1. Cihula muka citunasa kulihula?

KULI byuma bimo bikalingiwa kulutwe bya kufwa ngwe kunyonga kwa bulombelo bwa makuli, kutulwisa kuli Ngonge wa Mangonge na nzita ya Alamagidoni. Kuma simbu imo mukalishoshomwena mumukasinganyeka ha byuma ebi ndi? Kuma mukalihula ngweni, ‘Ebi byuma bya kutewesa mubikalingiwa likulahelo lyange likatwalelelaho kupwa lya kukanyama ndi?’ Nga mukemwo, co majwi endekele Yesu aje ali mu cisoneka hacinemana cino cilongesa asa kumikwasa. Yesu walekele bandongesi bendi ngwendi: ‘Keti mulishoshomwene mu bimbunge byeni. Kaleni na likulahelo.’ (Yowa 14:1) Kukala na likulahelo lya kukanyama kukatukwasa tukolese mutukaliwana na byeseko kulutwe.

2. Twasa kukanyamesa bati likulahelo lyetu, co bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

² Kusinganyekesesa bitukalingi mutukaliwana na byeseko kutukwasa tukanyamese likulahelo lyetu mangana tukakolese mutukaliwana na byeseko kulutwe. Co lalo, kutukwasa tunanguke hatunapande kupangela. Simbu yoshe mutukolesa omwo tuliwana na ceseko, likulahelo lyetu likanyama. Co mutukaliwana na byeseko kulutwe tukakolesa. Muno mu cilongesa, tusimutwiya byuma biwana bibaliwanene nabyo bandongesi ba Yesu bije bimwesa seho ya kukanyamesa likulahelo lyetu. Co lalo, tusimutwiya ha byuma bitunasa kulinga nga tuliwana na bukalu bwa kulifwa nomwo kulinga ngoco kutukwasela tukakolese kulutwe.

3. Majwi endekele Yesu ku mukanda wa Mateo 6:30, 33 atukwasa tuzibisise simpi muka?

³ Mutwe wa naanga akatondela baka-naanga yendi byakulya,  bya kuzala na kwakukala. Oloni keti kwakwasi kulinga ngoco mu simbu ino ya kukaluwa. Calubinda, bandolome na bandokazi betu bamo banatundu bipangi, co kuli na kubaluwila kuwana bipangi byeka. Bamoco banabyana bipangi bije kubilitombola na binangulo bya mu Lijwi lya Njambi. Nga tunaliwana nobu bukalu, tunapande kukulahela ngwetu Yehova atukwasa tuwane byuma bitutonda na naanga yetu. Yesu wakwasele bandongesi bendi bazibisise mwamubwa eyi simpi mu Ñanda yendi ya ha Munkinda. (Tandeni Mateo 6:30, 33.) Nga tukulahela na mbunge yetu yoshe ngwetu Yehova atukwasa, co twaka manene mbunge kukumupangela. Omwo tumona mwali na kutukwasela Yehova, tushwenya manene kuyehi nendi, co lalo likulahelo lyetu likanyama.

4-5. Bika byakwasele naanga imo itwaleleleho kukolesa mubakele mu bujene bwa byuma bya ku mubila?

⁴ Tusimutwiyeniko ha naanga imo ya ku Venezuela baje balimwenenene mwabakwaselele Yehova kuwana byuma bya ku mubila bibatondele. Baka-naanga ya Castro bakele na kuwana bimbongo ha bimbuto bibakele na kulima mu lihya lyabo. Oloni banu bamo babezilile na maata na kubasheka mu lihya lyabo. Ndolome Miguel wendekele ngwendi: “Ha simbu ino tuli na kuyoyela lika ha byakulya bitukalimi mu kalihya ka kulomba. Ha litangwa na litangwa mutondo, njikalombo Yehova atukwase kuwana byuma bitutonda.” Buyoye bwakaluwilile manene eyi naanga oloni bakulahelele ngwabo Yehova abana byuma byoshe bibatonda. Ngeci, bali na kutwalelelaho kukunguluka na kwambulula. Banatwameka bya Bumwene mu buyoye bwabo, co Yehova ali na kubana byuma bibatonda.

