1-3. (a) Yehova wazemenenene bika Solomoni, co bibezikiso muka byawanene Solomoni? (b) Bihula muka bitukumbulula muno mu cilongesa?

SOLOMONI bamwangwile kupwa mwene wa Baisalele tai acili mukwenje. Kumashangumukilo a kuyula kwendi, Yehova washolokele kuli ikeye mu cilota. Co wamwihwile ngwendi: “Njilombe byoshe biushaka ngwobe njikwane.” Solomoni wamukumbulwile ngwendi: “Njicili nji mukwenje, co kunjesi na mana. . . . Ngeci, njane mbunge ya kwononoka mangana njiyule banu bobe.” (1 Vimye 3:5-10, NWT) Solomoni wapwile wa kulikehesa mukemwo walombele ngwendi njane “mbunge ya kwononoka.” Ngeci, Yehova wazemene manene Solomoni. (2 Samwe 12:24) Cikumbululo ca Solomoni cazibisile manene Njambi kubwaha. Co Njambi wamwanene “mana na [mbunge ya] kuzibisisa.”—1 Vimye 3:12

² Solomoni mwapwile wa kulongwa, Njambi wamubezikisile manene. Solomoni wabezikile ha kumwana cipangi ca kutunga tembele ‘ya kulemesela Yehova Njambi ya Isalele.’ (1 Vimye 8:20) Solomoni watsimanene mwafwa Njambi wamwanene mana. Kutundaho lalo, Njambi wamuhwimininine asoneke mikanda itatu ya mu Mbimbiliya. Mukanda umo wapwile mukanda wa Visimo.

³ Ku mukanda wa Visimo, lijwi lya mbunge banalitumbula lwalwingi. Cakumwenako, ku Visimo 4:23 ngwabo: “Ku byuma byoshe biukanyungu, nyunga manene mbunge yobe.” Lijwi lya “mbunge” lili aha ha vesi, lilumbununa bika? Eci cihula tucikumbulula muno mu cilongesa. Tukumbulula lalo  bihula bikwabo bibali. Ca kulibanga, bingila muka byakapangesa Satana mu kubiisa mbunge yetu? Ca mu cibali, bika bitunapande kulinga mangana tunyungilile mbunge yetu? Tunapande kuwana mubanakumbulwila ebi bihula mangana tupwe ba kulongwa kuli Njambi.

4-5. (a) Lijwi lya “mbunge” libanendeka ku Visimo 4:23 lilumbununa bika? (b) Bukangule bwetu bwa ku mubila bukamwesa bati mutwafwila mukati?

⁴ Ku Visimo 4:23, lijwi lya “mbunge” lilumbununa “munu wa mukati,” nambe ngwetu bisinganyeka byetu, nomwo mutukalizibila na mashungu etu. Lilumbununa bunu bwetu bwa mukati, keti sholwesi yetu ya hanja.

⁵ Tusimutwiyeni ha cakumwenako cino. Bukangule bwetu bwa ku mubila bukamwesa mutwafwila mukati. Ca kulibanga, nga tushaka ngwetu tupwe ba kulikangula, tunapande kulya byakulya bije bitunga mubila na kulinga bweho bwa kukanyamesa mubila. Mu ngila imo lika, nga tushaka ngwetu tulikangule ku sipilitu, co tunapande kulya byakulya bya ku sipilitu na kukulaela Yehova. Tumwesa ngwetu twakulaela Yehova nga tupangesa byuma bitukalilongesa na kubileka bakwetu. (Loma 10:8-10; Yako 2:26) Ca mu cibali, sholwesi yetu ya hanja, inasa kutulingisa tusinganyeke ngwetu tunalikangula ku mubila, kumani mukati muli mishongo. Mu ngila imo lika, twasa kuliziba ngwetu likulaelo lyetu linakanyama mwafwa ya byuma bya ku sipilitu bituli na kulinga, oloni mukati tunasa kukala na mashungu amabi. (1 Koli 10:12; Yako 1:14, 15) Satana ashaka ngwendi tusinganyeke ngwe mwakasinganyekela ikeye. Ngila muka yanasa kupangesa mangana tukale na bisinganyeka byendi? Co twasa kulinyungilila bati?

