1. Bukalu muka bubali na kuliwana nabwo banu ba Yehova?

KULI bukalu bumuli na kulifwita nabwo ndi? Hamo ndolome nambe ndokazi mu cikungulukilo namilubalesa. (Yako 3:2) Nambe hamo banu bamukapanga nabo nambe bamukakobela nabo sikola bali na kumishendumuna mwafwa ya kupangela Yehova. (1 Petu 4:3, 4) Indi hamo baka-naanga yeni bakamibindika kuya na kukunguluka nambe kwambulula. (Mateo 10:35, 36) Nga ceseko cinamyamena munasa kusinganyeka ngweni kwakubwa kulikela kupangela Yehova. Oloni kulaheleni ngweni mu ceseko coshe-coshe cimuliwana naco, Yehova amyana mana na nzili mangana mukolese.

2. Kwesekesa na mukanda wa Loma 15:4, kutanda Lijwi lya Njambi kutukwasa bati?

² Yehova walingisile baka-kusoneka Mbimbiliya basoneke bya banu bamo ba kujeneka kulumbunuka baje bakolesele mubaliwanene na byeseko. Mwafwa bika? Mwafwa washakele ngwendi tubatembwinine. Ebi bikebyo byasonekele kapositolo Paulu. (Tandeni Loma 15:4.) Kutanda eyi mizimbu kutuzembeleka na kutukwasa tukale na lilabelelo. Nga tushaka ngwetu eyi mizimbu ya mu Mbimbiliya itukwase, kutwapandele kuitanda lika. Oloni tunapande kutabesa Bisoneka bitwete ku bimbunge na kutengulula bisinganyeka byetu. Tunapande kulinga bika mangana tuwane binangulo bije bitukwasa tukolese mu bukalu butuli nabwo? Tunapande kulinga byuma biwana binatako: (1) Kulombela, (2) Kulinga ngwe tuli na kumona byuma bitutanda, (3) Kusinganyekesesa, na (4) Kupangesa byuma bitutanda. Tusimutwiyeni mutwasa kulingila ebi byuma. * Tupangesa eyi ngila ya kulilongeselamo  mangana tumone bitulilongesa ku byuma byalingiwile kuli Mwene Ndabiti na kapositolo Paulu.

3. Byuma muka bimunapande kulinga simbu kanda mutande Mbimbiliya, co mwafwa bika?

³ (1) Lombeleni. Simbu kanda mushangumuke kutanda Mbimbiliya, lombeni Yehova amikwase mulilongeseko bimo ku byuma bimutanda. Cakumwenako, nga mushaka kuwana binangulo bije bimikwasa mu bukalu bumuli nabwo, lombeni Yehova amikwase kuwana ebi binangulo mu Lijwi lyendi.—Fili 4:6, 7; Yako 1:5.

4. Munapande kulinga bika mangana mulikuwe muzimbu umuli na kutanda?

⁴ (2) Lingeni ngwe muli na kumona bimuli na kutanda. Yehova watangele bwongo bwetu na cashu ca kulinga ngwe tuli na kumona byuma bituli na kuziba. Nga mushaka kulikuwa muzimbu umutanda mu Mbimbiliya, lingeni ngwe muli na kumona byuma bimutanda. Lingeni ngwe byuma byalingiwile kuli munu ibanendeka manene mu ñanda imuli na kutanda, bili na kulingiwa kuli yeni. Lingeni ngwe muli na kumona byuma byamwene na kuliziba mwakele na kulizibila.

5. Kusinganyekesesa kulumbununa bika, co bika bimikwasa musinganyekesese?

⁵ (3) Singanyekeseseni. Kusinganyekesesa, kulumbununa kwaka mbunge ku byuma bimuli na kutanda na kumona mubimikwasela mu buyoye bweni. Kulinga ngoco kumikwasa muzibuke mwamubwa ñanda imuli na kutanda na kuizibisisa. Munu uje atanda Mbimbiliya kwa kujeneka kusinganyekesesa napu ngwe muka-kutunga uje ali na kukenga lika masitina oloni kashangumuka kutunga. Oloni munu uje asinganyekesesa napu ngwe muka-kutunga uje apangesa owo masitina mu kutunga njubo. Kulihula bihula binatako kumikwasa musinganyekesese. Byuma muka byalingile munu ibanendeka manene mu ñanda injili na kutanda bije byamukwasele amanese bukalu bwendi? Yehova wamukwasele bati? Kutembwinina byuma byalingile kunjikwasa bati njikolese omwo njiliwana na bukalu?

