1-2. (a) Mwafwa bika baje banalyambata ololo banapande kukulahela Yehova? (Myaso 37:3, 4) (b) Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

KUMA ololo mukobela mu bulo indi munalyambata ololo? Nga mukemwo, co mushaka ngweni mupwe ba kubwahelela mu bulo bweni. Nameme ngoco, munasa kuliwana na bukalu bwa kuliseza-seza. Kutundaho, munapande kwangula bya kulinga mu kuyoya. Byuma bimulinga omwo muliwana na bukalu na byuma bimwangula kulinga, byasa kumilingisa mupwe ba kubwahelela mu bulo bweni nambe embwe. Kukulahela Yehova kumikwasa mwangule mwamubwa bya kulinga, kukanyamesa bulo bweni na kumilingisa mupwe ba kubwahelela. Oloni nga kumupangesa binangulo bya Njambi, bulo bweni bunasa kuzeya, co lalo kumupu ba kubwahelela.—Tandeni Myaso 37:3, 4.

² Nameme eci cilongesa cinendeka manene hali baje banalyambata ololo, oloni tusimutwiya ha bukalu bubanasa kuliwana nabwo boshe baje bali mu bulo. Tusimutwiya bitwasa kulilongesa ku banalume na banakazi ba kulongwa babanendeka mu Mbimbiliya. Byuma bitulilongesa kuli bakebo twasa kubipangesa mu kuyoya kwetu kwoshe, kwambateselela na mu bulo. Tumona lalo bitwasa kulilongesa ku byuma bibanaliwana nabyo baka-kulyambata bamo ba ano matangwa.

3-4. Bukalu muka bubasa kuliwana nabwo baje banalyambata ololo?

³ Banu bamo banasa kushongangeya baje banalyambata ololo ngwabo balinge byuma ngwe mubakabilingila banu babangi  ba muno mu kaye. Cakumwenako, bisemi babo na babushoko bwabo banasa kubasindiya ngwabo bashangumuke kukala na bana. Indi hamo babusamba babo na babushoko bwabo banasa kubashongangeya ngwabo balande njibo na kulandelamo byuma byabingi byabibwa.

⁴ Nga kubanyanyama, baka-kulyambata banasa kulinga byuma bije bibakobelesa mu mikuli yakama. Oku kunasa kubalingisa bapange maola amangi mangana bafwete mikuli yabo. Co banasa kubiisila simbu yaingi ku bipangi na kwonowa kulinga cilongesa ca munu endi lika, kulemesa kwa naanga na kwambulula. Co lalo, banasa kwonowa kukunguluka mwafwa ya kupanga simbu yaingi mangana bawane bimbongo byabingi nambe kunyungilila bipangi byabo. Co kulinga ngoco, kunasa kubonowesa kupanga byabingi mu munga ya Yehova.

5. Bika bimunalilongesa kuli Klaus na Marisa?

⁵ Byuma binalingiwa mu kuyoya kwa banu babangi bimwesa ngwabyo nga twaka bufuko mu mutamba wa kulibanga mu kuyoya, co kutupu ba kubwahelela. Tusimutwiyeni ha byuma byaliwanene nabyo Klaus na Marisa. * Munima ya kulyambata, boshe bakele na kupanga litangwa lya mutunu mangana bawane bufuko. Oloni kubapwile ba kubwahelela. Klaus ngwendi: “Twakele na byuma bya ku mubila byoshe bitwatondele, oloni kutwakele na bilengo bya ku sipilitu. Kwendeka lika busunga, buyoye bwatukaluwilile, co kutwapwile ba kubwahelela.” Hamo neni mwalimwena ngweni kushakezeka byuma bya ku mubila kukwamilingisile mupwe ba kubwahelela. Nga mukemwo, co keti muzeye. Kusinganyekesesa ha byuma bibalingile bakweni kumikwasa mutengululeko byuma bimo mu kuyoya. Ca kulibanga, tusimutwiyeni bibalilongesa banalume kuli Mwene Njosefati.

