• “Njalizibile ngwe munalume wange natwalelelaho kulinga bukoi.”

• “Njalizibile ngwe njiwangoco, ngwe kunjapwile wamubwa, co njalizibile ngwe kunjesi na seho.”

• “Kunjalekele munu nambe umo. Ngeci, wahi wanjitakamesele.”

• “Njalizibile ngwe Yehova kanjakele mbunge.”

Majwi ali aha helu amwesa mwanasa kulizibila munakazi nga munalume wendi akenga bikupulo bya mushelengwa. Co nga munalume nalingi ngoco mu bushweke, ha bingonde nambe ha myaka yaingi, munakazi wendi nasa kujeneka kumukulahela. Munakazi umo wa kushomboka wendekele ngwendi, “Kunjizibuka mwamubwa mwafwila muka-limbo lyange. Njalihwile ngwange: ‘Kuli byuma bikwabo lalo byananjishwekela ndi?’”

Ebi biñanda banabibwahesela munakazi uje ali na muka-limbo lyendi uje akakenge bikupulo bya mushelengwa. a Tusimutwiya ha binangulo bya mu Mbimbiliya bije byasa kumuzembeleka na kumukwasa kunanguka ngwendi Yehova azibisisa mwalizibila, co amukwasa ku sipilitu. b

Nameme kumwasa kwangwila muka-limbo lyeni byakulinga, kuli byuma bimo bimwasa kulinga mangana mutepulule ku bishoti byeni. Tusimutwiyeni ha byuma bimunapande kulinga.

Keti mulyane mulonga. Munakazi nasa kuliziba ngwendi kuli bimo byanabiisa mukemwo muka-limbo lyendi akakenge bikupulo bya mushelengwa. Alice c ikeye walizibile ngwendi hamo kakele na kusholoka mwamubwa. Walihwile ngwendi, “Mwafwa bika muka-limbo lyange akakenge bikupulo bya mushelengwa oku ali mu bulo nange?” Banakazi bamo baje banashomboka bakalyana mulonga mwafwa ya ngila ibakamwenamo byuma. Bakasinganyeka ngwabo bakebo bali na kulingisa bukalu bulibwezelele. Danielle ngwendi, “Njalimwene kupwa munakazi wamubi, co ngwange yange njili na kunena bukalu mu bulo bwetu mwafwa ya kulubala manene kwange.”

Nga neni mukalizibi ngoco, anukeni ngweni Yehova kamyana mulonga mwafwa ya byuma bibanangula kulinga baka-limbo lyeni. Jemusi 1:14 ngwayo: “Munu na munu mashungu endi babenya  akewo akamweseka na kumukoka na kumukokweya.” (Loma 14:12; Filp 2:12) Yehova kamyana mulonga, mwafwa azibuka ngwendi mu ba kulongwa kuli ikeye.—2 Mizi 16:9.

Nga munalume akakenge bikupulo bya mushelengwa, kukulumbununa ngwabo munakazi wendi kapwile wamubwa. Baka-kutondesesa banawana ngwabo munu uje akakenge bikupulo bya mushelengwa akakala na mashungu a kulilala a kutubakanesa.

Keti mulishoshomwene manene. Catherine ngwendi kusinganyekesesa manene byuma byalingisile munalume wendi akenge bikupulo bya mushelengwa kwamunenelele bishoti. Frances ngwendi: “Njikalishoshomwena manene nga kunjizibuka kwali muka-limbo lyange. Njikakala mu bishoti ha litangwa lyoshe lya mutunu.” Banakazi bamo banendeka mubakalizibila shwamwa nga bali hakati ka bakwabo baka-Kristu baje bazibuka kalingolingo ka baka-limbo lyabo. Bamoco bakalizibi ngwe banabayengula, co bakalizibi ngwe wahi asa kubazibisisa.

Kukwabihile kuliziba ngoco. Oloni nga simbu yoshe musinganyekesesa ha byuma ebi, co muzeya. Lingeni mwoshe mumwasela kwaka mbunge ku busamba bweni na Yehova. Kulinga ngoco kumikwasa mukolese.—Myaso 62:2; Efeso 6:10.

