1. Bika bili mu Lijwi lya Njambi?

TWASA kuhyana bukalu bwoshe bwoshe mwafwa Yehova ikeye Mulongesi wetu Wakama. (Isaya 30:20, 21) Mu Lijwi lya Njambi muli byuma byoshe bitutonda bije bitukwasa ‘tupwe ba mutunu na kushula kwakubwa mu kupanga bipangi byoshe byabibwa.’ (2 Tima 3:17) Nga tupangesa binangulo bya mu Mbimbiliya, co tukala na mana kutubakana baka-kaye.—1 Koli 3:19; Myaso 119:97-100.

2. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

² Ngwe mutumwena muno mu cilongesa, mana a kaye akashongangeya banu bakale na mashungu amabi. Ngeci, kunasa kutukaluwila kubyana bilinga na bisinganyeka bya baka-kaye. Mukemwo Mbimbiliya yatuleka ngwayo: “Kengeni ngeci naumo wahi akamipwise bindungo na mana endi a bunu a makuli, aje atunda ku bilongesa bya banu.” (Kolo 2:8) Muno mu cilongesa tusimutwiya mubashangumukilile banu kukulahela bilongesa bibali bya Satana. Mu cilongesa na cilongesa tumona omwo mana a Njambi anapwila amabwa kutubakana mana a kaye.

3-4. Mu myaka ya kukokela ku ma 1930, biyongola bya banu ha ñanda ya kulilala byatengulukile bati ku America?

³ Mu myaka ya kukokela ku ma 1930, biyongola bya banu ha ñanda ya kulilala byatengulukile manene mu America. Simbu kanda eyi myaka yete, banu bayongwele ngwabo baka-kulyambata lika bakebo banapande kulilala, co lalo ngwabo ñanda ya kulilala keti ya kusimutwiya ha mbunga.  Oloni bije biyongola byazilukile, co banu bashangumukile kulilingila byuma mubashakelele.

⁴ Mu ma 1930, banu bazemene manene senga na bufuko. Muka-kutondesesa umo wendekele ngwendi: “Mu mafilimu, mu myaso, mu mabulu na mu mizimbu ya kutsimanesa mingoso, bashangumukile kwakamo bya kulilala.” Ha myaka ije, kinisi ya banu yalingisile banu basinganyeke lika bya kulilala, co lalo zalesi yabo yashangumukile kubihya. Mbimbiliya yapolofwetele laja ngwayo mu matangwa a kukotoka banu ‘bakazema manene senga.’—2 Tima 3:4.

5. Bika binalingiwa ku banu mu kaye kutunda lika mu ma 1960?

⁵ Mu ma 1960, byuma bya kufwa ngwe banalume na banakazi kuyoya hamo kwa kujeneka kulyambata, bundei na kutsa kwa malo byalisalele. Byuma bya kulizima nabyo buli byamwesele manene byuma bya kulilala. Bika binatundumo? Muka-kulilongesa umo wendekele bukalu bunatundu mu kuliyoyela mubashakela banu. Wasonekele ngwendi bisemi kubesi na kulelela hamo bana babo, bakwabo bali na kuseza binaanga byabo. Beka bali na bishota-mbunge, bakwabo lalo banalikobelesa mu kuyongola manene bikupulo bya bukwizi. Co lalo kutuma kwa mishongo ya kulitambwisa kwitila mu kulilala ya kufwa ngwe AIDS, kumwesa ngwabo mana a kaye anapu a bulema.—2 Petu 2:19.

6. Bika bimwesa ngwabyo banu bamona kulilala ngwe mwacimwena Satana?

⁶ Banu mu kaye bamona kulilala ngwe mwacimwena Satana. Ngeci, Satana akabwahelela nga banu balinga bukwizi na kujeneka kusingimika bulo buje bwabwahesele Njambi. (Efeso 2:2) Banu bali na biyongola bya kuhenga ha kulilala. Oku kumwesa ngwabo banu kubesi na kusingimika Yehova, uje wabwahesele ngwendi bana babakitile lika mu bulo. Aba banu kubakatambula mwonyo wa myaka yoshe.—1 Koli 6:9, 10.

7-8. Bika bitwendekela ngwetu biinendeka Mbimbiliya ha kulilala binapu byabibwa kutubakana mana a baka-kaye?

