1, 2. (a) Cuma muka ca seo manene kuli yetu? (b) Biñanda muka bitunalilongesa mu Mbimbiliya, co mwafwa bika binapu bya seo? (Kengeni bikupulo ha liputa 3.)

CUMA muka cimwamona kupwa ca seo manene mu kuyoya? Mwasa kucilanda na byuma bya kujeneka seo ndi? Ha kupwa bangamba ba Yehova, kukumbulula ebi bihula kwakwasi. Cuma ca seo manene kuli yetu capwa busamba bwetu na Yehova, ngeci kutwapandele kwecelela cuma coshe coshe citsiye busamba bwetu nendi. Busunga bwa mu Mbimbiliya nabwo bwapwa bwa seo kuli yetu mwafwa bukebwo bukakanyamesa busamba bwetu na Tate yetu wa mwilu.—Kolo 1:9, 10.

² Acisinganyekeni ha byuma byanatulongesa Njambi mu Lijwi lyendi, Mbimbiliya. Natulongesa seo ya lizina lyendi na bifwa byendi byabibwa. Natulekesa bya ndando ya kupatula ije yatwanene kwitila muli Munendi Yesu. Yehova natuleka lalo bya Bumwene bwa Mesiya na bya baka-Kilisitu ba kubwabesa baje bali na lilabelo lya kukayoya mwilu na bya “bimanga beka” baje bali na  lilabelelo lya kukayoya mu Palandaisi hano hasi. (Yowa 10:16) Natulongesa lalo mutunapande kuyoyela. Obu busunga bwapwa bwa seo manene kuli yetu mwafwa butukwasa tulikute busamba na Ishamatanga. Bikatukwasa tuzibuke bituli na kuyoyela.

3. Njambi ashaka ngwendi tulande busunga na bimbongo ndi?

³ Yehova Njambi wapwa muka-kwana. Akana byuma byabibwa kuli baje bashaka kulilongesa busunga. Yehova wanene buyoye bwa Munendi kuli yetu. Njambi kashaka ngwendi tulande busunga na bimbongo embwe. Munalume umo wa lizina lya Simoni mwashakele kwana Petulu bimbongo mangana amwane nzili ya kwana banu sipilitu ya kujela, Petulu wamutenukilile ngwendi: “Nobe bene na bimbongo byobe munyonge hamo, omwo yobe uyongola ngwobe hamo wasa kulanda bwana bwa Njambi na bimbongo.” (Vili 8:18-20) Co ‘kulanda busunga’ kulumbununa bika?

4. Byuma muka bya kukundama ku busunga bitulilongesa muno mu cilongesa?

⁴ Tandeni Visimo 23:23. Nga kutulifwiti kutwasa kuzibuka busunga bwa mu Lijwi lya Njambi. Kubanga tulyane asina tubuzibuka. Muka-kusoneka Visimo wendekele ngwendi nga ‘tulanda’ nambe kuwana “busunga,” kutwapandele kubuzimbalesa nambe ngwetu ‘kulyangunuka’ nabwo. Tumoneni bikulumbununa ‘kulanda’ busunga na byuma bitunapande kwana mangana tubulande nambe ngwetu tubuzibuke. Kulinga ngoco kutukwasa tubuzeme manene na kweseka mutwasela mwoshe kubunyungilila. Biñanda bitusimutwiya bimwesa ngwabyo byabingi byalibungila mu kulanda busunga.

5, 6. (a) Twasa kulanda bati kwakujeneka kufweta bimbongo? Endekeni cakumwenako. (b) Busunga butukwasa bati?

⁵ Nameme byuma bya bwana bisimbu bimo bikatondo kulifwita. Lijwi lya Cihebelu lije lili ku Visimo 23:23 libanalumbununa ngwabo ‘kulanda’ lyasa kulumbununa lalo kuwana. Awa majwi oshe alumbununa kulyana nambe kulandakana. Cakumwenako eci, twendekeni ngwetu muka-mingoso ali na kwanesa “makonde” ku maketi. Musinganyeka ngweni aje makonde asa kulizila akewo abenya ha mesa yeni ndi? Embwe. Kubanga tukatuke na kuya ku maketi kukawambata. Awa makonde abwana ndi? Eyo, oloni kubanga tupangese nzili na simbu yetu kuya ku maketi. Mu ngila imo lika, kukutondeka bimbongo mangana tulande busunga. Oloni tunapande kulifwita mangana tubuwane.

