangeya atondesese biñanda na ma vidio aje amukwasa akulahele ngwendi Mbimbiliya baihwimininine kuli Njambi. (1 Tesa 2:13) Asa kutondesesa bya Ninive nganda ya Asilya ya kunima. Kunima baka-kulilongesa bya Mbimbiliya bamo bendekele ngwabo, nganda ya Ninive kuyakeleko. Oloni mu myaka ya ma 1850, baka-kushitozola bashitwile byuma bije bimwesa ngwabyo ei nganda kuyakele. (Zefa 2:13-15) Nga ashaka kuzibuka biñanda byabingi, bije bimwesa omwo kunyonga kwa nganda ya Ninive kwashulisilile bupolofweto bwa mu Mbimbiliya, co asa kutanda ñanda ya “Muzibuka ndi?” Mu Kaposhi ka Kukengela ka November 2021. Shongangeyeni muneni esekese byuma bili mu mabulu etu na byuma bili mu mabulu abakulahela babangi. Kulinga ngoco, kumukwasa akulahele manene Mbimbiliya.

6. Bisemi basa kukwasa bati bana babo balimwene bukaleho buje bumwesa ngwabo Mbimbiliya yapwa ya busunga? Endekeni cakumwenako. (Taleni na cikupulo.)

⁶ Kwaseni muneni asinganyekesese ha byuma bimulingisa akulahele Mbimbiliya. Bisemi tondeni bingila bya kusimutwiya na muneni mangana mumukwase akulahele Mbimbiliya. Munasa kulinga ngoco, nga mwendela mamiziyamu na kwendela myela yaibwa nambe kuya ku ofisi ya munango ya Bakaleho ba Yehova. Nga mwendela miziyamu imo, mwasa kukwasa muneni ake manene mbunge ku byuma bya kunima bije bimukwasa akulahele ngwendi Mbimbiliya yapwa ya busunga. Cakumwenako, mwasa kulongesa muneni bya limanya lya ku Moabi. Eli limanya lili na myaka ya kutubakana 3,000, co banasonekaho lizina lya Yehova. Eli limanya banalyaka mu miziyamu ya Louvre ku Paris mu France. Nga kumwasa kuya oku ku miziyamu mwasa kukenga eli limanya ha bikupulo nambe  mu mabulu etu. Co lalo nga muya ku Cikota ca Bakaleho ba Yehova ku Warwick mu New York, mukawana eli limanya lya cifwisa mu miziyamu yetu ya “Mbimbiliya na Lizina lya Njambi.” Eli Limanya lya ku Moabi limwesa ngwalyo, Mwene Mesha wa ku Moabi watengulukilile Njambi. Co ebi binalitombola nebi biyendeka Mbimbiliya. (2 Bimye 3:4, 5) Nga muneni alimwena na mesho endi bukaleho buje bumwesa ngwabo Mbimbiliya yapwa ya busunga, co likulahelo lyendi likanyama.—Esekeseni 2 Kolonika 9:6.

7-8. (a) Bika bitulilongesa ku bubwa bwa mibuba ili mu byuma bya kutanga? Endekeni cakumwenako. (Taleni na cikupulo.) (b) Bihula muka byasa kukwasa muneni akulahele manene ngwendi Yehova ikeye watangele byuma byoshe?

⁷ Shongangeyeni muneni asinganyekesese ha byuma bya kutanga. Omwo muya na kupashala nambe kulima mu lihya kwaseni muneni ananguke mubanatangela byuma bimo mu butongwe, co lalo mu ngila ya kukomokesa. Mukwaseni amone ngwendi byuma bya cifweci kubyalizilile lika, oloni kuli umo uje wakala na mana wabitangele. Cakumwenako, byuma bimo banabitanga mu ngila ya kulizenga ngwe mwakasholokela lingolongoti nga nalizenge. Co ha myaka yaingi, baka-sayasi banatondesesa mubyalizengela ebi byuma. Muka-kulilongesa bya kutanga wa lizina lya Nicola Fameli walumbunwine ngwendi, nga mutondesesa ha byuma bya kutanga bimo muwana ngweni bili na mibuba ije inalilukila-ilukila mu ngila ya kulitila. Co kuliseza kwei mibuba bakakutumbula ngwabo Fibonacci sequence. Ei mibuba ya kulizenga ikawaniwa mu byuma byabingi bya kutanga byakufwa ngwe, milalabizi ya bingongonosi, mañofwi, maputa na binemo bya sanifulawa. a

