KUMA simbu imo mwaliwanene na bukalu buje bwamilingisile mulizibe ngweni wahi asa kumikwasa ndi? Tuli na kuyoya ‘mu matangwa a mamaneselelo akukaluwa,’ ngeci tunasa kuliziba ngwetu tuli likalyetu mwafwa kutwesi na kabusamba. (2 Timo 3:1) Nameme ngoco, kuli banu baje basa kutukwasa nga twaliwana na bukalu. Mbimbiliya inamwesa seho ya kukala na babusamba ba busunga “nga kuli bukalu.”—Prov 17:17.

Kapositolo Paulu wawanene bukwasi ku banu bakele na kwenda nabo mu mangenzi endi a bumishinali. (Kolo 4:7-11) Paulu mwakele mukamenga, babusamba bendi bamukwasele kupanga bipangi bije kasele kupanga ha simbu ije. Cakumwenako, Epafroditu wanene Paulu byuma byatondele bije byatundile kuli bandolome na bandokazi ba ku Filipu. (Filp 4:18) Tikikasi wakele na kutwala mikanda yakele na kusoneka Paulu ku bikungulukilo bya kuliseza-seza. (Kolo 4:7) Paulu wasele kutakamesa bandolome na bandokazi bendi mwafwa ya bukwasi bwatambwile kuli babusamba bendi nameme ha simbu ibamukutilile mu njibo nambe mu kamenga. Mwasa kupwa bati kabusamba wa busunga?

Kuli myanja ya bandolome na bandokazi babangi ano matangwa ije imwesa seho ya kupwa kabusamba wa busunga. Tucisimutwiyeni hali ndokazi umo uje wapwile kabusamba wa busunga mu simbu ya bukalu kuli Elisabet, uje wapwa painiya wa simbu yoshe mu Spain. Baina ya Elisabet mubabinjile mushongo wa kansa, uje ndokazi wakele na kumutumina mizimbu ya kumushongangeya ije inemana ha mikanda ya mu Mbimbiliya. Elisabet wendekele ngwendi: “Ei mikanda yakele na kunjana nzili na kunjikwasa njimone ngwange kunjesi likalyange.”—Prov. 18:24.

Twasa kukanyamesa busamba bwetu na bandolome na bandokazi, nga tulikwasa umo na mukwabo mu bipangi bya mu cikungulukilo. Cakumwenako, munasa kutwala ndolome nambe ndokazi wa kakulukazi ku biwano nambe kuya nendi na kwambulula. Nga mulinga ngoco, co mulishongangeya umo na mukwabo. (Loma. 1:12) Oloni baka-Kristu bamo kubasa kwenda nambe kutunda ha binjibo byabo. Twasa kupwa bati babusamba babusunga kuli bakebo?

Bandolome na bandokazi bamo kubasa kuya ku Njibo ya Bumwene mwafwa ya kubinja. Tucisimutwiyeni ha cakumwenako ca David uje ibawanene na mushongo wa kansa. Bamusakele mushongo wendi wa kansa ha bingonde 6. Ha simbu yoshe yakele na kubinja, David na munakazi wendi Lidia bakele na kulingila biwano ha makina.

Bandolome na bandokazi mu cikungulukilo babakwasele bati? Munima ya biwano, bandolome ba mu cikungulukilo cabo bakele na kusimutwiya na David na Lidia kupangesa makina. Kutundaho David  na munakazi wendi Lidia mubakele na kukumbulula ku biwano, bakele na kutambula mizimbu ya kubakanyamesa kutundilila kuli bandolome na bandokazi babo. Bika byatundilemo? David na munakazi wendi Lidia balizibile ngwabo bandolome na bandokazi babo babazema.

Kuma twasa kwambulwila hamo na bandolome na bandokazi baje kubasa kutunda ha njibo ndi? Twasa kutengululako bimo ha cinoneko cetu mangana twase kupanga nabo mu cipangi ca kwambulula. Nga tulinga ngoco, co tumwesa ngwetu kutwabebalele. (Prov. 3:27) Mwasa kwambulula nabo kupangesa mikanda nambe foni? Baje kubasa kutunda ha njibo banasa kulinga ciwano ca kuya mu lihya kupangesa makina. David na munakazi wendi Lidia, bakandelele manene ha kubakwasa mangana nabo bawaniwe ku ciwano ca kuya mu lihya kupangesa makina. David wendekele ngwendi: “Kukala lika ku ciwano ca kuya mu lihya kwatushongangeyeye manene.” Nga citaba mwasa kubwahesa ngweni muye na munu imukalilongesa nendi kuli ndolome nambe ndokazi uje kasa kutunda ha njibo mangana mukalilongeseleko.

Kupanga na bandolome na bandokazi betu baje kubasa kutunda ha njibo, kutulingisa tuzibuke bifwa byabo byabibwa na kulikuta nabo busamba. Cakumwenako, nga mupanga nabo mu cipangi ca kwambulula munanguka cashu cabo ca kupangesa bisoneka mukweta banu ku bimbunge, co mubazema manene. Nga mukwasa bandolome na bandokazi mu bipangi bya ku sipilitu, co mukala na babusamba babangi.—2 Cor. 6:13.

Paulu wakanyamene mwafwa ya kukala na kabusamba kendi Tito uje wakele na kumukwasa. (2 Kori 7:5-7) Kwapwa kwakubwa kushongangeya bandolome na bandokazi betu. Oloni mwanja wa Tito utulongesa lalo ngwawo, twasa kuzembeleka bandolome na bandokazi betu nga tuwanako simbu ya kusikama nabo na kubakwasa.—1 Iwa 3:18.

Bandolome na bandokazi mu Russia banatwakela mwanja waubwa wa kulikwasa umo na mukwabo. Tucisimutwiyeni ha byuma byaliwanene nabyo Sergey na munakazi wendi Tatyana. Tupokola basecele mu njibo yabo. Kutundaho, babatwalele ku polisi na kukabehwozola bihula. Babangele kupatula Tatyana, co welukile kwimbo. Sergey wendekele ngwendi: “Tatyana mwetele lika ku njibo ndokazi umo wamwendelele. Munima ya simbu yaindondo bandolome na bandokazi babangi bezile na kutukwasa kujelesa njibo yetu muje mubashandozwele bitenga.”

Sergey watwaleleleho kwendeka ngwendi: “Njazema manene mukanda wa Provebia 17:17, uje wendeka ngwawo: ‘Kabusamba wa busunga amwesa cizemo simbu yoshe, Co napu ndolome uje iwasa kukulahela nga kuli bukalu.’ Ha simbu ya mapakeso njinatondo manene bukwasi bwababusamba bange, co njinalimwena ngwange majwi ali ku mukanda wa Provebia 17:17 apwa a busunga. Yehova nanjana babusamba ba kusimpa baje bananjikwasa manene.” a

Tubaboshe tutonda babusamba baje basa kutukwasa mu simbu ino ya bukalu. Co tukabatonda manene ha simbu ya kayando kakama. Ngeci ha simbu ino tulingeni mwoshe mutwasela kushongangeya babusamba betu na kubakwasa.—1 Pita. 4:7, 8.