Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

MUZIMBU WA MU KUYOYA

Yehova Watolililile ku Malombelo Ange

Yehova Watolililile ku Malombelo Ange

Litangwa limo butsiki te njili na myaka 10, njakele na kukenga bingongonosi bije byakele na kuyemuna mwilu. Munjamwene ebi bingongonosi, njatsikamene hasi na kushangumuka kulombela. Njalekele Yehova byuma byoshe byakele ku mbunge yange. Kutunda haje bene, njashangumukile kwenda hamo na Njambi “Muka-kuziba lilombelo.” (Samu 65:2) Tahi njimileke byuma byanjilingisile njilombele kuli Yehova ha simbu ije nameme te kunjibuka byuma byabingi hali ikeye.

BUNGENZI BUJE BWATENGULWILE BUYOYE BWANGE

Njasemukile lya December 22, 1929, mu limbo lyalindondo libatumbwile ngwabo Noville lije lyakele na mahya akupwa 9. Eli limbo lyakala ha mutamba wa kulunduka uje uli na shwata mu nganda ya Bastogne mu Belgium. Njakele na kulikuwa kukala ku mahya na bisemi bange. Yange na shongo yange Raymond twakele na kukamuna mabele a bingombe betu, co twakele na kukwasa naanga yetu mu cipangi ca kuteja. Mu limbo lyetu lyalindondo banu boshe bakele na kupanga na nzili mangana tulikwase umo na mukwabo.

Ha simbu itwakele mu lihya lyetu na naanga yange

Bisemi bange ba Emile na ba Alice bakele mu bulombelo bwa Katolika. Bakele na kuya ku Katolika calumingo na calumingo. Oloni mu 1939 bapainiya baje batundile ku lifuti lya England bezile mwimbo lyetu, co bakele na kunenela batate magazini ije ituli na kutumbula ano matangwa ngwetu Toneni! Batate bazemene byuma bibalilongesele muje mu Toneni!, ngeci bashangumukile kutanda Mbimbiliya. Mubalikelele kulikwatasana na bulombelo bwa Katolika, banu batwatungile nabo becelele kulikwatasana na batate, co babashendumwine manene. Bakele na kusindiiya batate batwaleleleho kulikwatasana na bulombelo bwa Katolika, co bakele na kusimutwiya manene byei ñanda mwimbo lyetu.

Njazibile manene kubabala ku mbunge kumona batate babalinga mu ngila ei. Ebi bikebyo byanjilingisile njilombele kuli Njambi, ngwe munjinendekela ku mashangumukilo a muzimbu wange. Njalombele Njambi akwase batate. Njabwahelelele manene, banu batwatunga nabo mubalikelele kulwisa batate. Njalimwenenene ngwange Yehova wapwa “Muka-kuziba lilombelo.”

MUBYAFWILILILE BYUMA HA NZITA YA KAYE YAMUCIBALI

Mu mwaka wa 1940 lya May 10, baka-Nazi Germany bakobelele mu lifuti lya Belgium, co banu babangi batundile mu lifuti. Yange na naanga yange twatewelele ku mbwela ya France. Mutwakele na kutewa, simbu imo twakele mu mitambela mubakele na kulwila maswalale ba German na ba France.

Mu kwita kwa simbu, twelukile ku lihya lyetu oloni twakawanene bitenga byetu bimo banabibi. Twakawanene lika katali ketu, lizina lyendi Bobbie ikeye watutambwile. Ebi byuma byanjilingisile njilihule ngwange, ‘Mwafwa bika kuli binzita na tuyando?’

Ha simbu injapwile mwanike, njakanyamesele busamba bwange na Yehova

Ha simbu ei yaikalu ndolome Emile Schrantz a mukulunu mu cikungulukilo uje lalo wapwile painiya watuzembelekele manene. Wapangesele Mbimbiliya mu kulumbununa byuma bili na kunena tuyando, co wakumbulwile bihula bikwabo binjakele nabyo. Byuma binjalilongesele byanjilingisile njizeme manene Yehova, mwafwa njazibisisile ngwange wakala na cizemo.

Simbu kanda nzita ihwe, baka-naanga yetu bakele na kusimutwiya manene na bandolome na bandokazi. Mu August 1943 Ndolome José-Nicolas Minet watwendelele ku lihya lyetu, co wakwanene ñanda. Wehwile ngwendi, “Beya bashaka kubambwitika?” Batate bemikile liboko, co nange njalingile ngoco. Batumbwitikile mu kandonga kakandondo kaje kakele kuyehi na lihya lyetu.

