1-2. (a) Bihula muka bitusimutwiya? (b) Bika bimwesa ngwabyo Yehova ashaka kutukwasa?

 YEHOVA asa kutukwasa tukolese omwo tuliwana na bukalu na kutukwasa tupwe ba kubwahelela omwo tumupangela. Akatukwasa mu bingila muka? Co bika bitunapande kulinga mangana Yehova atukwase? Cino cilongesa cikumbulula ebi bihula. Oloni simbu kanda tukumbulule ebi bihula, tucisimutwiyeni ha cihula eci: Kuma Yehova ashaka kutukwasa bene ndi?

² Lijwi lyapangesele kapositolo Paulu mu mukanda wasonekelele baka-Kristu ba Bahebelu wasa kutukwasa tuwane cikumbululo. Wasonekele ngwendi: “Yehova ikeye mukwasi wange, kunjizibi lyoba. Bika byasa kunjilinga munu?” (Hebe 13:6) Mabulu amo aje endeka ha Mbimbiliya ngwawo lijwi lya “mukwasi” libanapangesa aha ha vesi, lilumbununa munu uje ashatukila kukakwasa munu uje ali na kulomba bukwasi. Lingeni ngwe muli na kumona Yehova azambwila kukakwasa munu uje ali mu bukalu. Hamo neni mutaba ngweni awa majwi amwesa ngwawo cili bene Yehova ashaka kutukwasa. Nga Yehova atukwasa, co twasa kukolesa omwo tuliwana na bukalu.

3. Bingila muka bitatu byakatukwaselamo Yehova mangana tukolese omwo tuliwana na bukalu?

³ Mu bingila muka mwakatukwaselamo Yehova tukolese omwo tuliwana na byeseko? Tusimutwiyeni ha mukanda wa Isaya mangana tuwane cikumbululo. Mwafwa bika? Mwafwa byuma byabingi byapolofwetele Isaya binakundama na bangamba ba Njambi ano matangwa. Kutundaho, Isaya napangesa majwi aje atukwasa tuzibuke mwamubwa Yehova. Majwi amo tuawana ku Isaya capita 30. Oku ku mukanda, Isaya napangesa majwi aje atukwasa tuzibisise mwamubwa  mwakatukwasela Yehova. Wasonekele ngwendi Yehova akatukwasa (1) omwo akatolilila ku malombelo etu na kutukumbulula, (2) omwo akatutwamenena, na (3) kutwana bibezikiso bituli na kulikuwa ano matangwa nebi bitukalikuwa kulutwe. Tusimutwiyeni hali ebi bingila bitatu byakatukwaselamo Yehova.

4. (a) Yehova wendekele ngwendi Bajuda ba mu simbu ya Isaya bafwile bati, co byuma muka byatabesele ngwendi bilingiwe kuli bakebo? (b) Yehova wakulahesele bika Bajuda ba kulongwa? (Isaya 30:18, 19)

⁴ Ku maputukilo a Isaya capita 30, Yehova natumbula Bajuda kupwa “bana ba kujeneka kuziba” baje “bakabwezelela ku bubi.” Watwaleleleleho kwendeka ngwendi: “Banapu banu baka-kutengulukila, . . . baje kubashaka kutolilila ku mashiko a Yehova.” (Isaya 30:1, 9) Isaya wapolofwetele ngwendi Yehova akecelela Bajuda bayande mwafwa babyanene kumutolilila. (Isaya 30:5, 17; Njele 25:8-11) Obu bupolofweto bwalishulisilile omwo Bajuda babatwalele mu bunzinda ku Babiloni. Oloni kwakele Bajuda bamo ba kulongwa, co Isaya wabalekele muzimbu wa kubatakamesa. Wabalekele ngwendi litangwa limo Yehova akabapatula na kubelwisa ku Jelusalema. (Tandeni Isaya 30:18, 19.) Awa majwi alishulisilile. Yehova wabapatwile mu bunzinda. Oloni kwetile myaka yaingi asinoni abapatule. Majwi a kwendeka ngwawo “Shukulu Kalunga namibandamena ngeci amizibileko mema ku mbunge” amwesa ngwawo kunapandele kwita simbu, asinoni Bajuda ba kulongwa babapatule. Baisalele bakele mu bunzinda ha myaka 70, asinoni beluke kwimbo lyabo ku Jelusalema. (Isaya 10:21; Njele 29:10) Baisalele mubakele mu bunzinda ku Babiloni bakele na kulila mwafwa ya busiwa. Oloni mubelukile kwimbo lyabo balilile mwafwa ya kubwahelela.

