1. Bika bitulilongesa ku mukanda wa Muka-kwambulula 3:1, 7?

BANU bamo bashaka manene kwendeka, oloni bamo bapwa ba kwoloka. Cisoneka haje hanemana cilongesa cetu, cimwesa ngwaco kuli simbu ya kwendeka na simbu ya kwoloka. (Tandeni Muka-kwambulula 3:1, 7.) Simbu imo, tukatondo ngwetu bandolome nambe bandokazi betu bamo bendeke manene nambe batepulule kukwendeka.

2. Iya napande kutwana mashiko mangana tuzibuke simbu itunapande kwendeka nomu mutunapande kwendekela?

² Kwendeka kwapwa bwana bwa kutunda kuli Yehova. (Kutu 4:10, 11; Kujo 4:11) Ngeci natwana Mbimbiliya mangana tuzibuke mwakupangesela obu bwana mwamubwa. Muno mu cilongesa tusimutwiya ha banu bamo ba mu Mbimbiliya mangana tuzibuke simbu itunapande kwendeka na simbu itunapande kwoloka. Tusimutwiya lalo mwakalizibila Yehova ha majwi atwendeka ku bakwetu. Tucisimutwiyeni tahi simbu itunapande kwendeka.

3. Kwesekesa na Loma 10:14, simbu muka itunapande kwendeka?

³ Simbu yoshe tunapande kulibwahesela kwendeka bya Yehova na Bumwene bwendi. (Mateo 24:14; tandeni Loma 10:14.) Nga tulinga ngoco, co tutembwinina Yesu. Yesu wezile hano hasi mangana aleke banu busunga hali Ishe. (Yowa 18:37) Oloni kwapwa kwa seho kuzibuka mwakwendekela. Ngeci, omwo twendeka na banu bya Yehova, tunapande kwendeka nabo oku tunau mbunge na mu kasingimiko, co lalo tunapande kubaka mbunge na kusingimika byuma bibakulahela. (1 Petu 3:15, 16) Oku kutukwasa tubalongese mwamubwa, co lalo tunasa kubeta ku mbunge.

4. Kwesekesa na Visimo 9:9, byuma bitwendeka byasa kukwasa bati bakwetu?

 ⁴ Bakulunu kubapandele kwishwala kwendeka na ndolome nambe ndokazi nga bamona ngwabo banapande kumunangula. Bangula simbu yaibwa ibamona ngwabo kukwesi banu mangana keti bamuzibise shwamwa. Co bendeka nendi mu kasingimiko. Bapangesa binangulo bya mu Mbimbiliya mangana bamukwase angule mwamubwa byakulinga. (Tandeni Visimo 9:9.) Bika bikwapwila kwa seho kwendeka nga kunapande kulinga ngoco? Tusimutwiyeni ha banu babali. Wa kulibanga, napu munalume uje wapandele kunangula bana bendi ba banalume. Wa mu cibali, napu munakazi. Ou munakazi wanangwile munalume uje wakupwile mwene.

5. Bika bitwendekela ngwetu Kapilistu Wakama Eli, wonowele kwendekela bana bendi?

⁵ Eli uje wapwile Kapilistu Wakama, wakele na bana babali ba banalume, co wabazemene manene. Bapwile tupilistu, co bakele na cipangi cakama ca kupangela ku tenti ya kukungulukila. Oloni kubasingimikile Yehova. Bapangesele nzili yabo mu ngila yaibi, kubasingimikile biñombelo bibalambwile banu kuli Yehova, co lalo kubakele na shwamwa ya kulinga bukwizi. (1 Samwe 2:12-17, 22) Kwesekesa na Mashiko a Mosesa, bana ba Eli bapandele kutsa, oloni Eli wabanangwile lika kamandondo, co wabatabesele batwaleleleho kupangela ku tenti ya kukungulukila. (Kwitu 21:18-21) Yehova wazibile kubihya mwamwene Eli ecelela baje bana bendi. Wehwile Eli ngwendi: ‘Omwo bikajo uli na kusingimika bana bobe kutubakana yange?’ Co Njambi wendekele ngwendi baje bana ba Eli bababi bakatsa.—1 Samwe 2:29, 34.