⁸ Omwo muneni aya ku sikola nasa kulilongesa bya mibuba yaingi ije yakala mu byuma bya kutanga. Cakumwenako, miti yakala na mibuba yaingi ije inalilukila-ilukila, ikashangumukila ku nsina na kuketa ku maputa. Co mibuba ya cifweci iwaniwa na mu byuma byabingi bya kutanga. Oloni iya watangele ei mibuba yaibwa? Nga muneni asinganyekesesa ha byuma bya kukomokesa byanatanga Yehova, co oku kumukwasa akulahele ngwendi Njambi ikeye watangele byuma byoshe. (Hebe 3:4) Simbu imo munasa kwihula muneni ngweni: ‘Nga Yehova ikeye watutangele, kuma kuusinganyeka ngwobe ikeye azibuka mwamubwa byuma bitukwasa tupwe ba kubwahelela ndi?’ Mwasa kumulumbunwina ngweni mu Mbimbiliya mukemwo muli binangulo bije bitukwasa tupwe ba kubwahelela.

KWASENI MUNENI AMONE BUBWA BULI MU KWONONOKA MASHIKO A MU MBIMBILIYA

9. Bika byasa kulingisa muneni ehule bihula kutalesa ku byuma biyendeka Mbimbiliya ngwayo byabibi?

⁹ Simbu imo muneni nasa kwihula bihula kutalesa ku byuma biyendeka Mbimbiliya ngwayo  byabibi. Ngeci tondeseseni binamulingisa ehule ngoco. Kuma kakulahela biyendeka Mbimbiliya ndi? Kuma kukamukaluwila kulumbunwina bakwabo bya likulahelo lyendi ndi? Nga mukemwo, co lilongeseni nendi libulu lya Likuweni Kuyoya Myaka Yoshe! mangana azibisise bubwa buli mu kwononoka mashiko a Yehova. b

10. Mwasa kukwasa bati muneni asinganyekesese mwasa kukanyamesela busamba bwendi na Yehova?

¹⁰ Kwaseni muneni alikute busamba bwa kukanyama na Yehova. Omwo mulilongesa na muneni, pangeseni bihula na byakumwenako bili mu libulu lya Likuweni Kuyoya Myaka Yoshe! mangana muzibisise mwalinakulizibila ha byuma bya kuliseza-seza. (Prov 20:5) Cakumwenako, cilongesa 8 cinesekesa Yehova kuli kabusamba uje watwaka mbunge na kutwanukisa byuma bije bitunyungilila na kutukwasa. Munima ya kusimutwiya nendi ha mukanda wa 1 Iwano 5:3, mwasa kumwihula ngweni, ‘Kuzibuka ngwetu Yehova wapwa kabusamba wamubwa kunapande kutulingisa tulizibe bati nga atuleka bya kulinga?’ Kwihula muneni eci cihula kumukwasa amone ngwendi Yehova natwana binangulo byendi mwafwa watuzema.—Isaya 48:17, 18.

11. Mwasa kukwasa bati muneni amone seho ili mu kwononoka binangulo bya mu Mbimbiliya? (Provebia 2:10, 11)

¹¹ Simutwiyeni na muneni ha bubwa butunda mu kwononoka biyendeka Mbimbiliya. Omwo mutanda Mbimbiliya nambe kwilula cisoneka ca ha litangwa na litangwa, simutwiyeni nendi ha bubwa buinawana naanga yeni mwafwa ya kukabangeya mashiko a mu Mbimbiliya. Mwasa kupangesa ei simbu mu kukwasa muneni ananguke bubwa butunda mu kupanga na nzili na kwendeka busunga simbu yoshe. (Hebe 13:18) Mwasa kumulumbunwina omwo kukabangeya binangulo bya mu Mbimbiliya kutukwasa tupwe bakulikangula ku mubila na kupwa ba kubwahelela. (Prov 14:29, 30) Kusimutwiya nendi ha binangulo bya cifweci kukwasa muneni amone seho ya kukabangeya binangulo bya mu Mbimbiliya.—Tandeni Provebia 2:10, 11.