⁶ Tandeni Isaya 55:1-3. Yehova natukwasa lalo kuzibisisa bikulumbununa kulanda busunga kwitila muli Isaya. Ha mavesi awa, Yehova nesekesa lijwi lyendi ku mema, mabele na binyu. Busunga bwa lijwi lya Njambi bukatushubulwisa ngwe binyu nambe mema a kutonola. Co lalo, majwi a Yehova akatutakamesa na kutukwasa tukole ku sipilitu ngwe muakatutakamesela mabele na kukwasa banike bakole. Co lalo, majwi a Yehova apwa ngwe binyu. Mu ngila muka? Mbimbiliya, yamwesa ngwayo binyu bikanene kubwaelela. (Myaso 104:15) Ngeci, omwo walekele banu bendi ngwendi ‘banwe binyu’ wamwesele ngwendi nga tukabangeya mashiko endi, co tupwa bakubwaelela. (Myaso 19:8) Yehova wapangesele eci cakumwenako mangana atukwase kumona seo ya kulilongesa busunga na kupangesa bitulilongesa. Tunasa kwesekesa nzili yetu ku fweto itufweta. Tuyeni tusimutwiye oni ha byuma bitanu bitunapande kwana mangana tulilongese busunga.

7, 8. (a) Mwafwa bika kukambata simbu kulilongesa Mbimbiliya? (b) Mariko wacelele kulinga bika mangana awane simbu ya kulilongesa, co bika byatundilemo?

⁷ Simbu. Munu woshe uje ashaka kuzibuka busunga napande kwana simbu yendi. Kukambata simbu kutolilila ku muzimbu wa Bumwene, kutanda Mbimbiliya na mabulu a kukundama ku Mbimbiliya, kukala na cilongesa ca ha kapandi, kulibwaesela biwano na kuya na kukunguluka. Twasa kulinga ebi byuma bili helu ha simbu itukalingi byuma bya kujeneka seo manene. (Tandeni Efeso 5:15, 16) Kuzibuka bilongesa bya maputukilo bya mu Mbimbiliya kwasa kutwambatela simbu ya kupwa hali? Cinayi ku cashu cali naco munu. Kulilongesa bya mana, bingila na bipangi bya Yehova kukwesi kuhwa. (Loma 11:33) Kaposhi ka Kukengela ka July 1879 ka Ingilishi, kesekesele busunga ku “nemo yaindondo.” Kendekele ngwako: “Kumwapandele kujauka na nemo imo. Njambi azibuka ngwendi kumwasa kujauka na cilongesa cimo ca busunga, mukemwo namyana bilongesa byabingi. Ngeci, twaleleleniho kulilongesa byabingi.” Tulihuleni ngwetu: ‘Njalilongesa byabingi hali Yehova ndi?’ Nameme tuyoye myaka yoshe anga tucitwalelelaho kulilongesa bya Yehova. Ngeci kunapu kwa seo kupangesa simbu ituli nayo mu kulilongesa byabingi hali Njambi. Tucisimutwiyeni hali munu uje wakele na lishungu lyakama lya kulilongesa busunga.

⁸ Mumbanda umo wa lizina lya Mariko * wa ku Japan, waile ku sikola mu Nganda ya New York ku America. Litangwa limo painiya wezile ha njubo yendi na kumwambulwila muzimbu waubwa. Mariko wakele laja na bulombelo bwendi. Mwashangumukile kulilongesa Mbimbiliya, wabwaelelele manene, ngeci wa lilombelele ngwendi balilongese-longese lubali ha calumingo. Nameme Mariko wazezamene na sikola na bipangi, oloni washangumukile kuya ku biwano na kukunguluka. Wecelele kubiyisila simbu yaingi ku kulizima buli mangana awane simbu ya kulilongasa bya Yehova. Kulinga ngeci kwamukwasele akole bwasi ku sipilitu. Co mukati ka mwaka umo bamumbwitikile. Munima ya bingonde 6, washangumukile kulinga bupainiya mu 2006, co anga acili painiya na simbu ino.

9, 10. (a) Kulilongesa busunga kutukwasa bati tukale na bisinganyeka byabibwa ha bufuko? (b) Maria wecelele kulinga bika, co walizibile bati?

⁹ Byuma Byakulikwasa Nabyo ku Mubila. Tunasa kwecela bipangi nambe bilengo bimo mangana tulilongese busunga. Yesu mwalekele Petulu na Anduleo ngwendi bashangumuke cipangi ca ‘kujebela banu, basezele manimbwa abo.’ (Mateo 4:18-20) Oloni aha kubalumbununa ngwabo boshe balilongesa busunga banapande kwecela bipangi byabo. Bamo bali na cipangi ca kunyunga binanga byabo. (1 Tima 5:8) Oloni baje balilongesa busunga banapande kunanguka byuma bya seo manene na kukala na bisinganyeka byabibwa ha byuma bya ku mubila. Yesu wendekele ha ñanda eyi ngwendi: “Kesi mulitulikile bufuko bwa hano hasi, . . . oloni litulikileni bufuko bwa mwilu.” (Mateo 6:19, 20) Tucisimutwiyeni hali mumbanda umo.