6. Bika bitulilongesa kuli Eli?

⁶ Tulilongesa cilongesa cakama kuli Eli. Tulilongesa ngwetu nga kabusamba ketu nambe kabushoko ketu nasebuka, tunapande kwendeka nendi mangana tumwanukise mashiko a Yehova ha byuma byanalingi. Co tunapande kulinga mwoshe mutwasela mangana awane bukwasi ku banu baje bemanenako Yehova. (Yako 5:14) Keti tusingimike manene kabusamba ketu nambe kabushoko ketu kutubakana Yehova ngwe mwalingile Eli. Keti kwakwasi kunangula munu, oloni nga tulinga ngoco, co tumukwasa. Nangukeni kuliseza kuli mukati ka Eli na munakazi umo wa Kaisalele wa lizina lya Abingaile.

7. Bika byalingisile Abingaile akendeke na Ndabiti?

 ⁷ Abingaile washombokele ku munalume wa kufuka wa lizina lya Nabale. Ndabiti na banu bendi mubatewele Mwene Saulu, bakakele na tunyungi ba Nabale, co banyungililile bimuna ba Nabale ku bezi. Kuma Nabale wamwesele kukandelela ndi? Embwe. Ndabiti mwatumine banu bendi kuli Nabale ngwendi bakalombe mema na byakulya, Nabale walubalele, co wabashawile. (1 Samwe 25:5-8, 10-12, 14) Ngeci, Ndabiti wayongwele kukatsiya banalume boshe ba mu naanga ya Nabale. (1 Samwe 25:13, 22) Bika byakwasele Ndabiti alikele kukatsiya baje banu? Abingaile wamwene ngwendi ije yapwile simbu yaibwa ya kwendeka. Ngeci wakatukile mangana akendeke na Ndabiti uje wakele na banalume ba kupwa 400 baje bakele na bitwa. Baje banalume, batsile njala, co lalo balubalele.

8. Bika bitulilongesa kuli Abingaile?

⁸ Abingaile mwaliwanene na Ndabiti, wendekele nendi mu kusimpa na mu kasingimiko na mu ngila ije yalingisile Ndabiti atabe kulinga byuma byamulekele. Abingaile keti ikeye wabiisile, oloni walombele Ndabiti ngwendi amukonekele. Abingaile wendekele bifwa byabibwa bya Ndabiti, co lalo wakulahelele ngwendi Yehova amukwasa omwo akendeka na Ndabiti. (1 Samwe 25:24, 26, 28, 33, 34) Ngwe mwa Abingaile, tunapande kusimpa mangana tunangule munu uje ashaka kulinga byuma bije bimukobelesa mu bukalu. (Myaso 141:5) Tunapande kwendeka mu kasingimiko, oloni tupwe ba kusimpa. Nga tunangula munu mu ngila yaibwa, co tumwesa ngwetu tu babusamba ba busunga.—Visi 27:17.

9-10. Bakulunu banapande kuzibuka bika omwo banangula bakwabo?

⁹ Bakulunu banapande kupwa ba kusimpa mangana base kunangula banu ba mu cikungulukilo baje balinga byuma byabibi. (Ngala  6:1) Bakulunu bazibuka ngwabo nabo kubalumbunukile, co simbu imo banasa kubanangula. Oloni anga banapande kunangula baje banasebuka. (2 Tima 4:2; Tito 1:9) Co omwo banangula munu, bapangesa bwana bwabo bwa kwendeka mu ngila yaibwa, co lalo banapande kukwata mbunge. Kuzema bandolome babo kukekwo kubashongangeya babanangule. (Visi 13:24) Cuma ca seho cikabalingisa banangule bakwabo, cinapu kusingimika Yehova omwo bakabangeya mashiko endi na kunyungilila cikungulukilo.—Vili 20:28.

¹⁰ Tunasimutwiyako simbu ya kwendeka. Nameme ngoco, kuli simbu itunapande kwoloka lika kulu. Mu mapalagilafu anatako, tusimutwiya simbu itunapande kwoloka kulu.

