1. Cashu cetu ca kwendeka catunda kuli?

 TATE yetu wa cizemo Yehova ikeye natwana obu bwana bwa kwendeka. Munu wa kulibanga Adama mubamutangele wakele na cashu ca kwendeka, co wakele na kusimutwiya na Ishe wa mwilu. Adama wazibukile majwi amangi, co wamungileko na akwabo amaha. Adama wapangesele cije cashu ca kwendeka mu kuluka tusitu mazina. (Kusha 2:19) Adama wabwahelelele manene mwendekele lwa kulibanga na mwebwendi wamubwa Eva.—Kusha 2:22, 23.

2. Banu banapangesa bati endekesi yaibi kunima na mu simbu yetu?

² Cashu ca kwendeka bashangumukile kucipangesa mu ngila yaibi. Satana Liyabolo wakwisile Eva, co aje makuli akewo analingisa banu bapwe baka-bubi na kupwa ba kujeneka kulumbunuka. (Kusha 3:1-4) Adama wapangesele mwamubwi cashu ca kwendeka mwabangeyeye Eva na Yehova ngwendi bakebo bamulingisile asebuke.(Kusha 3:12) Kaini wakwisile Yehova munima ya kutsiya shongo yendi Avele. (Kusha 4:9) Mu kwita kwa simbu, mutekulwila wa Kaini, Lameki wendekele majwi aje amwesele ngwawo banu ba mu simbu yayoyele bapwile bikenya. (Kusha 4:23, 24) Ano matangwa banu banafu bati? Tukazibi bakulunu ba bupolitiki mubakendeka majwi amabi ku mbunga, co lalo mu mafilimu amangi bakapangesa majwi amabi. Bana ba sikola bakazibi bakwabo babakakobela nabo sikola mubakendeka majwi amabi. Co na bakulunu nabo bakazibi banu babakapanga nabo mubakapangesa majwi amabi. Calubinda, ei endekesi imwesa ngwayo kaye kanabihya manene ano matangwa.

3. Byuma muka kutwapandele kulinga, co tusimutwiya bika muno mu cilongesa?

 ³ Nga kutunyanyama tunasa kwizilila kutolilila ku endekesi yaibi na kushangumuka kuipangesa. Ha kupwa baka-Kilistu tushaka kuzibisa Yehova kubwaha ku mbunge, ngeci kutwapandele kupangesa majwi amabi. Tushaka kupangesa mwamubwa cashu cetu ca kwendeka mu kushangazala Njambi yetu. Muno mu cilongesa tumona mutwasa kulingila ngoco (1) nga tuli na kwambulula, (2) nga tuli ku biwano bya cikungulukilo na (3) mu endekesi yetu ya ha litangwa na litangwa. Cakulibanga, tucisimutwiyeni mwakalizibila Yehova ha endekesi yetu.

4. Kwesekesa na mukanda wa Malakiya 3:16, mwafwa bika Yehova ashaka ngwendi tupangese mwamubwa cashu cetu ca kwendeka?

⁴ Tandeni Malakiya 3:16. Mwafwa bika Yehova akasoneka mazina a banu baje bali na endekesi ya kumuzibila lyoba na kusinganyekesesa ha lizina lyendi mu “libulu lya canukiso?” Majwi atukendeka akamwesa bili mu mbunge yetu. Yesu wendekele ngwendi: “Kanwa kakendeka bije byashula mu mbunge.” (Mateo 12:34) Byuma bitukendeka bikamwesa mutwazemena Yehova. Co lalo, Yehova ashaka ngwendi baje ba muzema bakalikuwe kuyoya mu kaye kakaha.

5. (a) Endekesi yetu inakundama bati ku kulemesa Njambi? (b) Ngwe mutumwena mu cikupulo, mwafwa bika tunapande kupangesa mwamubwa cashu cetu ca kwendeka?

⁵ Endekesi yetu yasa kulingisa Yehova atambule kulemesa kwetu nambe embwe. (Yako 1:26) Banu bamo baje kubazemene Njambi, bakendeka mu kutenuka, kulubala na mu kulyalesa. (2 Tima 3:1-5) Kutushaka kutembwinina banu ba cifwa eci. Tushaka ngwetu endekesi yetu izibise Yehova kubwaha. Yehova akabwahelela mutukapangesa majwi amabwa a ngozi ha simbu itukakala ku biwano bya baka-Kilistu na mu cipangi ca kwambulula. Oloni akalizibi bati nga tupangesa majwi a kushaula ha simbu ituli na baka-naanga yetu?—1 Petu 3:7.

