1. Byuma binatenguluka bati mu myaka ino?

MU MYAKA ya kunima, banu babangi bakele na kuya ku bulombelo. Oloni mu myaka ino, banu babangi banatumama lika ngoco. Mu mafuti amo, banu babangi banalitabela ngwabo kubesi na bulombelo. *—Mateo 24:12.

2. Bika binalingisa banu babangi bajeneke kukala na bulombelo?

² Bika binalingisa banu babangi bajeneke kukala na bulombelo? * Bamo banongumuka na senga, bakwaboco banaka manene mbunge ku bukalu bwabo. (Luka 8:14) Beka banalikela kukulahela ngwabo Njambi kwali. Bamo lalo banataba ngwabo Njambi kwali, oloni bamona ngwabo kuya mu kulombela kunapu kwangoco. Co lalo ngwabo bilongesa bya bulombelo kubilitombola na sayansi. Bika binalingisa aba banu bendeke ngoco? Mwafwa kanda bawane bukaleho bumwesa ngwabwo Njambi kwali. Oloni bakazibi mubakendeka babusamba babo na balongesi babo na baka-kwendeka mizimbu ya ha TV na ha bisanzi ngwabo kuyoya kwalizilile kukekwo kubenya. Bamo banalikela kuya mu kulombela mwafwa bantwama ba bulombelo bali na kulila banu bimbongo, co banazeme manene bitwamo. Ngeci, mu mafuti amo bifulumende binabindika bipangi bimo bya bulombelo.

3. Cino cilongesa citukwasa bati?

³ Yesu watushikile ngwendi ‘tuye ku miyati yoshe ya banu na kubapwisa bandongesi.’ (Mateo 28:19) Twasa kukwasa bati baje  kubesi na bulombelo mangana bazeme Njambi na kupwa bandongesi ba Kilistu? Anukeni ngweni munu asa kutaba nambe kubyana kumwambulwila kwesekesa na ku lifuti kwanakolela. Cakumwenako, mubatambwilamo muzimbu banu ba ku Europe kunaliseze nomu mubautambwilamo banu ba ku Asia. Mwafwa bika? Mwafwa ba ku Europe bazibuka bya mu Mbimbiliya, co lalo bazibuka ngwabo Njambi ikeye watangele byuma byoshe. Oloni bwingi bwa banu ba ku Asia bazibuka lika biñanda byabindondo bya mu Mbimbiliya. Bamoco nebi bibazibuka bene byahi, co kubakulahelele ngwabo Njambi kwali. Cino cilongesa citukwasa twete ku bimbunge bya banu boshe batwambulwila.

4. Bika bitukulahelela ngwetu banu batwambulwila basa kutenguluka?

⁴ Basa Kutenguluka. Mwaka na mwaka banu babangi baje kubesi na bulombelo bali na kutenguluka na kupwa Bakaleho ba Yehova. Bamo balikelele kulombela mwafwa ya cibembulu ca bantwama ba bulombelo bwabo. Bakwabo bakele na kulinga byuma byabibi, co bashakele kulikela. Yehova atukwasa tuwane banu ba bimbunge byabibwa baje bashaka kukayoya myaka yoshe.—Vili 13:48; 1 Tima 2:3, 4.

5. Bika bilingisa banu batutolilile nga tubambulwila?

⁵ Kaleni na ngozi, co endekeni mwamubwa na banu. Banu basa kututolilila nga twendeka nabo mwamubwa. Babwahelela nga tubazibila ngozi na kusimutwiya nabo mwamubwa na kubaka mbunge. Keti tubasindiye ngwetu batabe byuma bitubaleka. Oloni tunapande kuzibisisa mubamwenamo bulombelo. Cakumwenako, bamo kubashakele kusimutwiya biñanda bya bulombelo na munu uje kubazibuka. Bakwabo ngwabo nga mubehula bibazibuka hali Njambi, co munabashaula. Beka bakazibi shwamwa kubamona batanda Mbimbiliya na Bakaleho ba Yehova. Ngeci, tunapande kuzibisisa mubalizibila banu.—2 Tima 2:24.

