1-2. (a) Kwesekesa na Efeso 6:16, bika bitunapande kukela na ntelo ya likulahelo ya kukanyama? (b) Bihula muka bitukumbulula muno mu cilongesa?

MULI na ‘ntelo ya likulahelo’ ndi? (Tandeni Efeso 6:16.) Eyo muli nayo. Ngwe mwa ntelo muikanyungilila mubila, likulahelo nalyo liminyungilila ku bilinga byabibi byazinda Njambi.

² Tuli na kuyoya mu “matangwa a kukotoka,” ngeci tuliwana na byuma bije byasa kuzeyesa likulahelo lyetu. (2 Tima 3:1) Mwasa kuzibuka bati ngweni ntelo ya likulahelo lyeni inakanyama? Co bika bimunapande kulinga mangana mukwate na nzili ntelo yeni? Ebi bihula tubikumbulula muno mu cilongesa.

3. Bika bibalingile maswalale ha bintelo byabo, co mwafwa bika?

³ Maswalale ba kusañulu, kakangi bakele na bintelo bije byakele na bilambu. Maswalale bakele na kukwita mazi ha bintelo mangana bilambu byononoke na kulingisa bikubo bya ntelo keti bikale na ñalawe. Liswalale mwamwene ngwendi ntelo yendi inabihya, waibwahesele mangana apwe wa kulibwahesela nga kwija nzita. Eci cakumwenako calitombola bati na likulahelo lyeni?

4. Bika bimunapande kunyungila bwino ntelo ya likulahelo lyeni, co mwasa kuinyunga bati?

⁴ Ngwe mwa maswalale ba kusañulu, neni munapande kunyunga bwino ntelo ya likulahelo lyeni mangana simbu yoshe mulibwahesele kulwa nzita. Ha kupwa baka-Kilistu tuli mu  nzita ya ku sipilitu, co tuli na kulwa na bandemone. (Efeso 6:10-12) Naumo wahi asa kuminyungila ntelo ya likulahelo lyeni. Mwasa kuzibuka bati ngweni mutwalelelaho kukanyama nameme muliwana na byeseko? Ca kulibanga, munapande kulomba Njambi amikwase. Co lalo munapande kutanda Lijwi lya Njambi mangana mulimone ngwe mwamimwena Njambi. (Heve 4:12) Mbimbiliya ngwayo: “Kulahela kuli Shukulu Kalunga na mbunge yobe yoshe. Keti ujendamene ku mana obe babenya.” (Visi 3:5, 6) Acisinganyekeni ha byuma binalingiwa mu buyoye bweni ololo na byuma bimunangwile kulinga. Cakumwenako, kuma munakala mu bukalu bwa kujeneka bimbongo ndi? Ku Vahevelu 13:5, kuli cikulaheso eci ngwaco: “Kunjikamiseze nalumo lwahi nambe kumibyana.” Kuma munasinganyekesesele eci cikulaheso ca Yehova ndi? Kuma camilingisile mukulahele ngweni Yehova amikwasa ndi? Nga mukemwo, co ntelo ya likulahelo lyeni muli na kuinyunga mwamubwa.

5. Bika bimunasa kuwana nga mwilula likulahelo lyeni?

⁵ Nga mwilula likulahelo lyeni, munasa kukomoka kumona byuma bimuwana. Munasa kuwana ngweni mwakala na buzeye buje kumwanangukile ha simbu yailaha. Cakumwenako, hamo bishoti na biñanda bya makuli na kuliziba kuzeya binanyongesa likulahelo lyeni. Co bika bimunapande kulinga mangana likulahelo lyeni keti linyongelele?

6. Byuma muka bimo bije kubyabihile kulishoshomwenabyo?

⁶ Kuli byuma bimo bije kubyabihile kulishoshomwenabyo. Cakumwenako, tubaboshe tukatondo kuzibisa Yehova na Yesu kubwaha ku mbunge. (1 Koli 7:32) Nga twalingi bubi bwakama, tukalishoshomwena mutwasa kwilwisilamo busamba bwetu na Njambi. (Myaso 38:18) Tukalishoshomwena lalo mutwasa kuzibisilamo muka-limbo lyetu kubwaha ku mbunge, nomu mutwasa kukwaselamo naanga yetu na bakwetu baka-Kilistu.​—1 Koli 7:33; 2 Koli 11:28.