6. Byuma muka byabibwa byatundile mu endekesi yaibwa ya Kimberly?

⁶ Nga tupangesa mwamubwa cashu cetu ca kwendeka, co bakwetu batumona ngwabo tu bangamba ba Yehova. Tukwasa baje batwatunga nabo bamone kuliseza kuli “hakati ka  baje baka-kupangela Njambi na baje kubesi kumupangela.” (Mala 3:18) Tusimutwiyeniko ha byuma byaliwanene nabyo ndokazi Kimberly * mangana tuzibisise busunga bwei ñanda. Ou ndokazi na mukwabo muna sikola babanene cipangi cimo ca kulinga. Munima ya kupanga hamo lika, uje muna sikola mukwabo wanangukile ngwendi ndokazi Kimberly walisezele manene na bakwabo bana ba sikola. Wanangukile ngwendi Kimberly kakele na kufweya banu na kubendeka mwamubi, oloni simbu yoshe endekesi yendi yapwile yaibwa ya cizemo. Futisi yaibwa ya Kimberly yakwasele uje yakobelele nendi sikola atabe kulilongesa Mbimbiliya. Yehova akalizibi kubwaha nga endekesi yetu ishongangeya banu balilongese busunga.

7. Mushaka kupangesa bati cashu ca kwendeka canamyana Njambi?

⁷ Tubaboshe tushaka kwendeka mu ngila ije isingimika Yehova na kutukwasa tulikwatasane na bandolome na bandokazi betu. Ngeci, tusimutwiya ha byuma bimo bitunapande kulinga mangana tutwaleleleho kwakela bakwetu mwanja waubwa mu ‘endekesi yetu.’

8. Yesu natwakela bati mwanja waubwa wa kukala na endekesi yaibwa mu cipangi ca kwambulula?

⁸ Endekeni mu kasingimiko na ngozi nga bamilubalesa. Yesu mwakele hano hasi banu bamubangeyeye ngwabo wapwile citakwa, muka-kulya manene, co wakele na kupangela Liyabolo. Co lalo bamubangeyeye ngwabo wapokwele lishiko lya Sabata na kujeneka kusingimika Njambi. (Mateo 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yowa 9:16) Oloni Yesu kabakumbulwile mwamubi. Netu kutwapandele kukumbulula mwamubi banu baje batushaula. (1 Petu 2:21-23) Oloni kukapu kwakukalu kwendeka mu cizemo nga banu batushaula. (Yako 3:2) Bika byasa kutukwasa?

9. Bika bitukwasa twendeke mwamubwa ha simbu itwambulula?

⁹ Keti mulubale nga munu imwambulwila amyendeka mwamubi. Ndolome Sam wendekele ngwendi: “Njikanuka ngwange nameme munu nanjishaula, oloni nasa kulilongesa busunga, co asa kutenguluka.” Simbu imo babenya njibo nasa kulubala mwafwa tunamwendela ha simbu kuyapandele. Nga tuwana babenya njibo nalubala, co twasa kulinga byuma byakalingi ndokazi Lucia. Twasa kulombela mu mbunge yetu kuleka Yehova ngwetu atukwase tukwate mbunge mangana keti twendeke majwi amabi.

10. Kwesekesa na mukanda wa 1 Timateo 4:13, cilengo muka citunapande kulyakela?

¹⁰ Bwezeleleni ku butongwe bweni bwa kulongesa. Timateo wapwile munalume wa kukola ku sipilitu, oloni wapandele kutwalelelaho kubwezelela ku butongwe bwendi bwa kulongesa. (Tandeni 1 Timateo 4:13.) Twasa kubwezelela  bati ku cashu cetu ca kulongesa ha simbu ituli mu lihya? Tunapande kulibwahesela mwamubwa. Twabezika mwafwa tuli na bikwata byabingi bije byasa kutukwasa tupwe balongesi bababwa. Tulinga mwamubwa nga tutanda broshuwa ya Aka Mana ku Kutanda na Kulongesa na kutanda biñanda bili ha mutamba wa “Akeni Mbunge ku Cipangi ca Kwambulula” uje li mu Buyoye Bwetu Baka-Kilistu na Cipangi Cetu—Mukanda wa Biwano. Nga tulibwahesela mwamubwa, co twambulula mu kusimpa.