6. Mwene Njosefati wapangesele bati cinangulo cili ku mukanda wa Visimo 3:5, 6 omwo waliwanene na bukalu bwakama?

⁶ Banalume, kuma simbu imo mukalizibi ngweni bipangi binamyamena ndi? Nga mukemwo, co mwasa kulilongesako bimo kuli Mwene Njosefati. Ha kupwa mwene, Njosefati wapandele kunyungilila banu boshe bakele na kuyula. Bika byamukwasele apange mwamubwa cije cipangi? Njosefati walingile mwoshe mwaselele mangana anyungilile banu bakele na kuyula. Wakanyamesele bibumbe bya binganda bya mu Yunda na kukungulula maswalale babangi, ba kutubakana 1,160,000. (2 Mizi 17:12-19) Mu kwita kwa simbu, Njosefati waliwanene na bukalu bwakama. Maswalale babangi ba Baamoni na Bamowabi na banu ba ku lifuti lya malundu a Seiri bezile na kumulwisa na banu bendi na naanga yendi. (2 Mizi 20:1, 2) Bika byalingile Njosefati? Walombele Yehova ngwendi amwane nzili ya kukolesa. Co  wakabangeyeye cinangulo cituwana ku mukanda wa Visimo 3:5, 6. (Tandeni.) Lilombelo lya Njosefati lya kutundilila kwisi ya mbunge lituwana ku mukanda wa 2 Mizimbu 20:5-12 limwesa ngwalyo Njosefati wakulahelele manene Ishe wa mwilu. Yehova wakumbulwile bati lilombelo lya Njosefati?

7. Yehova wakumbulwile bati lilombelo lya Njosefati?

⁷ Yehova watumine Kalebi wa lizina lya Njazele mangana akanangule Njosefati. Yehova wendekele ngwendi: “Mukakale lika mu myela yeni na kubandamena, mukamona Shukulu Kalunga mwakamihyanesa ku bitozi beni.” (2 Mizi 20:13-17) Omu keti mukemwo mubakele na kulwila binzita. Oloni awa mashiko kuwatundile kuli munu embwe, atundile kuli Yehova. Njosefati wakulahelele manene Njambi, co walingile byamulekele. Omwo baile na kulwa, Njosefati kalekele maswalale ba bitongwe ngwendi bakale kulutwe embwe, oloni wakeleko baka-kwimba baje kubakele na bitwa. Yehova washulisilile byakulahesele Njosefati mwafwa wahyanene bitozi babo.—2 Mizi 20:18-23.

8. Banalume balilongesa bika kuli Mwene Njosefati?

⁸ Banalume, mwasa kulilongesako bimo kuli Njosefati. Munapande kunyunga naanga yeni. Ngeci, munapande kupanga na nzili mangana munyungilile baka-naanga yeni na kubakwasa. Nga munaliwana na bukalu, munasa kusinganyeka ngweni mwasa kubumanesa likalyeni. Oloni kumwapandele kulikulahela. Lombeni Yehova ku bushweke ngweni amikwase. Co lalo, lombeleni kutundilila kwisi ya mbunge oku muli na muka-limbo lyeni. Tandeni Mbimbiliya na mabulu ainabwahesa munga mangana muwanemo binangulo bya kutunda kuli Yehova bije byasa kumikwasa, co bipangeseni. Keti banu boshe balitombola na byuma bimunangula bije bilitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya. Bamo banasa kusinganyeka ngwabo kukabangeya binangulo bya mu Mbimbiliya bwapwa bulema. Banasa kumileka ngwabo bimbongo na bufuko bikebyo byasa kunyungilila mwamubwa naanga yeni. Oloni anukeni byalingile Njosefati. Wakulahelele Yehova, co wamwesele ngoco mu bilinga byendi. Yehova kombilile kuti uje munalume wa kulongwa, co neni kamyumbila kuti. (Myaso 37:28; Heve 13:5) Byuma muka bikwabo bibanapande kulinga baje banalyambata mangana bapwe ba kubwahelela?

9. Bika bitwasa kwendeka hali kapolofweto Isaya na munakazi wendi?

⁹ Kupangela Yehova cikeco capwile cuma ca seho manene kuli Isaya na munakazi wendi. Isaya wapwile kapolofweto, co cisholoka ngwe na munakazi wendi nendi wakele na kupolofweta mwafwa Mbimbiliya inamutumbula ngwayo “kapolofweto wa munakazi.” (Isaya 8:1-4, NWT) Isaya na munakazi wendi, bakele manene mbunge ku kulemesa Yehova. Co banamwesa bandolome na bandokazi baje banalyambata mwanja waubwa manene.

10. Kutanda biñanda bya mu Mbimbiliya bya bupolofweto kukwasa bati baje banalyambata bapangele Yehova na bimbunge byabo byoshe?

¹⁰ Baje bali mu bulo batembwinina Isaya na munakazi wendi nga balinga mwoshe mubasela kutwameka bya Bumwene. Basa kukanyamesa likulahelo lyabo nga batanda biñanda bya bupolofweto na kumona mubikalishulisilila. * (Tito 1:2) Co basa kusimutwiya  ha byuma bibasa kulinga mangana bakwase mu kushulisilila bupolofweto bumo. Cakumwenako, basa kukwasa mu kushulisilila bupolofweto bwendekele Yesu ngwendi muzimbu waubwa bakawambulwila mu kaye mwoshe simbu kanda kaye kakotoke. (Mateo 24:14) Omwo baka-kulyambata balimwena mubuli na kulishulisilila bupolofweto, batwalelelaho kupangela Yehova na bimbunge byabo byoshe.

