Njajolele mwafwa kunjasinganyekele ngwange kabusamba kange wapwile muka-kulombela. Co njamwihwile ngwange: “Kuli bimo biuzibuka ha Mbimbiliya ndi?” Kanjikumbulwile bwasi. Mu kwita kwa simbu wanjilekele ngwendi, baina bapwile Bakaleho ba Yehova, co kukekwo kwalilongesele byuma bimo. Ngeci njamushongangeyeye anjilekeko byabingi.

Twasimutwiyeye ha simbu yailaha buje butsiki. Kabusamba kange wanjilekele ngwendi, Satana ikeye ali na kuyula kano kaye. (Iwano 14:30) Hamo yeni mwazibukile laja ngweni Satana ikeye ali na kuyula kano kaye, oloni ou muzimbu wapwile wauha kuli yange, co lalo wanjikomokesele. Kushwa lika ku bwanike, njakele na kuziba banu oku bendeka ngwabo Njambi wa cizemo na ngozi ikeye ali na kuyula kano kaye. Oloni kunjakulahelele ngoco, mwafwa ya byuma binjaliwanene nabyo mu kuyoya kwange. Nameme njakele lika na myaka 26, binjaliwanene nabyo byanjilubalesele manene.

Batate bapwile baka-kwendesa bifulai bya nzita mu United States. Ngeci ha simbu ei te njimwanike, oloni njazibukile ngwange nzita ya bimbomba bya nyukiliya inasa kukatuka. Maswalale balibwaheselele kwasha bimbomba ha simbu yoshe-yoshe. Ha simbu injakele ku koleji mu California, kwakele nzita mu Vietnam. Ngeci njashangumukile kulikwatasa na bana ba sikola baje bakele na kulinga bimpindangano. Tupokola bakele na kutushatukisa na bimbweti na kutwasha bindungu mu mesho kushwa kumo, co twakele na kushatozoka oku tuli na kuziba kubabala mu mesho. Yapwile simbu ya bushonde na kulitengulukila. Bantwama ba bupolitiki babatsile, co banu bakele na kulinga bimpindangano. Banu bakele na biyongola byakuliseza-seza ha byuma bibanapande kulinga. Kwakele mbundunwina yaingi.

Mu 1970, njashangumukile kupanga ku ngenge ya kalunga-ndonga wa ku Alaska, co njakele na bimbongo byabingi. Kutundaho njaile ku London, co njalandele honda na kuya mu Mbwela, kulyendela lika ngoco. Munima ya bingonde bya kupwamo, njetele mu Africa. Mu ngila njaliwanene na banu baje bakele na kuliziba ngwe munjalizibilile. Nabo bakele na kutewa bukalu bwabo na kuya na kulyendela lika ngoco.

Ngeci byuma binjaliwanene nabyo byanjilingisile njitabe ngwange, cili bene kuli cuma cacibi cili na kwendesa kano kaye. Oloni njashakele kuzibuka ngwange, nga Njambi keti ikeye ali na kwendesa kano kaye, co bikoni byakele na kulinga?

Mu bingonde byateleko njawanene cikumbululo. Co lalo mu kwita kwa simbu, njashangumukile kuzibuka na kuzema manene banalume na banakazi baje bapwile ba kulongwa kuli Njambi umo lika nameme bakele na kuliwana na byuma bya kuliseza-seza.

Munjelukile ku London, njakasimutwiyiye na baina ya kabusamba kange, co banjanene Mbimbiliya. Mu kwita kwa simbu munjaile ku Amsterdam, mu Netherlands, Mukaleho umo wanjiwanene oku njitanda Mbimbiliya yange butsiki mu malaiti a mu mbongi, co wanjikwasele njililongese byabingi. Kutundaho njaile ku Dublin, mu Ireland, co njakawanene ofisi ya munango ya Bakaleho ba Yehova. Njakatotele ha cikolo. Co oku kukekwo kunjaliwanene na Arthur Matthews ndolome wa mana. Njalombele kunjilongesa Mbimbiliya, co watabele kulilongesa nange.