12. Cisemi umo wa munalume wakwasele bati munendi ananguke seho ya kupangesa binangulo bya mu Mbimbiliya?

¹² Steve cisemi wa munalume wa ku France, wendekele omwo ikeye na munakazi wendi bakwaselele munabo Ethan ananguke ngwendi cizemo ca Yehova cikeco camulingisa atwane mashiko. Wendekele ngwendi: “Tukehula munetu ngwetu, ‘mwafwa bika Yehova atonda ngwendi tukabangeye eci cinangulo? Yehova namwesa bati ngwendi watuzema ha kutwana eci cinangulo? Bika bitundamo nga kuukabangeya eci cinangulo?’” Kusimutwiya ha bihula bya cifweci kwakwasele munabo Ethan akulahele binangulo bya mu Mbimbiliya. Steve watwaleleho kwendeka ngwendi: “Cilengo cetu cinapu ca kukwasa munetu ananguke ngwendi mu Mbimbiliya mwakala mana akulitila akutubakana mana a banu.”

13. Bisemi basa kulongesa bati bana babo bapangese binangulo bya mu Mbimbiliya? Endekeni cakumwenako.

¹³ Longeseni muneni apangese binangulo bya mu Mbimbiliya. Mwasa kulinga ngoco nga muneni banamwana kutanda libulu limo ku sikola. Eli libulu linasa kumwesa banu babilinga bya bukwizi nambe baka-kulubala bwasi, co linasa kumwesa ngwe kutembwinina banu ba cifweci kukwabihile. Mwasa kwihula muneni asinganyekesese mwakalizibila Yehova nga banu bendeka na kulinga byuma bya cifwoco. (Prov 22:24, 25; 1 Kori 15:33; Filp 4:8) Kulinga ngoco, kwasa kukwasa muneni ase kwana bukaleho kuli mulongesi na bana ba sikola bakwabo ha simbu ibasimutwiya byolyo libulu.

 KWASENI MUNENI EMANENE LIKULAHELO LYENDI

14. Cilongesa muka cikatewesa manene babaha ku sikola, co mwafwa bika?

¹⁴ Simbu imo banike kukabakaluwila kulekako bakwabo bya likulahelo lyabo. Cakumwenako, bakazibi lyoba nga babaleka balumbunune byuma bikabalingisa keti bakulahele ngwabo byuma byalizilile lika. Mwafwa bika? Mwafwa balongesi babo banasa kwendeka ngwabo cilongesa ca kwendeka ngwaco byuma byalizilile lika capwa ca busunga. Nga mu bisemi, bika bimunapande kulinga mangana mukwase muneni emanene likulahelo lyendi?

15. Bika byasa kukwasa muka-Kristu wa mwanike akulahele ngwendi byuma byakulahela byapwa bya busunga?

¹⁵ Kwaseni muneni emanene likulahelo lyendi mu kusimpa. Muneni kapandele kuliziba shwamwa mwafwa ya kukulahela ngwendi Yehova ikeye watangele byuma byoshe. (2 Timo 1:8) Mwafwa bika? Mwafwa nameme baka-sayasi bamo kubakulahelele ngwabo byuma byalizilile lika. Aba baka-sayasi banalimwena bukaleho bumwesa ngwabo kuli umo wa mana watangele byuma byoshe. Ngeci, kubakulahelele ngwabo byuma byalizilile lika ngwe mubakalongesela banu babangi mu kaye koshe. Cuma cikwabo casa kukwasa muneni akanyamese likulahelo lyendi, cinapu kutondesesa bukaleho buje bunalingisa bandolome na bandokazi bakulahele ngwabo byuma babitangele. c

16. Bisemi mwasa kukwasa bati muneni alumbunwine bakwabo byamulingisa akulahele ngwendi kwakala Ishamatanga? (1 Pita 3:15) (Taleni na cikupulo.)

