1-3. Byuma muka byasa kulingisa bangamba ba Yehova balile?

 TANGWA lika limwalilile? Simbu imo tukalili mwafwa ya kubwahelela. Co lalo, tukalili nga tunatsisa munu itwazema. Cakumwenako, ndokazi Lorilei wa ku United States, wasonekele ngwendi: “Simbu imo njakele na kuliziba manene busiwa mwafwa ya kutsisa munange wa munakazi, co njalizibile ngwe byahi byasele kunjizembeleka. Njasinganyekele ngwange kunjasa kukolesa.” *

² Twasa kulila mwafwa ya byuma byeka. Ndokazi Hiromi wa ku Japan, uje wapwa painiya, wendekele ngwendi: “Simbu imo njikazeye mwafwa banu banjikambulwila kubesi kutolilila ku muzimbu wa mu Mbimbiliya. Bisimbu bimo njikalombela kuli Yehova oku njili na kulila. Njikamulombo ngwange anjikwase kuwana munu ashaka kulilongesa busunga.”

³ Kuma neni mukalizibi ngwe mubalizibilile aba bandokazi ndi? Bwingi bwetu tukalizibi ngoco. (1 Petu 5:9) Tushaka ‘kulemesa Shukulu Kalunga mu kubwahelela.’ Oloni simbu imo tukalili mwafwa ya busiwa nambe kuzeya nambe mwafwa ya kuliwana na bukalu bumo buje bwasa kutwonowesa kutwalelelaho kupwa ba kulongwa kuli Njambi. (Myaso 6:6; 100:2) Bika bitukwasa nga tuliwana na bukalu bwa cifwa eci?

4. Tusimutwiya bika muno mu cilongesa?

⁴ Twasa kulilongesako bimo kuli Yesu. Bisimbu bimo, nendi waliwanene na bukalu buje bwamulingisile ‘alile.’ (Yowa 11:35; Luka 19:41; 22:44; Heve 5:7) Tusimutwiyeni ha bukalu bwaliwanene nabwo Yesu. Omwo tusimutwiya, nangukeni bitulilongesa kuli Yesu na Ishe, Yehova. Tusimutwiya lalo na ha byuma bitwasa kulinga omwo tuliwana na bukalu buje butulingisa tulile.

5. Muzimbu uli ku Yowano 11:32-36 utulongesa bika hali Yesu?

⁵ Ha simbu ya cisika mu mwaka wa 32 C.E., Lazalu kabusamba ka Yesu wa ha mbunge wabinjile, co watsile. (Yowa 11:3, 14) Lazalu wakele na bandokazi babali, Maliya na Mata, co Yesu wazemene manene eyi naanga. Baje bandokazi bazibile manene busiwa mwafwa ndolome yabo watsile. Munima ya kutsa kwa Lazalu, Yesu waile ku Mbetaniya kuje kwakele Maliya na Mata. Mata mwazibile ngwabo Yesu ali na kwija, wamusheshele. Acisinganyekeni busiwa bwakele nabwo Mata mwendekele ngwendi: ‘Mwene, ngwe unakele kuno, ngwe ndolome yange katsile.’ (Yowa 11:21) Munima ya simbu yaindondo Yesu mwamwene Maliya na bakwabo bali na kulila, nendi “walilile.”—Tandeni Yowano 11:32-36.

6. Mwafwa bika Yesu walilile Lazalu mwatsile?

⁶ Mwafwa bika Yesu walilile ha simbu ije? Libulu lya Insight on the Scriptures ngwalyo: “Butsi bwa kabusamba kendi na busiwa bubalizibile bandokazi ba Lazalu bikebyo byalingisile Yesu apokoke mbunge na ‘kulila.’” * Hamo Yesu wakele na kusinganyeka mwalizibilile kabusamba kendi wa ha mbunge Lazalu ha simbu yakele na kubinja. Co lalo hamo wasinganyekele mwalizibilile omwo wazibukile ngwendi ololo atsa. Hamo Yesu walilile omwo wamwene mwalizibilile Maliya na Mata mwatsile ndolome yabo. Nga munatsisa kabusamba keni wa ha mbunge nambe kabushoko keni hamo neni mwalizibile busiwa. Tumoneni byuma bitatu bitulilongesa ku byuma byalingiwile mwatsile Lazalu.