7. Kwesekesa na Visimo 29:25, mwafwa bika kutwapandele kutewa banu?

⁷ Oloni kulishoshomwena manene kwasa kutsiya likulahelo lyetu. Cakumwenako, tunasa kulishoshomwena manene ha byakulya na ha buzalo. (Mateo 6:31, 32) Ebi bishoti binasa kutulingisa tushakezeke manene byuma bya ku mubila. Binasa lalo kutulingisa tuzeme bimbongo. Nga tulinga ngoco, co tuzeya ku sipilitu, co lalo busamba bwetu na Yehova butsa. (Mako 4:19; 1 Tima 6:10) Tunasa kulishoshomwena lalo ha byuma bibali na kutwendeka banu. Oku kwasa kutulingisa tukale na lyoba lya kutewa banu ngwetu batushaula nambe kutuyandesa. Co kutukala na lyoba lya kutewa kulinga byuma byazinda Yehova. Tunapande kulomba Yehova atwane likulahelo na kusimpa mangana tuhyane byeseko.​—Tandeni Visimo 29:25; Luka 17:5.

8. Bika bitunapande kulinga nga munu atuleka byuma bya makuli?

⁸ Satana, “ishe ya makuli” ali na kupangesa banu bendi mu kwendeka makuli hali Yehova na hali bandolome na bandokazi betu. (Yowa 8:44) Cakumwenako, baka-kutengulukila bali na kwendeka biñanda bya makuli ha munga ya Yehova, kupangesa mawebusaiti, ma TV, bisanzi, mapapelo a mizimbu na mabulu. Awa makuli anapu amo a “mikili ya tuhya” ya Satana. (Efeso 6:16) Bika bitunapande kulinga nga munu  atuleka byuma bya makuli? Tunapande kubyana. Mwafwa bika? Mwafwa twakulahela Yehova na bandolome na bandokazi betu. Kutwapandele kusimutwiya na baka-kutengulukila. Kutwapandele lalo kulinga nabo bimata nambe kukala na lishungu lya kushaka kuzibuka byuma bibendeka.

9. Bika byasa kulingiwa nga tuzeya?

⁹ Kuzeya kwasa kutwonowesa kukala na likulahelo. Bisimbu bimo tukazeye mwafwa ya bukalu butuli nabwo. Oloni keti twake manene mbunge ku bukalu bwetu. Nga twaka manene mbunge ku bukalu bwetu, co twasa kwibala byuma byabibwa byanatukulahesa Yehova. (Kujo 21:3, 4) Kuliziba kuzeya kwasa kutsiya likulahelo lyetu na kutwonowesa kupangela Yehova. (Visi 24:10) Eci keti cilingiwe kuli yetu.

10. Bika bitunalilongesa ku mukanda wasonekele ndokazi umo?

¹⁰ Tusimutwiyeni hali ndokazi wa ku America, tumone mwali na kukanyameselamo likulahelo lyendi oku anyunga munalume wendi uje wabinja manene. Mwasonekelele ku cikota cetu Bakaleho ba Yehova, wendekele ngwendi: “Bisimbu bimo tukazeye na kulishoshomwena, oloni tuli na lilabelelo lya kukanyama. Njakandelela manene kuli Yehova ha byuma byali na kutwana bije bili na kukanyamesa likulahelo lyetu. Tutonda kutushongangeya na kutunangula. Oku kutulingisa tutwaleleleho kupangela Yehova na kukolesa mu byeseko bya Satana.” Byuma byanendeka ou ndokazi bimwesa ngwabyo twasa kukolesa nga tunazeye. Twasa kukolesa bati? Twanukeni ngwetu byeseko bituli na kuliwana nabyo bitunda kuli Satana. Co tukulaheleni ngwetu Yehova atutakamesa. Co lalo tukandeleleni ku byakulya bya ku sipilitu byali na kutwana Yehova.

11. Bihula muka bitunapande kulihula mangana twilule likulahelo lyetu?

¹¹ Kuma munananguka ngweni likulahelo lyeni linazeye ndi? Mu bingonde binahu, munakolesele mumunakele mu bishoti ndi? Kuma munabyanene kutolilila kuli baka-kutengulukila nambe kulinga nabo bimata omwo banendekele biñanda bya makuli ndi?  Kuma mwasele kukolesa mumwazeyele ndi? Nga mukemwo, co likulahelo lyeni linakanyama. Oloni tunapande kutona simbu yoshe, mwafwa Satana ali na bitwa byeka lalo byali na kupangesa mukutweseka. Tusimutwiyeni ha bitwa byendi bimo.

12. Bika byasa kulingiwa nga tuzema bufuko?

¹² Bufuko bwasa kutungumuna na kutulingisa tuseze ntelo ya likulahelo lyetu. Kapositolo Paulu wendekele ngwendi: ‘Kukwesi liswalale asa kulikobelesa mu mingoso mu bipangi byendi bya buswalale, mwafwa ashaka azibise ntwama yendi kubwaha.’ (2 Tima 2:4) Maswalale ba Baloma kubabatabesele kupanga bipangi byeka. Bika byalingiwile nga liswalale kakabangeyeye lije lishiko?