11. Yakomba wapangesele cakumwenako muka, co mwafwa bika cinapu cacibwa?

¹¹ Keti kwakwasi kujeneka kusebuka mu kwendeka. Yakomba wapangesele cakumwenako cacibwa cije cimwesa ngwaco keti kwakwasi kujeneka kusebuka mu kwendeka. Wasonekele ngwendi: “Nga munu kesi kubiisa mubyendeka byendi, co napu munu wa kujela, co asa lalo kulinyunga ikeye babenya. Tukaka bikubo mu tunwa twa tubalu, ngeci batwononoke, co tukabatwala kwoshe kuje kutushaka.” (Yako 3:2, 3) Muka-kulonda kabalu nga akoka-koka mikole ije inakwata cikubo cili mu kanwa ka kabalu, co asa kwendesa mwamubwa kabalu nambe kumwimika. Oloni nga kalingi ngoco, co kabalu asa kujombozoka na kulibulumuna nambe kubulumuna uje munu. Mu ngila imo lika, nga kutunyungu ndaka yetu, co twasa kunena bukalu. Tusimutwiyeni simbu itunapande kunyunga ndaka yetu na kwoloka kulu.

12. Simbu muka itunapande kunyunga ndaka yetu na kwoloka kulu?

 ¹² Mukalingi bati nga muziba ngweni ndolome nambe ndokazi azibuka ñanda imo ije kapandele kulekako bakwabo? Cakumwenako, nga muliwana na munu wa ku lifuti kubanashoko cipangi cetu, kuma mushaka kumwihula mucili na kwendelamo cipangi cetu ndi? Tuzibuka ngwetu kushaka kwihula kweni keti kwakutonda kuya na kutwala makuli. Twazema bandolome betu, co tushaka kuzibuka mubali na kuyoyela. Co lalo tushaka tuzibuke bukalu bwabo mangana tubutumbule omwo tubalombelela. Oloni eyi ikeyo simbu itunapande kunyunga ndaka yetu na kwoloka kulu. Nga tusindiya munu endeke ñanda ije kapandele kulekako bakwabo, co kutumwesa cizemo kuli ikeye na kuli baje banamuleke ngwabo keti ajombolole oyo ñanda. Tubaboshe kutushaka kubwezelela ku bukalu bwa bandolome na bandokazi betu baje bali mu mafuti mu banashoko cipangi cetu. Co lalo, bandolome na bandokazi baje bali na kupangela omu mu mafuti, kubapandele kujombolola mucili na kwendela cipangi cetu.

13. Kwesekesa na Visimo 11:13, bika bibanapande kulinga bakulunu, co mwafwa bika?

¹³ Bakulunu banapande kupangesa cinangulo cili ku Visimo 11:13 omwo batulika biñanda bije kubapandele kuzibuka banu. (Tandeni.) Oloni kulinga ngoco, keti kwakwasi kuli mukulunu uje nambata. Baka-kulyambata bakanyamesa bulo bwabo nga balileka byuma bije kubasa kuleka munu weka na kulileka mubali na kulizibilamo na kulileka bishoti byabo. Nameme ngoco, mukulunu azibuka ngwendi kapandele kuleka munakazi wendi biñanda bya mu cikungulukilo bije kubapandele kuzibuka banu. Nga alinga ngoco, co bandolome na bandokazi kubamukulahela, co lalo alibiisa lizina. Baje bali na kutwamenena mu cikungulukilo, kubapandele kupwa “baka-makuli.” (1 Tima 3:8, NWT) Kumbulununa ngwabo kubapandele kukwisa bakwabo nambe kubafweya. Nga mukulunu wazema munakazi wendi, co kamuleke biñanda bije kubyamupandele.

14. Munakazi asa kukwasa bati munalume wendi akale na lizina lyalibwa?

¹⁴ Munakazi akwasa munalume wendi akale na lizina lyalibwa nga kasindiya munalume wendi alangulule biñanda bije kapandele kumuleka. Nga alinga ngoco, co akwasa munalume wendi apange mwamubwa. Ou munakazi amwesa lalo kasingimiko na kuli baje banalekele munalume wendi biñanda bije kapandele kulekako banu. Co lalo azibisa Yehova kubwaha, mwafwa anena likwatasano na kwoloka mu cikungulukilo.—Loma 14:19.