⁷ Baje bali na kungumuka na mana a kano kaye bakasembulula biinendeka Mbimbiliya. Bakendeka ngwabo, ‘Bika byatutangelele Njambi na mashungu a kulilala kutundaho atubindika kulilala?’ Banu bakala na biyongola bya kuhenga mukemwo bakehula eci cihula. Bamona ngwabo munu napande kulinga  byoshe byatonda. Oloni omwo keti mukemwo muyendeka Mbimbiliya. Yatuleka ngwayo twakala na nzili ya kulwisa mashungu amabi. (Kolo 3:5) Kutundaho lalo, Yehova nabwahesa ngwendi kukale bulo. Eyi ikeyo ngila yaibwa yakulilalelamo. (1 Koli 7:8, 9) Mu bulo mukemwo muje munalume na munakazi basa kulikuwa kulilala. Co kubalishoshomwena ha bukalu bubawana baje balinga bukwizi.

⁸ Mana a Njambi aje ali mu Mbimbiliya amwesa biyongola byabibwa ha ñanda ya kulilala. Mbimbiliya imwesa ngwayo kulilala kukanene kubwahelela. (Visi 5:18, 19) Nameme ngoco, Mbimbiliya ngwayo: ‘Munu na munu napande kuzibuka mwakunyungila mubila wendi mu ngila ya kujela na kasingimiko, keti na mashungu amabi, ngwe baka-kujeneka kukulahela baje kubazibuka Njambi.’—1 Tesa 4:4, 5.

9. (a) Kaposhi ka Kukengela kashongangeyeye bika banu ba Njambi mu ma 1900 kutwala mu 1930? (b) Cinangulo muka cacibwa cili ku 1 Yowano 2:15, 16? (c) Bilinga muka byabibi bili ku Loma 1:24-27 bitunapande kubyana kukala nabyo?

⁹ Mu ma 1900 kutwala mu 1930, banu ba Yehova babyanene kubongumuna ku banu ba kujeneka shwamwa. (Efeso 4:19) Besekele mubaselele mwoshe kukabangeya mashiko a Yehova. Kaposhi ka Kukengela ka May 15, 1926 kendekele ngwako: “Munalume nambe munukazi napande kupwa wa kujela mu bisinganyeka na mu bilinga, maneneni nga ali na munu wa bushwamwa bweka.” Ha simbu ije, bilinga byabibi byatumine, oloni banu ba Yehova bakabangeyeye mana a mu Lijwi lya Njambi. (Tandeni 1 Yowano 2:15, 16.) Twabezika manene kukala na Lijwi lya Njambi. Tukandelela kuli Yehova ha kutwana byakulya bya ku sipilitu bije bili na kutukwasa tubyane mana amabi a kano kaye. *—Tandeni Loma 1:24-27.

10-11. Bika biinendeka Mbimbiliya bije bili na kusholoka muno mu matangwa a kukotoka?

¹⁰ Mbimbiliya ngwayo mu matangwa a kukotoka, banu “bakapwa baka-kulizema bakebo babenya.” (2 Tima 3:1, 2) Mukemwo tuli na kumona banu bali na kushongangeya bakwabo balizeme manene bakebo babenya. Mu ma 1970, libulu limo lyendekele ngwalyo: “Mabulu a kushongangeya banu bakale na buyoye bwabubwa anatumu.” Mabulu amo amwesele ngwawo munu kapandele kutengulula cifwa cendi nambe kusinganyeka ngwendi biyongola byendi byabibi. Cakumwenako, libulu limo lyendekele ngwalyo lizeme yobe babenya mwafwa yobe wamubwa manene kutubakana banu boshe. Lyendekele lalo ngwalyo munu napande kulyangwila ikeye babenya mwayoyela na kulinga byuma byoshe byamona ngwendi byabibwa kuli ikeye.

¹¹ Neni mwazibaho laja endekesi ya cifwa eci ndi? Satana washongangeyeye Eva alizeme manene ikeye babenya. Wamulekele ngwendi “mukalifwa na Njambi, mukazibuka bubwa na bubi.” (Kusha 3:5) Banu babangi ano matangwa balimona manene kupwa ba seho, co kubashaka munu abanangule. Bakendeka ngwabo nameme Njambi kasa kubanangula. Banu mubali na kumwenamo bulo bali na kusholola ngwabo shabo kubanangula.

