1. Bika bibazimbalesele ba Andama na Eva, co bika byatundilemo?

IYA IMUMONA ngweni ikeye ali na nzili ya kwaka mashiko a byuma byabibwa nebi byabibi? Andama na Eva mubalile kuje ku muti wa kuzibuka bubwa na bubi, bamwesele ngwabo kubashakele kusingimika Yehova na mashiko endi. Balyakelele mashiko abo a kuzibuka bubwa na bubi. (Kusha 3:22) Oloni singanyekeni byuma bibazimbalesele. Batsiile busamba bwabo na Yehova, bonowele kuyoya myaka yoshe, co lalo batambwisile bana babo bubi na kutsa. (Loma 5:12) Bibangwile ba Andama na Eva binanenela banu tuyando.

2-3. (a) Uje munalume wa Kaisopya walingile bati mubamwambulwilile kuli Filipu? (b) Bibezikiso muka bituwana nga batumbwitika, co bihula muka bitusimutwiya?

² Bibalingile ba Andama na Eva binaliseze nebi byalingile munalume wa Kaisopya, uje yambulwilile Filipu. Uje munalume wakandelelele manene byamulingilile Yehova na Yesu, ngeci walyangwilile kumumbwitika. (Vili 8:34-38) Nga tulikundika kuli Njambi na kutumbwitika ngwe mwalingile uje munalume wa Kaisopya, co tumwesa ngwetu twazema Yehova na mashiko endi. Co lalo kulinga ngoco kumwesa ngwabo tunakandelela ku byuma byanatulingila Yehova na Yesu. Tumwesa lalo ngwetu twakulahela Yehova na kumona ngwetu ikeye lika ali na nzili ya kwaka mashiko a byuma byabibwa nebi byabibi.

³ Bibezikiso muka bituwana nga tupangela Yehova? Yehova akatwana byuma byoshe bibazimbalesele ba Andama na  Eva, co lalo tukayoya myaka yoshe. Ñombelo ya Yesu inalingisa Yehova akonekele bubi bwetu na kutukwasa tukale na citakutaku ca kujela. (Mateo 20:28; Vili 10:43) Tunabezika kupwa bangamba ba Njambi baje bali na kulinga byuma byabibwa, baje lalo banabandamena kukayoya myaka yoshe. (Yowa 10:14-16; Loma 8:20, 21) Nameme tuli nebi bibezikiso, oloni bamo shabo kubambwitika mangana nabo bakatambule ebi bibezikiso. Kubesi na kutembwinina uje munalume wa Kaisopya. Bika bili na kubonowesa kubambwitika? Co bika byasa kubakwasa bahyane byuma bili na kubonowesa kubambwitika?

4-5. Bukalu muka bwakele nabwo Avery na Hannah?

⁴ Bakatewe ngwabo kubasa kulinga byuma byabibwa. Cakumwenako, Avery akatewe kumumbwitika. Bisemi bendi bapwa Bakaleho ba Yehova. Baishe bakanyungu mwamubwa naanga yabo. Co lalo bapwa bakulunu mu cikungulukilo baje bali na kulinga mwamubwa. Bika byakatewela Avery kumumbwitika? Wendekele ngwendi: “Kunjasa kupwa munu wamubwa ngwe batate.” Avery wakele na kutewa lalo ngwendi kasa kupanga bipangi bya mu cikungulukilo. Wendekele ngwendi: “Njatewele kunjileka ngwabo njilombele ha mbunga, kwendeka ñanda nambe kutwamenena cibunga ca kuya mu lihya.”

⁵ Hannah, uje ali na myaka 18, kasinganyekele ngwendi asa kulinga byuma byabibwa. Bisemi bendi bapwa Bakaleho ba Yehova. Nameme ngoco, wasinganyekele ngwendi kasa kukabangeya mashiko a Yehova. Bika byamulingisile asinganyeke ngoco? Hannah walimwene kupwa wa ngoco. Bisimbu bimo walizibile manene kubihya, ngeci wakele na kulibulumuna ikeye babenya. Kulinga ngoco kwabwezelelele lika ku bukalu bwendi. Hannah wendekele ngwendi: “Naumo wahi injalekele bukalu bwange, nameme bisemi bange kunjabalekele. Co lalo njasinganyekele ngwange Yehova kashaka ngwendi njipwe nji ngamba yendi mwafwa njakele na kulibulumuna yange babenya.”

6. Bika byonowesele Vanessa kumubwitika?

⁶ Bakatewe babusamba babo. Vanessa uje ali na myaka 22 wendekele ngwendi: “Njakele na kabusamba wamubwa uje injazemene manene ha myaka ya kweta ku 10.” Ou kabusamba ka Vanessa kashakele ngwendi Vanessa bamumbwitike. Vanessa kashakele ngwendi busamba bwendi butse, co wendekele ngwendi: “Kukanjikaluwila manene kuwana babusamba, ngeci njalishoshomwenene ngwange nga njitsiya busamba bwange na uje mukwetu, co kunjikawana weka lalo.”