6. Mwafwa bika tunapande kupangesa byuma bitulilongesa?

⁶ (4) Pangeseni byuma bimuli na kutanda. Yesu wendekele ngwendi nga kutupangesa byuma bitulilongesa, co tunapu ngwe munu uje atunga njubo yendi ha mushekesheke. Nameme apanga na nzili, oloni bipangi byendi biya mwangoco. Mwafwa bika? Mwafwa nga lihunzi nambe libazi lija, co isiuka. (Mateo 7:24-27) Mu ngila imo lika, nga tulombela na kulinga ngwe tuli na kumona bituli na kutanda na kusinganyekesesa, oloni kutubipangesa, co nzili yetu inai mwangoco. Mwafwa bika? Mwafwa nga tuliwana na byeseko nambe mapakeso, co likulahelo lyetu lyasa kuzeya. Oloni nga tupangesa byuma bitulilongesa, co twangula mwamubwa bya kulinga, tukala mu kwoloka, na kukala na likulahelo lya kukanyama. (Isaya 48:17, 18) Tumoneni mutwasa kupangesela byuma biwana bitunasimutwiya mangana tulilongeseko bimo kuli Mwene Ndabiti.

7. Ñanda muka ya mu Mbimbiliya itusimutwiya?

⁷ Kuma kuli byuma byanalingi kabusamba keni nambe kabushoko keni bije byamizibisa kubabala ku mbunge ndi? Nga kubili, co byuma byalingile Ndabiti omwo munendi Abisalome wamutengulukilile na kushaka kulipwisa mwene byasa kumikwasa.—2 Samwe 15:5-14, 31; 18:6-14.

8. Bika bimunapande kulinga mangana Yehova amikwase?

⁸ (1) Lombeleni. Lekeni Yehova mumuli na kulizibila ha byuma byabibi bibanamilingi. (Myaso 6:6-9) Mulekeni mwoshe mumuli na kulizibila. Co mulombeni amikwase kunanguka bisimpi bije bimikwasa mukolese.

9. Byuma muka byalingiwile kuli Abisalome na Ndabiti?

⁹ (2) Lingeni ngwe muli na kumona byuma bimuli na kutanda. Singanyekeni ha byuma  byalingiwile bibanendeka omu mu muzimbu na kweseka kuliziba ngwe mwalizibile Mwene Ndabiti. Ha myaka yaingi Abisalome muna Ndabiti walifwitile mangana alingise banu bazeme ikeye kutubakana ishe. (2 Samwe 15:7) Abisalome mwalizibile ngwendi simbu yendi ya kwinga ha litanda inete, watumine banu bamo mu Isalele mangana bashongangeye mbunga imutabese kupwa mwene. Abisalome walingisile Ahitofele uje wapwile kabusamba wakama wa Ndabiti na muka-kumunangula atengulukile Ndabiti. Abisalome walipwisile mwene, co washakele kuwana ngila ya kutsiilamo Ndabiti. Ha simbu eyi hamo Ndabiti wakele na kubinja manene. (Myaso 41:1-9) Wanangukile biyongola bya munendi, co watewele mu Yelusalema. Mu kwita kwa simbu maswalale ba Abisalome balwile na maswalale ba Ndabiti. Maswalale ba Ndabiti bahyanene, co Abisalome bamutsiile.

10. Mwene Ndabiti wasele kulinga bika?

¹⁰ Singanyekeni lalo mwalizibilile Ndabiti omwo ebi byuma byakele na kulingiwa kuli ikeye. Wazemene Abisalome, co wakulahelele Ahitofele, oloni boshe bamutengulukilile. Bashakele kumutsiya, co bamuzibisile manene kubabala ku mbunge. Ndabiti wasele kwecela kukulahela babusamba bendi bakwabo mwafwa wasele kusinganyeka ngwendi nabo banalikwatasana na Abisalome. Wasele lalo kusinganyeka ngwendi banu boshe banamutengulukila. Co wasele kutewa mu lifuti likalyendi. Kutundaho wasele kuzeya manene. Oloni Ndabiti kalingile ebi byuma. Wahyanene eci ceseko caliwanene naco. Bika byamukwasele alinge ngoco?

11. Ndabiti walingile bati mwaliwanene na bukalu?

¹¹ (3) Singanyekeseseni. Byuma byalingiwile kuli Ndabiti bimilongesa bika? Lihuleni ngweni: “Bika byakwasele Ndabiti ahyane cije ceseko? Ndabiti wasimpile na kukwata mbunge, co wangwile mwamubwa bya kulinga. Kalishoshomwenene manene na kwonowa kwangula bya kulinga. Oloni walombele bukwasi kuli Yehova, co lalo walombele babusamba bendi mangana bamukwase. Kutundaho walingile bwasi-bwasi byuma byangwile. Nameme wazibile busiwa oloni kecelele kukulahela bakwabo nambe kubazinda. Watwaleleleho kukulahela Yehova na kukulahela babusamba bendi.

