1. Byuma muka bibasa kulinga bandolome ba bakwenje?

BAKWENJE, kuli byuma byabingi bimwasa kulinga mangana mukwase cikungulukilo. Bwingi bweni muli na nzili ya kupanga bipangi. (Visi 20:29) Muli na kukwasa cikungulukilo mu bingila byabingi. Hamo mushaka kupwa muka-kupangela. Oloni munasa kuliziba ngweni banu babangi bacili na kumimona ngwabo mu banike, co kumwasa kupanga eci cipangi ca seho. Nameme mu banike, kuli byuma bimo bimwasa kulinga ha simbu ino mangana bandolome na bandokazi bamisingimike.

2. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

² Muno mu cilongesa, tusimutwiya manene hali Mwene Ndabiti. Tusimutwiyako lalo hali Asa na Njosefati baje bapwile bimyene ba Yunda. Tusimutwiya lalo ha bukalu bubaliwanene nabwo aba banalume batatu na byuma bibalingile mangana bamanese obu bukalu, nebi bibasa kulilongesako bandolome ba bakwenje.

3. Bakwenje basa kukwasa bati tukulukazi mu cikungulukilo?

³ Ndabiti mwapwile mukwenje walilongesele kulinga byuma bije byakwasele bakwabo. Walilongesele kwimba, co wapangesele cashu cendi mu kukwasa Saulu uje wapwile mwene yangwile Njambi. Co lalo, wakanyamesele busamba bwendi na Yehova. (1 Samwe 16:16, 23) Bakwenje, kuli bipangi  bimo bimunalilongesa bije byasa kukwasa bandolome na bandokazi mu cikungulukilo ndi? Bwingi bweni mwalilongesako bipangi bimo. Cakumwenako, hamo kuli tukulukazi bamo baje bali na makina oloni kubazibuka mwakuwapangesela nga bali ku biwano nambe nga balilongesa Mbimbiliya likalyabo. Nga mubamwesa mwakupangesela awa makina, co mubakwasa manene.

4. Bifwa muka byakele nabyo Ndabiti bibanapande kukala nabyo bandolome ba bakwenje? (Taleni cikupulo cili ha liputa lya kulibanga.)

⁴ Ndabiti wapwile wa kulongwa, co banu bamukulahelele. Cakumwenako, wapangele na nzili mangana anyungilile bimanga ba ishe. Cije cipangi cakele buyoye bwendi mu bushonde. Mu kwita kwa simbu, Ndabiti walekele Mwene Saulu ngwendi: ‘Yange ngamba yobe nji muka-kunyunga bimanga ba tate. Nga ndumba nambe Mbeya akwata muna-manga ha butanga, njimukaba munima na kumulwisa na kucakununa uje muna-manga.’ (1 Samwe 17:34, 35) Ndabiti wakele mbunge bimanga bakele na kunyunga, co wasimpile na kubamena. Bandolome ba bakwenje basa kutembwinina Ndabiti nga bapanga na nzili cipangi coshe-coshe cibabana.

5. Kwesekesa na mukanda wa Myaso 25:14, cuma muka ca seho manene cibanapande kulinga bandolome ba bakwenje?

⁵ Ndabiti mwapwile mukwenje wakanyamesele busamba bwendi na Yehova. Busamba bwendi na Yehova bwapwile bwa seho manene kutubakana kusimpa kwendi na cashu cendi ca kusika kalyalya. Yehova wapwile Njambi ya Ndabiti, co lalo wapwile kabusamba kendi wakama. (Tandeni Myaso 25:14.) Bandolome ba bakwenje, cuma ca seho manene cimunapande kulinga cinapu kukanyamesa busamba bweni na Tate yeni wa mwilu. Nga mulinga ngoco, co basa kumyana bipangi bikwabo mu cikungulukilo.

6. Banu bamo bamwene bati Ndabiti?

⁶ Kuli bukalu bumo bwaliwanene nabwo Ndabiti. Banu bamo bamumwene ngwabo wapwile manene mwanike, co lalo kakele na kwaka mbunge ku byuma. Cakumwenako, Ndabiti mwashakele kukalwisa Ngolyata, Mwene Saulu wamulekele ngwendi: “Ucili u mwanike.” (1 Samwe 17:31-33) Co lalo, ndolome yendi wamubangeyeye ngwendi kesi kwaka mbunge ku byuma. (1 Samwe 17:26-30) Oloni, Yehova kamwene ngwendi Ndabiti wapwile manene mwanike nambe ngwendi kakele  na kwaka mbunge ku byuma. Wamuzibukile mwamubwa. Ndabiti wakulahelele kabusamba kendi Yehova, co wasele kutsiya Ngolyata.—1 Samwe 17:45, 48-51.

