CILONGESA 22
Mana Aje Atutwamenena ha Litangwa na Litangwa
“Shukulu Kalunga akana mana.”—VISI 2:6.
MWASO 89 Tolilileni, Ononokeni, Co Mubezika
BILI MUNO MU CILONGESA *
1. Mwafwa bika tubaboshe tunapande kukala na mana akutunda kuli Njambi? (Visimo 4:7)
HA SIMBU imwayongwele kwangula kulinga byuma bimo bya seho mu kuyoya, twakulahela ngwetu mwalombele Yehova amyane mana. (Yako 1:5) Mwene Solomoni wasokele ngwendi: “Mana apwa a seho manene.”NWT. (Tandeni Visimo 4:7.) Oloni Solomoni kakele na kwendeka mana a banu embwe. Wakele na kwendeka mana akutunda kuli Yehova Njambi. (Visi 2:6) Kuma mana akutunda kuli Njambi asa kutukwasa mu bukalu butuli na kuliwana nabwo ano matangwa ndi? Ngwe mutumwena muno mu cilongesa, mana a kutunda kuli Njambi asa kutukwasa.
2. Cuma muka casa kutukwasa tukale na mana a busunga?
2 Cuma cimo casa kutukwasa tukale na mana, cinapu kulilongesa byuma bibalongesele banalume babali baje bakele manene na mana na kupangesa bitulilongesa. Tushangumukila kusimutwiya hali Solomoni. Mbimbiliya ngwayo: “Njambi wanene Solomoni mana na kuzibisisa na kuzibuka, mana aje apwile akama manene.” (1 Vimye 4:29) Kutundaho, tusimutwiya hali Yesu uje wakele manene na mana kutubakana banu boshe. (Mateo 12:42) Mbimbiliya yapolofwetele hali Yesu ngwayo: ‘Sipilitu ya Yehova ikamwana mana na kuzibuka.’—Isaya 11:2.
3. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?
3 Njambi walingisile Solomoni na Yesu bakale manene na mana, ngeci bendekele byuma bije bitukwasa netu ano matangwa. Muno mu cilongesa tusimutwiya ha byuma bitatu. Mutwasa kumwena bimbongo na bipangi bya ku mubila mu ngila inapande, nomwo mutwasa kupwila ba kulikehesa.
KUMONA BIMBOMGO MU NGILA INAPANDE
4. Solomoni na Yesu balisezele bati?
4 Solomoni wafukile manene, co wakele na kuyoya mwamubwa. (1 Vimye 10:7, 14, 15) Yesu ikeye kakele na byuma byabingi, co lalo kakele na njibo. (Mateo 8:20) Oloni boshe bamwene byuma bya ku mubila mu ngila inapande mwafwa Yehova Njambi ikeye wabanene mana.
5. Solomoni wamwene bati bimbongo?
5 Solomoni wendekele ngwendi bimbongo ‘bikwasa.’ (Kwambu 7:12) Bimbongo bikatukwasa tulande byuma bya kulikwasesa. Nameme Solomoni wapwile wakufuka, wazibukile ngwendi kwakele byuma bya seho manene kutubakana bimbongo. Cakumwenako, wendekele ngwendi: “Lutsimo lwalubwa na kasingimiko, bili na seho kutubakana siliba na ngolinde.” (Visi 22:1) Solomoni wanangukile lalo ngwendi kakangi banu baje bazema manene bimbongo kubesi kupwa ba kubwahelela. (Kwambu 5:10, 12) Wendekele ngwendi kutwapandele kusinganyeka ngwetu bimbongo bikebyo byapwa bya seho manene mwafwa nameme tukale na bimbongo byabingi, byasa kuhwa simbu yoshe-yoshe.—Visi 23:4, 5.
Kuma byuma bya ku mubila bikatwonowesa kutwameka bya Bumwene kulutwe mu kuyoya kwetu ndi? (Taleni palagilafu 6-7) *
6. Yesu wamwene bati byuma bya ku mubila? (Mateo 6:31-33)
6 Yesu nendi wamwene byuma bya ku mubila mu ngila inapande. Wakele na kulikuwa byakulya na binyu. (Luka 19:2, 6, 7) Simbu imo, Yesu walingile binyu byabibwa manene ha cikomokeso cendi cakulibanga. (Yowa 2:10, 11) Co ha litangwa lyatsile, wazalele cikobelo ca ndando ya helu manene. (Yowa 19:23, 24) Oloni Yesu kamwene byuma bya ku mubila kupwa bya seho manene mu kuyoya kwendi. Walekele bandongesi bendi ngwendi: “Munu na umo wahi asa kupangela bashukulu babali, . . . kuwasa kupangela Njambi na kupangela lalo bimbongo.” (Mateo 6:24) Yesu walongesele ngwendi nga tushakezeka tahi Bumwene, co Yehova atwana byuma byoshe bitutonda.—Tandeni Mateo 6:31-33.
