1-2. Bukalu muka bumo bubanasa kuliwana nabwo bangamba ba Yehova?

 BUKALU bumo butunasa kuliwana nabwo mu kukasumuna bwasa kutengulula buyoye bwetu oho bene. Cakumwenako, ndolome umo wa kulongwa wa lizina lya Luis a bamuwanene na muyati umo wa kansa uje kuwalisalele manene. Ndotolo wamulekele ngwendi wasalele lika na matangwa amandondo a kuyoya. Ndokazi Monika na muka-limbo lyendico bazezamene na bipangi bya ku sipilitu. Oloni litangwa limo, Monika wanangukile ngwendi munalume wendi uje wapwile mukulunu mu cikungulukilo wakele na kulinga bubi ku bushweke ha myaka yaingi. Ndokazi Olivia uje wapwa muzike wapandele kutunda mu njibo yendi mu kujeneka kubandamena mwafwa ya kankumba kakele na kwija. Mwelukile, wawanene kankumba kanabiisa njibo yendi. Mu simbu yaindondo lika, buyoye bwaba bandokazi na ndolome bwatengulukile. Kuma neni mwaliwanaho na bukalu bwa cifweci ndi? Kuma mwaliwanaho na bukalu buje bwatengulwile buyoye bweni mu simbu yaindondo lika ndi?

² Nameme tu bangamba ba Yehova, kuli bukalu bwabwingi butwasa kuliwana nabwo bwa kufwa ngwe kubinja na bukalu bukwabo bubali na kuliwana nabwo banu. Co lalo baje bazinda banu ba Njambi nabo banasa kutulwisa nambe kutuyandesa. Nameme Yehova katunyungilila ku byuma byoshe ebi, oloni nakulahesa ngwendi atukwasa. (Isaya 41:10) Asa kutukwasa kupwa ba kubwahelela, kwangula mwamubwa byakulinga na kutwalelelaho kupwa ba kulongwa kuli ikeye nameme twaliwana na bukalu. Muno mu cilongesa tusimutwiya ha bingila biwana byakatukwaselamo  Yehova mu simbu yaikalu. Tumona lalo bitunapande kulinga mangana tuwane bukwasi bwakana banu bendi.

YEHOVA AMINYUNGA

3. Nga twaliwana na bukalu bwakama, kunasa kutukaluwila kulinga bika?

³ Bukalu. Nga twaliwana na bukalu bumo bwakama, kunasa kutukaluwila kusinganyeka mwamubwa na kwangula mwamubwa byakulinga. Mwafwa bika? Mbunge yetu inasa kupokoka manene. Co bishoti binasa kututumina. Tunasa kuliziba ngwe munu uje nazimbala, co kazibuka noku kwaya. Tumoneni mubalizibilile bandokazi babali batunabanga kusimutwiya, ha simbu ibaliwanene na byeseko. Ndokazi Olivia ngwendi, “Kankumba mukabiisile njibo yange, njalizibile ngwe njazimbala, co bishoti byanjituminine.” Ndokazi Monika nendeka ha kujeneka kulongwa kwa munalume wendi ngwendi: “Njapokokele mbunge. Co njazeyele manene. Kwanjikaluwilile nameme kulinga byuma byabyasi. Byuma kunjasinganyekele ngwange byasa kulingiwa, byalingiwile kuli yange.” Yehova asa kutukwasa bati nga tuliziba ngwetu bishoti byatutumina?

4. Kwesekesa na mukanda wa Filipi 4:6, 7, bika byanatukulahesa Yehova?

⁴ Bika byalinga Yehova? Nakulahesa kutwana ‘kwoloka kwendi’ kubanendeka mu Mbimbiliya. (Tandeni Filipi 4:6, 7.) Oku kwoloka kunapu kukala mwamubwa mu bisinganyeka na mu mbunge mwafwa ya kulikuta busamba na Yehova. Co “kunatubakana kuzibisisa kwoshe.” Oku kwoloka kwakubwa manene. Kuma kuli simbu imo imwakomokole mumwawile mbunge munima ya kulombela manene kuli Yehova ndi? Nga mukemwo, kukekwo bene “kwoloka kwa Njambi” okwo.

