1. Bukalu muka butunalifwiti nabwo bwingi bwetu?

 KUMA simbu imo mwalyakelele cilengo cije camikaluwilile kucishulisilila ndi? b Nga mukemwo, co keti yeni lika. Cakumwenako, Philip washakele ngwendi alombele-lombele malombelo amabwa, co lalo washakele kulombela-lombela kushwa kumo, oloni kwamukaluwilile kuwana simbu ya kulombela. Erika walyakelele cilengo ca kweta-eta na simbu ku ciwano ca kuya mu lihya, oloni anga wacikele na kukotokela. Tomáš uje wesekele kutanda Mbimbiliya yoshe ha bisimbu byabingi ngwendi: “Kunjakele na kulikuwa kutanda Mbimbiliya. Njesekele kuitanda ha bisimbu bitatu, oloni simbu yoshe njakele na kweta lika ha mukanda wa Valevi na kulikela.”

2. Mwafwa bika kutwapandele kuzeya nga tuli na cilengo ca ku sipilitu cije kutwashulisilile?

² Nga kuli cilengo cimo cimunalyakelele cije kumwashulisilile, keti mulizibe ngweni munonwa. Nameme kushulisilila cilengo cacindondo kakangi kukatondeka simbu na kupanga na nzili. Ntwima imuli nayo ya kushaka kushulisilila cilengo ceni imwesa ngwayo mwamona busamba bweni na Yehova kupwa bwa seho, co mushaka kulinga byoshe bimwasa kulinga mu kumupangela. Yehova ali na kumona kulifwita kweni. Nameme ngoco kashaka ngwendi mulinge byuma bije kumwasa. (Myaso 103:14; Mika 6:8) Ngeci, lyakeleni cilengo cije cimwasa kushulisilila. Bika bimwasa kulinga mangana mushulisilile cilengo cimunalyakela? Tucisimutwiyeni ha byuma bimo byasa kumikwasa.

3. Mwafwa bika kwapwa kwa seho kukala na lishungu lya kushulisilila cilengo?

³ Kukala na lishungu kwapwa kwa seho manene nga munu ashaka kushulisilila bilengo bya ku sipilitu. Nga muli na lishungu lya kushaka kushulisilila cilengo ceni, co mulinga mwoshe mumwasela mangana mushulisilile oco cilengo. Lishungu lya kushulisilila cilengo tunasa kulyesekesa ku lihunzi lije linasa kusindika bwato na kubutwala kubuya. Nga lihunzi litwalelelaho, obo bali mu bwato basa kweta kubaya. Co nga lihunzi lyaco lyakama, obwo bwato bunasa kweta bwasi. Nga tuli na lishungu lya kushaka kushulisilila bilengo byetu, co twasa kubishulisilila. Ndolome David wa ku El Salvador ngwendi: “Kukala na lishungu lya kushaka kushulisilila bilengo byeni kumilingisa mupange na nzili. Mulinga mwoshe mumwasela kujeneka kutabesa cuma coshe-coshe cije casa kumyonowesa kushulisilila cilengo ceni.” Ngeci, mwasa kushambeya bati lishungu lyeni lya kushaka kushulisilila bilengo byeni?

4. Bika bitwasa kwendeka mu malombelo etu? (Filipu 2:13) (Taleni na cikupulo.)

⁴ Lombeni Yehova atwaleleleho kumyana lishungu. Yehova asa kupangesa sipilitu yendi mu kumikwasa mushulisilile cilengo ceni. (Tandeni Filipu 2:13.) Simbu imo tukalyakela cilengo mwafwa tuzibuka ngwetu tunapande kulinga ngoco. Co kukwabihile kulinga ngoco. Oloni simbu imo kunasa kutukaluwila kushulisilila cilengo cetu. Bikebyo byalingiwile na kuli ndokazi Norina wa ku Uganda. Walyakelele cilengo ca kwendesa cilongesa ca Mbimbiliya, oloni walizibile ngwendi kasa kulinga ngoco mwafwa walizibile ngwendi kapwile mulongesi wamubwa. Bika byamukwasele? Wendekele ngwendi: “Njashangumukile kulomba Yehova ha litangwa na litangwa mangana abwezelele ku lishungu lyange lya kushaka kwendesa cilongesa ca Mbimbiliya. Njalingile byuma bije byalitombwele na malombelo ange. Njapangelele ha cashu cange ca kulongesa. Munima ya bingonde byabindondo njashangumukile kukala na lishungu lya kushaka kwendesa cilongesa ca Mbimbiliya. Mu mwaka bene wa kulifwa njashangumukile kwendesa bilongesa bya Mbimbiliya bibali.”