15. Yehova walizibile bati ha byuma bibendekele babusamba ba Yombi batatu, co mwafwa bika?

¹⁵ Mukanda wa Yombi utukwasa tuzibuke mutunapande kwendekela na simbu itunapande kwendeka. Yombi mwakele mu bukalu bwakama, banalume bawana baile mangana bakamuzembeleke na kukamunangula. Baje banalume bolokele kulu ha simbu yakama. Byuma byendekele Elifaze, Mbilendande na Zofale, bimwesa ngwabyo kwoloka kwabo kukwapwile kwakutonda mwakukwasela Yombi embwe. Oloni bakele na kutondesesa lika tupenga twa Yombi. Byuma bimo bibendekele byapwile bya busunga, oloni bwingi bwa biñanda bibendekele hali Yombi na hali Yehova bimwesa ngwabyo kubakele na ngozi, co lalo kubakele na kwendeka busunga. Babangeyeye Yombi ngwabo wapwile munu wamubi. (Yombi 32:1-3) Yehova walizibile bati? Walubalelele manene baje banalume batatu. Wabatumbwile ngwendi bilema, co wabalekele ngwendi baye kuli Yombi akabalombelele.—Yombi 42:7-9.

16. Tulilongesa bika ku byuma byabibi byendekele Elifaze, Mbilendande na Zofale?

 ¹⁶ Tulilongesa byabingi ku byuma byabibi byendekele Elifaze, Mbilendande na Zofale. Ca kulibanga, keti tusompe bandolome betu. (Mateo 7:1-5) Oloni tunapande kubatolilila mwamubwa simbu kanda twendeke. Nga tulinga ngoco, co tuzibisisa bukalu bubali na kulifwita nabwo. (1 Petu 3:8) Ca mu cibali, tunapande kukala na ngozi omwo twendeka, co lalo twendeke busunga. (Efeso 4:25) Ca mu citatu, Yehova ali na kwaka manene mbunge ku byuma bitwendeka ku bakwetu.

17. Bika bitulilongesa kuli Elihu?

¹⁷ Munalume wa mu ciwana uje wezile kuli Yombi wapwile Elihu, kabushoko ka Abilahama. Watolililile Yombi na baje banalume batatu mubakele na kwendeka. Cili bene watolililile mwamubwa, mwafwa wanangwile Yombi mu ngila yaibwa ije yamwesele ngozi, co wamukwasele atengulule bisinganyeka byendi. (Yombi 33:1, 6, 17) Cuma ca seho kuli Elihu capwile kwana kasingimiko kuli Yehova keti kulyana kasingimiko ikeye babenya nambe kwana munu weka. (Yombi 32:21, 22; 37:23, 24) Byalingile Elihu byatulongesa ngwabyo kuli simbu ya kwoloka oku tutolililila. (Yako 1:19) Twalilongesa lalo ngwetu nga tunangula bakwetu, cuma ca seho cinapu kwana kasingimiko kuli Yehova keti kuli yetu embwe.

18. Twasa kumwesa bati kukandelela ku bwana bwa kwendeka?

¹⁸ Tumwesa kukandelela ku bwana bwa kwendeka nga tupangesa binangulo bya mu Mbimbiliya bije bitukwasa tuzibuke simbu ya kwendeka nomu mwakwendekela. Mwene Solomoni wasonekele ngwendi: “Lijwi lyalibwa libendeka ha simbu yaibwa, linapu ngwe maepo a ngolinde abanaka mu lilonga lya siliba.” (Visi 25:11, NWT) Nga tutolilila mwamubwa omwo bakwetu bendeka na kusinganyeka simbu kanda twendeke, co majwi etu apwa amabwa, ngwe aje maepo a ngolinde. Nga tulinga ngoco, co bitwendeka bitunga bakwetu na kuzibisa Yehova kubwaha. (Visi 23:15; Efeso 4:29) Eyi inapu ngila yaibwa yakumweselamo kukandelela ku bwana bwa kwendeka bwanatwana Njambi.