Njalilongesele manene na ntwima, co lalo njazemene manene kutanda mabulu na magazini a Bakaleho. Njakele na kutanda na Mbimbiliya. Njabwahelele manene. Ku biwano bya cikungulukilo njalimwenenene ngwange banike nabo bazibuka bikumbululo ku bihula bibanonwa kukumbulula banu ba kulilongesa, nameme banatondesesesa ha myaka yaingi. Bihula bya kufwa ngwe: ‘Mwafwa bika mu kaye muli bubi? Njambi ikeye iya? Bika bikalingiwa ku munu nga atsa?’ Njalikwatasanene manene na Bakaleho, mwafwa kunjazibukile banu bomu mu lifuti. Banjikwasele njizeme Yehova na kulinga cizango cendi.

Mu 1972, banjimbwitikile. Munima ya mwaka umo njapwile painiya, co njalikwatasanene na cikungulukilo cacindondo manene mu Newry Northern Ireland. Njakele mu njibo ya kufwetela kuyehi na lilundu. Co mu lihya limo lyakele muyehi mwakele bingombe, ngeci njakele na kulibwahesela biñanda byange halutwe lwabo. Bakele na kusholoka ngwe bakele na kutolilila oku bali na kulya bishoni. Nameme kubakele na kunjinangula hanjapandele kupangela, oloni bakele na kunjikwasa njilizilise mwakutalela mbunga nga njili na kwendeka ñanda. Mu 1974, banjangwile kupwa painiya wa kulitila, co njapangelele hamo na Nigel Pitt, uje wakupwile kabusamba kange wakama manene.

Ha simbu ije kwakele bushonde bwakama manene mu Northern Ireland. Ngeci bamo batumbwile lije lifuti ngwabo, “lifuti lya bimbomba na bilyanga.” Banu babangi bakele na kulilwisa mu bimbongi, kwakele baka-kupilula banu mata na baka-kwasha bimbomba  ha bimota. Simbu yoshe kwakele lika biñanda bya bupolitiki na bulombelo. Nameme ngoco baka-bulombelo bwa Pulotesitanti na Katolika bazibukile ngwabo Bakaleho kubesi kulikobelesa mu biñanda bya bupolitiki, ngeci twakele na kwambulula mu kuzituka. Banu batwakele na kwambulwila bakele na kuzibuka simbu na mwela kunasa kukala bukalu, ngeci bakele na kutunangwila cimweja mangana keti tukobele mu bukalu.

Nameme ngoco bisimbu bimo twakele na kuliwana na bukalu. Litangwa limo nange na Denis Carrigan uje wapwa painiya, twakele na kwambulwila kuyehi na mbongi imo ije kuyakele na Bakaleho, co lalo lwapwile lwakulibanga kwambulwilako. Munakazi umo watubangeyeye ngwendi twapwile tu maswalale ba baka-British, hamo walingile ngoco mwafwa kutwakele na kwendeka bwino ndaka ya Irish. Twalishoshomwenene manene. Kulikuta lika busamba na maswalale kwasele kulingisa munu bamutsiye nambe kumwasha cilyanga mu libuli. Ngeci omwo twacikele na kubandamena mota hanja likalyetu oku tuziba lisika, twamwene mota imana halutwe ya cintolo ca kulila hanatubangeyeye owo munakazi. Watuhukile mu cintolo na kusimutwiya na banalume babali bakele muje mu mota oku ali na kwinika yetu mu kubwahelela. Ngeci baje banalume bezile kuli yetu na mota kwakutwihula bihula bimo kutalesa muyendela mota itwabandamenene. Mota muyetele baje banalume basimutwiyiye na muka-kwendesa mota. Oloni kutwakele na kuziba bibakele na kwendeka. Twakele likalyetu muje mu mota, ngeci twasinganyekele ngwetu bakele na kulizibasana kukatulinga mwamubi. Oloni obyo kubyalingiwile. Mutwashulukile, njehwile muka-kwendesa ngwange: “Baje banalume babali banakala na kwihula bika hali yetu?” Wakumbwilile ngwendi: “Keti mulishoshomwene njimizibuka, njabaleke byoshe. Lizibeni kushubuluka.”

Mu 1976, ha ciwano ca mbongi a ku Dublin, njaliwanene Pauline Lomax wapwile painiya wa kulitila uje watundile ku England. Wapwile ndokazi wa kulikehesa wa kuhya ku sipilitu. Pauline na shongo yendi wa munalume Ray balilongesele busunga te bacili banike. Munima ya mwaka umo nange na Pauline twalyambatele na kutwalelelaho kulinga bupainiya bwa kulitila ku Ballymena mu Northern Ireland.