11. Pilisila na Akwila balingile bika, co mwafwa bika?

¹¹ Baje banalyambata ololo basa kulilongesako bimo kuli Pilisila na Akwila, Bayunda baje bayoyele mu nganda ya Loma. Bazibile muzimbu wa Yesu, co bapwile baka-Kilistu. Twakulahela ngwetu bakele na kulikuwa kuyoya. Oloni buyoye bwabo bwatengulukile omwo Ngubulu Kalaundyase washikile Bayunda boshe ngwendi batunde mu Loma. Acisinganyekeni mubwatengulukilile buyoye bwa Akwila na Pilisila. Basezele uje mutambela ubezililile na kujalukila kweka. Co bapandele kukatonda njibo yeka na kushangumuka lalo kulinga mingoso yabo ya kutunga bitenti. Kuma oku kwabalingisile bajeneke kutwameka bya Bumwene ndi? Hamo muzibuka cikumbululo. Akwila na Pilisila mubaketele mu Kolinte bakalikwatasanene na cikungulukilo. Co lalo, balikwatasanene na kapositolo Paulu mu kutakamesa bandolome na bandokazi ba muje mu cikungulukilo. Mu kwita kwa simbu, bajalukilile mu bimbongi byeka muje kumwakele baka-kwambulula babangi. (Vili 18:18-21; Loma 16:3-5) Ngeci, nameme bazezamene, oloni balikuwile kupangela hamo.

12. Mwafwa bika baka-kulyambata banapande kulyakela bilengo bya ku sipilitu?

¹² Baka-kulyambata ano matangwa basa kutembwinina Pilisila na Akwila nga baka bya Bumwene mu mutamba wa kulibanga. Baje bashaka kulyambata balinga mwamubwa nga basimutwiya ha bilengo byabo simbu kanda balyambate. Nga baka-kulyambata balyakela bilengo bya ku sipilitu na kupangela hamo mangana babishulisilile, co Yehova abakwasa. (Kwambu 4:9, 12) Tusimutwiyeni hali Russell na Elizabeth. Russell ngwendi:  “Twasimutwiiye ha bilengo byetu bya ku sipilitu simbu kanda tulyambate.” Co Elizabeth ngwendi: “Twalingile ngoco mangana byuma bitwangula kulinga kulutwe keti bitwonowese kushulisilila bilengo byetu.” Russell na Elizabeth basiwisile buyoye bwabo, co bajalukilile ku Micronesia kuje kwakele bujene bwa baka-kwambulula.

13. Kwesekesa na mukanda wa Myaso 28:7, bubwa muka butundamo nga tukulahela Yehova?

¹³ Ngwe mwa Russell na Elizabeth, baka-kulyambata babangi banasiwisa buyoye bwabo mangana bawane simbu yaingi ya kupanga cipangi ca kwambulula na kulongesa. Nga baka-kulyambata balyakela bilengo bya ku sipilitu na kupangela hamo mangana babishulisilile, co balimwena bubwa butundamo. Balimwena mwabanyungilamo Yehova, co bamukulahela manene na kubwahelela mu busunga.—Tandeni Myaso 28:7.

14. Kapositolo Petulu na munakazi wendi bamwesele bati ngwabo bakulahelele majwi ali ku mukanda wa Mateo 6:25, 31-34?

¹⁴ Baka-kulyambata basa kulilongesako bimo kuli kapositolo Petulu na munakazi wendi. Munima ya bingonde bya kweta ku 6 kutunda haliwanenene na Yesu, kapositolo Petulu wangwile kulinga cuma cimo ca seho. Petulu wakele na kuliyoyesela ha cipangi ca kutsiya bisi. Ngeci, omwo Yesu wamulanyele ngwendi apwe ndongesi yendi mu kuyoya kwendi kwoshe, Petulu wapandele kusinganyekesesa mwanyungila naanga yendi. (Luka 5:1-11) Nameme ngoco, Petulu walyangwilile kulikwatasana na Yesu mu cipangi ca kwambulula. Petulu wangwile mwamubwa bya kulinga, co twakulahela ngwetu munakazi wendi wakundwiiye byuma byangwile. Mbimbiliya imwesa ngwayo munima ya kusanguka kwa Yesu, Petulu wakele na kwenda na munakazi wendi ha bisimbu bimo. (1 Koli 9:5) Cisholoka ngwe munakazi wa Petulu wapwile munakazi wamubwa, mukemwo Petulu wasele kunangula baka-Kilistu baje bali mu bulo. (1 Petu 3:1-7) Cili bene, Petulu na munakazi wendi bakulahelele ngwabo nga batwameka bya Bumwene, co Yehova abana byuma bya ku mubila bibatondele.—Tandeni Mateo 6:25, 31-34.