7. Bika byatewele Makayla, co mwafwa bika?

 ⁷ Bakatewe ngwabo balinga bubi bwakama. Makayla wakele na myaka 5 mubatundisile ndolome yendi mu cikungulukilo. Mwakele na kukola wamwene omwo bisemi bendi bakele na kulinyenga hali ndolome yendi. Makayla wendekele ngwendi: “Njakele na kutewa ngwange nga banjimbwitika, hamo njisebuka, co banjitundisa mu cikungulukilo. Co bisemi bange baziba manene kubabala ku mbunge.”

8. Bika byatewele Miles?

⁸ Bakatewe kubalwisa. Baishe ya Miles na baina ba kumulela bapwa Bakaleho. Oloni baina ba kumusema kubapwile Bakaleho. Miles wendekele ngwendi: “Njakele na banana ba kunjisema ha myaka 18. Oloni njatewele kubaleka ngwange njishaka kunjimbwitika, mwafwa banana balubalelele batate mubapwile Bakaleho. Ngeci, njatewele ngwange nange banjilubalela.”

9. Kuzibuka ngweni Yehova wakala na cizemo, co lalo wapwa wa kusimpa kumikwasa bati?

⁹ Ba Andama na Eva kubazemene Yehova na mbunge yabo yoshe, mukemwo bonowele kumupangela. Nameme ngoco, Yehova wabecelele bayoye myaka yaingi, bakite bana na kuliwanena babenya bingila bya kubalelelamo. Ba Andama na Eva bakobelele mu bukalu bwakama mwafwa babyanene kubatwamenena kuli Yehova. Munabo wa ntwatwa watsiile shongo yendi uje kakele na mulonga. Co mu kwita kwa simbu, mu kaye mwoshe mwashulile bukenya. (Kusha 4:8; 6:11-13) Nameme ngoco, Yehova wabwahesele ngila ya kukwaselamo bana ba Andama na Eva baje bashaka kumupangela. (Yowa 6:38-40, 57, 58) Nga muzibuka ngweni Yehova wakala na cizemo, co lalo wapwa wa kusimpa, kumilingisa mumuzeme manene. Co mulyangwila kulikundika kuli Yehova na kujeneka kutembwinina Andama na Eva.

10. Kusinganyekesesa ha mukanda wa Myaso 19:7 kumikwasa bati mupangele Yehova?

¹⁰ Twaleleleniho kulilongesa bya Yehova. Nga mutwalelelaho kulilongesa bya Yehova, co mutwalelelaho kumupangela. Avery itunabanga kwendeka wendekele ngwendi: “Munjatandele na kusinganyekesesa ha mukanda  wa Myaso 19:7, njamwene ngwange njasa kupangela Yehova.” (Tandeni.) Avery mwamwene busunga bwawa majwi, wazemene manene Njambi. Kuzema Njambi kutukwasa tujeneke kuziba lyoba, co kutukwasa lalo tukulahele manene Yehova na kulinga byashaka. Hannah nendi wendekele ngwendi: “Kutanda Mbimbiliya na kulinga cilongesa ca likalyange, kunanjikwasa njimone ngwange nga njilibulumuna, co njizibisa Yehova kubabala ku mbunge.” (1 Petu 5:7) Hannah washangumukile kupangesa byalilongesele. (Yako 1:22) Bika byatundilemo? Wendekele ngwendi: “Munjamwene bubwa bwa kwononoka Yehova, njamuzemene manene. Hano njakulahela ngwange Yehova anjitwamenena nga njitonda bukwasi.” Hannah walikelele kulibulumuna ikeye babenya. Co walikundikile kuli Yehova na kumumbwitika.

11. Bika byalingile Vanessa mangana awane babusamba bababwa, co bika bitulilongesako?

¹¹ Anguleni mwamubwa babusamba. Vanessa nendi wanangukile ngwendi kabusamba kendi wakele na kumwonowesa kupangela Yehova. Ngeci, watsiile buje busamba. Oloni kuli byeka lalo byalingile Vanessa. Watondele babusamba beka mu cikungulukilo. Vanessa wendekele ngwendi: “Nowa na naanga yendi balikwatasanene nameme batungile na banu baje kubapangelele Yehova.” Mwanja wa Nowa na naanga yendi wamukwasele. Vanessa bamumbwitikile, co hanima wapwile painiya. Wendekele ngwendi: “Oku kunanjikwasa njiwane babusamba bababwa mu cikungulukilo cetu na mu bikungulukilo byeka.” Nga muzezama mu bipangi byanatwana Yehova, co neni muwana babusamba bababwa.—Mateo 24:14.

12. Ba Andama na Eva balingile bika, co bika byatundilemo?

¹² Keti mukale manene na lyoba. Kuziba lyoba kukwabihile. Tunapande kuzibila Yehova lyoba mangana keti tulinge byuma byazinda. (Myaso 111:10) Ngwe ba Andama na Eva bazibilile Yehova lyoba ngwe kubamutengulukilile. Oloni bamutengulukilile. Co mesho abo atonene, bazibukile ngwabo banapu baka-bubi. Ngeci, batambwisile bana babo  bubi na kutsa. Mubapokwele mashiko a Njambi, banangukile ngwabo bali mutotototo, co bazibile shwamwa, ngeci batongele maputa na kuwazala.—Kusha 3:7, 21.