6. Satana ashaka ngwendi tulinge bika? Co akapangesa bingila muka?

⁶ Satana kesi kukabangeya mashiko a Yehova, co wakala na cipululu. Co ashaka ngwendi tumutembwinine. Satana kasa kutusindiya tusinganyeke na kulinga byuma ngwe mwakalingila ikeye. Ngeci, akapangesa bingila byeka mangana atungumune. Cakumwenako, akapangesa banu bendi mangana  batungumune. (1 Yowa 5:19) Akakulaela ngwendi tulikuta nabo busamba nameme tuzibuka ngwetu basa kutulingisa tukale na bisinganyeka na bilinga byabibi. (1 Koli 15:33) Eyi ikeyo ngila yapangesele na kuli Mwene Solomoni. Solomoni wambatele banakazi babangi, co mu kwita kwa simbu “bamutundisile kuli Njambi.”—1 Vimye 11:3.

7. Byuma muka bikwabo byakapangesa Satana mangana banu bakale na bisinganyeka byendi? Co bika tunapande kupwila ba kunyanyama?

⁷ Satana akapangesa mafilimu na biñanda bya ha TV mu kushongangeya banu bakale na bisinganyeka byendi. Azibuka ngwendi mizimbu itutolilila, kuyesi kutuzibisa lika kubwaha, oloni ikatulongesa tusinganyeke na kulinga byuma bituziba. Yesu wapangesele eyi ngila ya kuleka banu mizimbu, oloni waipangesele mwamubwa. Cakumwenako, walekele banu cisimo ca Kasamaliya neci ca mwana wa kuzimbala. (Mateo 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Oloni baka-kaye bakapangesa mizimbu ije isholoka ngwe yaibwa mangana batungumune. Ngeci, tunapande kwangula mwamubwa byuma bitukenga na kutolilila. Mafilimu na mizimbu imo ya ha TV, yasa kutuzibisa kubwaha na kutulongesa kwa kujeneka kungumuna bisinganyeka byetu. Oloni tunapande kunyanyama. Nga tushaka kutala filimu nambe kutolilila muzimbu ha TV, tulihuleni ngwetu: “Ebi byuma binjilingisa njimone ngwange kulinga byuma byabibi kunapu kwakubwa ndi?” (Ngala 5:19-21; Efeso 2:1-3) Mulinga bati nga munanguka ngweni byuma bimushaka kutala bikundwiya bisinganyeka bya Satana? Linyungilileni ngwe mumukalinyungilila ku mishongo.

8. Bisemi basa kukwasa bati bana babo mangana banyungilile bimbunge byabo?

⁸ Bisemi muli na cipangi ca kunyungilila bana beni mangana Satana keti ongumune bimbunge byabo. Mukanyungilila bana beni ku mishongo. Mukakombo mazilo ha njubo yeni kutewa bana beni babinja. Mu ngila imo lika, munapande kunyungilila bana beni ku  mafilimu, ku mizimbu ya ha TV, ku bweho bwa ha makina na ku ma wembusaiti amabi aje asa kubalingisa bakale na bisinganyeka bya Satana. Yehova namyana nzili ya kunyungilila bana beni ku sipilitu. (Visi 1:8; Efeso 6:1, 4) Ngeci, aneni bana beni mashiko aje anemana ha Mbimbiliya. Lekeni bana beni babandondo mafilimu abanapande kuyongola na aje kubapandele, co balumbunwineni bimunabalekela ngoco. (Mateo 5:37) Muje bakola, balongeseni bazibuke kulyangwila bakebo babenya byuma byamona Yehova kupwa byabibwa nebi byabibi. (Heve 5:14) Bana beni balilongesa byabingi ku byuma bimwendeka, maneneni ku bilinga byeni.—Kwitu 6:6, 7; Loma 2:21.

