Batate na banana bapwile baka-Katolika. Oloni mubalilongesele lizina lya Yehova mu Mbimbiliya batengulukile na kupwa Bakaleho ba Yehova. Batate balikelele kushonga bikupulo bya Yesu. Oloni bapangesele cashu cabo ca kushonga mu kutengulula mulili wabo wa kwisi kupwa Njibo ya Bumwene yakulibanga mu San Juan del Monte, ije yakele kuyehi na mbongi ya Manila mu Philippines.

Njasemukile mu 1952, bisemi bange bashangumukile kunjilongesa bya Yehova ngwe mubalingilile kuli bandolome bange bawana na bandokazi bange batatu. Munjakolele, batate banjishongangeyeye kutanda capita imo ya mu Mbimbiliya ha litangwa na litangwa. Co balilongesele nange byuma byabingi kutundilila mu mabulu etu. Bisimbu bimo bisemi bange bakele na kulanya tunyungi ba kuzenguluka na bandolome ba ha ofisi ya munango baije ku njibo yetu. Kuziba byuma bibaliwanene nabyo aba bandolome kwatushongangeyeye manene na kutulingisa tumone kupangela Yehova kupwa kwa seho manene mu kuyoya kwetu.

Njalilongesele byabingi kuli bisemi bange baje bapwile ba kulongwa. Banana mubatsile mwafwa ya kubinja, nange na batate twashangumukile bupainiya mu 1971. Oloni mu 1973 munjakele na myaka 20 batate batsile. Kutsisa bisemi bange boshe kwanjilingisile njilizibe manene busiwa na bulika. Oloni lilabelelo “lya busunga, co lalo lya kukanyama,” lije lili mu Mbimbiliya lyanjikwasele njitwaleleleho kukolesa na kukanyama ku sipilitu. (Hebe 6:19) Munima ya simbu yaindondo kutunda habatsililile batate, banjanene cipangi ca bupainiya bwakulitila. Co banjitumine ha liñanda lya Coron mu pulovinsi ya Palawan, kuje kubesi kwambulwila manene Bakaleho.

Njakele na myaka 21 munjetele ha liñanda lya Coron. Mwafwa ya kukolela mu mbongi, njakomokele manene munjawanene aha ha liñanda kuhesi bimota byabingi na mema a kujela, co lalo mitambela imo kuyakele na malaiti. Aha ha liñanda hakele bandolome babandondo, oloni na umo wahi  wakele na kulinga bupainiya ngeci bisimbu bimo njakele na kuya likalyange mu lihya. Mu ngonde yakulibanga njalizibile bulika mwafwa ya kukala kulako na baka-naanga yange na babusamba bange. Co ha simbu ya butsiki njakele na kukenga bingongonosi oku njilila. Njashakele kulikela cipangi cange na kwiluka kwimbo.

Ha simbu ei yaikalu njakele na kuleka Yehova mwoshe munjakele na kulizibila. Njakele na kwanuka majwi a kushongangeya aje anjatandele mu Mbimbiliya na mu mabulu etu. Kakangi njakele na kusinganyekesesa ha mukanda wa Samu 19:14. Njanangukile ngwange Yehova apwa “Limanya lyange na Muka-kunjipatula” nga njisinganyekesesa ha bipangi byendi na bifwa byendi. Cilongesa ca mu Kaposhi ka Kukengela ca mutwe wa “You Are Never Alone” a canjikwasele manene. Njelukilile-elukilile kutanda eci cilongesa. Munjakele likalyange njalizibile ngwe njili hamo na Yehova, co ha bisimbu bya cifweci njakele na kulombela na kutanda na kusinganyekesesa.

Munjetele ha liñanda lya Coron kukwetile simbu yailaha banjangwile kupwa mukulunu mu cikungulukilo. Ha kuwana ngwe yange lika njapwile mukulunu, njashangumukile kutwamenena Sikola ya Kulilongesa Kwambulula, Ciwano ca Bipangi, Cilongesa ca Mbimbiliya ca Cikungulukilo na Kaposhi ka Kukengela calumingo na calumingo. Njakele lalo na kwendeka biñanda bya Mbimbiliya calumingo na calumingo. Mwafwa ya kuzezama manene nebi bipangi, kunjakele na simbu ya kuliziba bulika.