7. Kumona bimbongo mu ngila inapande kwakwasele bati ndolone Daniel?
7 Mana akutunda kuli Njambi anakwasa bandolome na bandokazi babangi kumona bimbongo mu ngila inapande. Tusimutwiyeni ha cakumwenako ca ndolome Daniel. Wendekele ngwendi: “Munjapwile njimwanike, njalyangwilile ngwange njitwameka byuma bya ku sipilitu mu kuyoya kwange kwoshe.” Kujeneka kuzema manene byuma bya ku mubila kunalingisa Daniel apangese mwamubwa simbu yendi na cashu cendi ku kupanga bipangi byabingi bya ku sipilitu. Wendekele lalo ngwendi: “Kwendeka lika busunga, kunjesi na kulibeya ha byuma binjangwile kulinga. Njizibuka ngwange ngwe njatwamekele bya ku mubila, ngwe njili na bimbongo byabingi. Oloni ngwe kunjesi na babusamba bababwa banjili nabo ha simbu ino. Co lalo ngwe kunjesi na kubwahelela kunjili nakwo ha simbu ino mwafwa ya kupangela Yehova. Nanjikwasa njipwe wa kubwahelela kutubakana na baje bali na bimbongo byabingi.” Cili bene, kutwameka byuma bya ku sipilitu kukatulingisa tupwe ba kubwahelela.
KUMONA BIPANGI BYA KU MUBILA MU NGILA INAPANDE
8. Tuzibuka bati ngwetu Solomoni wamwene bipangi mu ngila inapande? (Muka-kwambulula 5:18, 19)
8 Solomoni wendekele ngwendi kupanga na nzili kwasa kulingisa munu apwe wa kubwahelela. Watumbwile oku kubwahelela ngwendi kwapwa “bwana bwa kutunda kuli Njambi.” (Tandeni Muka-kwambulula 5:18, 19.) Wendekele ngwendi: “Kuundangana manene uwanaho bimo.” (Visi 14:23) Solomoni wazibukile ngwendi awa majwi apwa a busunga. Nendi wapwile muka-kuundangana. Watungile binjibo na kukuna mikolobozi ya bushuka bwa binyu, walimine mahya a miti ya bushuka bwa kulisezaseza na kwinda mashali a mema. Watungile lalo na binganda. (1 Vimye 9:19; Kwambu 2:4-6) Wondanganene, co oku kwamulingisile apwe wa kubwahelela. Oloni Solomoni kasinganyekele ngwendi kupanga bipangi bya ku mubila kukekwo lika kwasa kumulingisa apwe wa kubwahelela. Wapangelele lalo Yehova na nzili yendi yoshe. Cakumwenako, watwamenenene cipangi ca kutunga tembele yaibwa ya kulemesela Yehova. Eci cipangi cambatele myaka 7. (1 Vimye 6:38; 9:1) Munima ya kupanga bipangi byoshe ebi, Solomoni wamwene ngwendi kupangela Yehova cikeco cuma ca seho manene mu kuyoya. Wendekele ngwendi: ‘Ha byoshe ebi kuli cuma ca mamaneselelo ca kwendeka, cikeco eci, singimika Njambi, co ononoka mashiko endi.’—Kwambu 12:13.
9. Yesu wamwene bati bipangi bya ku mubila mu ngila inapande?
9 Yesu nendi wapwile muka-kuundangana. Mwapwile mwanike, wakele na kupanga cipangi ca kushonga. (Mako 6:3) Twakulahela ngwetu bisemi bendi babwahelelele manene omwo wakele na kubakwasa kuwanena naanga yabo byuma bya kulikwasesa. Yesu wakele na kushonga byuma byabibwa manene mwafwa wapwile wa kulumbunuka, ngeci banu bazemene manene byuma byakele na kushonga. Twakulahela ngwetu Yesu wakele na kulikuwa cipangi cendi. Nameme ngoco, wakele na kuwanako simbu ya kulinga byuma bya ku sipilitu. (Yowa 7:15) Mukemwo omwo wakele na kwambulula, walekele bandongesi bendi ngwendi: “Kesi mupangele byakulya bije bikabola, oloni pangeleni byakulya bya mwonyo wa myaka yoshe.” (Yowa 6:27) Co mu Ñanda yendi ya ha Munkinda, wendekele ngwendi: “Litulikileni bufuko bwa mwilu.”—Mateo 6:20.
