Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

Muzibuka Ndi?

Muzibuka Ndi?

Kuma Molendekai kwakele bene ndi?

Kajuda wa lizina lya Molendekai wapwa wa seho manene mu biñanda bya mu Mbimbiliya bije bili ku mukanda wa Esita. Ou Kajuda wakele mu bunzinda, co wakele na kupanga mu lipela lya Bapelesha. Molendekai wayoyele “ha simbu yayulile [Mwene] Sheleshe,” uje washangumukile kuyula mu 496 B.C.E. (Ano matangwa banu babangi bakendeka ngwabo ou mwene wapwile Xerxes I.) Molendekai wakwasele Mwene mangana keti bamutsiye. Mwene wamwesele kukandelela omwo washikile ngwendi basingimike Molendekai hakati ka mbunga. Mukwetile simbu kutunda hatsililile Hamane uje wapwile citozi ca Molendekai na Bajuda bakwabo, Mwene wangwile Molendekai kupwa Mwata wa mwene. Cije citwamo calingisile Molendekai obole Bajuda mangana keti babatsiye kuli Bapelesha.—Esita 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Baka-kutondesesa mizimbu ya kusañulu bamo bendekele ngwabo biñanda bili mu mukanda wa Esita bya makuli, co lalo ngwabo na Molendekai kakeleko. Oloni mu 1941 baka-kushitozola byuma bya kulaja bawanene bukaleho buje bumwesa ngwabwo Molendekai kwakele. Bawanene bukaleho muka?

Baka-kutondesesa bawanene habanasoneka lizina lya Marduka (mu Mbunda Molendekai) mu mizimbu ya kusañulu. Molendekai wakele na kutwamenena cipangi ca kutala bya bimbongo ku Susa. Arthur Ungnad muka-kulilongesa biñanda bya kusañulu wasonekele ngwendi, olu lukelwo lwapwile lwakulibanga kuwana habanasoneka lizina lya Molendekai mu biñanda bije kubasonekele mu Mbimbiliya.

Kutunda hasonekelele ou muzimbu Ungnad, baka-kulilongesa banatwalelelaho kunungulula mizimbu yaingi ya Bapelesha. Ei inambateselela mizimbu ibasonekele ha bimbazubwila byabindondo bya buma bije bibawanene mu nganda ya Persepolis kuyehi na cibumbe ca nganda. Ei mizimbu ibasonekele ha bimbazubwila bya buma, baisonekele ha simbu yakele na kuyula Mwene Xerxes I. Baisonekele mu ndaka ya Baelame, co bawanenemo mazina amangi aje ali mu mukanda wa Esita. a

Lizina lya Molendekai (Marduka) mubanalisonekela ha bimbazubwila bya buma mu ndaka ya Bapelesha

Ha bimbazubwila bya buma byabingi bya ku Persepolis, basonekeleho lizina lya Marduka, uje wapwile muka-kusoneka wa mwene mu lipela lya Susa ha simbu yakele na kuyula Xerxes I. Muzimbu umo ubawanene ha mbazubwila ya buma, wamwesele ngwawo Marduka wapwile Muka-kunungulula. Ou muzimbu unalitombola mwamubwa nebi biinendeka Mbimbiliya hali Molendekai. Wapwile ngubulu uje wakele na kupangela mu nkuta ya Mwene Sheleshe, (Xerxes I) co wakele na kwendeka bindaka byabingi. Molendekai wakele na kutumama ha cikolo ca lipela mu Susa. (Esita 2:19, 21; 3:3) Aha ha cikolo hakele mutungo wakama mubakele na kupangela bangubulu.

Mizimbu ya Marduka ibanasoneka ha bimbazubwila bya buma inalitombola na mizimbu ya Molendekai ibanendeka mu Mbimbiliya. Bayoyele ha simbu imolika na kupangela ha mwela wa kulifwa, co lalo bapangele cipangi ca kulifwa. Ebi byuma byoshe bimwesa ngwabyo Marduka ibanendeka baka-kushitozola hamo ikeye Molendekai ibanendeka ku mukanda wa Esita.

a Mu 1992, Professor Edwin Yamauchi wasonekele mazina a kupwa 10 aje ali ku mukanda wa Esita awanene ha bimbazubwila bya buma bibawanene ku nganda ya Persepolis.