Mu December 1944, maswalale ba mu German bashangumukile Nzita ya Kaye Yamucibali mu Muyatangwa ya Europe. Ibatumbwile ngwabo “Battle of the Bulge” Twakele kuyehi na kuje kwakele ei nzita, ngeci ei nzita muyashangumukile twalishokelele mu ka mulili ka mu njibo yetu ha ngonde yoshe ya mutunu. Litangwa limo munjatuhukile hanja na kwana bimuna byakulya, mbomba imo yatubikilile mu lihya lyetu na kulibiisa. Liswalale umo wa ku America uje walishwekele mu limba lya bimuna watambekele ngwendi; “Wila hasi!” Njashatukilile kwakele na kukalala kuyehi nendi. Wanjizikile tepa yendi ya nzita mangana anjinyungilile.

KUKOLA KU SIPLITU

Ha litangwa litwalyambatele

Munima ya nzita, twasele kulikwatasana na bandolome na bandokazi mu cikungulukilo cakele ku Liège nunda ya makilomita 90 ku kunto. Mu kwita kwa simbu, twashimbikile ka cibunga kakandondo mu Bastogne mangana tulilongese Mbimbiliya. Njashangumukile kupangela hamo na baka-kutambula mitelo, co njalilongesele mashiko a fulumende. Kutundaho, njapangele cipangi cimo mu fulumende. Mu 1951, twabwahesele kaciwano ka citingitingi mu Bastogne. Banu ba kweta ku 100 bezile oku ku kaciwano, kwambateselela na ndokazi Elly Reuter painiya uje wakele na kupanga na nzili. Wendele makilomita a kweta ku 50 mangana akuwaniweko. Munima ya simbu yaindondo twakele mu busamba, co twalikumiiye kulyambata. Elly watambwile cilanyo ca kumusana ku Sikola ya Giliyadi mu United States. Wasonekelele ku Cikota ca Bakaleho ba Yehova kubalumbunwina byuma byamulingisile onowe kuya ku Sikola ya Giliyadi. Ndolome Knorr uje wakele na kutwamenena ha simbu ije wamukumbulwile ngwendi, hamo kulutwe ukasa kuya na muka-limbo lyobe oku ku sikola. Twalyambatele mu February 1953.

Elly nakwata munetu wa manalume Serge Gilead

Mu mwaka wa kulifwa yange na Elly twakele ku ciwano ca citingitingi ca New World Society ku Yankee Stadium, mu New York. Mutwakele oku ku ciwano njaliwanene na ndolome uje wanjanene cipangi cacibwa, co wanjilombele kujalukila ku United States. Munima ya kulombela kuli Yehova, yange na Elly twalyangwilile kubyana cije cipangi, co twelukile ku Belgium mangana tukakwase kacibunga kakandondo kaje kalele na baka-kwambulula 10 mu Bastogne. Mu mwaka wateleko twabezikile manene kukala na mwana wa munalume, co twamulukile ngwetu Serge. Calubinda munima ya bingonde 7, Serge washangumukile kubinja, co watsile. Twalekele Yehova mwoshe mutwakele na kulizibila. Kusinganyekesesa ha lilabelelo lya batsi kwatutakamesele manene.

CIPANGI CA SIMBU YOSHE

Mu October 1961, njawanene cipangi ca simbu yaindondo lika cije cesi kunjitabesele kulinga bupainiya. Ha simbu ije bene injawanene eci cipangi, ndolome umo uje wakele na kupangela ha munango mu Belgium wanjituminine. Wanjihwile indi njasa kulinga cipangi ca kuzenguluka. Njamwihwile ngwange, “Kuma twasa kulingako bupainiya simbu kanda tutambule eci cipangi ndi?” Uje ndolome wendekele ngwendi twasa. Munima ya kulinga bupainiya ha bingonde 8, twashangumukile cipangi ca kuzenguluka mu September 1962.

Munima ya kupanga cipangi ca kuzenguluka ha myaka ibali, batulombele kukapangela ha Betheu mu Brussels. Twashangumukile kupangela ha Betheu mu October 1964. Eci cipangi catunenelele bibezikiso byabingi. Mu simbu yaindondo lika, ndolome Knorr mwendelele Betheu yetu mu 1965 banjangwile kupwa ngamba wa munango. Kutundaho, yange na Elly batwangwile kukobela mu kilasi ya bu 41 ya Sikola ya Giliyadi. Majwi endekele ndolome Knorr myaka 13 kunima alishulisililile. Munima ya kumanesa sikola ya Giliyadi twelukile ku Betheu ya Belgium.