11. Bika binakwasa baka-Kilistu bamo bapwe balongesi bababwa?

¹¹ Tupwa lalo balongesi bababwa nga tulilongesa ku bandolome na bandokazi betu mu cikungulukilo. Ndolome Sam itunabanga kwendeka akashaka kuzibuka byuma bikalingisa baka-Kilistu bamo bapwe balongesi bababwa. Akabatolilila mwamubwa mubakalongesa, co akeseka kubatembwinina. Ndokazi Talia nalilongesa mwakwendekela mu butongwe na kulumbununa mwamubwa byuma byali na kusimutwiya mu lihya mwafwa akatolilila mwamubwa bandolome baje bakendeka mu butongwe biñanda bya Mbimbiliya bya mbunga.

12. Bukalu muka bubakawana bamo?

¹² Tubaboshe twasa kulikuwila hamo biwano nga twimbila hamo myaso na kukumbulula mwamubwa. (Myaso 22:22) Bamo kukabakaluwila kwimba nambe kukumbulula ku biwano. Neni mukalizibi ngoco ndi? Nga mukemwo, co byuma binakwasele baka-Kilistu bamo bahyane obu bukalu neni bimikwasa.

13. Bika bimikwasa mwimbe kutundilila kwisi ya mbunge ha simbu ya biwano?

¹³ Imbeni kutundilila kwisi ya mbunge yeni. Cuma ca seho manene citukembila myaso ya Bumwene ku biwano cinapu kushangazala Yehova. Ndokazi Sara akalizibi ngwendi wakala na malungi. Oloni washaka kushangazala Yehova mu kumwimbila myaso. Ngeci, akalibwahesela mwamubwa myaso ngwe mwakalibwahesela biwano byoshe. Kutundaho, akalizilisa ei myaso na kumona muinalikwatasanena na byuma bibakasimutwiya ku biwano. Wendekele ngwendi: “Oku kunanjikwasa njake mbunge ku majwi ali mu mwaso, keti ku malungi ange.”

14. Nga mwakala na shwamwa, bika bimikwasa mukumbulule mwamubwa ku biwano?

¹⁴ Kumbululeni simbu yoshe ku biwano. Bamo kukabakaluwila kukumbulula ku biwano. Talia itunabanga kwendeka wendekele ngwendi: “Njikazibi shwamwa kwendeka ku mbunga, oloni babangi kubesi kunanguka ngoco mwafwa njikendeka mu kuwa mbunge, ngeci kukanjikaluwila manene kukumbulula.” Oloni, Talia akakumbulula ku biwano. Mwakalibwahesela biwano akanuka ngwendi cikumbululo ca kulibanga mu ñanda ibasimutwiya cinapande  kupwa cacihi, co lalo cinapande kusungama lika ha simpi. Talia wendekele lalo ngwendi: “Nga cikumbululo cange cinapu cacihi, co lalo cinasungama ha simpi, cinapu cacibwa mwafwa cikeco catonda ndolome ali na kutwamenena cilongesa.”

15. Tunapande kwanuka bika ha kukumbulula ku biwano?

¹⁵ Bandolome na bandokazi baje kubesi kuziba shwamwa nambe lyoba nabo kukabakaluwila kukumbulula ku biwano. Mwafwa bika? Ndokazi Juliet wendekele ngwendi: “Bisimbu bimo kukanjikaluwila kukumbulula mwafwa njikatewe ngwange cikumbululo cange keti cacibwa, co lalo cacasi manene.” Anukeni ngweni Yehova ashaka ngwendi tukumbulule bikumbululo bitwasa, kutundilila kwisi ya bimbunge byetu. * Akabwahelela manene mutukamushangazala ku biwano bya cikungulukilo, co kutwapandele kwecelela lyoba litwonowese kulinga ngoco.