5. Kwoloka kwa Njambi kwasa kunyunga bati bisinganyeka na bimbunge byetu?

⁵ Mukanda wa Filipi 4:7 lalo ngwawo kwoloka kwa Njambi “kunyunga” nambe kunyungilila “bimbunge byeni na bisinganyeka byeni.” Lijwi libananungulula ngwabo “kunyunga” lyapwile endekesi ibakele na kupangesa kutalesa ku maswalale baje bakele na kunyunga nganda mangana keti bailwise. Co banu bakele mu nganda bakele na kulala mu kwoloka mwafwa bazibukile ngwabo ha bikolo hakele maswalale. Mu ngila imolika, kwoloka kwa Njambi kunyunga bimbunge na bisinganyeka byetu na kutulingisa tuwe mbunge mwafwa tuzibuka ngwetu kutwesi mu bushonde. (Samu 4:8) Ngwe mwa Hana, netu nameme hamo bukalu bwetu kubuhu oho bene, twasa kutwalelelaho kukala mu kwoloka. (1 Samwe 1:16-18) Co nga tunau mbunge, kakangi kukatupwila kwakwasi kusinganyeka mwamubwa na kwangula mwamubwa byakulinga.

6. Bika bitwasa kulinga bije bitukwasa kukala mu kwoloka kwa Njambi? (Taleni na cikupulo.)

 ⁶ Bika bitunapande kulinga? Nga muli mu bishoti, lombeni Yehova amikwase. Mu ngila muka? Lombeleni kweta noho hamuzibila kukala mu kwoloka kwa Njambi. (Luka 11:9; 1 Tesa 5:17) Ndolome Luis itunabanga kuziba nalumbununa byuma byakwasele ikeye na muka-njibo yendi Ana batwaleleleho kukolesa mubabalekele ngwabo ou ndolome wasalele lika na matangwa amandondo a kuyoya. Ndolome Luis ngwendi: “Ha simbu yaikalu ngacije, kwakukalu kwangula mwamubwa sakesi na byuma bikwabo. Nameme ngoco, kulombela kwatukwasa kukala mu kwoloka. Ngwendi ikeye na muka-limbo lyendi bakele na kulombela manene kushwa kumo, kulomba Yehova abakwase kukala mu kwoloka mu bisinganyeka na kuwa mbunge na kumulomba mana mangana bangule mwamubwa byakulinga. Co balimwenenene mwabakwaselele Yehova. Nga mwaliwana na bukalu bumo bwakama, twaleleleniho kulombela na kulimwena kwoloka kwa Yehova mu kunyungilila mbunge na bisinganyeka byeni.—Loma 12:12.

YEHOVA AMIKWASA KUKALA MWAMUBWA

7. Twasa kuliziba bati nga twaliwana na ceseko?

⁷ Bukalu. Nga twaliwana na ceseko, tunasa kwonowa kuliziba ngwe mutukalizibila, kusinganyeka ngwe mutukasinganyekela nambe kulinga byuma ngwe mutukabilingila. Tunasa kuliziba ngwe bwato buje buli na kulingwanjanga ha mema mwafwa ya lihunzi lyakama. Ndokazi Ana itunabanga kuziba ngwendi wakele na kuliziba manene busiwa ha bisimbu byabingi munima ya kutsa kwa muka-limbo lyendi. Wendekele ngwendi: “Munjakele na kuliziba ngwe nji wangoco, njakele na kuzeya manene. Co njakele na kulubala.” Ou ndokazi wakele mu busiwa, co kakangi kulinga byuma byakele na kulinga mwamubwa munalume wendi ha kupwa mutwe wa naanga kwakele na kumulubalesa. Simbu imo wakele na kuliziba ngwe ali hakati ka kalunga-ndonga oku kuli lihunzi lyakama. Yehova asa kutukwasa bati nga tuli mu bishoti bya cifweci?

8. Kwesekesa na mukanda wa Isaya 33:6, bika byanatukulahesa Yehova?

⁸ Bika byalinga Yehova? Yehova natukulahesa ngwendi atukanyamesa. (Tandeni Isaya 33:6.) Nga kuli lihunzi lyakama, bwato bwasa kulingwanjanga manene. Nameme ngoco, mato amo akama akakala na byuma bimo bya kulifwa na matendo a bisi bibakaka ku mukulo awo bije bikakala mu mema, bije bikaakwasa kujeneka kulingwanjanga manene. Ebi binasa kulingisa bwato bujeneke kungumuka nambe kubombela na kulingisa obo balimo bajeneke kukala mu bushonde. Oloni ebi byuma bikapanga mwamubwa nga bwato buli na  kwenda. Mu ngila imolika, Yehova atukwasa kukala mwamubwa nga tutwalelelaho kumupangela mu kulongwa nameme twaliwana na byeseko.