5. Nga tushaka kushambeya lishungu lyetu lya kushaka kupangela Yehova tunapande kusinganyekesesa ha byuma muka?

⁵ Singanyekeseseni ha byuma byanamilingila Yehova. (Myaso 143:5) Kapositolo Paulu wasinganyekesesele ha ngozi yakama yamumwesele Yehova, co oku kwamulingisile amupangele na nzili. (1 Kori 15:9, 10; 1 Timo 1:12-14) Mu ngila imolika, kusinganyekesesa ha byuma byanamilingila Yehova kumikwasa mushungwiye manene kushulisilila cilengo ceni. (Myaso 116:12) Tumoneni byuma byakwasele ndokazi wa ku Honduras ashulisilile cilengo cendi ca kupwa painiya wa simbu yoshe. Wendekele ngwendi: “Njasinganyekesesele mwanjizemena Yehova. Wanjinenele mu naanga yendi. Wanjaka mbunge, co akanjinyungu. Kusinganyekesesa ha cizemo canjimwesele Yehova kwanjishongangeyeye njipange na nzili mangana njishangumuke bupainiya bwa simbu yoshe.”

6. Byuma muka bikwabo byasa kubwezelela ku lishungu lyetu lya kushaka kushulisilila bilengo byetu?

⁶ Akeni mbunge ku bubwa butunda mu kushulisilila cilengo ceni. Tusimutwiyeni ha byuma byakwasele Erika uje walyakelele cilengo ca kweta-eta na  simbu ku biwano bya kuya mu lihya. Wendekele ngwendi: “Byuma byabingi byakele na kunjita mwafwa ya kukotokela-kotokela kuya ku ciwano ca kuya mu lihya. Njanangukile ngwange kweta-eta na simbu ku ciwano ca kuya mu lihya kunjikwasa njiwane simbu ya kulimeneka na bandolome na bandokazi na kusimutwiya nabo. Kunjikwasa lalo njitolilile ku binangulo byabibwa bije binjikwasa kubwezelela ku cashu cange ca kulongesa na kunjikwasa njilikuwe cipangi ca kwambulula.” Kusinganyekesesa ha bubwa bwa kweta-eta na simbu ku biwano kwakwasele Erika ashulisilile cilengo cendi. Bibezikiso muka bimunapande kusinganyekesesa? Nga cilengo ceni cinakundama ku kutanda Mbimbiliya na mwakulombelela, co singanyekeseseni omwo kulinga ngoco kukanyameselamo busamba bweni na Yehova. (Myaso 145:18, 19) Nga cilengo ceni cinapu kukala na cifwa cimo cibanapande kukala naco baka-Kristu, co singanyekeseseni omwo kulinga ngoco kukanyameselamo busamba bweni na bakweni. (Kolo 3:14) Mwasa kukala na mukana wa byuma bije binapande kumishongangeya kushulisilila cilengo ceni. Munapande kutala-tala ha mukana wa byuma bimunasoneka kushwa kumo. Tomáš itunabanga kwendeka byendi ngwendi: “Nga kuli byuma byabingi binjilingisa njishulisilile cilengo cange, oku kukanjishongangeya cipange na nzili mangana njicishulisilile.”

7. Bika byakwasele Julio na muka-limbo lyendi bashulisilile bilengo byabo?

⁷ Waneni simbu yaingi ya kusimutwiya na baje basa kumishongangeya. (Visi 13:20) Tumoneni byakwasele Julio na muka-limbo lyendi bashulisilile cilengo cabo ca kupanga manene na nzili mu cipangi ca kwambulula. Julio ngwendi: “Twangwile babusamba baje bakundwiiye bilengo byetu, co twakele na kusimutwiya nabo bya bilengo byetu. Bamo babo bashulisilile bilengo bya kulifwa nebi bitwalyakelele. Ngeci batwanene binangulo byabibwa. Babusamba betu bakele na kutwihula mubyakele na kwendela bilengo byetu. Co bakele na kutushongangeya.”