7. Bika bitulilongesa ku muzimbu wa Ndabiti?

⁷ Bika bitulilongesa ku byuma byalingiwile kuli Ndabiti? Tulilongesa ngwetu tunapande kukala na mbunge ya kubandamena. Kunasa kwita simbu asinoni banu baje banamizibuka kushwa ku bwanike bamimone ngwabo munakolo. Oloni Yehova kesi kumona lika cifwa ceni ca hanja. Amizibuka mwamubwa, co azibuka na byuma bimwasa kulinga. (1 Samwe 16:7) Kanyameseni busamba bweni na Njambi. Ndabiti wakanyamesele busamba bwendi na Yehova omwo wasinganyekesesele ha byuma byanatanga. Byuma bya kutanga byamukwasele anangukeko bifwa bimo bya Njambi. (Myaso 8:3, 4; 139:14; Loma 1:20) Munapande lalo kulomba Yehova amyane nzili. Cakumwenako, hamo bakweni bamukakobela nabo sikola bakamishendumuna mwafwa ya kupwa Mukaleho wa Yehova. Nga mukemwo, co lombeni Yehova amyane nzili mangana mukolese. Co lalo, pangeseni binangulo bili mu Lijwi lyendi na mu mabulu a kukundama ku Mbimbiliya na mu mavidio. Omwo mulimwena mwamikwaselamo Yehova, co mumukulahela manene. Co lalo, bandolome na bandokazi mubamona ngwabo mwakulahela Yehova, bamisingimika.

8-9. Bika byakwasele Ndabiti atwaleleleho kubandamena kweta na ha simbu yashangumukile kuyula, co bandolome ba bakwenje basa kumutembwinina bati?

⁸ Kuli bukalu bukwabo bwaliwanene nabwo Ndabiti. Wabandamenene myaka yaingi kutunda habamubwabeselele kupwa mwene wa Yunda kweta na ha simbu yashangumukile kuyula. (1 Samwe 16:13; 2 Samwe 2:3, 4) Byuma muka byamukwasele atwaleleleho kubandamena? Ndabiti kazeyele, oloni wapangesele ije simbu yakele na kubandamena kulingako byuma bimo. Cakumwenako, ha simbu yapwile lipituka mu lifuti lya Bafilisitiya, walwisile bitozi ba banu ba Njambi. Co wanyungililile binginga bya lifuti lya Yunda.—1 Samwe 27:1-12.

⁹ Bandolome ba bakwenje balilongesa bika kuli Ndabiti? Lingeni mwoshe mumwasela kukwasa bandolome na bandokazi beni. Tucisimutwiyeniko byalingiwile kuli ndolome Ricardo. * Kushwa ku bwanike bwendi, washakele kupwa painiya wa simbu yoshe. Oloni bakulunu bamunangwile ngwabo kanda apwisemo byuma bitondeka. Ricardo kalubalele nambe kuteketa embwe, oloni watwaleleleho kupanga na nzili cipangi ca kwambulula. Wendekele ngwendi: “Njanangukile ngwange njapandele kubwezelela ku butongwe bwange bwa kwambulula, co njalingile bene ngoco. Njesekele munjaselele mwoshe kwilukila ku banu baje batambwile muzimbu waubwa. Co njakele na kulibwahesela bya kwendeka simbu kanda njibendele. Njashangumukile kutwamenena bilongesa bya Mbimbiliya. Munjapangele na nzili cipangi ca kwambulula, lyoba lyange lyatepulukile.” Ha simbu ino, Ricardo napu painiya wa simbu yoshe, co lalo muka-kupangela mu cikungulukilo.