⁵ Ha simbu eyi ya bukalu, Miguel na mwebwendi Yurai banatwalelelaho kusinganyekesesa mwanabakwaselamo Yehova. Simbu imo, Yehova walikwasesele bandolome na bandokazi bane Miguel byatondele ku mubila na kumukwasa kuwana cipangi. Ha bisimbu bikwabo Yehova walikwasesele baka-munango bane Miguel na baka-naanga yendi byuma bibatondele. Yehova natwalelelaho kubakwasa. Ngeci, likulahelo lya Miguel na baka-naanga yendi linakanyama. Munabo Yoselin wendekele mwabakwaselelemo Yehova mu bukalu bumo bubaliwanene nabwo. Co ku mamaneselelo wendekele ngwendi: “Kwatutakamesa manene kumona mwanatukwasela Yehova. Wapwa kabusamba kange, co njakulahela ngwange atwalelelaho kunjikwasa.” Watwaleleleho kwendeka ngwendi: “Byeseko bitunaliwana nabyo byatukwasa tulibwahesele kukakolesa mutukaliwana na byeseko kulutwe.”

6. Mwasa kukanyamesa bati likulahelo lyeni nga kuli na kumikaluwila kuwana bimbongo bya kulikwasesa?

⁶ Kuli na kumikaluwila kuwana bimbongo bya kulikwasesa ndi? Nga mukemwo, co hamo buyoye buli na kumikaluwila manene. Oloni ha simbu ibuli na kumikaluwila buyoye hakeho hamunapande kukanyamesela likulahelo lyeni. Lombeleleni kuli Yehova, co tandeni majwi a Yesu ali ku mukanda wa Mateo 6:25-34  nakusinganyekesesaho. Singanyekeseseni ha myanja ya bandolome na bandokazi ije imwesa ngwayo Yehova akatwalelelaho kukwasa baje batwameka bya Bumwene. (1 Koli 15:58) Oku kumilingisa mukulahele ngweni Tate yetu wa mwilu amikwasa ngwe mwanakwasela baje banaliwana na bukalu bumunaliwana nabwo. Azibuka byuma bimutonda, co lalo azibuka mwakumyanenabyo. Kulimwena mwali na kumikwasela Yehova kukanyamesa likulahelo lyeni, co kumikwasa mukakolese mumukaliwana na bukalu bwakama kulutwe.—Hamba 3:17, 18.

7. Kwesekesa na mukanda wa Mateo 8:23-26, “lihunzi lyakama” lyakele bati bandongesi ba Yesu mu ceseko?

⁷ Yesu na bandongesi bendi mubakele mu bwato, baliwanene na lihunzi lyakama. Co Yesu wakwasele bandongesi bendi bananguke ngwabo bapandele kukanyamesa likulahelo lyabo. (Tandeni Mateo 8:23-26.) Lihunzi mulyahuwile manene, mema akobelele mu bwato. Ha simbu eyi, Yesu te nalala. Bandongesi bendi bazibile lyoba, co bamwindwile na kumuleka ngwabo abobole. Yesu wabehwile ngwendi: “Omwo bikajo muli na lyoba lyangacije, yeni baka-kukulahela kwakundondo?” Bandongesi bapandele kwanuka ngwabo Yehova abanyungilila. Eyi ñanda itulongesa bika? Likulahelo lya kukanyama litukwasa tukolese omwo tuliwana na “lihunzi lyakama” nambe bukalu bwakama.

8-9. Bukalu muka bwaliwanene nabwo ndokazi Anel, co bika byamukwasele?