9. Bikwata bya kupangesa mu kutondesesa byasa kutukwasa bati? (Taleni na cikupulo.)

⁹ Bika bitunapande kulinga? Nga mwaliwana na ceseko, lingeni mwoshe mumwasela kutwalelelaho kulombela, kukunguluka na kwambulula. Nameme hamo kumwasa kulinga ngoco ngwe mumwakele na kulingila kunima, anukeni ngweni Yehova kabandamena ngwendi mulinge byuma bije kumwasa. (Esekeseni Luka 21:1-4.) Lyakeleni simbu ya kukala na cilongesa ca munu endilika na kusinganyekesesa ha byuma bimutanda nambe kulilongesa. Bika bimunapande kulingila ngoco? Kwitila mu munga yendi, Yehova nabwahesa biñanda binemana ha Mbimbiliya bije bitukwasa kutwalelelaho na byuma bya ku sipilitu. Nga mushaka kuwana biñanda bimo byasa kumikwasa, mwasa kupangesa bikwata biliko bya kufwa ngwe JW Laibrali na bikwabo. Ndokazi Monika itunabanga kuziba ngwendi mwakele na kukala manene mu bishoti wakele na kupangesa bikwata bya kupangesa mu kutondesesa omwo wakele na kutonda biñanda bimukwasa. Cakumwenako, watondesesele lijwi lya ‘kulubala.’ Bisimbu bimoco watondesesele majwi a kufwa ngwe ‘kujeneka kulinga bwino munu’ nambe ‘kulongwa.’ Co mwakele na kutanda ebi biñanda wakele na kulizibako bwino. Ngwendi: “Munjashangumukile kutondesesa, njalishoshomwenene. Oloni munjatwaleleleleho kutanda, njalizibile ngwange Yehova wakele muyehi nange. Omwo njakele na kutanda, njalimwenenene ngwange Yehova wakele na kuzibisisa mwoshe munjakele na kulizibila, co wakele na kunjikwasa.” Yehova asa kumikwasa kujeneka kukala manene na bishoti na kumikwasa kukala mu kwoloka.—Samu 119:143, 144.

YEHOVA AMYANA NZILI

10. Twasa kuliziba bati munima ya kuliwana na bukalu bumo bwakama?

¹⁰ Bukalu. Nga twaliwana na bukalu bumo bwakama, bisimbu bimo tunasa kuliziba manene kuzeya ku mubila na mu bisinganyeka. Tunasa kulinga ngwe muka-kushatuka uje wakele na kushatuka na nzili, oloni kukapwa muje anjalikita. Kunasa kutukaluwila kulinga byuma bije byapwile byabyasi kubilinga, nambe hamo byuma bitwakele na kulikuwa kulinga, ha simbwoyo na ku mbunge byahiko. Ngwe mwa Eliya, tunasa kuliziba ngwe kutwasa nambe kwimana, co tushaka lika kulalelela. (1 Vimye 19:5-7) Bika byanakulahesa kulinga Yehova nga tuliziba kuzeya?

11. Ngila muka ikwabo yasa kutukwaselamo Yehova? (Samu 94:18)

 ¹¹ Bika byalinga Yehova? Nakulahesa kutukwasa. (Tandeni Samu 94:18.) Ngwe mwa muka-kushatuka uje nabulumuka mwanasa kutondela bukwasi mangana ende mwamubwa, netu tunasa kutonda bukwasi butukwasa tupange na nzili omwo tupangela Yehova. Yehova ngwendi: ‘Yange Yehova Njambi yeni, njikamikolesa na kumileka ngwange, “Keti muzibe lyoba, njikamikwasa.”’ (Isaya 41:13) Mwene Devidi walimwenenene bukwasi bwa Yehova. Mwaliwanene na byeseko na bitozi walekele Yehova ngwendi: “Nzili yobe inanjinyungu.” (Samu 18:35) Yehova akakwasa bati bangamba bendi?

12. Yehova asa kupangesa beya mu kutukwasa?

¹² Yehova kakangi akatukwasa kwitila mu bakwetu. Cakumwenako, Devidi mwalizibile kuzeya, kabusamba kendi Yonatana wamwendelele mangana akamutakamese na kumukwasa. (1 Samwe 23:16, 17) Mu ngila imolika, Yehova wangwile Elisha mangana akwase Eliya. (1 Vimye 19:16, 21; 2 Vimye 2:2) Ano matangwa, Yehova nasa kupangesa baka-naanga yetu, babusamba betu nambe bakulunu mu cikungulukilo mu kutukwasa. Oloni nga tunazeye, hamo tunasa kushaka kukala lika kwa likalyetu. Co munu nasa kulinga ngoco. Bika bitwasa kulinga nga tutonda ngwetu Yehova atukwase?