6. Kapositolo Paulu watengulwile-tengulwile bati mwakele na kusimutwiya na banu? Co twasa kumutembwinina bati?

⁶ Bika bitunapande kulinga nga munu itusimutwiya nendi kamoneka kubwahelela nga tutumbula majwi a kufwa ngwe “Mbimbiliya,” “byuma bya kutanga,” “Njambi,” nambe “bulombelo”? Tunapande kutembwinina kapositolo Paulu mu kutengulula-tengulula mutusimutwiiyamo na banu. Paulu mwakele na kusimutwiya na Bayunda wapangesele Bisoneka. Oloni mwasimutwiiye na Bangiliki ba ku Alepangase baje balilongesele mana a bunu, kabalekele ngwendi byakele na kwendeka byatundile mu Mbimbiliya. (Vili 17:2, 3, 22-31) Twasa kutembwinina bati Paulu? Nga tusimutwiya na munu uje kakulahelele Mbimbiliya, keti tumuleke ngwetu byuma bitusimutwiya bitunda mu Mbimbiliya. Co lalo, munu itusimutwiya nendi nasa kuziba shwamwa omwo bakwabo bamumona tutanda nendi Mbimbiliya. Nga mukemwo, co tumutandeleni Mbimbiliya ha foni mangana bakwabo keti bananguke ngwabo tuli na kutanda nendi Mbimbiliya.

7. Bika bitunapande kulinga mangana tutembwinine byuma byalingile Paulu bije bili ku 1 Kolinte 9:20-23?

⁷ Bazibukeni na kubatolilila. Tunapande kuzibuka byuma bibakulahela banu batusimutwiya nabo. (Visi 20:5) Tusimutwiyeni lalo hali Paulu. Paulu wapwile Kayunda. Ngeci, omwo wambulwilile baje kubapwile Bayunda watengulwile ngila ya kwambulwilamo, mwafwa baje banu kubazibukile Yehova. Co lalo kubazibukile Bisoneka. Tunapande kutondesesa nambe kwihula baje baneshwala mu cikungulukilo batukwase kuzibuka cifwa ca banu ba mu citingitingi cetu.—Tandeni 1 Kolinte 9:20-23.

8. Twasa kushangumuka bati kusimutwiya na munu bya mu Mbimbiliya?

 ⁸ Tushaka kuzibuka ‘baje banapande.’ (Mateo 10:11) Nga tushaka kubazibuka, tunapande kubehula batuleke bisinganyeka byabo, co tubatolilileni mwamubwa nga batuleka. Ndolome umo wa ku England akehula banu ngwendi: ‘Mwasa kukala bati na bulo bwabubwa? Mwasa kulela bati bana beni mwamubwa? Bika bimikwasa mukolese nga banu bamilinga mwamubi?’ Nga bakumbulula, co abehula ngwendi: “Bika bimusinganyeka hali eci cinangulo cibasonekele myaka 2,000 kunima?” Co abatandela Bisoneka ha foni, oloni kesi kubaleka ngwendi ali na kutanda mu Mbimbiliya.

9. Twasa kukwasa bati banu baje kubashakele kusimutwiya bya Njambi?

⁹ Nga tushaka kweta ku bimbunge bya baje kubashakele kusimutwiya bya Njambi, co tunapande kushangumuka kusimutwiya nabo byuma bibashaka. Cakumwenako, banu babangi bashaka manene byuma bya kutanga. Ngeci, twasa kubaleka ngwetu: “Baka-sayansi banapanga byuma byabingi mu kutembwinina byuma bya kutanga. Banalilongesa muwakapangela matwi mukemwo banapanga maikulofoni. Co lalo banalilongesa muwakapangela mesho mukemwo banapanga kamela. Bika bimukasinganyeka mumukamono byuma bya kutanga? Mukasinganyeka ngweni byalizilile bikebyo bibenya indi kuli umo wabitangele? Indi hamo kuli mweka mumukasinganyekela?” Omwo bamanesa kukumbulula, twasa kwendeka lalo ngwetu: “Bamanjinela banapanga byuma mu kutembwinina mesho na matwi. Co iya watangele byuma bibali na kutembwinina? Majwi asonekele munalume umo wa kusañulu anjizibisile kubwaha. Wasonekele ngwendi: ‘Uje watangele matwi etu, kuma kasa kuziba ndi? Uje watangele mesho etu, kuma kasa kumona ndi? Ikeye muka-kwana banu mana.’ Baka-sayansi bamo banataba ngwabo kuli umo watangele byuma byoshe.” (Myaso 94:9, 10) Twasa kubamwesa vidio ya ha jw.org^® ije ili ha “Interviews and Experiences,” ha mutamba wa “Viewpoints on the Origin of Life.” (Nyatekeni ha PUBLICATIONS > VIDEOS.) Twasa lalo kubana libulu lya Was Life Created? nambe lya The Origin of Life—Five Questions Worth Asking.