¹⁰ Maria washakele manene kweha bweho bwa Golf kutunda ku bwanike bwendi. Watwaleleleho kweha obu bweho ha simbu yakele ku sekondali. Wakele manene na butongwe omu mu bweho, ngeci balyanene kumufwetela ku Yunibesiti. Wazemene manene bweho bwa Golf mu buyoye bwendi, co washakele kutsimana manene mangana akayoye mwamubwa. Mu kwita kwa simbu, Maria  washangumukile kulilongesa Mbimbiliya, co wazemene manene byuma byakele na kulilongesa mu Mbimbiliya na kushangumuka kubipangesa. Wendekele ngwendi: “Munjakele na kupangesa binjalilongesele mu Mbimbiliya mu kutengulula futisi yange na bisinganyeka byange, njapwile wa kubwaelela.” Maria wanangukile ngwendi kumukaluwila kulinga byuma bya ku sipilitu na kushakezeka bufuko ha simbu imo lika. (Mateo 6:24) Washakele kutwalelela na bweho bwa golf mangana atsimane na kufuka. Oloni wecelele mwafwa washakele kulilongesa busunga. Ha simbu ino ali na kulinga bupainiya, co wendekele ngwendi napu “wakubwaelela mu kuyoya, co lalo nazibuka byali na kuyoyela.”

11. Babusamba na babushoko bwetu basa kulinga bika mutulilongesa busunga?

¹¹ Babusamba na babushoko. Nga tulyangwila kupangesa bitulilongesa mu Mbimbiliya likwatasano lyetu na babusamba na babushoko bwetu linasa kutenguluka. Mwafwa bika? Yesu walombelelele baka-kumukabangeya ngwendi: “Bakundike kuli yobe babenya mu busunga lijwi lyobe lyapwa busunga.” (Yowa 17:17) “Kukundika” munu kuli Njambi kunasa lalo kulumbununa “kumwangununa” ku kaye. Mutulilongesa busunga, kutulikwatasana na kaye mwafwa futisi ya baka-kaye kuilitombola na byuma bitwalilongesa. Banu batumwena mweka mwafwa twatenguluka. Tuli na kukabangeya mashiko a mu Mbimbiliya. Nameme kutushaka kulipyakana na bakwetu, oloni babushoko na babusamba basa kutuzinda nambe kutulwisa mwafwa ya likulaelo lyetu. Oloni kutukomoka mwafa Yesu wendekele ngwendi: “Bitozi bakama ba munu bapwa babushoko ba mu njubo yendi babenya.” (Mateo 10:36) Wendekele lalo ngwendi bibezikiso bituwana mu kulilongesa byabingi manene kutubakana byuma bitwana.—Tandeni Mako 10:28-30.

12. Kayunda umo waliwanene na bukalu muka mwalilongesele busunga?

¹² Kushwa ku bwanike bwendi, Aaron wazibukile ngwendi capwa cizila kutumbula lizina lya Njambi. Oloni Aaron wakele na lishungu lya kulilongesa busunga. Wabwaelele manene omwo Mukaleho umo wamulekele ngwendi nga tupandakana bisona bya bana na bisona biwana bya Cihebelu bije bimanena lizina lya Njambi, co twasa kulitumbula ngwetu “Yehova.” Ngeci waile ku Sinangonge oku na bwaelela, co wakalekele bakulunu ba bulombelo bije bya lilongesele. Aaron wasinganyekele ngwendi hamo babwaelele ha byuma byalilongesele hali Njambi, oloni bamujekwilile mate na kumusheka. Babushoko bwendi bamuyengwile. Nameme ngoco, watwaleleleho kulilongesa busunga co wapwile Mukaleho wa Yehova wa kusimpa mu buyoye bwendi bwoshe. Nga tushaka kutwalelelaho kupangesa bitulilongesa ngwe mwalingile Aaron, co tunapande kulikolesa nga babushoko nambe babusamba betu batutengulukila.

13, 14. Twasa kutengulula bati futisi yetu nga tulilongesa busunga na kupangesa bitulilongesa? Endekeni cakumwenako.