9. Satana ali na kushongangeya banu bakale na biyongola muka? Co bika ebi biyongola binapwila byabibi manene?

⁹ Satana ashaka ngwendi tukulaele mana a banu kutubakana kukulaela mana a Yehova. (Kolo 2:8) Co lalo Satana ali na kushongangeya banu ngwendi kukala na bufuko ku kukekwo kwa seo manene mu kuyoya kwa munu. Baje bali na kutaba awa makuli bali na kufuka, oloni bamo kubesi na kufuka. Oloni boshe banaka buyoye bwabo mu bushonde. Mwafwa bika? Mwafwa banaka manene mana ku kutonda bimbongo. Basa kwaka buyoye bwabo mu bushonde, kuseza naanga yabo nambe kutsiya busamba bwabo na Yehova, mwafwa ya kushaka lika kufuka. (1 Tima 6:10) Tunapande kukandelela kuli Tate yetu wa mwilu, uje ali na kutukwasa kukala na biyongola byabibwa ha bimbongo.—Kwambu 7:12; Luka 12:15.

10-11. (a) Bika bitunapande kulinga mangana tulinyungilile yetu babenya? (b) Bika bibalingile baka-kunyunga ba kusañulu, co citakutaku cetu cinapu bati ngwe muka-kunyunga?

¹⁰ Nga tushaka ngwetu tunyungilile mbunge yetu, co tunapande kunanguka bushonde na kubujenjuka bwasi bwasi. Ku Visimo 4:23, lijwi libanalumbununa ngwabo ‘kunyunga,’ litwanukisa cipangi ca baka-kunyunga. Ha simbu yayoyele Solomoni, baka-kunyunga bakele na kwimana ha tuposhi twa nganda, co bakele na kuleka banu nga bamona bukalu. Eci cakumwenako cimwesa bikwapwila kwa seo kulinyungilila mangana Satana keti atungumune.

¹¹ Baka-kunyunga baje bakele ha tuposhi bakele na kupangela hamo na baka-kunyunga ku bikolo. (2 Samwe 18:24-26) Bakele na kupangela hamo mu kumona ngwabo nga kwija bitozi, co bashoka bikolo. (Nehe 7:1-3) Citakutaku cetu citunalongesa na Mbimbiliya * cinapu ngwe muka-kunyunga. Co citunangula nga Satana ashaka kubiisa mbunge, bisinganyeka, biyongola na mashungu etu. Nga citakutaku cetu citunangula, tunapande kucitolilila na kunyungilila bwasi mbunge yetu.

12-13. Bisimbu bimo tukashaka kulinga bika, oloni tunapande kulinga bika?

¹² Tusimutwiyeni ha cakumwenako cije cimwesa mutwasa kulinyungilila ku bisinganyeka bya Satana. Yehova natuleka ngwendi bilinga bya bukwizi na bilinga bya mazilo byoshe nambe kubyendeka keti bakabyendeke mukati keni. (Efeso 5:3) Oloni tulinga bati nga bakwetu baka-bipangi nambe baka-sikola bashangumuka kwendeka biñanda bya bukwizi? Tuzibuka ngwetu tunapande “kubyana yoyesi ya kujeneka kulemesa Njambi na mashungu amabi.” (Tito 2:12) Citakutaku  cetu cinapu ngwe muka-kunyunga, co casa kutunangula. (Loma 2:15) Tutolilila ku citakutaku cetu ndi? Bisimbu bimo, hamo tukashaka kutolilila ku bakwetu nambe kukenga bikupulo byabibi bibatwana. Nga mukemwo, co eyi ikeyo simbu ya kunyungilila bwasi mbunge yetu ha kutengulula bya kwendeka, nambe kubaseza.

¹³ Tunapande kupwa ba kusimpa asina twasa kubyana byuma byabibi bibatushongangeya kulinga babusamba betu. Yehova akamono mutukalifwiti, co atwana nzili na mana mangana tubyane bisinganyeka bya Satana. (2 Mizi 16:9; Isaya 40:29; Yako 1:5) Twasa bati kutwalelelaho kunyungilila mbunge yetu?

14-15. (a) Bika bitunapande kushokolwela mbunge yetu? (b) Mukanda wa Visimo 4:20-22 utukwasa bati mangana byuma bitutanda mu Mbimbiliya bitukwase? (Taleni cipalo ca “ Mwasa Kusinganyekesesa Bati?”)