⁸ Tusimutwiyeni hali Anel wa muzike uje wakala ku Puerto Rico. Likulahelo lya ndokazi Anel lyakanyamene manene mwaliwanene na bukalu bwa “lihunzi lyakama.” Lihunzi limo lyakama lije lyahuwile mu 2017, lyabiisile njibo ya ndokazi Anel. Co lalo, lije lihunzi lyamulingisile atunde bipangi. Anel ngwendi: “Munjaliwanene nobu bukalu, njalishoshomwenene manene. Oloni njalilongesele kukulahela Yehova na kutwalelelaho kukolesa.”

⁹ Anel wendekele ngwendi cuma cikwabo camukwasele kukolesa capwile kwononoka. Wendekele ngwendi: “Kukabangeya biyatulekele munga kwanjikwasele njijeneke kulishoshomwena. Yehova nanjikwasa kupangesa bandolome na bandokazi. Banjitakamesele, co banjanene byuma bimo byakulikwasesa.” Wendekele lalo ngwendi: “Yehova wanjanene byuma byabingi kutubakana bije binjamulombele, co oku kwakanyamesele likulahelo lyange.”

10. Bika bimunapande kulinga nga munaliwana na bukalu bwakama?

¹⁰ Kuma neni mwaliwana na bukalu buje bulifwa ngwe “lihunzi lyakama” ndi? Hamo mwaliwana na bukalu bwa kulizila. Indi hamo muli na kubinja mushongo wakama uje wamizeyesa, co kumuzibuka bya kulinga. Munasa kulishoshomwena simbu imo, oloni keti muzeye na kujeneka kukulahela Yehova. Mulombeni kutundilila kwisi ya mbunge, co kulinga ngoco kumikwasa mushwenye kuyehi nendi. Anukeni mwanamikwasela Yehova kunima mangana  mukanyamese likulahelo lyeni. (Myaso 77:11, 12) Kulaheleni ngweni Yehova kakamiseze embwe.

11. Mwafwa bika tunapande kwononoka baje bali na kutwamenena?

¹¹ Byuma muka bikwabo bimikwasa mukolese omwo muliwana na byeseko? Anel nendeka ngwendi kwononoka kutukwasa manene. Kulaheleni baje banangula Yehova na Yesu ngwabo batutwamenene. Simbu imo banasa kutuleka tulinge byuma bimo bije kutuzibisisa mwamubwa. Oloni nga twononoka, Yehova atubezikisa. Mizimbu ya mu Lijwi lyendi na byuma bibanaliwana nabyo bandolome na bandokazi bimwesa ngwabyo kwononoka kwobola. (Kutu 14:1-4; 2 Mizi 20:17) Kusinganyekesesa ha mizimbu ya cifwa eci, kutukwasa tutwaleleleho kukabangeya biituleka munga. (Heve 13:17) Co kulinga ngoco kutukwasa tujeneke kulishoshomwena manene ha bukalu bwakama butukaliwana nabwo kulutwe.—Visi 3:25.

12. Kwesekesa na mukanda wa Luka 18:1-8 likulahelo litukwasa bati tukolese nga batulinga mwamubi?

¹² Yesu wazibukile ngwendi bandongesi bendi babalinga mwamubi, co eci cipwa ceseko kuli bakebo. Yesu wabatelele cisimo cije cili ku mukanda wa Luka mangana abakwase kukolesa. Yesu wendekele bya fwile uje wakakateyeye kulomba lyako wamubi mangana amwakwile mwamubwa. Wakulahelele ngwendi nga atwalelelaho kulomba uje lyako, co amukwasa. Mu kwita kwa simbu, uje lyako wamukwasele. Bika bitulilongesako? Yehova wapwa lyako wamubwa. Mukemwo Yesu wehwile ngwendi: ‘Kuma Njambi kasa kwakula mu busunga banu bendi baje bali na kulilila kuli ikeye butsiki na mutanya ndi?’ (Tandeni Luka 18:1-8.) Yesu wehwile ngwendi: “Omwo Muna Munu akaija hano hasi, akawanaho kukulahela ndi?” Nga banu batulinga mwamubi, tunapande kukala na mbunge ya kubandamena na likulahelo ngwe mwalingilile uje fwile. Kukala na likulahelo kutulingisa tukulahele ngwetu Yehova atukwasa. Tunapande kwanuka lalo ngwetu lilombelo lili na nzili. Bisimbu bimo Yehova nasa kukumbulula malombelo etu mu ngila ije kutwabandamenene.