16. Endekesi muka kutwapandele kupangesa?

¹⁶ Keti mwendeke majwi amabi. (Efeso 4:31) Ngwe mutunabanga kusimutwiya, muka-Kilistu kapandele kukala na endekesi yaibi. Oloni tunasa kukala na endekesi yaibi kwa kujeneka kunanguka. Cakumwenako, tunasa kwendeka byabibi ha banu ba bisemwa byeka, bindaka nambe ba ku mafuti eka. Co lalo nga kutunyanyama endekesi yetu yasa kuzibisa bakwetu kubabala ku bimbunge na kubashaula. Ndolome umo wendekele ngwendi: “Simbu imo njasinganyekele ngwange njili na kulinga lyepe munjendekele na mukwetu, oloni aje majwi anjendekele amuzibisile kubabala ku mbunge. Mu kwita kwa simbu mwebwange wanjikwasele manene. Wanjinangwile ku bushweke ngwendi njikendeka majwi amabi munjikasimutwiya nendi nambe na banu beka.”

17. Kwesekesa na mukanda wa Efeso 4:29, twasa kutakamesa bati bakwetu?

¹⁷ Endekeni majwi aje atunga bakweni. Shangaleni bakweni kutubakana kubasinganyekela byuma byabibi, co keti muyayabale. (Tandeni Efeso 4:29.) Baisalele bapandele kukandelela ku byuma byabingi byabanene Yehova, oloni kakangi bayayabalele. Nga tuyayabala, co tulingisa na bakwetu batuli nabo bashangumuke kuyayabala. Anukeni ngweni uje muzimbu waubi ubendekele tunenga ba kupwa 10 walingisile “[Baisalele boshe] balinyenyetele kuli Mosesa.” (Kula 13:31–14:4) Oloni nga tushangala bakwetu, co tulingisa banu boshe bapwe ba kubwahelela. Muna Njefeta wa mumbanda watwaleleleho kupanga mwamubwa cipangi cibamwanene mwafwa babusamba  bendi ba bambanda batwaleleleho kumushangazala. (Maako 11:40) Sara itunabanga kusimutwiya wendekele ngwendi: “Nga tushangazala bakwetu, co baliziba ngwabo Yehova wabazema, co lalo bapwa ba seho mu munga yendi.” Ngeci, waneniko bingila bya kushangazalelamo bandolome na bandokazi beni.

18. Kwesekesa na mukanda wa Myaso 15:1, 2, mwafwa bika tunapande kwendeka busunga, co bika byalibungila mu kulinga ngoco?

¹⁸ Endekeni busunga. Nga twendeka makuli, co kutuzibisa Yehova kubwaha ku mbunge. Yehova wazinda makuli. (Visi 6:16, 17) Nameme banu babangi bamona kukwisa kupwa kwakubwa, oloni tunapande kumona makuli ngwe mwawamwena Yehova. (Tandeni Myaso 15:1, 2.) Kutwapandele kwendeka makuli nambe kamandondo, co lalo nga twendeka ñanda imo, kutwapandele kushwekako bukaleho bumo mu kushaka kutangesa baje baitolilila.

19. Byuma muka bikwabo kutwapandele kulinga?

¹⁹ Keti mufweye bakweni. (Visi 25:23; 2 Tesa 3:11) Juliet, itunabanga kusimutwiya wendekele omwo kufweya kukamuzibisila kubabala ku mbunge. Wendekele ngwendi: “Njikazibi manene kubabala ku mbunge munjikazibi banu baje bakafweye bakwabo, co kunjesi kubakulahela. Njikamono ngwange mwali na kufweyela banu beka mukemwo mwakanjifweyela ku bakwetu.” Nga munanguka ngweni munu ashangumuka kufweya, co bwasi-bwasi tengululeni oyo ñanda na kushangumuka kusimutwiya byuma byabibwa.—Kolo 4:6.

20. Munalyangwila kulinga byuma muka?

²⁰ Tuli na kuyoya mu kaye muje munalisa banu bali na endekesi yaibi. Ngeci, tunapande kulifwita mangana tukale na endekesi yaibwa ije izibisa Yehova kubwaha ku mbunge. Anukeni ngweni cashu ca kwendeka capwa bwana bwa kutunda kuli Yehova, co ashaka ngwendi tucipangese mu ngila yaibwa. Atubezikisa nga tulifwita kukala na endekesi yaibwa mu lihya, ku biwano nomwo tusimutwiya na bakwetu. Yehova mwakanyongesa banu bababi tukalikuwa kumushangazala mu endekesi yetu. (Yunda 15) Ha simbu ino lifwiteni kuzibisa Yehova kubwaha ku mbunge mu “majwi” eni.—Myaso 19:14.