Mwasa kuwana bukwasi nga mutanda na kusinganyekesesa ha mizimbu ya mu Mbimbiliya ya banakazi baje bakolesele mwafwa balombele Yehova bukwasi. Yehova kamanesele bukalu bwoshe bubaliwanene nabwo, oloni wabakwasele bakale mu kwoloka. Cakumwenako, Hana ‘wazibile manene kubabala ku mbunge’ mwafwa wakele na kuliwana na bukalu. Nameme ngoco, “Hana wakele na kulombela kuli Shukulu Kalunga simbu yakama.” Kulinga ngoco kwamukwasele akale mu kwoloka nameme kazibukile mubifwila byuma kulutwe.—1 Samwe 1:10, 12, 18; 2 Kori 1:3, 4.

Lombeni bakulunu mu cikungulukilo bukwasi. Basa kupwa “ngwe mwela mwakubanda lihunzi, na cimpaka mwakubanda lihunzi lyakama.” (Isaya 32:2) Basa lalo kumikwasa kuwana ndokazi imwasa kusimutwiya nendi mu kuzituka, uje lalo asa kumitakamesa.—Visi 17:17.

Kuma mwasa kukwasa muka-limbo lyeni ecele kalingolingo ka kukenga bikupulo bya mushelengwa ndi? Hamo mwasa kulinga ngoco. Mbimbiliya inendeka byuma byasa kumikwasa kumanesa bukalu nambe kuhyana citozi wa nzili. Ngwayo “banu babali bapwa bababwa kutubakana munu umo.” (Kwambu 4:9-12) Baka-kutondesesa banawana ngwabo kakangi byuma bikende mwamubwa nga baje bali  mu bulo bapangela hamo kumanesa bukalu bwa kukenga bikupulo bya mushelengwa na kupanga na nzili mangana base lalo kulikulahela.

Nameme ngoco, uje ali na kalingolingo ka kukenga bikupulo bya mushelengwa napande kumwesa ngwendi ashaka kwecela kalingolingo kendi kakabi. Kuma nalombo bukwasi kuli Yehova na ku bakulunu mu cikungulukilo ndi? (2 Kori 4:7; Jems 5:14, 15) Kuma nabwahesela cimweja byanapande kulinga mangana keti akenge bikupulo bya mushelengwa ndi? Cakumwenako, kuma akajenjuka malinki nambe mizimbu ya ha intaneti ije yasa kumutwala ha mawebusaiti haje hali bikupulo bya mushelengwa ndi? (Visi 27:12) Kuma ashaka kutambula bukwasi bweni na kumileka busunga ndi? Nga mukemwo, co mwasa kumukwasa.

Mwasa kulinga bati ngoco? Tusimutwiyeni ha cakumwenako cinatako. Felicia uje nashomboko kuli Ethan uje wakele na kukenga bikupulo bya mushelengwa kutunda ku bukwenje bwendi akalingisa munaluwe wendi kumupwile kwakwasi kusimutwiya nendi nga ashaka kukenga bikupulo bya mushelengwa. Ethan ngwendi: “Njikaleke munakazi wange busunga na kusimutwiya nendi mu kuzituka. Akanjimwesa cizemo, co lalo akanjikwasa kujenjuka ku byuma byasa kunjilingisa njikenge bikupulo bya mushelengwa, co simbu yoshe akanjihula mubili na kwendela byuma. Co akanjikwasa kupangesa mwamubwa intaneti.” Felicia akalizibi kubabala ku mbunge mwafwa ya kalingolingo kakabi ka muka-limbo lyendi. Oloni Felicia ngwendi, “Kubalubalela nambe kuliziba manene kubabala ku mbunge kukwasa kumanesa obu bukalu. Munima ya kusimutwiya ha bukalu bwabo, nabo bakanjikwasa kutepulula ku bishoti byange.”