13. Lilombelo lyakwasele bati naanga imo ije ibalingile mwamubi?

¹³ Tusimutwiyeni byaliwanene nabyo ndokazi Vero, uje wakala mu lifuti lya Democratic Republic of Congo. Vero na munalume wendi uje kapwile Mukaleho na munabo wa mumbanda wa myaka 15 batewele hembo omwo cibunga ca maswalale cezile na kubalwisa. Mubakele na kutewa bakaliwanene lalo na cibunga ca maswalale, co babajujwilise ngwabo babatsiya. Vero washangumukile kulila, oloni munabo wa mumbanda washangumukile kulombela mu kutambekela oku atumbula lizina lya Yehova. Welukilile-ilukilile kutumbula Yehova mu lilombelo lyendi. Co mwamanesele kulombela, ntwama wa cije cibunga ca maswalale wamwihwile ngwendi, “Obe mumbanda, iya  na kulongesa kulombela?” Wamukumbulwile ngwendi: “Banana bakebo bananjilongesa kupangesa lilombelo lya kumwenako lije lili ku mukanda wa Mateo 6:9-13.” Co uje ntwama wendekele ngwendi: “Obe mumbanda ya hamo na bisemi bobe, co Yehova Njambi yeni atwaleleleho kuminyungilila.”

14. Bika byasa kweseka likulahelo lyetu, co bika bitukwasa tukolese?

¹⁴ Byuma biyaliwanene nabyo ije naanga bimwesa ngwabyo lilombelo lyapwa lya seho manene. Oloni bati nga Yehova kakumbulula bwasi malombe eni nambe kuwakumbulula mu ngila ya kukomokesa? Ngwe mwa fwile wa mu cisimo ca Yesu, twaleleleniho kulombela na kukulahela ngweni Njambi kakamiseze, co lalo kulaheleni ngweni akumbulula malombelo eni. Twaleleleniho kolomba sipilitu ya Yehova ya kujela. (Fili 4:13) Anukeni ngweni Yehova ololo amibezikisa, co mukebala tuyando twoshe tumuli na kuliwana natwo. Omwo mulimwena mwali na kumikwasela Yehova mu byeseko bimuli na kuliwana nabyo, likulahelo lyeni likanyama, co mukakolesa mumukaliwana na byeseko kulutwe.—1 Petu 1:6, 7.

15. Kwesekesa na mukanda wa Mateo 17:19, 20, ceseko muka cibaliwanene naco bandongesi ba Yesu?

¹⁵ Yesu walongesele bandongesi bendi ngwendi likulahelo libakwasa batwaleleleho kupangela Yehova nameme baliwana na byeseko. (Tandeni Mateo 17:19, 20.) Litangwa limo, bonowele kusheka ndemone nameme ha bisimbu bikwabo basele kulinga ngoco. Mwafwa bika bonowele? Yesu wabalekele ngwendi likulahelo lyabo lyapwile lyalindondo. Wabalekele ngwendi nga babwezelela ku likulahelo lyabo, co bahyana byeseko bibaliwana nabyo nameme bije bisholoka ngwe munkinda. Ano matangwa, netu tunasa kuliwana na bukalu buje busholoka ngwe munkinda.