12. Baka-kaye bamona bati bulo?

¹² Mbimbiliya inamwesa ngwayo munalume na munakazi banapande kulisingimika na  kunyunga cikumiiyo cabo. Inashongangeya munalume na munakazi bayoye hamo myaka yoshe. Mbimbiliya ngwayo: “Munalume akaseza ishe na baina na kulipandakana na munakazi wendi, co bakapwa mubila umo lika.” (Kusha 2:24) Oloni mana a kaye ali na kushongangeya baka-kulyambata ngwawo munu na munu napande kutwameka biyongola byendi. Banu mubakalyambata bakalikumiiya ha mbunga ngwabo bayoya hamo myaka yoshe. Oloni bamo banatengulula eci cikumiiyo. Ngeci, bali na kulikumiiya ngwabo nga byuma bikaluwa, co balitepa. Malo amangi ali na kutsa mwafwa banu kubesi na kumona bulo kupwa bwa myaka yoshe. Ngeci, banu babangi bali na kupokoka bimbunge. Tunamono ngwetu bilongesa bya kaye ha bulo binapu bya bulema.

13. Yehova wazindila bika banu ba kulyalesa?

¹³ Mbimbiliya ngwayo: “Shukulu Kalunga wazinda munu woshe uje muka-kulyalesa.” (Visi 16:5) Yehova wazindila bika banu ba kulyalesa? Mwafwa baka-kulyalesa bakatembwinina Satana. Acisinganyekeni kulyalesa kwa Satana. Walekele Yesu uje yapangesele Njambi mu kutanga byuma byoshe ngwendi amutsikamene na kumulemesa. (Mateo 4:8, 9; Kolo 1:15, 16) Baka-kulyalesa banamwesa ngwabo bilinga byabo binapu bya bulema ku mesho a Njambi.

14. Ku Loma 12:3, banatukwasa bati tulimone yetu babenya mu ngila yaibwa?

¹⁴ Mbimbiliya ikatukwasa tulimone yetu babenya mu ngila yaibwa. Yesu wendekele ngwendi: “Zema mukweni ngwe muwalizema yobe babenya.” Awa majwi amwesa ngwawo kukwabihile kulizema munu ikeye babenya. (Mateo 19:19) Nameme ngoco, Mbimbiliya inatubindika kulimona ngwetu tu ba seho kutubakana bakwetu. Co yatuleka ngwayo: “Kesi mulinge cuma cimo na biyongola bya cipululu, nambe na mashungu a kulishasha;  oloni likeheseni ku mesho a umo na umo, simbu yoshe yongoleni bakweni ngwe banapu bababwa kumihyana yeni.”—Fili 2:3; tandeni Loma 12:3.

15. Bika mwendekela ngweni biinendeka Mbimbiliya ha ñanda ya kulizema munu ikeye babenya binapu byabibwa?

¹⁵ Banu babangi baje babamona banu ngwabo ba kulilongesa bakasembulula biinendeka Mbimbiliya. Bakendeka ngwabo nga umona bakweni kupwa ba seho kukutubakana, co bakulyatelela na kukumona bulema. Oloni bika binatundu mu kukabangeya ebi biyongola bya Satana? Yeni mwalimwena bika? Banu baje balizema manene bakebo babenya bapwa ba kubwahelela ndi? Naanga yabo yapwa ya kubwahelela ndi? Bakala na babusamba bababwa ndi? Bali na busamba bwabubwa na Njambi ndi? Kwesekesa na byuma bimunalimwena, mana a Njambi na mana a kaye, ali anakwasa banu bayoye mwamubwa?

16-17. Bika bitunapande kukandelela, co mwafwa bika?

¹⁶ Munu uje ongumuka na mana a kaye, nalifu na munu uje ehula mukwabo ngila okuni boshe banazimbala. Yesu wendekele hali baje balimwene ngwabo bali na mana ngwendi: “Banapu bantwama ba tupuputwa batwamenena tupuputwa bakwabo. Nga kapuputwa atwamenena kapuputwa mukwabo, boshe babali bakawila mu mbulu.” (Mateo 15:14) Cili bene mana a kaye anapu bulema kuli Njambi.

¹⁷ Biinendeka Mbimbiliya bikwasa “mu kulongesa busunga, na mu kwendekela, na mu kusungamesa, na mu kwana bilongesa ha kuyoya kwakubwa.” (2 Tima 3:16) Tukandelela manene kuli Yehova mwafwa ali na kutunyungilila kwitila mu munga yendi. Oku kutukwasa tubyane mana a kano kaye. (Efeso 4:14) Byakulya bya ku sipilitu bikatukwasa tukale na nzili ya kunyunga mashiko a mu Mbimbiliya. Twabezika manene ha kutwana Mbimbiliya, ije ili na mana a busunga aje ali na kututwamenena.