KWIMANENA LISESA LIBAKALA NALYO BANU BA YEHOVA

Ha myaka ineti, njinabezika kupangesa byuma binjalilongesele ha mashiko a fulumende mu kwimanena lisesa libali nalyo banu ba Yehova mu Europe na mu myela ikwabo yeka lya kumulemesa mu kuzituka. (Filp 1:7) Oku kwanjilingisa njiliwane na banu bakutunda ku mafuti a kutubakana 55 mu banashoko cipangi cetu nambe muje mubali na kucilwisa. Kutubakana kuleka banu banjakele na kuliwana nabo ngwange njalilongesa mashiko a fulumende, njakele na kubaleka lika ngwange, “Nji muna Njambi.” Simbu yoshe njakele na kulomba Yehova anjitwamenene, mwafwa njizibuka ngwange ‘Mbunge ya mwene inafu ngwe ndonga mu liboko lya Yehova. Aitwamenena kwoshe kwashaka.’—Prov 21:1.

Njicanuka byuma bimo binjasimutwiiye na mukulunu umo uje wakele na kupangela mu Parliament mu Europe. Njalombele kusimutwiya nendi ha bisimbu byabingi, co kukapwa muje watabele. Wendekele ngwendi: “Endeka byuma biushaka kwendeka mu minutu itanu lika, keti utubakane simbu injinakwana.” Njatalele hasi na kushangumuka kulombela. Uje mukulunu wakomokele, co wanjihwile binjakele na kulinga. Njandwile mutwe wange na kwendeka ngwange “Njinakala na kukandelela kuli Njambi mwafwa unapu umo wa banu bendi.” Wanjihwile ngwendi: “Ulumbununa bika?” Njamumwesele mukanda wa Loma 13:4. Mukanda unjamutandelele wamwetele ku mbunge, mwafwa wasingimika manene Mbimbiliya. Bika byatundilemo? Twasimutwiye ha simbu ya kokokela ku ola, co twasimutwiiye lika mwamubwa. Wendekele ngwendi wasingimika manene cipangi cibali na kulinga Bakaleho ba Yehova.

Ha myaka ineti banu ba Yehova banalwila lisesa lyetu ha biñanda bya kufwa ngwe kujeneka kulikobelesa mu bupolitiki, kwaka mbunge banike, kufweta mitelo na byuma bikwabo byeka. Njabezika manene kukwasa mu cipangi ca kulwila lisesa lyetu lya kulemesa Yehova na kumona mwanatukwasela omu mu cipangi. Yehova nakwasa bangamba bendi kuhyana mu biñanda bya kutubakana 140 mu nkuta yakama ya European Court of Human Rights.

CIPANGI CA BUMWENE CILIBWEZELELA MU CUBA

Mu myaka ya ma 1990, njapangelele hamo na ndolome Philip Brumley wa ku Cikota ca Bakaleho ba Yehova na ndolome Valter Farneti wa ku Italy mangana tukwase bandolome na bandokazi mu Cuba balemese Yehova mu kuzituka, mwafwa cipangi cetu bacimikile omu mu lifuti. Njasonekelele ku ofisi ije itala bya lifuti lya Cuba (embassy) yakele mu lifuti lya Belgium. Njaliwanene na mukulunu uje wakele na kutala biñanda bya cifweci mangana atukwase. Mutwakele mu biwano bya kulibanga, kutwasele kuwana bukalu bwalingisile fulumende ishoke cipangi cetu.

Njili hamo na ndolome Philip Brumley na Valter Farneti mu bungenzi bumo butwaile mu Cuba mu myaka ya ma 1990

Munima ya kulomba Yehova bukwasi, batutabesele kutuma Bimbimbiliya bya kweta ku 5,000 ku Cuba. Bandolome mu Cuba bakatambwile ebi Bimbimbiliya, oku kwatulingisile tulizibe ngwetu Yehova wakele na kubezikisa bipangi byetu. Twalombele lalo lisesa lya kutuma Bimbimbiliya bya kweta ku 27,500. Baka-mashiko batutabesele kulinga ngoco. Kukwasa bandolome na Bandokazi mu Cuba bakale na Bimbimbiliya kwanjizibisile manene kubwaha.