7. Kulila kwa Yesu kutulongesa bika hali Yehova?

⁷ Yehova azibisisa mumuli na kulizibila. Yesu “ikeye bene cifwa” ca Ishe. (Heve 1:3) Yesu mwalilile, wamwesele mwakalizibila Yehova nga tunatsisa munu itwazema. (Yowa 14:9) Nga muli na kuziba kubabala ku mbunge mwafwa ya kutsisa munu imwazema, kulaheleni ngweni Yehova ali na kumona busiwa bweni,  co nendi ali na kuziba kubabala ku mbunge. Ashaka kumizembeleka.—Myaso 34:18; 147:3.

8. Mwafwa bika twakulahela ngwetu Yesu akasangula banu batwazema?

⁸ Yesu nashungwiya kusangula banu bamwazema. Simbu kanda alile, Yesu walekele Mata ngwendi: “Ndolome yobe akasanguka.” Mata wakulahelele byamulekele Yesu. (Yowa 11:23-27) Mata wapwile ngamba ya Yehova wa kulongwa. Wazibukile ngwendi kapolofweto Elinja na Elisha basangwile banu kunima. (1 Vimye 17:17-24; 2 Vimye 4:32-37) Twakulahela lalo ngwetu wazibukile ngwendi Yesu wakele na kusangula banu. (Luka 7:11-15; 8:41, 42, 49-56) Neni kulaheleni ngweni mukamona banu bamwazema baje banatsi. Ngeci, omwo Yesu walilile mwakele na kuzembeleka babusamba bendi baje bakele mu busiwa, wamwesele ngwendi ashaka kusangula batsi.

9. Twasa kuzembeleka bati baje bali mu busiwa ngwe mwalingile Yesu? Endekeni cakumwenako.

⁹ Mwasa kuzembeleka baje bali mu busiwa. Yesu kalilile lika na Mata na Maliya, oloni wabatolililile na kubazembeleka. Netu tunapande kuzembeleka baje bali mu busiwa. Ndolome Dan wa ku Australia uje wapwa mukulunu mu cikungulukilo wendekele ngwendi: “Munjatsisile munakazi wange njashakele kunjizembeleka. Bandolome babangi na banakazi babo bezile na kunjimona simbu yoshe, co banjitolililile. Banjitabesele njendeke mwoshe munjakele na kulizibila, co kubakomokele munjakele na kulila. Banjikwasele lalo kulinga bipangi bimo bya kufwa ngwe kunjikushila munyau wange na kunjilandelako byuma bimo na kunjitelekela byakulya munjalizibile ngwange kunjasa kulinga ngoco. Co lalo kakangi bakele na kulombela nange. Bamwesele ngwabo bapwile babusamba ba busunga na bandolome baje ‘banasemukila ngeci tumwene hamo tuyando.’”—Visi 17:17.

10. Endekeni byuma byalingiwile bije bibanendeka ku Luka 19:36-40.

¹⁰ Yesu wetele mu Yelusalema ha Nisani 9, 33 C.E. Omwo washwenyene kuyehi na nganda, banu bakungulukile, co bajalele bizalo byabo mu ngila mangana bamwese ngwabo banamutambula kupwa Mwene. Ije yapwile simbu yaibwa manene. (Tandeni Luka 19:36-40.) Mukemwo bandongesi ba Yesu bakomokele mubamwene byuma byateleko byalingile. Omwo ‘Yesu wetele kuyehi na nganda, waimwene, co walilile manene.’ Yesu wendekele ha byuma byabibi bikalingiwa ku banu bakele mu Yelusalema oku ali na misozi mu mesho.—Luka 19:41-44.