10. Bika byalingile Ndabiti simbu kanda angule bya kulinga?

¹⁰ Tusimutwiyeni ha byuma bikwabo byaliwanene nabyo Ndabiti. Ha simbu yakele mu lifuti lya Bafilisitiya, Ndabiti na banu bendi baile ku nzita, co basezele binaanga byabo. Ha simbu ibaile ku nzita, bitozi babo bafungulwile binaanga byabo. Ndabiti wasele kusinganyeka ngwendi awana ngila yakubapatwilamo mwafwa wazibukile mwamubwa  kulwa. Oloni Ndabiti wehwile Yehova mangana amuleke bya kulinga. Waile kuli kapilistu Abiyatale na kukehula Yehova ngwendi: “Njinapande kukaba mbunga eyi ndi?” Yehova walekele Ndabiti ngwendi asa kulinga ngoco, co akasa kukabapatula. (1 Samwe 30:7-10) Eyi ñanda imilongesa bika?

11. Bika bimunapande kulinga simbu kanda mwangule bya kulinga?

¹¹ Lombeniko banu bamo baminangule simbu kanda mwangule bya kulinga. Mwasa kwihula bisemi beni nambe bakulunu mu cikungulukilo baje banapangela Yehova ha simbu yailaha. Yehova nakulahela aba banalume banangula, co neni munapande kubakulahela. Yehova wabamona kupwa “bwana” mu cikungulukilo. (Efeso 4:8) Nga mutembwinina likulahelo lyabo na kutambula binangulo byabibwa bibamyana, co mwangula mwamubwa bya kulinga. Tusimutwiyeni oni bitwasa kulilongesa kuli Mwene Asa.

12. Bifwa muka byakele nabyo Mwene Asa mwashangumukile kuyula?

¹² Mwene Asa mwapwile mukwenje wapwile wa kulikehesa, co lalo wa kusimpa. Cakumwenako, ishe Abiya mwatsile, Asa wengile ha litanda, co washangumukile cipangi ca kunyongesa tumponya boshe mu lifuti. Co lalo, “Washikile banu ba Yunda ngeci balinge cizango ca Shukulu Kalunga, Njambi ya bakukulwila babo na kwononoka bilongesa byendi na mashiko endi.” (2 Mizi 14:1-7) Co omwo Kaisopya umo wa lizina lya Zela na maswalale bendi ba kupwa 1,000,000 bezile na kulwisa banu ba mu Yunda, Asa walombele Yehova ngwendi amukwase. Wendekele ngwendi: ‘Yobe Yehova, kukwesi weka asa kukwasa baka-kuzeya omwo balwa na baka-nzili kubanga yobe lika. Tukwase Yehova Njambi yetu omwo yetu twajendamena hali yobe.’ Awa majwi amwesa ngwawo Asa wakulahelele ngwendi Yehova ali na nzili ya kumwamena hamo lika na banu bendi. Asa wakulahelele Ishe wa mwilu, co ‘Yehova wahyanene maswalale ba Baisopya.’—2 Mizi 14:8-12.

13. Bika byalingiwile kuli Asa, co mwafwa bika?

¹³ Hamo Asa walishoshomwenene omwo maswalale ba kupwa 1,000,000 bezile na kulwisa banu ba mu Yunda. Oloni Asa wabahyanene mwafwa wakulahelele Yehova. Calubinda, mwaliwanene na bukalu bukwabo,  kalombele bukwasi kuli Yehova. Omwo Mwene Mbasha wa Isalele wamujujwisile, Asa walombele bukwasi kuli Mwene wa Silya. Byalingile Asa byanenele bukalu bwakama. Yehova wapangesele kapolofweto Hanani aleke Asa ngwendi: ‘Omwo wakulahelele mwene wa Silya kutubakana kukulahela Yehova Njambi yobe, mukemwo maswalale ba mwene wa Silya banatewe.’ Co kushwa bene haje, Mwene Asa watwaleleleho kulwa binzita. (2 Mizi 16:7, 9; 1 Vimye 15:32) Bika bimulilongesako?

14. Mwasa kumwesa bati ngweni mwakulahela Yehova, co mukanda wa 1 Timateo 4:12 umwesa ngwawo kulinga ngoco kumikwasa bati?