8. Bika byasa kulingiwa nga muliziba ngweni mwasa lika kushulisilila cilengo ceni nga byuma bili mwamubwa? (Taleni na cikupulo.)

⁸ Kwendeka lika busunga, tubaboshe simbu imo tukalizibi ngwe kutwasa kushulisilila bilengo byetu. Kuma oku kulumbununa ngwabo kutwapandele kushulisilila cilengo cetu ndi? Embwe. Cakumwenako, lihunzi linasa kunakwila bwato kubunapande kuya. Oloni keti lihunzi lyoshe lili na nzili, co simbu imo kukwesi kukala lihunzi lije lyasa kunakula bwato. Kuma oku kulumbununa ngwabo muka-kujabula bwato napande kulikela ndi? Embwe. Cakumwenako, mato amo akakala na cilapo, amoco akakala na injini. Muka-kujabula bwato asa kupangesa ebi byuma mangana ete kwaya. Lishungu lyetu tunasa kulyesekesa ku lihunzi. Simbu imo tunasa kuliziba ngwetu tuli manene na lishungu, oloni simbu imo tunasa kuliziba ngwetu kutwesi na lishungu lya kushulisilila cilengo cetu. Simbu imo tunasa kuliziba ngwetu kutwesi na nzili ya kushulisilila cilengo cetu. Ngeci, nga tushaka lika kushulisilila cilengo cetu nga tuli lika na lishungu lya kulinga ngoco, co kutukaluwila manene kushulisilila cilengo cetu. Ngeci  lika muka-kujabula bwato uje apangesa bingila byeka mangana ete kwaya, netu tunapande kweseka mutwasela mwoshe kushulisilila cilengo cetu, nameme kutwesi na lishungu lya kulinga ngoco. Nameme keti cacasi kulinga ngoco, tuwana bibezikiso byabingi nga tulifwita. Simbu kanda twangule bitunapande kulinga, tucisimutwiyeni ha cihula ca seho manene citunasa kulihula.

9. Kuma tunapande kutwalelelaho kushulisilila cilengo cetu nameme tuliziba ngwetu kutwasa kulinga ngoco ndi? Lumbununeni.

⁹ Yehova atonda ngwendi tumupangele mu kubwahelela, co lalo kutundilila kwisi ya mbunge yetu. (Myaso 100:2; 2 Kori 9:7) Kuma tunapande kushulisilila cilengo cetu ca ku sipilitu nameme tuliziba ngwetu kutwasa kulinga ngoco ndi? Tusimutwiyeni ha cakumwenako ca kapositolo Paulu uje wendekele ngwendi: “Njilintula mubila wange na kuupwisa ngwe ndungo.” (1 Kori 9:25-27) Taleni biñanda bitukwasa kuzibisisa bili ha vesi 27. Paulu walisindiiye ikeye babenya kulinga byuma byabibwa, nameme simbu imo kashakele kulinga ngoco. Kuma Yehova wabezikisile bipangi bya Paulu ndi? Eyo. Co lalo Yehova wabezikisile kulifwita ngwendi.—2 Timo 4:7, 8.

10. Bibezikiso muka bituwana nga tushulisilila cilengo cetu nameme tuliziba ngwetu kutwasa kulinga ngoco?

¹⁰ Mu ngila imolika, Yehova akalizibi kubwaha mwakatumono tupanga na nzili mu kushulisilila bilengo byetu, nameme kutwesi na lishungu lya kulinga ngoco. Akabwahelela mwafwa azibuka ngwendi nameme simbu imo kutwesi kulikuwa kulinga byuma bimo, tukabilingi mwafwa twamuzema manene. Yehova abezikisa kulifwita kwetu ngwe mwabezikisilile Paulu. (Myaso 126:5) Co lalo omwo tumona mwali na kutubezikisila Yehova, tupanga manene na nzili mangana tushulisilile bilengo byetu. Ndokazi wa ku Poland wa lizina lya Lucyna ngwendi: “Simbu imo kunjesi kushaka kuya mu lihya maneneni nga njinajuka, oloni njikabwahelela manene na kutakama munjikatundu mu lihya.” Tucisimutwiyeni ha byuma bitwasa kulinga nga tuliziba ngwetu kutwasa kushulisilila cilengo cetu.