Kusimutwiya mu ngila ei kukukwasa lika munalume uje akakenge bikupulo bya mushelengwa kwecela kalingolingo kendi, oloni kulingisa na munakazi wendi amukulahele lalo. Nga munalume aleka munakazi wendi buzeye bwendi, kwashaka kuya na byuma byashaka kulinga, cacasi kuli munakazi wendi kumukulahela mwafwa kasinganyeka lalo ngwendi munalume wendi ali na kumushwekela byuma bimo.

Kuma neni mwasa kukwasa munalume weni mu ngila ei ndi? Nga mukemwo, mwasa kutandela hamo ei ñanda na kusimutwiyaho. Munalume weni napande kwecela kukenga bikupulo bya mushelengwa mangana mwase kumukulahela. Kutubakana kumilubalela, napande kumona omwo byuma byali na kulinga bili na kunenelamo bukalu mu bulo bweni. Munapande kukwasa munalume weni kwecela kalingolingo kendi mangana mwase kumukulahela lalo. Mubaboshe munapande kuzibuka byuma bikalingisa banu bakenge bikupulo bya mushelengwa na kumona mumwasa kuhyanena obu bukalu. d

 Nga muliziba ngweni kusimutwiya ei ñanda mu bubali bweni kwasa kunena bimata, mwasa kulombako mukulunu umo mu cikungulukilo uje imunalizilila nendi akukale hamo neni ha simbu imusimutwiya. Anukeni ngweni nameme nga baka-limbo lyeni banalikele kuyongola bikupulo bya mushelengwa, kwasa kumyambatela simbu kubakulahela lalo. Keti muzeye. Akeni mbunge nameme ku byuma byabindondo bibali na kulinga mwamubwa baka-limbo lyeni. Nga mukwata mbunge, bulo bweni bunasa kukanyama lalo mu kwita kwa simbu.—Kwambu 7:8; 1 Kori 13:4.

Nga muka-limbo lyeni atwalelelaho kukenga bikupulo bya mushelengwa munima ya kulikela, kuma oku kulumbununa ngwabo kasa kuhyana aka kalingolingo ndi? Embwe. Nga nashwile laja kuyongola-yongola bikupulo bya mushwelengwa kunasa kumukaluwila kwecela aka kalingolingo. Munu nasa kuyongola lalo bikupulo bya mushelengwa nameme kuneti myaka kutunda hanalikelela. Byuma byasa kukwasa binapu kujeneka kulinga byuma bije byasa kulingisa munu akenge lalo bikupulo bya mushelengwa nameme nga necela kulinga ngoco. (Visi 28:14; Mate 5:29; 1 Kori 10:12) ‘Bisinganyeka byendi bije bili na kumutwamenena’ binapande kupwa byabiha. Co napande “kuzinda bubi” buje bunambateselela kukenga bikupulo bya mushelengwa na bilinga bikwabo bya mazilo bya kufwa ngwe kulyesesa ku bushwamwa. (Efeso 4:23; Myaso 97:10; Loma 12:9) Kuma ashaka kulinga ebi byuma ndi? Nga mukemwo, co asa kulikela kukenga bikupulo bya mushelengwa. e

Batico nga muka-limbo lyeni kashaka kwecela kalingolingo kendi kakabi? Kwendeka lika busunga mwasa kuzeya, kulubala na kuliziba ngweni kamilingile bwino. Lekeni Yehova bukalu bweni, co amikwasa mukale mu kwoloka. (1 Pita 5:7) Twaleleleniho kushwena kuli Yehova kwitila mu kutanda, kulombela na kusinganyekesesa ha byuma bimutanda. Nga mulinga ngoco, co nendi ashwena kuyehi neni. Mukanda wa Isaya 57:15 ngwawo Yehova akakala na baje ‘balikehesa na baje banazeye’ mwafwa ashaka kubakwasa bapwe ba kubwahelela lalo. Esekeni mwoshe mumwasela kukanyamesa busamba bweni na Yehova. Lombeni bukwasi ku bakulunu mu cikungulukilo. Co kulaheleni ngweni mu kwita kwa simbu, muka-limbo lyeni nasa kutenguluka.—Loma 2:4; 2 Pita 3:9.