¹⁴ Twaleleleniho kupwa ba kulikehesa na kukulahela Yehova. Mubamimbwitikile mwamwesele ngweni mwakulahela manene Yehova. Co Yehova wamitambwile mu naanga yendi. Ngeci, munapande kutwalelelaho kumukulahela. Kunasa kumipwila kwakwasi kukulahela Yehova nga mushaka kulinga byuma byakama, oloni batico nga mushaka kulinga byuma byabindondo? Kunapu kwa seho manene kukulahela Yehova omwo twangula byuma bya kulizima nabyo buli na cipangi citushaka kupanga na bilengo bitulyakela. Keti mukulahele mana eni. Oloni tondeseseni binangulo bya mu Mbimbiliya bije byendeka ha byuma bimushaka kulinga, co bipangeseni. (Visi 3:5, 6) Nga mulinga ngoco, co muzibisa Yehova kubwaha. Co lalo, bandolome na bandokazi mu cikungulukilo bamisingimika.—Tandeni 1 Timateo 4:12.

15. Kwesekesa na mukanda wa 2 Mizimbu 18:1-3; 19:2, byuma muka byalingile Mwene Njosefati?

¹⁵ Simbu imo munasa kusebuka mwafwa neni kumwalumbunukile. Oloni buzeye bweni kubwapandele kumyonowesa kweseka mumwasela mwoshe kutwalelelaho kupangela Yehova. Tusimutwiyeni byaliwanene nabyo Mwene Njosefati. Wakele na bifwa byabibwa byabingi. Mwapwile mukwenje, ‘wapangelele Njambi ya ishe na kwononoka mashiko endi.’ Co lalo, watumine bamyata mangana balongese banu bya Yehova mu binganda bya Yunda. (2 Mizi 17:4, 7) Nameme Njosefati wapwile wa kulongwa, oloni bisimbu bimo wakele na kusebuka. Simbu imo mwasebukile, kapolofweto ka Yehova wamunangwile. (Tandeni 2 Mizimbu 18:1-3; 19:2.) Bika bimulilongesa kuli Njosefati?

16. Bika bimulilongesa kuli Rajeev?

 ¹⁶ Tambuleni binangulo na kubipangesa. Hamo kukamikaluwila kutwameka bipangi bya Yehova kulutwe ngwe mwa bakweni bakwenje. Nga mukemwo, co keti muzeye. Tusimutwiyeni byaliwanene nabyo ndolome Rajeev. Wendekele byuma byalingiwile te acili mukwenje ngwendi: “Kunjazibukile mwamubwa bya kulinga. Ngwe mwa bakwetu bakwenje, njashakele manene kweha kutubakana kuya na kukunguluka na kwambulula.” Bika byakwasele Rajeev? Mukulunu umo mu cikungulukilo wamunangwile. Rajeev ngwendi: “Wanjishongangeyeye njisinganyekesese ha cinangulo cili ku mukanda wa 1 Timateo 4:8.” Rajeev walikehesele, co watambwile cije cinangulo na kusinganyekesesa ha byuma byapwile bya seho mu kuyoya kwendi. Wendekele ngwendi: “Njalyangwilile kutwameka byuma bya ku sipilitu kulutwe.” Bubwa muka bwatundilemo? Rajeev ngwendi: “Munima ya myaka yaindondo kutunda hanjatambwilile cije cinangulo, banjangwile kupwa muka-kupangela.”

17. Bakulunu bakalizibi bati mubakamono bakwenje bapangela Yehova?

¹⁷ Bakulunu baje bamuli na kupangela hamo nabo bamizema manene. (Zefa 3:9) Bakabwahelela mumukapangesa nzili yeni mu kulinga bipangi bibakamyana. Mukabazibisa manene kubwaha.—1 Yowa 2:14.

18. Kwesekesa na mukanda wa Visimo 27:11, Yehova akalizibi bati mwakamono bakwenje baje bali na kumupangela?

¹⁸ Bandolome ba bakwenje, keti mwibale ngweni Yehova wamizema, co wamikulahela. Wapolofwetele ngwendi mu matangwa a kukotoka, bakwenje babangi bakalyana mangana bamupangele. (Myaso 110:1-3) Azibuka ngwendi mwamuzema, co mushaka kumupangela na nzili yeni yoshe. Ngeci, kaleni na mbunge ya kubandamena. Nga musebuka, tambuleni binangulo bibamyana, co bimoneni ngweni bitunda kuli Yehova. (Heve 12:6) Pangeni na nzili bipangi byoshe-byoshe bibamyana. Co lalo, lingeni mwoshe mumwasela kuzibisa Ishweni wa mwilu kubwaha ku mbunge.—Tandeni Visimo 27:11.