Twasa kulinga bati mangana byuma bya ku mubila keti bitwonowese kutwameka bya Bumwene mu kuyoya kwetu? (Taleni palagilafu 10-11) *
10. Bukalu muka butunasa kuliwana nabwo nga tupanga mwamubwa bipangi bya ku mubila?
10 Mana akutunda kuli Njambi atukwasa tumone bipangi bya ku mubila mu ngila inapande. Ha kupwa baka-Kilistu, tunapande “kupanga na nzili . . . , cipangi cacibwa.” (Efeso 4:28) Kakangi, bakulunu ba ha bipangi bakatushangala mwafwa bakamono ngwabo tukapanga mwamubwa, co lalo tuli na busunga. Ngeci tunasa kushangumuka kupanga maola amangi mangana mukulunu wetu wa bipangi amone ngwendi Bakaleho ba Yehova bapwa banu bababwa. Oloni kulinga ngoco kwasa kutwonowesa kuwana simbu ya kukala na naanga yetu na kulinga byuma bya ku sipilitu. Bipangi bya ku mubila kubyapandele kutwonowesa kulinga byuma bya ku sipilitu.
11. Ndolome William walilongesele bika ha kumona cipangi ca ku mubila mu ngila inapande?
11 Ndolome William nananguka ngwendi kumona bipangi bya ku mubila mu ngila inapande kwapwa kwakubwa manene. Wendekele ngwendi: “Ndolome uje wanjikobelesele bipangi wanjakelele mwanja waubwa wa kumona bipangi bya ku mubila mu ngila inapande. Akapanga na nzili, ngeci walizibasana na baje bakaija na kulanda mwafwa wakala na bifwa byabibwa. Oloni nga simbu ya kulembuka inete, akai ku njibo kukakala hamo na naanga yendi na kulinga byuma bya ku sipilitu. Kwendeka lika busunga, ou ndolome wapwa wa kubwahelela.” *
TUNAPANDE KULIKEHESA
12. Solomoni wamwesele bati ngwendi wapwile wa kulikehesa, co washangumukile bati kulyalesa?
12 Solomoni mwakele na kulemesa Yehova mu kulongwa, wapwile wa kulikehesa. Wendekele ngwendi kuli byuma bimo bije kasa kulinga mwafwa wapwile lika mukwenje, ngeci walombele Yehova mangana amutwamenene. (1 Vimye 3:7-9) Omwo washangumukile kuyula, Solomoni wanangukile ngwendi kulyalesa kwasa kumukobelesa mu bukalu. Wendekele ngwendi: “Kulyalesa . . . kutwala munu kukunyonga.” (Visi 16:18) Ca lubinda, mukwita kwa simbu Solomoni wonowele kupangesa cinangulo cendi. Washangumukile kulyalesa, co kakele na kwononoka mashiko a Njambi. Cakumwenako, lishiko lyamwesele ngwalyo mwene wa Kahebelu kapandele kwambata “banakazi babangi embwe, kutewa mbunge yendi ikatanguka kuli Shukulu Kalunga.” (Kwitu 17:17) Solomoni kononokele eli lishiko. Wambatele mashano ba kupwa 700 na mashano ba mbanja ba kupwa 300, co bwingi bwabo bakele na kulemesa binjambi beka. (1 Vimye 11:1-3) Hamo Solomoni wasinganyekele ngwendi kulinga ngoco kukumukobelesa mu bukalu. Oloni mu kwita kwa simbu, waliwanene na bukalu bwabwingi mwafwa ya kujeneka kwononoka Yehova.—1 Vimye 11:9-13.
13. Bika bitulilongesa ku mwanja wa Yesu wa kulikehesa?
13 Yesu watwaleleleho kupwa munu wa kulikehesa. Yesu mwakele na kupangela Yehova mwilu, walingile byuma byabingi byabibwa manene. Kwitila muli ikeye, “Njambi watangele byuma byoshe bya mwilu nebi bya hasi.” (Kolo 1:16) Ha simbu ibakele na kumumbwitika, Yesu wanukile byuma byalingile mwakele na Ishe. (Mateo 3:16; Yowa 17:5) Nameme ngoco, Yesu kalyalesele. Kamwene ngwendi wapwile wa seho manene kutubakana banu boshe. Walekele bandongesi bendi ngwendi “kezile ngeci banu bamupangele embwe, oloni wezile mu kupanga, na kwana mwonyo wendi ngeci apatule banu babangi.” (Mateo 20:28) Wendekele lalo ngwendi kezile na kulinga byuma bya kulisinganyekela ikeye babenya. (Yowa 5:19) Cili bene, Yesu wapwile wakulikehesa. Watwakelele mwanja waubwa utunapande kukabangeya.