12. Yehova wakwasele bati Ndabiti?

¹² Yehova wakwasele bati Ndabiti? Nga mutondesesa muwana ngweni Yehova wanene Ndabiti nzili mangana akolese mu ceseko caliwanene naco. (Myaso 3:1-8; taleni majwi a helu ya capita) Yehova wakwasele Ndabiti alinge byuma byangwile. Co lalo, wakwasele babusamba bendi mubalwile mangana bamunyungilile.

13. Mwasa kutembwinina bati Ndabiti nga munu umo amilubalesa? (Mateo 18:15-17)

¹³ (4) Pangeseni bimunatanda. Lihuleni ngweni: ‘Njasa kutembwinina bati Ndabiti?’ Munapande kulingako byuma bimo bwasi-bwasi mangana mukale mu kwoloka. Kwesekesa na byuma binamilingisa mulipyakane mwasa kulinga byuma byendekele Yesu bije bili ku mukanda wa Mateo capita 18 muje bene mubanabisonekela nambe kupangesa lika simpi ili oku ku mukanda. (Tandeni Mateo 18: 15-17.) Oloni kumwapandele kwangula bya kulinga oku munalubala. Lombeni Yehova amikwase mukwate mbunge na kumyana mana mangana mwangule mwamubwa bya kulinga. Keti mwecele kukulahela babusamba beni, oloni tambuleni bukwasi bubamyana. (Visi 17:17) Co lalo, cuma cakama cimunapande kulinga cinapu kukabangeya binangulo bya Yehova bije bili mu Lijwi lyendi.—Visi 3:5, 6.

14. Mukanda wa 2 Timateo 1:12-16 na 4:6-11, 17-22 umikwasa bati?

¹⁴ Kuma baka-naanga yeni bali na kumilwisa mwafwa ya kupangela Yehova ndi? Kuma mwakala mu lifuti muje mubanabindika kupanga bipangi bimo bya mu munga nambe mubanashoko bipangi byoshe ndi? Nga mukemwo, co kutanda  mukanda wa 2 Timateo 1:12-16 na 4:6-11, 17-22 kumitakamesa manene. * Paulu wasonekele awa mavesi mwakele mu kamenga.

15. Byuma muka bimunapande kulomba Yehova?

¹⁵ (1) Lombeleni. Simbu kanda mutande awa mavesi, lekeni Yehova bukalu bweni nomwo mumuli na kulizibila. Mulekeni bukalu bweni bwoshe. Co lalo lombeni Yehova amikwase munanguke binangulo bili mu muzimbu wa Paulu bije byasa kumikwasa mu bukalu bweni.

16. Byuma muka byalingiwile kuli Paulu?

¹⁶ (2) Lingeni ngwe muli na kumona bimuli na kutanda. Acilingeni ngwe munaliwana na bukalu bwaliwanene nabwo Paulu. Lingeni ngwe muli na kumumona ali mu kamenga ku Loma oku banamukutilila mu malyenge. Babangele kumukuta, oloni ha simbu eyi azibuka ngwendi banayongola kumutsiya. Babusamba bendi bamo banamuseze, co nazeye manene.—2 Tima 1:15.

17. Paulu wasele kulinga bati?

¹⁷ Paulu wasele kusinganyeka ngwendi ngwe kangwile kupangela Yehova ngwe kubamukutile. Wasele kulubalela bandolome bendi bamo ba mu Asia baje bamusezele na kwecela kukulahela babusamba bendi bakwabo. Oloni Paulu kalingile ebi byuma. Bika byamukwasele akulahele babusamba bendi na kukulahela Yehova?

18. Paulu walingile bati mwaliwanene na bukalu?

¹⁸ (3) Singanyekeseseni. Lihuleni ngweni: “Bika byakwasele Paulu akolese?” Paulu wazibukile ngwendi bamutsiya, oloni wazibukile lalo ngwendi kunapu kwa seho kulinga byuma bije bizibisa Yehova kubwaha. Co watwaleleleho kulinga byuma bije byatakamesele bakwabo. Watwaleleleho Kulombela kuli Yehova. (2 Tima 1:3) Kakele manene mbunge kuli babusamba bendi baje bamusezele. Oloni wakandelelele manene kuli babusamba bendi baje batwaleleleho kumuzema na kumukwasa. Co lalo Paulu watwaleleleho kulilongesa Lijwi lya Njambi. (2 Tima 3:16, 17; 4:13) Kutundaho wakulahelele ngwendi Yehova na Yesu bamuzema, co kulinga ngoco kwamukwasele manene. Wakulahelele ngwendi kubamumbila kuti, co bamwana cikandelela mwafwa ya kulongwa kwendi.