Njalikuwile cipangi ca kwambulula ha liñanda lya Coron, co bwingi bwa banu banjakele na kwambulwila babambwitikile. Oloni njakele na kuliwana na bukalu. Bisimbu bimo njakele na kwenda maola akweta ku 12 kuya ku citingitingi kunjakele na kwambulwila, co kunjakele na kuzibuka noku kunjikalala munjiketa. Citingitingi cetu cakwambulwila cambateselele na tumañanda twatundondo. Ngeci bisimbu byabingi njakele na kupangesa bwato bwa injini kwita mu kalunga-ndonga wa makimba akama manene na kuya aha ha mañanda nameme kunjazibukile kulapa. Munjakele omu mu bukalu Yehova wanjinyungililile na kunjana nzili. Co njanangukile ngwange Yehova wakele na kunjikwasa njilibwahesele bukalu bwakama bunjaliwanene nabo mu cipangi cikwabo canjanene.

Mu 1978, banjitumine kukapangela mu Papua New Guinea ku kunto wa lifuti lya Australia. Mu Papua New Guinea mwakala malundu amangi manene, co lifuti lyaco lishaka kupwa hamo na lifuti lya Spain. Njakomokele manene munjazibukile ngwange mu Papua New Guinea muje mwakele banu bakweta ku 3 milyoni, mwakele bindaka byakutubakana 800. Kubezika, banu babangi bakele na kwendeka ndaka ya ku Melanesia ibatumbula ngwabo Pidgin nambe kwetu Tok Pisin.

Banjitumine kukakwasa mu cikungulukilo ca bundele mu mbongi yakama ya Port Moresby. Kutundaho, njajalukilile mu cikungulukilo mubakele na kupangesa ndaka ya Tok Pisin na kukobela kilasi ya kulilongesa ei ndaka. Njapangesele binjakele na kulilongesa omu mu kilasi mu cipangi ca kwambulula. Co oku kwanjikwasele njizibuke bwasi ei ndaka. Munima ya simbu yaindondo lika, njasele kwendeka ñanda ya Mbimbiliya mu ndaka ya Tok Pisin. Njakomokele manene mwafwa munima ya bingonde byakupwamo munjetele mu Papua New Guinea, banjangwile kupwa kanyungi wa kuzengulukila bikungulukilo muje mubakele na kupangesa ndaka ya Tok Pisin mu ma pulovinsi akama omu mu lifuti.

Hakuwana ngwe ebi bikungulukilo byakele kulako  na bikwabo, njakele na kubwahesa biwano bya citingitingi byabingi na kwenda mangenzi amalaha. Hakulibanga, njalizibile bulika mwafwa njakele mu lifuti lyeka muje mwakele bisemwa byeka na ndaka yeka. Kakangi njakele na kwendela bikungulukilo kupangesa fulai mwafwa omu mu lifuti mwakele malundu na mangulunga amangi. Bisimbu bimo njakele na kulonda mu kafulai kakandondo likalyange kaje kukale na kupanga bwino. Awa mangenzi akele na kunjilingisa njilishoshomwene ngwe munjakele na kulizibila munjakele na kwenda kupangesa bwato.

Banu babandondo lika bakele na mafoni, ngeci njakele na kusimutwiya na bikungukulukilo kupangesa mikanda. Kakangi njakele na kulibanga kweta simbu kanda mikanda yete ku cikungukilo. Ngeci njakele na kwihula banu banjileke kunjasa kuwana Bakaleho ba Yehova. Co simbu yoshe njakele na kuwana bandolome baje bakele na kunjitambula mwamubwa na kunjimwesa cizemo. Oku kwakele na kunjilingisa njanuke binjakele na kupangela na nzili eci cipangi. Yehova wanjikwasele mu bingila byabingi, co busamba bwange nendi bwakanyamene manene.

Munjetele ha liñanda lya Bougainville, munalume umo na munakazi wendi bezile kuli yange oku bamwesula na kunjihula ngwabo: “Mucitwanuka ndi?” Co oho bene njanukile ngwange njambululwile aba baka-kulyambata babali munjetele mu Port Moresby. Njashangumukile kulilongesa nabo Mbimbiliya simbu kanda njibane kuli ndolome umo womu mu citingitingi. Ha simbu ei te boshe banabambwitika. Eci cinapu cimo ca bibezikiso binjatambwile ha myaka itatu injapangelele mu Papua New Guinea.