5. Mukanda wa Isaya 30:19 watukulahesa bika?

⁵ Majwi akwendeka ngwawo “akamizibila mema ku mbunge, omwo mulilila kuli ikeye ngeci amikwase” asa kutuzembeleka ano matangwa. (Isaya 30:19, NWT) Majwi endekele Isaya atulingisa tukulahele ngwetu Yehova atutolilila mwamubwa omwo tulilila kuli ikeye, co atukumbulula bwasi omwo tumulomba. Isaya wendekele lalo ngwendi: “Akamikumbulula bwasi-bwasi omwo akaziba lijwi lyeni.” Awa majwi atwanukisa ngwawo Tate yetu ashaka kukwasa baje balomba bukwasi kuli ikeye. Kuzibuka obu busunga kutukwasa tukolese omwo tuliwana na bukalu.

6. Majwi asonekele Isaya amwesa bati ngwawo Yehova akatolilila ku malombelo a umo na umo wa bangamba bendi?

⁶ Byuma muka bikwabo bitulilongesa aha ha vesi? Yehova akatolilila mwamubwa ku lilombelo lya umo na umo wetu. Bika twendekela ngoco? Lijwi lya “akamizibila” libanendeka ku Isaya capita 30, limanena banu babangi mwafwa Yehova ali na kuleka mbunga ya banu bendi. Nameme majwi a kulibanga mu capita 30 atalesa ku muyati wa banu ba Isalele, oloni Yehova mwapangesele lijwi lya “akamizibila” mu vesi 19, wakele na kwendeka kuli umo na umo wabo. Isaya wasonekele ngwendi: “Kumukalili lalo,” “akamizibila mema ku mbunge,” “akamikumbulula.” Yehova wapwa tate yetu wa cizemo, ngeci kasa kuleka munendi ngwendi “unapande kupwa wa kukanyama ngwe ndolome nambe ndokazi yobe.” Oloni watwaka mbunge, co akatolilila mwamubwa ku malombelo a umo na umo wetu.—Myaso 116:1; Isaya 57:15.

7. Isaya na Yesu bamwesele bati ngwabo kwapwa kwa seho kutwalelelaho kulomba?

⁷ Nga tulomba Njambi ngwetu atukwase mu bukalu butuli nabwo, nasa kutwana tahi nzili mangana tukolese. Nga bukalu bwetu  kubwahwile ha simbu itunabandamenene, co twasa kwilukila-ilukila kumulomba lalo mangana atukwase tukolese. Natutabesa kulinga ngoco. Bikebyo byalumbunwine Isaya omwo wendekele ngwendi: ‘Kumwapandele kumuhwimisa [Yehova].’ (Isaya 62:7) Twasa kulinga bati ngoco? Tunapande kulombela kuli Yehova simbu yoshe, nambe ngwetu kutwapandele kumwana simbu ya kuhwima. Majwi a Isaya atwanukisa cakumwenako cendekele Yesu ha lilombelo cije cili ku Luka 11:8-10, 13. Oku ku mukanda, Yesu natushongangeya ‘kukakateya’ kulomba na ‘kutwalelelaho kulomba’ sipilitu ya kujela. Twasa lalo kulomba Yehova mangana atutwamenene omwo twangula byakulinga.

8. Majwi ali ku mukanda wa Isaya 30:20, 21 alishulisilile bati kusañulu?

⁸ Tandeni Isaya 30:20, 21, NWT. Omwo maswalale ba Babiloni bazengelekele nganda ya Jelusalema ha mwaka umo na hafu, banu ba muje mu nganda bakele mu bukalu bwakama, co bezililile buje bukalu ngwe likende na mema. Oloni vesi 20 na 21 imwesa ngwayo Yehova wakulahesele Bajuda ngwendi nga batenguluka na kwecela bilinga byabibi, co abobola. Isaya wakulahesele banu ngwendi Yehova akabalongesa mwakumulemesela mu ngila inapande omwo wendekele ngwendi Yehova wapwa “Muka-kulongesa wakama.” Awa majwi alishulisilile omwo Bajuda bapatukile mu bunzinda. Yehova walingile byuma byamwesele ngwabyo wapwa Mulongesi Wakama, co wakwasele banu bendi bashangumuke lalo kumulemesa mu ngila inapande. Twabezika manene mwafwa Yehova ikeye Muka-kutulongesa Wakama ano matangwa.

9. Yehova akatulongesa bati ano matangwa?

⁹ Aha ha mavesi, Isaya nendeka ngwendi twapwa ngwe bandongesi baje bali na kulilongesa kuli Yehova. Hakulibanga Isaya wendekele ngwendi: “Mukamona Muka-kumilongesa Wakame na mesho eni.” Isaya nendeka ngwendi mulongesi nemana kulutwe lwa bandongesi bendi. Tunabezika manene ha kutulongesa kuli Njambi. Yehova akatulongesa bati? Akapangesa munga yendi. Twakandelela manene ku binangulo biikatwana munga ya Yehova. Byuma bitukalilongesa ku biwano bya cikungulukilo, ku biwano bya mutambela, mu mabulu, mu mavidio, na mu bingila bikwabo, bikatukwasa tukolese omwo tuliwana na bukalu.