Simbu imo twakele mu cipangi ca kuzenguluka, co twakele na kupangela mu Belfast, Londonderry na mitambela ikwabo muje mwakele manene bushonde. Kumona likulahelo libakele nalyo bandolome na bandokazi mu kuseza bilongesa bya bulombelo, kangu, bizindo na kulyana kupangela Yehova, kwatutakamesele. Yehova wakele na kubabezikisa na kubanyungilila.

Njakele mu Ireland myaka ya kupwa 10. Mu 1981, batulanyele kukakobela sikola ya Ngilyande mu kilasi ya bu 72. Mutwamanesele ije sikola batutumine ku Sierra Leone mu Africa mu Kangombe kayambi.

Twakele na kukala mu njibo ya bamishinali na banu bakupwa 11 ba bimbunge byabibwa. Twakele na kupangesa mulili wa kutelekela umo, bimbushu bitatu, milili ya kutanena ibali, foni imo, likina lya kukushila bizalo limo na likina lya kumisila bizalo limo. Malaiti akele na kuya kushwa kumo, co lalo ha simbu yoshe-yoshe. Mu ciluli mwakele bantumbina manyoka.

Twakele na kulikuwa kwambulula nameme byuma byakaluwile. Banu bakele na kutolilila mwamubwa, mwafwa basingimikile manene Mbimbiliya. Ngeci banu babengi balilongesele busunga na kupwa Bakaleho. Banu mu citingi-tingi mutwakele bakele na kunjitumbula ngwabo “Misita Robert.” Pauline co bakele na kumusana ngwabo “Misisi Robert.” Oloni mu kwita kwa simbu njakele na kupanga manene ha ofisi ya munango, co kunjakele na kuwana simbu yaingi  ya kuya mu lihya. Ngeci banu bashangumukile kunjisana ngwabo “Misita Pauline.” Ngeci Pauline walizibile bwino.

Bwingi bwa bandolome betu bakele mu buhutu, oloni Yehova wakele na kubakwasa bawane byuma bya ku mubila, bisimbu bimo wabakwasele mu ngila ije kubabandamenene. (Mate 6:33) Njanuka simbu imo, ndokazi umo wakele lika na bimbongo bya kupwamo bya kulanda byakulya bya litangwa olyo lika, oloni wanene obyo bimbongo kuli ndolome umo wakele na kubabala mangana alande bumbanda bwa malaria. Oloni munima ya simbu yaindondo lika olyo bene litangwa kwezile munakazi uje wakwanene ou ndokazi bimbongo mangana amubinde. Byuma bya cifweci byakele na kulingiwa ha bisimbu byabingi.

Twakele mu Sierra Leone ha myaka ya kupwa 9. Kutundaho batutumine ku Mbetele mu Nigeria. Co ie yapwile ofisi ya munango yakama. Yange njacikele na kulinga cipangi cimo ca mu ofisi cije cinjakele na kulinga ku Sierra Leone, oloni Pauline cipangi cendi catengulukile, co capwile ca kukaluwako kamandondo. Wakele na kupanga mahola 130 mu lihya ngonde na ngonde, co lalo wakele na bilongesa bya Mbimbiliya bije byakele na kulinga bwino. Oloni ha simbu ei bamwanene cipangi ca kutunga bizalo. Kwamwambatelele simbu kwizilila eci cipangi, oloni wanangukile ngwendi bakwabo bakandelele manene ku cipangi cakele na kulinga, co lalo wakele mbunge ku kulingako byasele.

Cisemwa ca mu Nigeria capwile caciha kuli yetu, ngeci twakele na byabingi bya kulilongesa. Simbu imo, ndolome wezile ku ofisi yange kwakuzimbula ndokazi wamuha ha Mbetele. Munjashakele ngwange njimukwate mu liboko watsikamene ku mendi ange. Njakasamene manene. Njanukile mikanda ibali, Bilinga 10:25, 26 na Kujombolola 19:10. Njalihwile ngwange, ‘Kuma njinapande kumuleka ngwange keti alinge ngoco ndi?’ Oloni oho bene njanukile ngwange banamutambula ha Mbetele kulumbununa ngwe azibuka biilongesa Mbimbiliya.

Njalizibile shwamwa, kutundaho njatondesesele. Njalilongesele ngwange uje ndokazi wakele na kutembwinina cisemwa cibakele na kukabangeya ku mitambela imo ya lije lifuti. Na banalume bakele na kulinga ngoco. Yapwile ngila ya kumweselamo kasingimiko. Kukwapwile kulemesa mwafwa na mu Mbimbiliya mwakala myanja ya cifweci. (1 Samwe 24:8) Njalizibile bwino mwafwa kunjendekele byuma byesi kulingisile uje ndokazi yange alizibe shwamwa.