Mu 1978 simbu kanda njete ha liñanda lya Coron, njaliwanene na ndokazi wamubwa, co lalo wakulyana wa lizina lya Adel. Wakele na kulinga bupainiya bwa simbu yoshe oku ali na kulela bana bendi babali Samuel na Shirley. Co lalo wakele na kulela baina baje bakulubalele manene. Mu May 1981, njelukile ku Philippines na kukalyambata na Adel. Munima ya kulyambata, twapangelele hamo bupainiya bwa simbu yoshe oku tulela naanga.

Nameme njakele na naanga banjangwile lalo kupwa painiya wa kulitila ha liñanda lya Linapacan mu pulovinsi ya Palawan mu 1983. Naanga yetu yoshe yajalukilile oku ku mutambela kuje kubesi kwambulwila manene Bakaleho. Munima ya mwaka baina ya Adel batsile. Nameme ngoco twazezamene mu cipangi ca kwambulula, co oku kwatukwasele tukolese nameme twakele mu busiwa. Twashangumukile kutwamenena bilongesa bya Mbimbiliya byabingi ha liñanda lya Linapacan, co kwatondekele Njibo ya Bumwene. Munima ya myaka itatu mutwetele ha liñanda lya Linapacan, twabwahelele manene kumona banu bakupwa 110 banaija ku Canukiso. Co bwingi bwabo babambwitikile mutwatundileko.

Mu 1986, banjitumine kukapangela ha liñanda lya Culion haje hakele baka-kubinja mbumba. Adel nendi bamwangwile kupwa painiya wa kulitila. Hakulibanga, twalishoshomwenene kukambulwila banu baje bakele na kubinja mbumba mwafwa twatewele ngwetu hamo netu batutambwisako. Oloni baka-kwambulula bomu mu citingitingi batukwasele na kutuleka ngwabo aba baka-kubinja mbumba bakele na kutambula bumbanda, co kubasa kututambwisa. Bamo ba baje babezi bakele na kukungulukila ku njibo ya ndokazi umo. Mu kwita kwa simbu twashubulukile kwambululwila aba banu. Co twabwahelelele kubaleka bya mu Mbimbiliya nameme balizibile ngwe Njambi na banu banabayengula.  Twalizibile manene kubwaha kumona banu baje bakele na kubinja manene babwahelela mwafwa ya kukulahela ngwabo litangwa limo kulutwe bakakala na mibila ya kulikangula.—Luka 5:12, 13.

Bika byakwasele bana betu bezilile buyoye bwa ha liñanda lya Culion? Twalanyele bandokazi babali ha liñanda lya Coron mangana bakupangele hamo na bana betu. Samuel na Shirley na aba bandokazi babali bakele na kulikuwa kulongesa bakwabo banike, co yange na Adel twakele na kulilongesa na bisemi babo. Simbu imo twakele na kulilongesa na binaanga 11. Mu kwita kwa simbu twakele na kutwamenena bilongesa bya Mbimbiliya byabingi bije byakele na kulinga mwamubwa. Ngeci oku kwatulingisile tushimbike cikungulukilo caciha.

Hakulibanga, yange lika njapwile mukulunu mu cikungulukilo oku ku mutambela. Ngeci baka-munango banjilombele njitwamenene biwano bya mukati ka calumingo kuli baka-kwambulula 8 ha liñanda lya Culion na baka-kwambulula 9 baje bakele mu limbo lya Marily kuje kunjakele na kwenda mahola atatu kupangesa bwato. Munima ya kulinga biwano mu limbo lya Marily, yange na naanga yange twakele na kwenda mu mitambela ya malundu mangana tukatwamenene bilongesa bya Mbimbiliya mu limbo lya Halsey.

Banu babangi bezile mu busunga mu Marily na mu Halsey, co kwoshe twatungileko Binjibo bya Bumwene. Bandolome na bandokazi hamolika na banu baje bashakele kulilongesa Mbimbiliya baje bakele ha liñanda lya Linapacan, banenele bwingi bwa byuma bya kupangesa mu kutunga na kulyana kupanga cipangi ca kutunga. Njibo ya Bumwene ya ku Marily yapwile yakama. Mwakele na kukungulukila banu bakweta ku 200 nambe kutubakana. Ngeci simbu imo twakele na kulingilamo biwano bya citingitingi.