11. Mwafwa bika Yesu walililile banu ba mu Yelusalema?

¹¹ Yesu wazibile manene kubabala ku mbunge mwafwa wazibukile ngwendi nameme bamutambwile na maboko abali, oloni Bayunda babangi kubatambula muzimbu waubwa wa Bumwene. Mukemwo Yelusalema bainyongesele, co Bayunda baje bobokele baile mu bunzinda. (Luka 21:20-24) Calubinda, ngwe mwendekelele Yesu banu babangi kubatambwile muzimbu wabambulwilile. Banu babangi bali na kutambula bati muzimbu ku mutambela kumwakala? Nga banu babangi kubesi na kutambula busunga bumuli na kubalongesa, mwasa kutembwinina bati Yesu? Tumoneni byuma bikwabo bitatu bitulilongesa kuli Yesu.

12. Kulila kwa Yesu kutulongesa bika hali Yehova?

¹² Yehova waka banu mbunge. Kulila kwa Yesu kutwanukisa ngwetu Yehova waka banu mbunge. Mbimbiliya ngwayo. “Kashaka umo akanyonge, oloni ashaka ngeci boshe batenguluke.” (2 Petu 3:9) Netu tumwesa ngwetu  twazema banu nga tweseka mutwasela mwoshe kubambulwila muzimbu waubwa.—Mateo 22:39. *

13-14. Yesu wamwesele bati ngwendi wazema banu, co twasa kumutembwinina bati?

¹³ Yesu wapangele na nzili cipangi ca kwambulula. Wamwesele ngwendi wazema banu mwatwaleleleho kubambulwila muzimbu waubwa hoshe hawanenene simbu ya kulinga ngoco. (Luka 19:47, 48) Bika byamushongangeyeye abambulwile? Wabazemene manene, co lalo wabazibilile mema ku mbunge. Simbu imo, banu babangi bashakele kutolilila ku majwi a Yesu. Ngeci, ikeye na bandongesi bendi “kubakele na simbu ya kulya.” (Mako 3:20) Omwo munalume umo washakele ngwendi Yesu amulekeko bimo ha simbu ya butsiki, Yesu waliwanene nendi. (Yowa 3:1, 2) Banu babangi baje batolililile kuli Yesu kubapwile bandongesi bendi. Oloni boshe baje batolililile bazibile muzimbu waubwa. Netu tushaka ngwetu banu boshe batolilile ku muzimbu waubwa. (Vili 10:42) Twasa kulinga ngoco nga tupangesa bingila bya kwambulwilamo bya kuliseza-seza.

¹⁴ Tengululeni ku bingila bya kwambulwilamo. Nga kututengulula ku simbu itukambulula, kunasa kutukaluwila kuwana banu baje bashaka kutolilila ku muzimbu waubwa. Painiya umo wa lizina lya Matilda ngwendi: “Yange na muka-limbo lyange tukendela banu ha bisimbu lya kuliseza-seza. Mutondo tukambulwila ku mitambela ya mingoso. Co mutanya tukapangesa tutambo mwafwa ikeyo simbu ibakendangana banu. Ku mangwezi tukawana banu ha binjibo byabo.” Kutwapandele kwambulwila banu ha simbu itumona yetu ngwetu ikeyo simbu yaibwa, oloni tunapande kutengulula ku cinoneko cetu mangana twambulwile banu ha simbu itwasa kubawana. Nga tulinga ngoco, co tuzibisa Yehova kubwaha.

15. Kwesekesa na mukanda wa Luka 22:39-44 bika byalingiwile kuli Yesu ha butsiki bwa mamaneselelo simbu kanda atse?

¹⁵ Ku mangwezi a lya Nisani 14, mu mwaka wa 33 C.E., Yesu waile mu citungu ca Ngetesemani. Mwaketele muje mu citungu,  wakalombelele manene kuli Yehova. (Tandeni Luka 22:39-44.) Ha simbu ije yaikalu Yesu ‘walombelele na kutambeka na lijwi lyakama na misozi.’ (Heve 5:7) Yesu walombele bika buje butsiki bwa mamaneselelo simbu kanda atse? Walombele Yehova ngwendi amwane nzili mangana atwaleleleho kupwa wa kulongwa na kulinga cizango cendi. Yehova wazibile lilombelo lya Munendi lya kutundilila kwisi ya mbunge, co watumine kangelo mangana akumutakamese.