13. Mwafwa bika liswalale kapandele kulikobelesa mu mingoso?

¹³ Tusimutwiyeni ha cakumwenako eci. Ku mutondo, maswalale bali na kulilongesa mwakulwila nzita, oloni liswalale umo wahiho. Ou liswalale nazezama kulandesa byakulya mu cintolo. Co ku mangwezi maswalale babwahesa mata abo na kwotola mikwale yabo. Oloni uje liswalale ikeye ali na kubihisila simbu yendi kukubwahesa byakulya byakalandesa lya mukwabo. Co olyo bene lya mukwabo ku mutondo, bakasumuka lika kuwana ngwabo citozi nabakobelela na kubalwisa. Mumona ngweni liswalale muka asa kulwa mwamubwa na kuzibisa kubwaha mukulunu wa maswalale? Ngwe kumunakele, liswalale muka imushaka kulyata nendi, uje nakele na kulibwahesela nzita indi uje nongumukile?

14. Cuma muka ca seho kuli yetu ha kupwa maswalale ba Kilistu?

¹⁴ Netu tunapu ngwe mwa baje maswalale bababwa. Cuma ca seho kuli yetu cinapu kuzibisa Yehova na Kilistu kubwaha, baje bapwa bantwama betu. Tunapande kumona ngwetu simbu na nzili yetu tuipangesa mu kupangela Yehova. Tunapande lalo kunyunga bwino ntelo ya likulahelo lyetu na bitwa byoshe byanatwana Yehova.

15. Bika byatunangwile Paulu, co mwafwa bika?

 ¹⁵ Keti tuzeme bufuko. Mwafwa bika? Kapositolo Paulu wanangwile ngwendi, ‘baje bashaka kufuka banatundu mu kukukulahela kwabo.’ (1 Tima 6:9, 10) Lijwi lya ‘kutunda’ limwesa ngwalyo twasa kungumuka na kwaka manene mbunge kukutonda byuma bya ku mubila bije keti bya seho. Co twasa kukala na “mashungu amangi a bulema a kubulumuna.” Keti twibale ngwetu Satana ali na kupangesa awa mashungu mukuzeyesa likulahelo lyetu.

16. Bibanendeka ku Mako 10:17-22, bitulingisa tulihule bihula muka?

¹⁶ Twendekeni ngwetu tuli na bimbongo, co tushaka kulanda cuma cimo. Eci cuma nambe cahi twasa kuyoya. Kuma nga tucilanda, tulinga bubi ndi? Embwe. Oloni singanyekeni ha bihula ebi: Nameme tuli na bimbongo bya kulanda cuma cimo, kuma tuli na simbu na nzili ya kucipangesa na kucinyunga mwamubwa ndi? Kuma twasa kushangumuka kuzema oco cuma ndi? Kuma kuzema oco cuma kwasa kutulingisa tulinge ngwe mwalingile uje munalume wabyanene cilanyo ca Yesu ca kupangela manene Njambi ndi? (Tandeni Mako 10:17-22.) Ngeci, kunapu kwa seho kwasiwisa buyoye bwetu na kupangesa simbu na nzili yetu mu kulinga cizango ca Njambi.

17. Bika kutwapandele kwibala?

¹⁷ Keti twibale ngwetu tuli mu nzita, co tunapande kulibwahesela kulwa ha litangwa na litangwa. (Kujo 12:17) Bandolome na bandokazi betu kubasa kutwambatela ntelo yetu ya likulahelo. Yetu babenya tunapande kukwata na nzili ntelo yetu ya likulahelo.

18. Maswalale ba kusañulu, bika bibakwatelele na nzili bintelo byabo?

¹⁸ Kusañulu, liswalale bamusingimikile mwafwa ya kusimpa kwendi nga ali mu nzita. Oloni bamushawile omwo welukile mabokoboko kwa kujeneka ntelo. Kaloma wa lizina lya Tacitus uje azibuka mizimbu ya kusañulu ngwendi: “Yapwile shwamwa yakama kuli liswalale kuseza ntelo yendi.” Mukemwo maswalale bakwatele na nzili bintelo byabo.

19. Twasa kukwata bati na nzili ntelo yetu ya likulahelo?

¹⁹ Tunapande kukwata na nzili ntelo yetu ya likulahelo ha kukunguluka simbu yoshe na kuleka banu bya lizina lya Yehova na Bumwene bwendi. (Heve 10:23-25) Kutundaho lalo, tunapande kutanda Mbimbiliya na kulomba Yehova atukwase kupangesa bitutanda. (2 Tima 3:16, 17) Co citwa coshe capangesa Satana kucasa kutwonowesa kupangela Yehova. (Isaya 54:17) Ntelo yetu ya likulahelo itunyungilila. Tupwa ba kusimpa omwo tupangela hamo na bandolome na bandokazi betu. Binzita byoshe bitulwa, tubihyana. Co lalo tukakala ku mutamba wa Yesu omwo akahyana mu nzita yakalwa na Satana na banu bendi.​—Kujo 17:14; 20:10.