Mu 1993 bana betu mubakolele, yange na Adel twashangumukile cipangi ca kuzenguluka mu Philippines. Kutundaho, mu 2000 njakakobelele Sikola ya Kulilongesa Bipangi Bya mu Munga, co banjilongesele kupwa mulongesi wei sikola. Njalizibile ngwange kunjasa kupwa mulongesi, oloni Adel wakele na kunjishongangeya simbu yoshe. Wanjanukisile ngwendi Yehova anjana nzili ya kulinga eci cipangi. (Filp 4:13) Adel wakulahelele byakele na kwendeka mwafwa nendi walimwenenene mwamukwaselele Yehova ashulisilile cipangi cendi nameme wakele na kubinja.

Mu 2006 ha simbu injapwile mulongesi, Adel  bamuwanene na mushongo ubatumbula ngwabo Parkinson. Twakasamene manene. Munjalekele Adel ngwange tulikele cipangi citwakele na kulinga, wanjikumbululwile ngwendi: “Keti tulikele. Njitondeleni lika ndotolo uje asa kunjikwasa mwafwa njizibuka ngwange Yehova atukwasa tutwaleleleho kulinga eci cipangi.” Ha myaka 6 yateleko, Adel watwaleleleho kupangela Yehova kwa kujeneka kuyayabala. Omwo kasele kwenda, washangumukile kwambulwila mu citwamo ca kusindumuna. Mu kwamukaluwilile kwendeka, wakele na kukumbulula mu bwihi ku biwano. Bandolome na bandokazi bakele na kutumina Adel mizimbu ya kumwesa kukandelela mwafwa ya mwanja wendi wa kukolesa kweta na ha kutsa kwendi mu 2013. Njalikuu kupangela hamo na munakazi wange wa kulongwa, co lalo wa cizemo ha myaka ya kutubakana 30. Ngeci munakazi wange mwatokele, njashangumukile kuliziba lalo busiwa na bulika.

Adel watondele ngwendi njitwaleleleho kulinga eci cipangi, co njalingile bene ngoco. Njazezamene manene, co oku kwanjikwasele mangana keti njilizibe bulika. Kushwa mu 2014 kunena mu 2017, banjanene cipangi ca kwendela bikungulukilo bije byakele na kupangesa ndaka ya Tagalog mu mafuti muje mubashokele cipangi cetu. Kutundaho, njendelele bikungulukilo muje mubakele na kupangesa ndaka a Tagalog mu Taiwan na United States na Canada. Mu 2019 njalongesele kilasi ya Ingilishi ya Sikola ya Baka-kwambulula bya Bumwene mu India na Thailand. Kupanga ebi bipangi kunanjilingisa njipwe wa kubwahelela. Njikabwahelela manene munjikazezama mu cipangi ca Yehova.

Mu bipangi byoshe bibanjanene njazemene manene bandolome na bandokazi, ngeci kwakele na kunjikaluwila kubaseza. Ha bisimbu bya cifweci njikakulahela manene Yehova. Njinalimwena bukwasi bwa Yehova mu byuma byoshe binjinaliwana nabyo, co oku kunanjikwasa mangana njitambule cipangi coshe-coshe cibanjana na mbunge yange yoshe. Ha simbu ino, njipainiya wa kulitila mu Philippines. Hano njili mu cikungulukilo caciha muje munjili na kuliziba kushubuluka mwafwa bandolome na bandokazi bali na kunjikwasa, co banapu naanga yange ya kusipilitu. Co lalo njinabwahelela manene kumona Samuel na Shirley batembwinina likulahelo lya baina.—3 Iwano 4.

Njaliwana na byeseko byabingi mu kuyoya kwange, maneneni kutsisa munakazi wange ku mushongo waubi. Co njapandele kwizilila kutenguluka kwa byuma mu kuyoya kwange. Mwa busunga bene, njalimwena ngwange Yehova “kesi kulako na umo na umo wetu.” (Bili 17:27) Liboko lya Yehova kulyapwile “lyalihi,” ngeci kasa konwa kukwasa na kukanyamesa bangamba bendi nameme bali ku mitambela ije kubesi kwambululwila manene. (Isaya 59:1) Yehova wapwa “Limanya lyange,” co njinabwahelela manene mwafwa natwalelelaho kunjikwasa mu kuyoya kwange. Kunjakele likalyange.