15. Bika bitulilongesa kuli Tiago na munakazi wendi Esther?

¹⁵ Nga munakala mu bulo ha myaka yaindondo, bika bimunapande kulinga mangana mutwaleleleho kupanga byabingi mu munga ya Yehova? Cuma cimo casa kumikwasa cinapu kulilongesa ku bakweni baje bali mu bulo. Cakumwenako, mwasa kutanda biñanda bya mutwe wa “Balyanene na Bimbunge Byabo Byoshe.” Ebi biñanda byalingisile ndolome Tiago na munakazi wendi Esther bakale na lishungu lya kukapangela kuje kuli bujene bwa baka-kwambulula. Tiago wendekele ngwendi: “ Mutwakele na kutanda eyi mizimbu, twalimwenene omwo Yehova ali na kukwaselamo bangamba bendi ano matangwa, co twashakele kubatembwinina mangana tulimwene mwatunyungilamo Yehova na kututwamenena.” Tiago na Esther bajalukilile ku Paraguay, co kushwa mu 2014 banapangela mu citingitingi muje mubakapangesa ndaka ya Ciputukesi. Esther ngwendi: “Tubaboshe twazema manene cisoneka ca Efeso 3:20. Ha bisimbu byabingi, twalimwena omwo Yehova nashulisilila awa majwi mu kuyoya kwetu.” Oku ku mukanda, Paulu wendekele ngwendi Yehova atwana byuma byabingi kutubakana bitumulomba. Awa majwi anapu a busunga.

16. Beya basa kunangula baje banalyambata ololo omwo basinganyeka bya kulyakela bilengo bya ku sipilitu?

 ¹⁶ Baje banalyambata ololo basa kulilongesako bimo ku bakwabo baje bakulahelele Yehova. Bandolome na bandokazi bamo baje bali mu bulo banapangela Yehova mu cipangi ca simbu yoshe ha myaka yaingi. Mwasa kubalomba baminangule nga mushaka kwilula bilengo byeni. Eyi ikeyo ngila ikwabo imwasa kumweselamo ngweni mwakulahela Yehova. (Visi 22:17, 19) Bakulunu nabo basa kukwasa baje banalyambata ololo balyakele bilengo bya ku sipilitu na kubishulisilila.

17. Bika byalingiwile kuli Klaus na Marisa, co bika bitulilongesako?

¹⁷ Simbu imo tunasa kulyangwila kupanga cipangi cimo mu munga, oloni banasa kutwana cipangi ceka. Ebi bikebyo byalingiwile kuli Klaus na mwebwendi Marisa batunendeka ha kulibanga. Munima ya kukala mu bulo ha myaka itatu, balyanene kukakwasa mu cipangi ca kutunga ha munango wa Finland. Oloni babatabesele lika kupangelaho ha bingonde 6. Ha kulibanga, bazeyele. Oloni munima ya simbu yaindondo, babalanyele kukalilongesa ndaka ya Arabic. Co ha simbu ino bali na kupangela mu citingitingi ca mu lifuti lyeka muje mubakapangesa ndaka ya Arabic. Omwo wasinganyekesesele ha byuma byalingiwile, Marisa wendekele ngwendi: “Njalishoshomwenene kukapanga cipangi cije kanda njipangeho laja. Ngeci, njapandele kukulahela manene Yehova. Oloni twalimwena omwo Yehova natwalelelaho kutukwasa mu bingila bije kutwasinganyekele. Munjinalimwena mwanatukwaselamo Yehova, likulahelo lyange linakanyama manene.” Byuma binalingiwa kuli Klaus na Marisa bimwesa ngwabyo neni nga mukulahela Yehova na mbunge yeni yoshe, co amibezikisa.

18. Bika byasa kukwasa baka-kulyambata batwaleleleho kukulahela Yehova?

¹⁸ Bulo bwapwa bwana bwa kutunda kuli Yehova. (Mateo 19:5, 6) Co Yehova ashaka ngwendi baje banalyambata bapwe ba kubwahelela mu bulo bwabo. (Visi 5:18) Yeni bandolome na bandokazi babaha muli mu bulo, tumishongangeya ngwetu mwilule bilengo byeni. Lingeni mwoshe mumwasela kumwesa ngweni mwakandelela ku bwana bwanamyana Yehova. Lombeleni kuli ikeye. Tondeseseni mu Liwi lyendi mangana muwanemo binangulo byasa kumikwasa kwangula mwamubwa bya kulinga. Co pangeseni binangulo byamyana. Kulaheleni ngweni mupwa ba kubwahelela mu bulo bweni nga mutwameka bya Bumwene.