¹⁴ Nga tushaka kunyungilila mbunge yetu, tunapande kuishoka kutewa mukobela byuma byabibi, co lalo tunapande kuishokolola mangana mukobele byuma byabibwa. Acisinganyekeni lalo ha cakumwenako ca nganda ije ibanazengelaka na bibumbe. Baka-kunyunga bakele na kushoka ku bikolo bya nganda mangana bitozi keti babakobelele. Oloni bisimbu bimo bakele na kushokolola ku bikolo mangana bakobelesemo byakulya na byuma byeka. Baka-kunyunga, ngwe kubakele na kushokolola ku bikolo, banu mu nganda ngwe batsile ku njala. Mu cifwa cimo lika, tunapande kushokolola bimbunge byetu mangana bisinganyeka bya Njambi bikobele muli yetu na kutwendesa.

¹⁵ Mu Mbimbiliya mwakala na bisinganyeka bya Yehova, co omwo tuitanda, tutabesa bisinganyeka byendi bitengulule bisinganyeka byetu na bilinga byetu, nomwo mutukalizibila. Bika bitunapande kulinga mangana byuma bitutanda mu Mbimbiliya bitukwase? Tunapande kulombela. Ndokazi umo wendekele ngwendi: “Simbu kanda njitande Mbimbiliya, njikalombela kuli Yehova anjikwase mangana ‘njimone byuma bya kukomokesa’ mu Lijwi lyendi.” (Myaso 119:18) Tunapande lalo kusinganyekesesa ha byuma bitutanda. Nga tulombela, co tutanda na kusinganyekesesa, co lalo Lijwi lya Njambi litweta ku “mbunge” na kutulingisa tusinganyeke ngwe mwakasinganyekela Njambi.—Tandeni Visimo 4:20-22; Myaso 119:97.

16. Kuyongola JW Broadcasting kunakwasa bati banu babangi?

¹⁶ Ngila ikwabo itwaselamo kukala na bisinganyeka bya Njambi inapu kuyongola JW Broadcasting^®. Baka-kulyambata bamo ngwabo: “Biñanda bya ha JW Broadcasting ya ngonde na ngonde binamwesa ngwabyo Njambi na kumbulula malombelo etu. Ebi biñanda bikatutakamesa mutukalizibi kuzeya. Simbu yoshe tukatolilila ku myaso ibenya ije ikatuuka ha JW Broadcasting. Tukaimbisa nga tuli na kuteleka, kujelesa nambe tuli na kunwa tii.” Eyi pulongilamu ikatukwasa tunyungilile mbunge yetu. Ikatukwasa lalo tumone byuma ngwe mwabimwena Yehova na kubyana bisinganyeka bya Satana.

17-18. (a) Bubwa muka butuwana nga tupangesa byali na kutulongesa Yehova ngwe munamwesa ku 1 Vimyene 8:61? (b) Bika bitulilongesa ku byuma byalingile Mwene Hezekiya? (c) Kwesekesa na lilombelo lya Ndabiti lije lili ku Myaso 139:23, 24, bika bitunapande kulomba?

¹⁷ Likulaelo lyetu likakanyama mutukamono bubwa bukatundu mu kukabangeya mashiko a Njambi. (Yako 1:2, 3) Tukabwaelela ha kutusana ngwendi tu bana bendi, mwafwa tukalingi byuma bije bikamuzibisa kubwaha. Oku kukatulingisa tutwaleleleho kumuzibisa  kubwaha. (Visi 27:11) Byeseko bitukaliwana nabyo bikatulingisa tumwese ngwetu tu ba kulongwa kuli Yehova. (Myaso 119:113) Kukolesa mu byeseko kumwesa ngwabo twazema Yehova na mbunge yetu yoshe, co lalo tushaka kumwononoka na kulinga cizango cendi.—Tandeni 1 Vimyene 8:61.

¹⁸ Kuma twasa kusebuka ndi? Eyo, mwafwa kutwalumbunukile. Oloni nga tunasebuka, co twanukeni byalingile Mwene Hezekiya. Hezekiya wasebukile. Oloni watengulukile na kushangumuka kupangela Yehova na mbunge yendi yoshe. (Isaya 38:3-6; 2 Mizi 29:1, 2; 32:25, 26) Ngeci, tubyaneni bisinganyeka bya Satana mangana keti atungumune. Tulombeni kuli Njambi mangana atwane mbunge ya kwononoka. (1 Vimye 3:9; tandeni Myaso 139:23, 24.) Tutwalelelaho kupwa ba kulongwa nga tunyungilila manene mbunge yetu.