19. Yehova wakwasele bati Paulu?

¹⁹ Yehova walekelele cimweja Paulu ngwendi aliwana na mapakeso mwafwa ya kupwa muka-Kilistu. (Vili 21:11-13) Yehova wakwasele bati Paulu? Wakumbulwile malombelo endi, co mu kwita kwa simbu wamutakamesele. (2 Tima 4:17) Paulu wapangele na nzili, co wakulahelele ngwendi akatambula cikandelela cendi. Yehova walingisile babusamba ba Paulu bamukwase.

20. Kwesekesa na mukanda wa Loma 8:38, 39, twasa kutembwinina bati Paulu?

²⁰ (4) Pangeseni bimunatanda. Lihuleni ngweni: ‘Njasa kutembwinina bati Paulu?’ Ngwe mwa Paulu netu tunapande kuzibuka ngwetu banu bamo batuyandesa mwafwa ya kupangela Yehova. (Mako 10:29, 30) Tunapande kutwalelelaho kulombela kuli Yehova na kulilongesa Mbimbiliya mangana tutwaleleleho kupwa ba kulongwa omwo tuliwana na byeseko. Co simbu yoshe tunapande kwanuka ngwetu kulinga byuma bije binena bumpau kuli Yehova kukekwo kwapwa kwa seho manene. Twakulahela ngwetu Yehova kasa kutumbila kuti, co na umo wahi asa kumwonowesa kutuzema.—Tandeni Loma 8:38, 39; Heve 13:5, 6.

21. Bika byakwasele Aya na Hector?

²¹ Mizimbu ya banu babanendeka mu Mbimbiliya yasa kutukwasa tukolese mu bukalu bwoshe-bwoshe butuliwana nabwo. Cakumwenako, painiya wa ku Japan wa lizina lya Aya wendekele ngwendi muzimbu wa Yona wamukwasele ase kwambulwila ku mbunga. Muzimbu wa Lute washongangeyeye mukwenje umo wa ku  Indonesia wa lizina lya Hector ashake kulilongesa bya Yehova na kumupangela. Bisemi bou mukwenje kubapwile Bakaleho ba Yehova.

22. Bika bimunapande kulinga mangana drama nambe ñanda imutanda imikwase?

²² Mwasa kuwana kuli mizimbu ya mu Mbimbiliya ije imitakamesa? Mwasa kuiwana mu ma drama a kukenga na madrama a kutolilila na mu libulu lya Silozi lya Mulikanyise Tumelo Ya Bona. Ebi byuma bikatukwasa tuzibisise mwamubwa eyi mizimbu. Simbu kanda mukenge, kutolilila nambe kutanda eyi mizimbu lombeni Yehova amikwase munanguke bisimpi bije byasa kumikwasa. Lingeni ngwe byuma bili na kulingiwa kuli munu ibanendeka manene mu muzimbu umuli na kukenga, kutolilila nambe kutanda bili na kulingiwa kuli yeni. Singanyekeseseni byuma bibalingile aba bangamba ba Yehova na kumona mwabakwaselelemo bahyane bukalu bubaliwanene nabwo. Co nangukeni mubimikwasela byuma bimunatanda. Kandeleleni kuli Yehova uje ali na kumikwasa. Waneni bingila bya kukwaselamo bakweni na kubatakamesa mangana mumwese ngweni mwakandelela ku byuma bimunalilongesa.

23. Kwesekesa na mukanda wa Isaya 41:10, 13, Yehova nakulahesa kutulingila bika?

²³ Buyoye bunakaluwa manene muno mu kaye kaje kali mu nzili ya Satana, co bisimbu bimo kutwesi kuzibuka bya kulinga. (2 Tima 3:1) Oloni kutwapandele kulishoshomwena mwafwa Yehova azibuka bukalu butuli na kuliwana nabwo. Nakulahesa ngwendi nga tuwa atukwata na liboko lyendi lya cilyo lya nzili. (Tandeni Isaya 41:10, 13.) Twakulahela ngwetu Yehova atukwasa, co lalo Bisoneka bitukwasa tuhyane bukalu bwoshe-bwoshe butuliwana nabwo.