14. Yesu watunangwile ngwendi tunapande kulimona bati?
14 Yesu walekele bandongesi bendi ngwendi banapande kupwa ba kulikehesa. Simbu imo wabalekele ngwendi Njambi ‘natanda biñambu byoshe bya ku mitwe yeni.’ (Mateo 10:30) Awa majwi asa kutukanyamesa, maneneni nga tuliziba ngwetu kutwesi na seho. Amwesa ngwawo Tate yetu wa mwilu watwaka mbunge, co watumona kupwa ba seho. Kutwapandele kusinganyeka ngwetu Yehova nalimbenje omwo natutabesa kumulemesa mangana tukayoye myaka yoshe mu kaye kakaha.
Bika byasa kulingiwa nga tuliziba ngwetu tubangoco? (Taleni palagilafu 15) *
15. (a) Kaposhi ka Kukengela kendekele bika ha kulikehesa? (b) Kwesekesa na bikupulo bili ha liputa 24 mwafwa bika kulyalesa kwapwa kwakubi?
15 Kaposhi ka Kukengela kamo kendekele ha kulikehesa ngwako: “Kutwapandele kulimona ngwetu twapwa tuba seho manene kutubakana bakwetu mwafwa kulinga ngoco kwasa kutulingisa tulyalese. Oloni kutwapandele lalo kuliziba ngwetu tubangoco, mwafwa kulinga ngoco kwasa kutuzeyesa. Kulikehesa kutulingisa twanuke ngwetu kuli byuma bitwasa kulinga nebi kutwasa kulinga. Ndokazi umo wendekele ngwendi ‘njizibuka ngwange kunjapwile munu wamubi manene, oloni njizibuka lalo ngwange kunjapwile nji wa seho manene. Kuli byuma binjikalingi mwamubwa nebi kunjesi kulinga mwamubwa ngeci mwa bakwetu boshe.’” * Ngeci, nga tupwa ba kulikehesa, co tupwa ba kubwahelela.
16. Mwafwa bika Yehova akatutwamenena kupangesa Lijwi lyendi?
16 Yehova ali na kututwamenena kupangesa Lijwi lyendi. Watuzema, co ashaka ngwendi tupwe ba kubwahelela. (Isaya 48:17, 18) Kutwameka bya Bumwene mu kuyoya kwetu kukekwo kwasa kutulingisa tupwe ba kubwahelela. Kulinga ngoco kutulingisa tujeneke kuliwana mu bukalu bubakaliwana nabwo baje bakalimono kupwa ba seho manene na kumona bimbongo na bipangi bya ku mubila kupwa bya seho mu kuyoya kwabo. Tubaboshe tutwaleleleniho kukala na mana mangana tuzibise Yehova kubwaha ku mbunge.—Visi 23:15.
MWASO 94 Tukandelela Kuli Njambi ha Kutwana Lijwi Lyendi
^ Solomoni na Yesu bakele manene na mana. Yehova Njambi ikeye wabanene mana. Omu mu cilongesa, tusimutwiya ha majwi a kuhwiminina endekele Solomoni na Yesu aje atukwasa tumone bimbongo na bipangi mu ngila inapande, nomwo mutwasa kupwila bakulikehesa. Tumona lalo omwo kupangesa binangulo bya mu Mbimbiliya kunakwasela bandolome na bandokazi betu.
^ Taleni cilongesa ca mutwe wa “Mo Lukona ku Ikolela ku Beleka ka Taata” mu Kaposhi ka Kukengela ka Silozi ka February 1, 2015.
^ Taleni ñanda ya “Bibele Yakona Kumitusa Kuba ni Tabo” mu Kaposhi ka Kukengela ka Silozi ka August 1, 2005
^ KULUMBUNUNA CIKUPULO: Ndolome John na Ndolome Tom bakala mu cikungulukilo cimo lika. Ndolome John akapangesa manene simbu yendi ku kubwahesa munyau wendi. Ndolome Tom co ikeye akapangesa munyau wendi kutwala bandolome na bandokazi ku kukunguluka na mu lihya.
^ KULUMBUNUNA CIKUPULO: Ndolome John akapanga na munima ya kulembuka mangana azibise mukulunu wendi wa bipangi kubwaha ku mbunge. Ngeci simbu yoshe nga mukulunu wendi wa bipangi amuleka ngwendi apange na munima ya kulembuka, akataba. Oloni Tom uje wapwa muka-kupangela mu cikungulukilo, ikeye munima ya kulembuka ali na kupangela hamo lika na mukulunu mu cipangi ca bunyungi. Tom walekele mukulunu wa bipangi ngwendi kasa kupanga munima ya kulembuka, mwafwa mangwezi akalingiko bipangi bimo bya ku sipilitu.
^ KULUMBUNUNA CIKUPULO: John natwameka bipangi byendi bya ku mubila kulutwe. Tom ikeye natwameka byuma bya ku sipilitu kulutwe, ngeci kulyana mu cipangi ca kutunga Njibo ya Biwano kunamulingisa awane babusamba babangi.