11. Yehova asa kutukwasa bati tukwate mbunge?

¹¹ Lombeni Yehova amikwase kukwata mbunge. Kukwata mbunge kulumbununa kulibindika yetu babenya kulinga byuma byabibi. Oloni tunapande kukwata mbunge lalo nga tutonda kulinga byuma byabibwa, maneneni nga binapu byuma byabikalu nambe nga tuliziba ngwetu kutwasa kulinga obyo byuma. Anukeni lalo ngweni kukwata mbunge kwapwa cifwa ca bushuka bwa sipilitu. Ngeci, lombeni Yehova amyane sipilitu yendi ya kujela mangana imikwase kukala neci cifwa ca seho. (Luka 11:13; Gala 5:22, 23) David itunabanga kwendeka nendeka mulili na kumukwasela lilombelo. Walyakelele cilengo ca kulinga-linga cilongesa ca munu endilika kushwa kumo. Ngwendi: “Njakele na kulomba Yehova anjikwase kukwata mbunge. Ngeci, wanjikwasele njishangumuke kulinga-linga mwamubwa cilongesa ca munu endilika.”

12. Mukanda wa Muka-kwambulula 11:4 utukwasa bati tushulisilile bilengo byetu?

¹² Keti mubandamene ngweni byuma byoshe byenda mwamubwa. Muno mu kaye kutwapandele kubandamena ngwetu byuma byoshe byende mwamubwa asina tushulisilila bilengo byetu. Nga tubandamena ngwetu kubanga byuma byoshe byende mwamubwa, twasa kwonowa kushulisilila bilengo byetu. (Tandeni Muka-kwambulula 11:4.) Ndolome wa lizina lya Dayniel ngwendi: “Kutwapandele kusinganyeka ngwetu byuma byoshe bikala mwamubwa. Ngeci, kutwapandele kubandamena ngwetu kubanga byuma byoshe bikale mwamubwa. Tunapande lika kushangumuka kupangela ha bilengo byetu.” Ndolome Paul wa ku Uganda ngwendi: “Nga kutukwata-kwata ku masinde na kushangumuka kupangela ha bilengo byetu, co Yehova atubezikisa.”—Mala 3:10.

13. Bubwa muka butundamo nga tushangumuka kupangela ha bilengo byetu kamandondo-kamandondo?

¹³ Shangumukeni kupangela ha bilengo byeni kamandondo-kamandondo. Twasa kuzeya nga cilengo cetu cimoneka kupwa ca cikalu manene kucishulisilila. Nga mukemwo, co tepeni cilengo ceni mu tubilengo twatundondo. Nga cilengo ceni cinapu kukala na cifwa cimo cacibwa, co mwasa  kushangumuka kumwesa oco cifwa mu byuma byabindondo. Nga munalyakela cilengo ca kutanda Mbimbiliya ya mutunu, kuma mwasa kushangumuka kutanda-tanda ha simbu yaindondo lika ndi? Tomáš itunabanga kwendeka uje walifwitile na cilengo cendi ca kushaka kumanesa kutanda Mbimbiliya ha mwaka ngwendi: “Njanangukile ngwange njakele na kutanda Mbimbiliya mu bwasi, co kunjakele na kulikuwa. Njalyangwilile kushangumuka lalo. Ha simbu ei, njalyakelele cinoneko ca kutanda-tanda hafu ya capita ha litangwa na kusinganyekesesaho. Munjalingile ngoco, njashangumukile kulikuwa byuma binjakele na kutanda.” Tomáš’ washangumukile kulikuwa kutanda Mbimbiliya, co washangumukile kuitanda ha simbu yailaha. Kukapwa muje, wamanesele kutanda Mbimbiliya yoshe. c