10. Mu ngila muka mutukazibi “lijwi” munima yetu?

¹⁰ Isaya nendeka ngila yamucibali yakatulongeselamo  Yehova ngwendi: “Mukaziba lijwi munima yeni.” Ou kapolofweto nesekesa Yehova kuli mulongesi wamubwa uje ali na kwenda munima ya bandongesi bendi na kubaleka ngila ibanapande kwendamo. Ano matangwa tukazibi lijwi lya Njambi munima yetu. Mu ngila muka? Majwi a Njambi a kuhwiminina bawasonekele mu Mbimbiliya kusañulu. Ngeci, nga tutanda Mbimbiliya, kunapu ngwe tuli na kuziba lijwi lya Njambi munima yetu.—Isaya 51:4.

11. Byuma muka bitunapande kulinga mangana tukolese omwo tuliwana na bukalu, co mwafwa bika?

¹¹ Bika bitunapande kulinga mangana binangulo bya Yehova bitukatambula kwitila mu Mbimbiliya na munga yendi bitukwase? Nangukeni ngweni Isaya wendekele byuma bibali. Cakulibanga wendekele ngwendi “ngila eyi.” Camucibali wendekele ngwendi “endenimo.” (Isaya 30:21) Kuzibuka lika “ngila” kukwapwilemo. Tunapande ‘kwendamo.’ Tukalilongesa byuma byazema Yehova omwo tutanda Mbimbiliya na kupangesa binangulo biikatwana munga yendi. Tukalilongesa lalo mwakupangesela byuma bitukalilongesa. Nga tushaka ngwetu tukolese na kutwalelelaho kupangela Yehova mu kubwahelela, co tunapande kulinga ebi byuma bibali. Nga tulinga ngoco, co Yehova atubezikisa.

12. Kwesekesa na Isaya 30:23-26, Yehova wabezikisile bati banu bendi?

¹² Tandeni Isaya 30:23-26. Obu bupolofweto bwalishulisilile bati ku Bajuda baje batundile mu bunzinda ku Babiloni na kwiluka ku Isalele? Yehova wabanene byuma byabingi bije byabakwasele ku mubila na kubakwasa batwaleleleho kumupangela. Yehova wanene banu bendi byakulya byabingi bya ku mubila. Kutundaho, wabanene byakulya byabingi bya ku sipilitu bije byabakwasele batwaleleleho kukanyamesa busamba bwabo nendi na kushangumuka kumupangela mu ngila inapande lalo. Ha simbu eyi Njambi wanene banu bendi byuma byabibwa byabingi manene kutubakana byakele na kubana kunima. Vesi 26 imwesa ngwayo Yehova wabakwasele bazibisise mwamubwa Lijwi lyendi. (Isaya 60:2) Yehova wakwasele bangamba bendi batwaleleleho kumupangela mu kubwahelela na kukolesa “mwafwa ya bimbunge byabo bije bili mwamubwa.”—Isaya 65:14.

13. Bupolofweto bwendeka bya kushangumuka kulemesa Yehova mu ngila inapande bunalishulisilila bati ano matangwa?

¹³ Kuma bupolofweto bwendeka bya kushangumuka kulemesa Yehova mu ngila inapande bunatukundama ano matangwa  ndi? Eyo. Bika twendekela ngoco? Kushwa mu 1919 C.E., banu babangi banapatuka mu bundungo bwa Babiloni Wakama uje emanena bulombelo bwoshe bwa makuli. Bali ku mwela waubwa manene uje utubakana Lifuti lya Cikulaheso. Bali mu paradaisi ya ku sipilitu. (Isaya 51:3; 66:8) Paradaisi ya ku sipilitu yapwa ika?

14. Paradaisi ya ku sipilitu yapwa ika, co beya bali na kuyoyamo ano mayangwa? (Taleni Lijwi Libanalumbununa.)

¹⁴ Kushwa mu 1919 C.E., baka-Kristu bakubwabesa banalikuwu kukala mu paradaisi ya ku sipilitu. b Mu kwita kwa simbu, “bimanga beka” baje bali na lilabelelo lya kukayoya myaka yoshe hano hasi nabo banakobela omu mu paradaisi ya ku sipilitu na kulikuwa bibezikiso byabingi.—Yiwa 10:16; Isaya 25:6; 65:13.