10. Twasa kushangumuka bati kusimutwiya na munu uje kashakele kusimutwiya bya Njambi?

¹⁰ Banu babangi bashaka ngwabo bakayoye mwamubwa kulutwe. Oloni bwingi bwabo bali na kulishoshomwena ngwabo kano kaye kakanyonga nambe ngwabo wahi akatungaho lalo.  Ntwama wa kuzenguluka wa ku Norway, wendekele ngwendi banu baje kubashakele kwendeka bya Njambi bashaka manene kwendeka ha byuma bili na kulingiwa mu kaye. Ou ntwama akabanga kubendwisa. Co abehula ngwendi: “Beya bamusinganyeka ngweni bakabwahesa byuma? Baka-bupolitiki ndi? Baka-sayansi ndi? Indi munu weka?” Nga banakumbulula, co abatandela mukanda nambe kwendeka lika majwi aliko aje amwesa byuma byabibwa bikalingiwa kulutwe. Bamo bakabwahelela manene mubakazibi ngwabo Mbimbiliya yakulahesa ngwayo kaye kakakalako myaka yoshe, co lalo banu bababwa bakayoya myaka yoshe.—Myaso 37:29; Kwambu 1:4.

11. (a) Bika bitunapande kutengulwila-tengulwila mutusimutwiiyamo na banu? (b) Kwesekesa na Loma 1:14-16, twasa kutembwinina bati Paulu?

¹¹ Tunapande kutengulula-tengulula mutusimutwiiyamo na banu. Mwafwa bika? Mwafwa banu balisezaseza. Byuma bije bizibisa kubwaha munu umo mukwabo byasa kumulubalesa. Bamo basa kutaba kusimutwiya nabo bya Njambi oho bene, oloni bakwabo kubanga kushangumuka tahi kusimutwiya nabo byeka. Tunapande kusimutwiya na banu ba miyati yoshe nameme banu banalisezaseza. (Tandeni Loma 1:14-16.) Twanukeni ngwetu Yehova ikeye akolesa busunga mu bimbunge bya baje bazema byuma byabibwa.—1 Koli 3:6, 7.

12. Twasa kwambulwila bati banu ba ku Asia baje kubesi kusinganyeka ngwabo Ishamatanga kwakala?

¹² Baka-kwambulula babangi muka bali na kwambulwila banu baje batunda ku mafuti a ku Asia. Bamo batunda mu mafuti muje bifulumende binabindika bipangi bimo bya bulombelo. Banu babangi ku Asia kubesi kusinganyeka ngwabo Ishamatanga kwakala. Nameme ngoco, bamo bashaka kulilongesa byuma byabiha. Mukemwo bakataba kulilongesa Mbimbiliya. Oloni bakwabo bakalisindiya kulilongesa byuma kubazibuka. Twasa kubambulwila bati mangana tubete ku mbunge? Baka-kwambulula bamo bakashangumuka kwendeka nabo byuma byeka na kubamwesa cizemo. Co lalo nga citaba, bakabaleke omwo Mbimbiliya inatengulwilamo buyoye bwabo.

13. Bika byasa kulingisa banu bashake kulilongesa Mbimbiliya? (Taleni cikupulo ca ha liputa lya kulibanga.)

¹³ Banu babangi bakabwahelela nga tubaleka binangulo bya mu Mbimbiliya. (Kwambu 7:12) Ndokazi umo wa ku New York uje akambulwila baje bakendeka ndaka ya Mandarin wendekele ngwendi: “Njikaka banu mbunge na kubatolilila. Nga njinananguka ngwange batunda ku lifuti lyeka, njikabehula ngwange: ‘Munezilila buyoye bwa kuno ndi? Mwawana cipangi ndi? Muli na kuyoya mwamubwa na banu ba kuno ndi?’” Bisimbu bimo, ebi bihula bikamukwasa asimutwiye nabo bya mu Mbimbiliya. Ou ndokazi akabehula lalo ngwendi: “Mumona bati, bika byasa kukwasa munu ayoye bwino na bakwabo? Maneni njimilekeko majwi amo a mu Mbimbiliya ndi? Awa majwi ngwawo: ‘Kushangumuka bimata kunapu ngwe mema azikuka mu lishali, ngeci bene, likele kushangumuka bimata simbu kanda lwozi lushangumuke.’ Musinganyeka ngweni eci cinangulo casa kutukwasa tuyoye bwino na bakwetu ndi?” (Visi 17:14) Kusimutwiya na banu mu ngila eyi kutukwasa tuwane baje bashaka kulilongesa busunga.