13-14. (a) Kwesekesa na 1 Petulu 3:21, bika kutwapandele kutewela kutsa? (b) Bika bitunapande kuzemena Yehova?

¹³ Tunapande kutewa Yehova mangana keti tulinge bubi ku mesho endi. Oloni kutwapandele kutewa kutsa. Yehova natukulahesa mwonyo wa myaka yoshe. Nameme tulinga bubi bwakama, Yehova atusambesa nga tutenguluka mu busunga. Atukonekela mwafwa ya ñombelo ya Munendi. Nga tulikundika kuli Njambi na kutumbwitika, co tumwesa ngwetu tuli na likulahelo.—Tandeni 1 Petulu 3:21.

¹⁴ Kuli byuma byabingi bitulingisa tuzeme Yehova. Ha litangwa na litangwa akatwana byuma byabibwa, akatuleke cifwa cendi na biyongola byendi. (Yowa 8:31, 32) Natunene mu cikungulukilo cendi mangana citutwamenene na kutukwasa. Yehova ali na kutwana nzili mangana tuhyane byeseko, natukulahesa buyoye bwabubwa kulutwe, co kukukakala lalo kutsa embwe. (Myaso 68:19; Kujo 21:3, 4) Nga tusinganyekesesa ha byuma byanatulingila Yehova bije bimwesa ngwabyo watuzema, co tumuzema manene. Nga tuzema Yehova, co kutukala na lyoba. Oloni tutewa lika kulinga byuma byabibi bije bimuzibisa kubihya ku mbunge.

15. Lyoba lya Makayla lyahwile bati?

¹⁵ Makayla nendi kakele lalo na lyoba mwalilongesele ngwendi Yehova wapwa muka-kukonekela. Wendekele ngwendi: “Njamwene ngwange tubaboshe kutwalumbunukile, co tukasebuka. Njamwene lalo ngwange Yehova watuzema, co akatukonekela mwafwa ya ñombelo ya Yesu.” Kuzema Yehova kwalingisile Makayla alikundike kuli Njambi na kumumbwitika.

16. Bika byakwasele Miles ajeneke kutewa kumulwisa?

¹⁶ Miles uje watewele ngwendi baina bamulwisa nga bamumbwitika, walombele bukwasi kuli ntwama wa kuzenguluka. Miles wendekele ngwendi: “Uje ntwama wa kuzenguluka nendi baina kubapwile Bakaleho. Co wanjinangwile ngwendi njileke banana ngwange yange babenya njitonda kunjimbwitika keti batate bali na kunjisindiya embwe.” Baina ya Miles balubalele mwabalekele ngwendi nalyangwila kumumbwitika. Miles mwamwene ngwendi byuma binakaluwa manene, watundile ha njubo ya baina mwafwa washakele kumumbwitika. Miles wendekele ngwendi: “Njabwahelela manene kumona byananjilingila Yehova. Co lalo munjasinganyekesesele ha ñombelo ya Yesu, njamwene ngwange Yehova wanjizema. Ngeci, njalikundikile kuli Yehova na kunjimbwitika.”

17. Bika bitunapande kumwesa tubaboshe?

¹⁷ Eva mwalile buje bushuka wamwesele ngwendi nabyana kumutwamenena kuli Njambi. Andama nendi mwalile buje bushuka, kamwesele kukandelela ku byuma byamulingilile Yehova. Tubaboshe tunapande kumwesa mu byuma bitulinga ngwetu kutwalifwile na Andama na Eva. Yetu tunapande kukandelela ku byuma byanatulingila Yehova. Nga batumbwitika, co tumwesa ngwetu twakulahela ngwetu Yehova ikeye ali na nzili ya kwaka mashiko a byuma byabibwa nebi byabibi. Tumwesa lalo ngwetu twazema na kukulahela Yehova.

18. Mwasa kutwalelelaho bati kupangela Yehova?

¹⁸ Munima ya kutumbwitika, tunapande kutwalelelaho kulinga byatonda Yehova keti bitutonda yetu babenya embwe. Mukemwo mubali na kulinga bangamba ba Yehova babangi. Neni mwasa kuyoya ngoco nga mutwalelelaho kulilongesa Lijwi lya Njambi, kukunguluka na kuleka bakweni bya Ishweni wa cizemo. (Heve 10:24, 25) Nga mushaka kwangula bya kulinga, co pangeseni binangulo bya mu Mbimbiliya na bya mu munga yendi. (Isaya 30:21) Co byoshe bimulinga bibwaha.—Visi 16:3, 20.

19. Bika bimunapande kwanuka, co mwafwa bika?

¹⁹ Nga mutwalelelaho kwanuka bubwa buli mu kumitwamenena kuli Yehova, co muzema manene Mashiko endi. Co lalo byoshe byalinga Satana kubimyonowesa kupangela Yehova. Acisinganyekeni kubwaha kumukaziba omwo mukayoya myaka 1000. Mukamona ngweni mwalingile mwamubwa mumwalyangwilile kumimbwitika.