14. Byuma muka byasa kutwilwisila munima?

¹⁴ Calubinda, nameme tukale na lishungu lya kushaka kushulisilila bilengo byetu, kuli byuma bimo byasa kutwonowesa. Cakumwenako, “lubinda” lwasa kutengulula byuma, kutubiisila simbu na kutwonowesa kushulisilila cilengo cetu. (Kwambu 9:11) Twasa kuliwana na bukalu buje bwasa kutuzeyesa na kutepulula ku nzili yetu. (Visi 24:10) Mwafwa ya kujeneka kulumbunuka, twasa kusebuka na kulinga byuma bije byasa kutwonowesa kushulisilila cilengo cetu. (Loma 7:23) Nambe hamo twasa kuliziba lika kujuka manene. (Mate 26:43) Bika byasa kutukwasa nameme nga twaliwana na byuma bije byasa kutwilwisila munima?

15. Nga twilukila munima, kuma oku kumwesa ngwabo tunonwa ndi? Lumbununeni. (Myaso 145:14)

¹⁵ Anukeni ngweni kwilukila munima kukulumbununa ngwabo munonwa. Mbimbiliya imwesa ngwayo tubaboshe twasa kuliwana na bukalu kushwa kumo. Oloni inamwesa lalo ngwayo Yehova asa kutukwasa tukolese nga twaliwana na bukalu. (Tandeni Myaso 145:14.) Ndolome wa lizina lya Philip itunabanga kwendeka ngwendi: “Kunjesi kwaka manene mbunge ku bisimbu binjikonowa kushulisilila cilengo cange. Njikaka lika mbunge ku bisimbu binjikashangumuka kupangela lalo ha cilengo  cange.” David itunabanga kwendeka ngwendi: “Munjikasebuka nambe kwilukila munima, kunjesi kuzeya manene. Kusebuka na kwilukila munima kukanjilingisa njilinge byuma bije bimwesa ngwabyo njazema manene Yehova.” Twakulahela ngwetu Yehova akabwahelela mwakamimono mulifwita kushulisilila cilengo ceni.

16. Bika bimwasa kulilongesa ku byuma byasa kumyonowesa kushulisilila cilengo ceni?

¹⁶ Lilongeseniko bimo ku byuma bimilwisila munima. Singanyekeni ha byuma binamilingisa mwilukile munima, co lihuleni ngweni, ‘Kuma kuli byuma bimo binjinapande kulinga mangana keti njilukile munima lalo ndi? (Visi 27:12) Simbu imo nga kuli na kumikaluwila kushulisilila cilengo ceni, co hamo cilengo cimunalyakelele kumwasa kucipwisamo. Nga mukemwo, co iluleni mwamubwa cilengo ceni na kumona indi mucasa kucishulisilila. d Yehova kamimono ngwendi munonwa nga kumwasele kushulisilila cilengo cije cinapu cacikalu kucishulisilila.—2 Kori 8:12.

17. Mwafwa bika tunapande kwanuka bilengo bitunashulisilila laja?

¹⁷ Singanyekeni ha bilengo bimunashulisilila laja. Mbimbiliya ngwayo: “Njambi wapwa wa kusungama, ngeci kasa kwibala bipangi byeni.”(Hebe 6:10) Ngeci, neni kumwapandele kwibala bipangi bimunalingi. Singanyekeseseni ha bilengo bimunashulisilila laja. Cakumwenako, munakanyamesa busamba bweni na Yehova, munambulwila bakweni byendi na kulyangwila kumimbwitika. Ngwe mumunasela kushulisilila bilengo byeni bya ku sipilitu kunima, pangeni na nzili mangana mushulisilile cilengo cimuli naco.—Filp 3:16.

18. Bika bitunapande kwanuka kulinga omwo tupanga na nzili mangana tushulisilile cilengo cetu? (Taleni na cikupulo.)

¹⁸ Yehova asa kumikwasa kushulisilila bilengo byeni, co mupwa ba kubwahelela ngwe muka-kujabula bwato uje eta kwaya mu kubwahelela. Anukeni ngweni baka-kujabula babangi bakalikuu bungenzi bwabo. Mu ngila imolika, simbu yoshe nangukeni mwali na kumikwaselamo Yehova. Nga mulinga ngoco, co mupwa ba kubwahelela omwo mushulisilila cilengo ceni. (2 Kori 4:7) Nga kumuzeye mulikuwa bibezikiso byabingi manene.—Gala 6:9.