16. Mwafwa bika Yesu washotele mbunge mwakele na kulombela mu citungu ca Ngetesemani?

¹⁶ Yesu walilile mwakele na kulombela mu citungu ca Ngetesemani. Washotele mbunge mwafwa banu bamumwene ngwabo washawile lizina lya Njambi. Co lalo wazibukile cipangi ca seho capandele kulinga. Wapandele kutwalelelaho kupwa wa kulongwa mangana ajelese lizina lya Ishe. Nga muli na kuliwana na bukalu buje buli na kumyonowesa kupwa ba kulongwa kuli Yehova mwasa kulilongesa bika kuli Yesu omwo walilile? Tusimutwiyeni ha byuma bikwabo bitatu bitulilongesa kuli Yesu.

17. Bika bitulilongesa kuli Yehova omwo wakumbulwile malombelo a Yesu a kutundilila kwisi ya Mbunge?

¹⁷ Yehova akatolilila ku malombelo eni. Mwafwa bika Yehova watolililile ku lilombelo lya Yesu lya kutundilila kwisi ya mbunge? Mwafwa Yesu washakele kupwa wa kulongwa kuli Ishe na kujelesa lizina lyendi. Netu nga tupwa ba kulongwa kuli Yehova na kujelesa lizina lyendi, co atukumbulula mutumulomba bukwasi.—Myaso 145:18, 19.

18. Yesu wapwa bati kabusamba wa ngozi uje akatuzibisisa?

¹⁸ Yesu azibisisa mumukalizibila. Mutukazeye tukabwahelela manene nga kabusamba uje naliwanene na bukalu butunaliwana nabwo atuzembeleka, mwafwa atuzibisisa. Yesu wapwa kabusamba wa cifwa eci mwafwa simbu imo nendi wazeyele, co walombele bukwasi. Azibuka buzeye bwetu, co atukwasa “ha simbu inapande.” (Heve 4:15, 16, NWT) Yesu watambwile bukwasi kutundilila kuli kangelo mwakele mu citungu ca Ngetesemani. Ngeci, netu tunapande kutambula bukwasi bwatwana Yehova. Yehova nasa kututakamesa kupangesa  libulu, vidio, ñanda, bakulunu mu cikungulukilo nambe kabusamba wa kuhya ku sipilitu.

19. Bika bimikwasa nga muliwana na ceseko cije cimyonowesa kupwa ba kulongwa kuli Njambi? Endekeni cakumwenako.

¹⁹ Yehova amikwasa mukale mu “kwoloka.” Yehova atutakamesa bati? Nga tulombela, co tukala mu “kwoloka kwa Njambi kuje munu na umo wahi asa kuzibisisa.” (Fili 4:6, 7) Kwoloka kwa kutunda kuli Yehova kutukwasa tusimpe mbunge na kwangula mwamubwa bya kulinga. Byuma byaliwanene nabyo ndokazi Luz bimwesa busunga bweyi ñanda. Wendekele ngwendi: “Kakangi njikazibi buli. Co bisimbu bimo njikasinganyeka ngwange Yehova kanjizemene. Oloni munjikakala na bisinganyeka bya cifwa eci, oho bene njikaleke Yehova munjili na kulizibila. Munjikalombela njikazibi na ku mbunge bene hehuu.” Mwanja wa ndokazi Luz umwesa ngwawo kulombela kutukwasa tukale mu kwoloka.

20. Kulila kwa Yesu kutulongesa bika?

²⁰ Kulila kwa Yesu kutulongesa bika, co kututakamesa bati? Twalilongesa ngwetu tunapande kuzembeleka babusamba betu baje banatsisa babushoko nambe babusamba babo. Co lalo tunapande kukulahela ngwetu Yehova na Yesu batuzembeleka nga tutsisa babushoko nambe babusamba betu. Tunapande lalo kuzibila ngozi banu batukambulwila na kulongesa mwafwa Yehova Njambi na Yesu Kilistu nabo bakamwesa eci cifwa cacibwa. Co lalo kukatutakamesa kuzibuka ngwetu Yehova na Munendi bazibuka mutukalizibila, bazibuka buzeye bwetu, co bashaka tukolese. Tutwaleleleniho kupangesa bitunalilongesa kweta noho Yehova “akasikumuna misozi yoshe ku mesho” etu.—Kujo 21:4.