Nga munalume alukulula munakazi wendi na kwambata weka, cikungulukilo cinapande kumona buje bulo bwalaja ngwaco bunahu. Co lalo, cinapande kumona bulo bwa ololo ngwaco bunalitombola na mashiko a fulumende. Tusimutwiyeni byuma byendekele Yesu ha kulukulula na kwambata lalo mangana tuzibisise mwamubwa ei ñanda.

Kwesekesa na mukanda wa Mateo 19:9, Yesu wendekele cuma cibanatabesa mu Bisoneka cije cilingisa bulo buhwe. Wendekele ngwendi: “Woshe alukulula munakazi wendi nga keti ha mulonga wa bukwizi na kwambata weka, alinga bukoi.” Awa majwi a Yesu amwesa ngwawo (1) bukwizi bukebwo lika bubanatabesa mu Bisoneka buje bwasa kumanesa bulo, co lalo (2) munalume uje alukulula munakazi wendi ha mulonga uje kubatabesele mu Bisoneka na kwambata munakazi weka, alinga bukoi. *

Kuma majwi a Yesu alumbununa ngwawo nga munalume nalingi bukwizi na kulukulula munakazi wendi, nazituka kwambata lalo kwesekesa na Bisoneka ndi? Embwe. Nga munalume nalingi bukoi mu bulo, munakazi wendi uje kesi na mulonga ali na lisesa lya kukonekela munalume wendi nambe kumubyana. Nga nabyana munalume wendi na kutambula mukanda wa kutsiya bulo ku fulumende, co boshe banazituka kulyambata na munu weka.

Oloni munakazi uje kesi na mulonga, asa kukonekela munalume wendi mu kushaka kutwalelelaho kunyungilila bulo bwabo. Batico nga munalume uje nalingi bukoi abyana kumukonekela kuli munakazi wendi, co uje munalume aya likalyendi ku fulumende na kutambula mukanda wa kutsiya bulo? Ha kuwana ngwe munakazi wendi ashaka kumukonekela mangana batwaleleleho kukala mu bulo, Bisoneka kubitabesa uje munalume ambate munakazi weka lalo. Nga uje munalume apokola lishiko na kwambata munakazi weka okuni kazitukile kwesekesa na Bisoneka, co alinga lalo bukoi. Oku kulingisa bamusompe ku komiti ya kusompa mu cikungulukilo.—1 Koli 5:1, 2; 6:9, 10.

Nga munalume uje kazitukile kwambata kwesekesa na Bisoneka, ambata munakazi weka, cikungulukilo cinapande kumona bati bulo bwa laja nobu bwa ololo? Kuma kwesekesa na Bisoneka, buje bulo bwa laja anga kubucili ndi? Kuma munakazi uje kesi na mulonga, ali na nzili ya kumona indi banapande kutwalelelaho na buje bulo ndi? Kuma munapande kumona bulo bwabuha ngweni bunapu bulo bwa bukoi ndi?

Kunima, cikungulukilo cakele na kumona obu bulo bwa ololo kupwa bulo bwa bukoi nga uje kesi na mulonga anga aciyoya nambe nga acili muzike, co lalo kalingile bukwizi. Oloni Yesu mwakele na kwendeka bya kulukulula na kwambata lalo, kakele na kwendeka bya uje kesi na mulonga embwe. Oloni walumbunwine ngwendi nga munalume atsiya bulo ha mulonga uje kubatabesele  mu Bisoneka na kwambata munakazi weka, uje munalume alinga bukoi. Ngeci, kulukulula na kwambata lalo, kuje Yesu wendekele ngwendi kunapu kulinga bukoi, kumanesa buje bulo bwa laja.

Nga bulo bunahu mwafwa munalume nalukulula munakazi wendi na kwambata weka lalo, co munakazi uje najeneka mulonga kesi lalo na nzili ya kumona indi banapande kutwalelela na buje bulo. Ngeci, kapandele kuliziba kukala na mulonga mwafwa kesi na nzili mu byuma byanalyangwila munalume yanalyambatele nendi. Co lalo, cikungulukilo cinapande kumona buje bulo bwabuha ngwaco bunafwila kwesekesa na mashiko a fulumende nameme nga munakazi uje kesi na mulonga natsi, nambe nashomboka, nambe nalingi bukwizi. *

Ou mwanja utunendeka umwesa bya munalume uje nalingi bukoi na kulingisa balilukulule na munakazi wendi. Bati oni nga munalume kalingile bukoi, oloni alilukulula na munakazi wendi na kwambata lalo weka? Batico nga munalume kalingile bukoi simbu kanda balilukulule, oloni nabulingile munima ya kulilukulula na kwambata weka nameme munakazi wendi nashakele kumukonekela? Mu byakumwenako byoshe ebi, kulukulula na kwambata lalo, kuje kunapu kulinga bukoi, kumanesa bulo bwa laja. Bulo bwabuha bukebwo bubatabesa mu mashiko a fulumende. Mu Kaposhi ka Kukengela ka November 15, 1979 ka Ingilishi, ha liputa 32, bendekele ngwabo munu ali mu cifweci “nashangumuka bulo bwabuha, co kasa kubumanesa na kwiluka lalo ku bulo bwa kunima. Bulo bwa kunima bwahwile mwafwa ya kulilukulula, nambe bukoi, nambe kwambata lalo.”

Oku kutenguluka kukumwesa ngwabo baka-Kilistu banapande kumona bulo mu ngila yayasi, nambe kumona bukoi ngwabo keti mulonga wakama embwe. Munalume uje alukulula munakazi wendi ha mulonga kubatabesa mu Bisoneka na kwambata weka okuni kazitukile kwesekesa na Bisoneka, bamusompa ku komiti ha mulonga wa bukoi. (Nga munakazi wendi wamuha wapwa muka-Kilistu, nendi bamusompa ku komiti ha mulonga wa bukoi.) Nameme bulo bwabuha kutubumono ngwetu bunapu bulo bwa bukoi, owo munalume kafwila kupanga bipangi bya kulitila mu cikungulukilo ha myaka yaingi, kubanga noho bakulunu bakamona ngwabo cikungulukilo cashangumuka kumusingimika lalo. Co lalo, bakulunu banapande kwaka mu bishinganyeka mubinafwila byuma kuli munakazi wendi walaja uje yanabiisila, na bana banaseze munalume nga bakitile bana.—Mala 2:14-16.

Woshe alukulula munakazi wendi ha mulonga kubatabesa mu Bisoneka na kwambata weka, alikobelesa mu bukalu. Ngeci, baka-Kilistu banapande kumona bulo kupwa bwa seho ngwe mwabumwena Yehova.—Kwambu 5:4, 5; Heve 13:4.