Ha bisimbu byabingi, njaile ku Cuba mangana njikwase baka-mashiko batwaleleleho kututabesa kwambulula na kulemesa Njambi mu kuzituka. Kulinga ngoco, kwanjikwasa njilikute busamba na banu ba kuliseza-seza baje bali na kupangela mu fulumende.

KUKWASA BANDOLOME BETU MU RWANDA

Mu 1994, mu Rwanda mwakele mpindangano mukati ka miyati, co banu bakutubakana 1,000,000 batsile. Calubinda, bandolome na bandokazi betu bamo nabo batsile. Bwasi-bwasi batwangwile mangana tukakwase bandolome na bandokazi mu Rwanda.

Mutwaketele mu nganda ya Kigali, twawanene ofisi ya kunungulwila na mutungo kuje kubakele na kutulikila mabulu, bili na bimbengwa mwafwa banu bapilwileho bilyanga. Twazibile mizimbu yaingi ya bukenya, bandolome na bandokazi betu babangi babatsiile na bimoko. Twazibile lalo mizimbu imwesa mubalikwaselelemo bandolome na bandokazi ha simbu ei yaikalu. Cakumwenako, twaliwanene na ndolome wa ku muyati wa ba Tutsi uje walishwekele mu bwina ha matangwa 28, co bandolome bamo baku muyati wa ba Hutu bamunyungililile. Ha simbu itwakele na ciwano mu Kigali twatakamesele bandolome na bandokazi bakutubakana 900.

Ku cimoshwe: Libulu libapilwile na cilyanga ha ofisi ya kunungulwila

Ku Cilyo: Kupangela hamo na bandolome mu cipangi ca kubwahesa bukwasi

Kutundaho, twaile mu Zaire (ibatumbula ano matangwa ngwabo Democratic Republic of the Congo) mangana tukatonde bandolome na bandokazi babangi baje batewelele omu mu lifuti, co bakele mu bilombo bya bafunge kuyehi na nganda ya Goma. Kutwabawanene, co twalombele Yehova atutwamenene mangana tubawane. Twamwene munu umo aija kuli yetu, co twamwihwile indi azibukako Bakaleho ba Yehova bamo. Wendekele ngwendi: “Eyo, nange nji Mukaleho, njasa kumitwala ku komiti ije ili na kutala bya bukwasi.” Munima ya kuliwana na bandolome bakele mu komiti ije yakele na kutala bya bukwasi, twaliwanene na bafunge bakweta ku 1,600 twabatakamesele na kubakanyamesa. Co twabatandelele na mukanda watundile ku Cibunga ca Kutwamenena. Bandolome na bandokazi babwahelelele manene mubazibile majwi akwendeka ngwawo: “Simbu yoshe tukamyanuka mu malombelo etu. Co tuzibuka ngwetu Yehova kamyumbila kuti.” Awa majwi abendekele baka-Cibunga ca Kutwamenena apwile a busunga. Ano matangwa bandolome na bandokazi bakutubakana 30,000 bali na kupangela hamo Yehova mu Rwanda oku banabwahelela!

NJINATWALELELAHO KUPANGELA YEHOVA

Munima ya kukala mu bulo ha myaka ya kukokela ku 58, mwebwange Elly watokele mu 2011. Njalekele Yehova busiwa bwange bwoshe, co wanjizembelekele. Kulekako bakwetu bya muzimbu waubwa wa Bumwene kwanjitakamesele manene.

Nameme njili mu myaka ya ma 90 anga njikai na kwambulula muzimbu waubwa calumingo na calumingo. Njabwahelela lalo kupangela hamo na Dipatiment Itala bya Mashiko mu Belgium na kulekako bakwetu byuma binjinaliwana nabyo na kukwasa mu cipangi ca kutakamesa bandolome na bandokazi mu naanga ya Betheu.

Myaka 84 kunima, njalombele lilombelo lyange lya kulibanga. Byuma binjalingile byanjikwasele njishwene manene kuyehi na Yehova kweta na lelo lino. Njabwahelela manene mwafwa Yehova simbu yoshe nakumbulula malombelo ange.—Samu 66:19. b

a Muzimbu wa mu kuyoya wa ndolome Schrant bausonekele mu Kaposhi ka Kukengela ka September 15, 1973 ha lipu 570-574.

b Ha simbu ibakele na kubwahesa ou muzimbu, ndolome Marcel Gillet te natoko laja. Watokele lya February 4, 2023.