¹³ Bisinganyeka na bilinga byabibi. Nga tushaka kulilongesa busunga na kupangesa binangulo bya mu Mbimbiliya, co tunapande kutengulula bisinganyeka na bilinga byetu. Petulu wendekele ngwendi: “Pweni baka-kwononoka kuli Njambi, co kesi mutabe kuyoya kweni bacendese ku bizango bije mwakele nabyo omwo mwakele ku nzimba. Oloni, pweni ba kujela mu byoshe mulinga.” (1 Petu 1:14, 15) Banu ba mu nganda ya Kolinte kusañulu baje balilongesele busunga bapandele kutengulula futisi yabo mwafwa mu nganda mwalisalele bilinga byabibi. (1 Koli 6:9-11) Banu baje balilongesa busunga ano matangwa bakatengulula futisi yabo. Petulu wanukisile lalo baka-Kilisitu ngwendi: “Mwombilile simbu yakama  kunima mu kulinga bibakazeme kulinga baje baka-kujeneka kukulaela. Mwombilile kuyoya kweni mu bubi na mu mashungu amabi na mu kupenda na mu kukina na mu bimunga bya kunwa na mu bunyengwe bwa kulemesa tumponya.”—1 Petu 4:3.

¹⁴ Debynn na Jasmine bapwile baka-kunwa menene bwala ha myaka yaingi. Nameme Debynn wapwile citongwe mu kutulika mabulu, oloni watundile cipangi mwafwa ya kunwa menene bwala. Ku cipangi bamuzibukile kupwa muka-matoto na lwozi. Litangwa limo waliwanene na Bakaleho ba bamishinali oku napende. Aba bamishinali bakulaesele Jasmine ngwabo bashangumuka kulilongesa nendi Mbimbiliya. Oloni mubaile ku njubo yendi calumingo cateleko bakawanene Jasmine na Debynn banapende. Kubasinganyekele ngwabo baje bamishinali basa kwija ha njubo. Byuma byatengulukile. Ba Jasmine na Debynn mubashangumukile kulilongesa, bazemene manene bibakele na kulilongesa, co bashangumukile kupangesa bibalilongesele. Mukati ka bingonde bitatu balikelele kunwa bwala, co bakasonekesele bulo bwabo ku fulumende. Mubatengulwile futisi yabo, banu babangi bazibukile, co bashongangeyeye na bakwabo hembo lyabo balilongese Mbimbiliya.

15. Byuma muka bije kubilitombola na busunga bwa mu Mbimbiliya byapwa byabikalu kubyecela, co mwafwa bika?

¹⁵ Bisemwa na bilika bije bilwisa bisoneka. Kwecela bilika na bisemwa bije bilwisa mashiko a mu Mbimbiliya kukapu kwakukalu. Bamo mubakazibuka busunga kukabapwila kwakwasi kwecela bisemwa na bilika bimo. Oloni bamo kukabakaluwila kulinga ngoco mwafwa ya kubasindiya kuli babusamba, babushoko nameme babakapanga nabo. Bukalu bwakama bukakalako manene nga obyo bilika byakundama kabushoko uje natoko. (Kwitu 14:1) Myanja ya bakwetu baje basimpile yasa kutukwasa tutengulule futisi yetu. Tucisimutwiyeni ha kusimpa kubamwesele baka-Efeso mu cita ca myaka ca kulibanga.

16. Bika bibalingile banu bamo mu Efeso?

¹⁶ Mu Efeso, mwalisalele manene bilinga bya manseno. Banu baje bapwile baka-manseno balingile bati mubapwile baka-Kilisitu? Mbimbiliya ngwayo: “Babangi baje bakele na kulinga manseno banenele mabulu abo hamo bakuwenyeka ku mesho a banu boshe, co balabele ndando ya mabulu aje, co ndando yapwile bimbongo bya Siliba ya kupwa 50,000. Ngeci bene, lijwi lya [Yehova] lya shandokele na kukola na nzili.” (Vili 19:19, 20) Aba baka-Kilisitu ba kulongwa benyekele aje mabulu nameme apwile a ndando ya helu, co bababezikisile manene.

17. (a) Bukalu muka butunaliwana nabwo ha kulilongesa busunga? (b) Bihula muka bitukasimutwiya mu cilongesa cinatako?

¹⁷ Byuma muka bimunana mangana mulilongese busunga? Twapangesa simbu yetu mu kulilongesa busunga. Twalikele kushakezeka bufuko. Babushoko bwetu bamo banatuyengula mwafwa ya kulilongesa busunga. Tunatengulula bisinganyeka byetu na kwecela bisemwa na bilika na bilinga byetu bije kubilitombola na busunga butunalilongesa. Busunga bwa mu Mbimbiliya butunalilongesa bunapu bwa seo manene kutubakana byuma byoshe bitunaseze. Kuzesa ebi byuma kunatukwasa manene mwafwa kunatukwasa tulikute busamba na Yehova. Nga tusinganyekesesa ha bibezikiso byoshe bitunalikuwu mwafwa ya kuzibuka busunga, tulimwena ngwetu kunapu kubindama kwakama kubuzimbalesa. Bwasa kuzimbala bati, co bika bitunapande kulinga mangana kesi buzimbale? Tukawana bikumbululo mu cilongesa cinatako.