13. Bika bitunapande kulinga nga tushaka ngwetu Yehova atukwase? (Taleni na cikupulo.)

¹³ Bika bitunapande kulinga? Lwiseni biyongola bya kushaka kukala lika kwa likalyeni. Kakangi nga munu akala lika kwa likalyendi, ashangumuka kusinganyeka lika byendi na bukalu bwali na kuliwana nabwo. Co kulinga ngoco kwasa kulingisa munu onowe kwangula mwamubwa byakulinga. (Visi 18:1) Tuzibuka ngwetu bisimbu bimo tubaboshe tukatondo kukala kwa likalyetu nga twaliwana na bukalu bumo bwakama. Oloni nga tukala kwa likalyetu ha simbu yailaha, twasa kwonowa kuwana bukwasi kwitila mu ngila yanasa kupangesa Yehova. Ngeci, nameme byuma binasa kukaluwa nga mwaliwana na bukalu, lingeni mwoshe mumwasela kutambula bukwasi bwa baka-naanga yeni, babusamba hamolika na bakulunu mu cikungulukilo. Bamoneni kupwa ngila yali na kupangesa Yehova mu kumikwasa.—Visi 17:17; Isaya 32:1, 2.

YEHOVA AMIZEMBELEKA

14. Byuma muka bimo bitwasa kuliwana nabyo bije byasa kutulingisa tulishoshomwene?

¹⁴ Bukalu. Tunasa kuliwana na byuma bije binasa kutulingisa tulishoshomwene. Mu Mbimbiliya  muli mizimbu ya bangamba ba Njambi ba kulongwa baje bendekele ha bisimbu bibakele mu bishoti na kulijujukila mwafwa ya bitozi babo nambe byuma byeka. (Samu 18:4; 55:1, 5) Mu ngila imolika, banasa kutulwisa ku sikola, ku bipangi, baka-naanga yetu nambe baka-fulumende. Co simbu imo tunasa kulishoshomwena ngwetu hamo mushongo umo utunasa kubinja ututwala ku kutsa. Mu simbu ya cifweci twasa kuliziba ngwe tubangoco. Yehova asa kutukwasa bati nga twaliwana na byuma bya cifweci?

15. Bika byatulingila Yehova kwesekesa na mukanda wa Samu 94:19?

¹⁵ Bika byalinga Yehova? Yehova akazembeleka banu bendi. (Tandeni Samu 94:19.) Ou mukanda utulingisa tulinge ngwe tumona mwanike wa mumbanda uje nalishoshomwena, co ali na kwonowa kulala tulo mwafwa ya muhyato umo wakama. Co twasa kulinga ngwe tumona baishe baija na kumwambata, co bamukwatelela kweta noho haila mu tulo. Kulinga ngoco kunasa kumulingisa alizibe ngwendi kesi mu bushonde nameme mihyato inasa kutwalelelaho. Nga twaliwana na byeseko bije byasa kulingisa munu alishoshomwene, tunasa kutonda ngwetu Tate yetu wa mwilu atukwatelele mu cifwisa kweta noho habitepulukila bishoti byetu. Twasa kutambula bati obu bukwasi?

16. Bika bitwasa kulinga nga tutonda ngwetu Yehova atuzembeleke? (Taleni na cikupulo.)

¹⁶ Bika bitunapande kulinga? Lyakeleni simbu ya kulombela kuli Yehova na kutanda Lijwi lyendi. (Samu 77:1, 12-14) Co nga muliziba kuzeya, cuma cakulibanga cimwasa kulinga cinasa kupwa kushakezeka bukwasi kuli Ishweni wa mwilu. Mulekeni bimunalishoshomwena nomu mumuli na kulizibila. Kutundaho, mutabeseni kusimutwiya neni kwitila mu Bisoneka. (Samu 119:28) Nga mulinga ngoco munanguka ngweni mitamba imo ya Mbimbiliya yasa kumizembeleka. Cakumwenako, mwasa kuwana majwi atakamesa mu mukanda wa Yombi, wa Bisamu na wa Visimo, hamolika na majwi endekele Yesu aje ali ku mukanda wa Mateu capita 6. Omwo mulombela kuli Yehova na kutanda Lijwi lyendi, mulimwena mwanasa kumizembelekela.

17. Bika bitwasa kukulahela?

¹⁷ Twakulahela ngwetu Yehova atukwasa nga twaliwana na byeseko byakama. Kutwesi likalyetu. (Samu 23:4; 94:14) Yehova nakulahesa kutunyunga, kutukwasa kukala mwamubwa, kutwana nzili na kutuzembeleka. Mukanda wa Isaya 26:3 unendeka kutalesa kuli Yehova ngwawo: ‘Yehova, ukana kwoloka kuli baje bakolesa kukulahela kwabo, baje bakulahela kuli yobe.’ Ngeci, kulaheleni Yehova na kupangesa bingila byali na kumikwaselamo. Nga mulinga ngoco, co mukolesa nameme mwaliwana na bukalu.