¹⁶ Kwaseni muneni alibwahesele kulumbunwina bakwabo binamulingisa akulahele ngwendi kwakala Ishamatanga. (Tandeni 1 Pita 3:15.) Mwasa kutondesesela hamo na muneni ha ñanda ya byuma byakutanga mu mabulu ali ha jw.org. Omwo mutondesesa kwaseni muneni awane ngila yaibwa ya kulumbunwinamo byuma byanalilongesa mangana akwase bakwabo bakulahele ngwabo kwakala Ishamatanga. Mwanukiseni ngweni kapandele kulinga bimata na bakwabo ku sikola. Mushongangeyeni alumbunune mu ngila yayasi, co lalo yaibwa nga kuli umo ashaka kuzibisisa ñanda ya byuma byakutanga. Cakumwenako, munu yakakobela nendi sikola asa kwendeka ngwendi: “Yange njikakulahela lika byuma binjasa kumona, co Njambi kanda njimumoneho.” Nga mukwabo ku sikola endeka ngoco, co muneni nasa kwendeka  ngwendi: “Acisinganyeke ngwobe uli na kwenda mushwata kulako na banu, co ukakasumuke, uwana njibo yaibwa. Kuma wasa kusinganyeka ngwobe ei njibo inalitungu ikeyo babenya ndi? Embwe. Nga munu ekeye natungu ei njibo, co kuli umo wa mana manene natanga kano kaye.”

17. Bisemi basa kukwasa bati bana babo bawane bingila bya mwakusimutwiyamo na bakwabo bya mu Mbimbiliya? Lumbununeni.

¹⁷ Kwaseni muneni awane bingila bya mwakusimutwiiya na bakwabo biñanda bya mu Mbimbiliya. (Loma 10:10) Kuleka bakwetu bya likulahelo lyetu kunapu ngwe kulilongesa kwimba kupangesa bikwata bya kwimbisa. Hakulibanga, muka-kulilongesa akashangumuka kwimba myaso yayasi. Mu kwita kwa simbu, kumupwila kwakwasi kwimba myaso yoshe-yoshe. Mu ngila imolika, muka-Kristu wa mwanike nasa kushangumuka kwambulwila bakwabo mu ngila yayasi. Cakumwenako, nasa kwihula yakalilongesa nendi ngwendi: “Kuma uzibuka ngwobe baka-sayasi bakatembwinina byuma byakutanga ndi? Bandamena njikumweseko vidio yaibwa manene.” Munima ya kumumwesa vidio ya Byalizilile indi babitangele? Asa kwihula yakalilongesa nendi ngwendi: “Nga baka-sayasi bakabashangala mwafwa ya kutembwinina byuma bya kutanga, co usinganyeka ngwobe iya napande kutambula bumpau mwafwa ya byuma byakutanga?” Nga alumbunwina bakwabo byuma byakulahela mu ngila yayasi, co asa kukwasa bakwabo bashake kulilongesa byabingi hali Yehova.

TWALELELENIHO KUKWASA MUNENI AKANYAMESE LIKULAHELO LYENDI

18. Bisemi basa kukwasa bati munabo atwaleleleho kukanyamesa likulahelo lyendi kuli Njambi?

¹⁸ Tuli na kuyoya mu kaye muje munashulu banu baje kubakulahelele Yehova. (2 Pita 3:3) Ngeci bisemi nga muli na kulilongesa na muneni Mbimbiliya, mushongangeyeni atondesese biñanda bije bimukwasa atwaleleleho kwononoka binangulo bya mu Mbimbiliya. Omwo musimutwiya na muneni, mukwaseni asinganyekesese manene ha byuma bya kutanga na kukulahela manene Yehova. Mukwaseni lalo azibisise bupolofweto bwa mu Mbimbiliya buje bunalishulisilila. Munapande kulombela hamo nendi na kumulombelela. Nga mulinga ngoco, co kulaheleni ngweni Yehova abezikisa kulifwita kweni omwo mukwasa muneni akanyamese likulahelo lyendi.—2 Kolo 15:7.