 Twaliwanene na bandolome na bandokazi babangi mu Nigeria baje bamwesele likulahelo lya kukanyama ha myaka yaingi. Cakumwenako, Isaiah Adagbona. b Walilongesele busunga te acili mukwenje, oloni mu kwita kwa simbu bamuwanene na mushongo wa mbumba. Bamutwalele ku mwela wa baka-mbumba, co ikeye lika wapwile Mukaleho kuje ku mwela. Nameme bakele na kumulwisa, oloni wakwasele bakwabo baka-mbumba ba kupwa 30 balilongese busunga na kushimbika cikungulukilo ku mwela wa baka-mbumba.

Mu 1996, batutumine ha Mbetele mu Kenya. Obu bwapwile bungenzi bwamucibali bwa kuya ku Kenya, kutunda ha bungenzi bunjinendeka ku mashangumukilo a muzimbu wange. Twayoyele ha Mbetele. Aha ha Mbetele hakele na kwija-ija bankima. Co bakele na kwibila-ibila bandokazi baje bakele na kwambata bushuka. Litangwa limo ndokazi umo ha Mbetele kashokele njanena ya ku mulili wendi. Mwelukile kutunda kwaile wakuwanene bankima bali na kulya byakulya binakala mu njibo. Watambekele na kushatukila hanja. Bankima batuhukilile ha njanena na kutewa.

Nange na Pauline twashangumukile kulikwatasana na cikungulukilo ca Ciswahili. Mu simbu yaindondo lika, banjangwile kupwa muka-kutwamenena Cilongesa ca Libulu ca Cikungulukilo (Cilongesa ca Mbimbiliya ca Cikungulukilo). Oloni kunjazibukile mwamubwa kwendeka Ciswahili. Njakele na kulibwahesela cimweja mangana njase kukatanda bihula. Oloni nga bikumbululo bya mbunga byalisezele na bije njasonekele nameme kamandondo lika, kunjakele na kuzibisisa. Kwapwile kwakukalu manene. Njazibilile manene ngozi bandolome na bandokazi. Oloni bamwesele mbunge ya kubandamena na kulikehesa, co eci canjizibisile kubwaha.

Twakele mu Kenya ha bingonde bya kupwamo. Kutundaho, mu 1997, batulanyele kukapangela ku Mbetele ya ku Brooklyn, mu New York. Ha simbu ei twakele oni mu lifuti muje mwakele manene bufuko buje bwasele kutunenela bukalu. (Visi 30:8, 9) Bandolome na bandokazi bamwesele likulahelo nameme ngwabo bakele mu lifuti lya kufuka manene. Bandolome na bandokazi betu bakele na kupangesa simbu na bufuko bwabo mu kukundwiya munga ya Yehova, keti mu kubwezelela ku bufuko bwabo.

Ha myaka yaingi ineti twalimwena likulahelo lya bandolome na bandokazi betu mu bingila bya kuliseza-seza. Bandolome na bandokazi betu mu Ireland batwaleleleho kumwesa likulahelo nameme mu lifuti lyabo mwakelele bukenya. Bandolome na bandokazi betu ba mu Africa bakebo batwaleleleho kumwesa likulahelo nameme bamo bakele kwa likalyabo, co lalo bakele mu buhutu. Mu United States, bandolome na bandokazi batwaleleleho kukala na likulahelo nameme bakele na bufuko. Yehova akabwahelela manene kumona bangamba bendi batwalelelaho kumuzema nameme bali na kuliwana na bukalu bwa kuliseza-seza.

Myaka inashatuka ‘ngwe kambembe mwakakwabula muna kasumbi.’ (Yombi 7:6) Ha simbu ino tuli na kupangela hamo na bakwetu ku cikota cakama ku Warwick, mu New York, co lalo twabwahelelela mwafwa tuli na kupangela hamo na banu baje balizema umo na mukwabo kutundilila kwisi ya mbunge. Tunajauka na byuma bitulinabyo, co lalo twabwahelelela mwafwa tuli na kulinga bitwasa mu kupangela hamo na Mwene yetu Yesu Kristu uje ololo abezikisa bangamba bendi ba kulongwa.—Mate 25:34.