14. Ndolome wa ku Asia akakwasa bati banu baje kubakulahelele Njambi?

¹⁴ Bika bitwasa kuleka munu uje endeka ngwendi kakulahelele Njambi? Ndolome umo nambulwila manene banu ba ku Asia baje kubakele na bulombelo. Ou ndolome ngwendi: “Nga banu ba ku Asia bendeka ngwabo kubakulahelele Njambi, balumbununa ngwabo kubesi kulemesa binjambi babakalemesa mu Asia.  Co njikabakumbulula ngwange binjambi babangi banapu ba kumunga ku banu, co keti ba busunga. Njikabatandela Njelemiya 16:20: ‘Kuma munu asa kulipangela binjambi bendi, okuni keti binjambi ba busunga ndi?’ Co njikabehula ngwange: ‘Twasa kuzibuka bati njambi wa busunga nou wa kupanga ku banu?’ Njikabatolilila mwamubwa mubakumbulula, co njikabatandela mukanda wa Isaya 41:23 uje wendeka ngwawo: ‘Tulekeni bikalingiwa kulutwe mangana tuzibuke ngwetu mu binjambi.’ Co njikabamwesa byuma byendekele Yehova bije bili na kulishulisilila.”

15. Bika bitulilongesa kuli ndolome wa ku East Asia?

¹⁵ Ndolome wa ku East Asia akapangesa ebi bingila binatako nga alinga bungenzi bwa kwilukila. Wendekele ngwendi: “Njikabamwesa mashiko aje akendesa melu na kaye, bupolofweto buje bunalishulisilila na binangulo bya mu Mbimbiliya. Co njikabalumbunwina ngwange byoshe ebi bimwesa ngwabyo kwakala Ishamatanga uje wakala na mana. Nga munu ataba ngwendi Njambi kwali, co njimumwesa biyendeka Mbimbiliya hali Yehova.”

16. Kwesekesa na Vahevelu 11:6, mwafwa bika baje bacililongesa Mbimbiliya banapande kukulahela Njambi na Mbimbiliya, co twasa kubakwasa bati?

¹⁶ Nga tulilongesa Mbimbiliya na munu uje kakele na bulombelo, co tunapande kutwalelelaho kumukwasa akulahele ngwendi Njambi kwali. (Tandeni Vahevelu 11:6.) Tumukwaseni lalo akulahele Mbimbiliya. Co lalo tunapande kwilukila-ilukila bisimpi bimo mangana azibisise. Omwo tulilongesa nendi, tunapande kumumwesa bukaleho buje bumwesa ngwabwo Mbimbiliya inapu lijwi lya Njambi. Twasa kusimutwiya mu bwihi ha bupolofweto buje bunalishulisilila laja, nambe biñanda biinendeka Mbimbiliya bije binalitombola na sayansi, nambe muikatukwaselamo Mbimbiliya mu buyoye bwetu.

17. Bika bitundamo nga tuzema banu boshe?

¹⁷ Nga tuzema banu boshe, co tukwasa banu ba kulisezaseza bapwe bandongesi ba Kilistu. (1 Koli 13:1) Omwo tubalongesa, tunapande kubamwesa ngwetu Njambi wabazema, co ashaka ngwendi nabo bamuzeme. Mwaka na mwaka banu babangi baje kubakulahelele Njambi bali na kutenguluka na kubambwitika mwafwa banalilongesa kuzema Njambi. Ngeci, twaleleleniho kuzema banu ba miyati yoshe na kubaka mbunge. Batolilileni omwo musimutwiya nabo. Zibukeni byuma bibakulahela nobyo binabalingisa babikulahele. Bamweseni mwanja waubwa mangana bapwe bandongesi ba Kilistu.