16. Likulahelo linakwasa bati Geydi ajeneke kuliziba manene busiwa?

¹⁶ Tusimutwiyeni hali ndokazi Geydi wa ku Guatemala. Munalume wendi Edi bamutsiile mubakele na kutunda ku biwano bya cikungulukilo. Likulahelo linakwasa bati Geydi akolese? Wendekele ngwendi: “Kulombela kukanjilingisa njikundike bukalu bwange kuli Yehova, co njikapu wa kushubuluka. Yehova akapangesa baka-naanga yange na bandolome na bandokazi mu kunjikwasa. Kuzezama mu bipangi bya ku sipilitu kukanjikwasa njijeneke kuliziba manene busiwa na kulishoshomwena bya litangwa linatako. Obu bukalu bunjinaliwana nabwo bwanjilingisa njikulahele ngwange Yehova, Yesu na bandolome na bandokazi bakanjikwasa mu bukalu bwoshe-bwoshe bunjikaliwana nabwo kulutwe.”

17. Twasa kulinga bika nga tunaliwana na ceseko cije cisholoka ngwe munkinda?

¹⁷ Kuma mwatsisa munu imwazema ndi? Waneniko simbu ya kutanda biñanda bya mu Mbimbiliya bije byendeka bya banu baje basangukile ku batsi mangana mukanyamese likulahelo lyeni. Kuma muli na kuziba busiwa mwafwa ya  kabushoko keni ibanatundisa mu cikungulukilo ndi? Lilongeseni Mbimbiliya na mabulu a kukundama ku Mbimbiliya mangana muzibisise ngweni Njambi akanyanyamesa mu ngila yaibwa simbu yoshe. Simbu imuliwana na bukalu anukeni ngweni ikeyo simbu imunapande kukanyamesa likulahelo lyeni. Lekeni Yehova mwoshe mumuli na kulizibila. (Visi 18:1) Lingeni byuma bije bimikwasa mukolese nameme nga muliziba busiwa ha simbu imubilinga. (Myaso 126:5, 6) Twaleleleniho kukunguluka, kwambulula na kutanda Mbimbiliya. Co singanyekeseseni manene ha byuma byabibwa byakamilingila Yehova kulutwe. Omwo mumona mwali na kumikwasela Yehova, mumukulahela manene.

18. Bika bimunapande kulinga nga munanguka ngweni likulahelo lyeni linazeye?

¹⁸ Keti muzeye nga ceseko cimwaliwanene naco nambe cimuli na kuliwana naco cinamilingisa munanguke ngweni likulahelo lyeni kulyakanyamene. Eyi ikeyo simbu imunapande kukanyamesa likulahelo lyeni. Lombeni Yehova amikwase ngwe mubalingile tupositolo baje balekele Yesu ngwabo: “Tukwase tukale na likulahelo lyakama.” (Luka 17:5, NWT) Kutundaho, singanyekeseseni ha byakumwenako bitunasimutwiya muno mu cilongesa. Anukeni bisimbu byoshe byamikwasele Yehova ngwe mwalingile Miguel na Yurai. Ngwe mwa muna Vero wa munakazi na Anel, lombeleni kuli Yehova kutundilila kwisi ya mbunge maneneni nga munaliwana na bukalu bwakama. Co lalo, ngwe mwa Geydi, zibukeni ngweni Yehova nasa kumikwasa kupangesa baka-naanga yeni na bandolome na bandokazi. Nga mutabesa Yehova amikwase kukolesa mu byeseko bimuli na kuliwana nabyo, co mukulahela manene ngweni akamikwasa mu byeseko bimukaliwana nabyo kulutwe.

19. Yesu wakulahelele bika, co bika bimwasa kukulahela?

¹⁹ Yesu wakwasele bandongesi bendi bananguke ngwabo bapandele kubwezelela ku likulahelo lyabo. Oloni wakulahelele ngwendi bakakolesa mubakaliwana na byeseko kulutwe. (Yowa 14:1; 16:33) Wakulahelele ngwendi mbunga yakama bakakala na likulahelo lya kukanyama, co bakoboka ñababa yakama. (Kujo 7:9, 14) Neni mukoboka ndi? Yehova akamikwasa mukoboke nga mulinga mwoshe mumwasela kukanyamesa likulahelo lyeni ha simbu ino.—Heve 10:39.