15. Paradaisi ya ku sipilitu yakela kuli?

¹⁵ Paradaisi ya ku sipilitu yakela kuli ano matangwa? Bangamba ba Yehova bakala ku mitambela yoshe ya mu kaye. Ngeci, paradaisi ya ku sipilitu iwaniwa mu kaye koshe. Nga tukundwiya kulemesa kwa busunga, co twasa kukala mu paradaisi ya ku sipilitu kwoshe-kwoshe kutuli.

16. Bika bitunapande kulinga mangana tutwaleleleho kumona bubwa buli mu paradaisi ya ku sipilitu?

¹⁶ Nga tushaka kutwalelelaho kukala mu paradaisi ya ku sipilitu, co tunapande kulingako byuma bimo byakufwa ngwe kumwesa kukandelela na kukala mu cikungulukilo ca baka-Kristu. Twasa kulinga bati ngoco? Tunapande kwaka mbunge ku bifwa byabibwa bya bandolome na bandokazi, keti ku buzeye bwabo. (Yiwa 17:20, 21) Mwafwa bika kulinga ngoco kwapwa kwa seho? Tusimutwiyeni ha cakumwenako eci. Mu shwata mukakala miti yaibwa ya kuliseza-seza. Mu ngila imolika, mu bikungulukilo byetu ano matangwa muli banu ba kuliseza-seza, baje babanesekesa ku miti. (Isaya 44:4; 61:3) Tunapande kwaka mbunge ku bifwa byabibwa bya bandolome na bandokazi betu baje bemanena “miti,” kutubakana kwaka mbunge ku buzeye bwabo. Kutwapandele  kwecelela buzeye bwetu nambe buzeye bwa bakwetu butwonowese kumona likwatasano lili mukati ka cikungulukilo ca baka-Krisitu ca mu kaye koshe.

17. Bika byanapande kulinga umo na umo wetu mangana mu cikungulukilo mukale likwatasano?

¹⁷ Bika byanapande kulinga umo na umo wetu mangana tutwaleleleho kulikwatasana mu cikungulukilo? Tunapande kulinga byuma bije binena kwoloka. (Mate 5:9; Loma 12:18) Nga simbu yoshe tulinga byuma bije bilingisa tulikwatasane na bakwetu, co mu paradaisi ya ku sipilitu mukala kwoloka. Tunapande kwanuka ngwetu Yehova ikeye nanene banu baje bali mu paradaisi ya ku sipilitu mangana bamulemese mu ngila inapande. (Yiwa 6:44) Yehova akabwahelela nga tulinga mutwasela mwoshe kulikwatasana na bangamba bendi baje bamona kupwa ba seho.—Isaya 26:3; Hangai 2:7.

18. Tunapande kusinganyekesesa ha byuma muka, co mwafwa bika?

¹⁸ Yehova akana bangamba bendi byuma byabibwa byabingi. Ngeci, bika bitunapande kulinga mangana tulikuwe obyo byuma? Tunapande kusinganyekesesa ha byuma bitulilongesa mu Mbimbiliya na mabulu akukundama ku Mbimbiliya. Kulinga ngoco kutukwasa tukale na bifwa bibanapande kukala nabyo baka-Kristu bije bitulingisa tukale na “cizemo ca kuzema bandolome” na ‘kulizema umo na mukwabo’ mu cikungulukilo. (Loma 12:10) Kusinganyekesesa ha bibezikiso bituli na kulikuwa, kutukwasa tukanyamese busamba bwetu na Yehova. Nga tusinganyekesesa ha byuma byanakulahesa kukatulingila Yehova kulutwe, co lilabelelo lyetu lya kukamupangela myaka yoshe likanyama. Kulinga ngoco kutukwasa tutwaleleleh kupangela Yehova mu kubwahelela.

19. (a) Kwesekesa na Isaya 30:18, bika bitunakulahela? (b) Bika bitukwasa tukolese omwo tuliwana na bukalu?

¹⁹ Yehova “akakatuka” mangana atwobole ha simbu yakanyongesa kano kaye kakabi. (Isaya 30:18, NWT) Tuzibuka ngwetu Yehova wapwa “Njambi muka-kwakula mu kusungama,” ngeci twakulahela ngwetu kakatabesa kano kaye ka Satana katwaleleleho kutubakana simbu yanabwahesa. (Isaya 25:9) Twabandamena kuli Yehova omwo akanena litangwa lya kutwobola. Ha simbu ino tunapande kutwalelelaho kulombela, kulilongesa Lijwi lya Njambi na kusinganyekesesa ha bibezikiso byetu. Nga tulinga ngoco, co Yehova atukwasa tukolese omwo tuliwana na bukalu na kutwalelelaho kumupangela mu kubwahelela.