Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

Ndolome Rutherford ali na kwendeka ñanda ha ciwano ca mutambela ku Cedar Point, mu Ohio mu 1919

Kutunda mu 1919​—Kuneti Myaka 100

Kutunda mu 1919​—Kuneti Myaka 100

NZITA Yakama (ibakutumbwile ngwabo Nzita ya Kaye ya Kulibanga), ije balwile ha myaka ya kutubakana iwana yahwile mu 1919. Kumamaneselelo a 1918, baka-mafuti balikelele kulilwisa. Co ha 18 January 1919, bashangumukile kulinga ciwano ca kunena kwoloka (Paris Peace Conference). Kuje ku ciwano balingile cikumiiyo ca mafuti ca kunena kwoloka. Cije ciwano camanesele nzita mukati ka mafuti aje alwisile lifuti lya Germany. Cije cikumiiyo bacilingile ha 28 June, 1919.

Cije cikumiiyo calingisile bamunge lalo munga ibatumbwile ngwabo League of Nations. Ciyongo caije munga capwile ca kunena kwoloka na lizibasano mukati ka mafuti. Bulombelo bwabwingi bwa makuli bwakundwiiye eyi munga. Bulombelo bwa Federal Council of the Churches of Christ in America bwakundwiiye munga ya League of Nations ha kwendeka ngwabwo, “eyi inapu munga ya bupolitikiti ije ili na kwimanenako bumwene bwa Njambi hano hasi.” Obu bulombelo bwakundwiiye eyi munga ha kutuma banu ku ciwano ca kunena kwoloka (Paris Peace Conference). Umo wa baje babatumineko wendekele ngwendi, “cije ciwano capwile mashangumukilo a byuma byabiha bili na kulingiwa muno mu kaye.”

Byuma byabiha byashangumukile kulingiwa, oloni baje bakele ku ciwano ca kunena kwoloka keti bakebo babinenele. Mu 1919, byuma byabiha byashangumukile kulingiwa mu cipangi ca kwambulula omwo Yehova wanene banu bendi nzili ya kwambulula kutubakana mubalingilile kunima. Oloni kwapandele kukala byuma bimo byapandele kutenguluka kuli Baka-Kulilongesa Mbimbiliya.

KWANGULA BYA KULINGA KWABAKALUWILILE

Joseph F. Rutherford

Lya Sapalalo, ha 4 January 1919, babwahesele ngwabo kukale kwangulula baka-kutwamenena Watch Tower Bible and Tract Society. Ha simbu ije, Joseph F. Rutherford uje wakele na kutwamenena banu ba Yehova na bakwabo ba kupwa 7 te banabaka mu kamenga ku Atlanta, mu Georgia ku America. Ngeci, bandolome bakele mu citanga. Bangula baje bene bali mu kamenga indi bangula beka?

Evander J. Coward

Ndolome Rutherford mwakele mu kamenga walishoshomwenene muikapangelamo munga ya Njambi. Wazibukile ngwendi bandolome bamo bashaka kwangula pulezidenti weka. Ngeci wasonekelele baje bandolome mukanda wa kuzumbangeya Evander J. Coward apwe pulezidenti. Rutherford wasonekele ngwendi Coward “wapwile wa kuwa mbunge, wa kunyanyama na kulongwa kuli Mwene.” Oloni bandolome babangi batengulwile bisinganyeka byabo, bamwene ngwabo litangwa lya kwangula likaleko hanima ya bingonde 6. Maloya baje bemanenene bandolome baje bakele mu kamenga nabo batabele. Mubakele na kuliyongola, bandolome bamo balubalele manene.

Richard H. Barber

Richard H. Barber wendekele ngwendi, ‘kwakele bukalu bwakama, oloni bandolome babumanesele.’ Mukati kabo, ndolome umo wakatukile na kwendeka ngwendi: “Yange keti nji lyaako, oloni njizibuka mashiko, njizibuka bikulumbununa kupwa munu wa kulongwa. Njambi washaka banu ba kulongwa. Ngeci twasa kumwesa ngwetu tuba kulongwa kuli Njambi nga twangula baka-kututwamena, na kwangula lalo ndolome Rutherford kupwa pulezidenti.”​—Myaso 18:25.

Alexander H. Macmillan

A. H. Macmillan mwanukile byalingiwile mu kamenga, wendekele ngwendi, lya mukwabo kutunda ha litangwa libasimutwiiye bya kwangula baka-kutwamenena, ndolome Rutherford watotele ha cibumbe cendi na kumwana mukanda uje ubatuminine ndolome Rutherford wa kumuleka banu babangwile. Haje bene Macmillan wazibukile biwalumbunwine. Uje mukanda ngwawo: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NA SPILL MAPULEZIDENTI BATATU BA KULIBANGA TWAMIZEMA MUBABOSHE.” Oku kwalumbunwine ngwabo boshe baje bakele na kutwamenena babangwile lalo, co Joseph Rutherford na William Van Amburgh, belukile ha bitwamo byabo. Ngeci, ndolome Rutherford watwaleleho kupwa pulezidenti.

BABATUHULA MU KAMENGA

Bandolome 8 mubakele mu kamenga, Baka-Kulilongesa Mbimbiliya balombele banu basaine mukanda wa kulomba fulumende ituhule bandolome babo mu kamenga. Kulomba baje kubapwile baka-Kulilongesa Mbimbiliya kwamwesele ngwabo basimpile. Co banu ba kutubakana 700,000 basainile. Lya mu citatu ha 26 March, 1919 simbu kanda uje mukanda bautwale ku fulumende, ndolome Rutherford na bakwabo babatuhwisile mu kamenga.

Ndolome Rutherford walekele baje bamutambwile ngwendi: “Njamono ngwange ebi bitunaliwana nabyo byatukwasa tulibwahesele bukalu buli na kwija kulutwe.  . . Munalifwitile ngweni mutundise bandolome beni mu kamenga. Kututundisa lika mu kamenga keti cikeco cuma cakama. . . . Oloni cuma cakama cinapu kushangazala lizina lya Yehova, co baje banalifwiti banabwahelela manene.”

Mubatuhukililemo bandolome betu mu kamenga kwamwesele ngwabo Yehova ikeye wakele na kutwamenena byuma. Ha 14 May 1919, bandolome batwalele ñanda yabo ku nkuta yeka. Ije nkuta ngwayo: “Aba banu babanendeka ngwabo bali na mulonga, yetu kutwawanene mulonga ubanapande kubakutila, ngeci twamono ngwetu ñanda yabo inahu.” Bandolome bababangeyeye ngwabo banalingi milonga yakama, co ngwe nkuta yakonekelele lika bandolome nambe kukehesa lika myaka ya kukala mu kamenga, ije milonga ngwe kubaitundisile mu mabulu a ku nkuta. Milonga yabo yahwililile. Ngeci, Lyaako Rutherford watwaleleleho kwimanena banu ba Yehova ku Nkuta Yakama ya United States. Walingile ngoco ha bisimbu byabingi kushwa lika hatundilile mu kamenga.

BATWALELELAHO KWAMBULULA NA NZILI

Ndolome Macmillan wendekele ngwendi: “Kutwatumamene ngoco kubandamena lika ngwetu Mwene a kututwale mwilu. Twamwene ngwetu tunapande kulingako bimo mangana tuzibuke cizango ca Mwene.”

Oloni bandolome baje bapangelele ku kupulinta mabulu, kubatwaleleleho na cipangi cibapangele ha myaka yaingi. Mwafwa bika? Mwafwa ha simbu ibakele mu kamenga, makina abakele na kupulintisa oshe baabihisile. Bandolome bazeyele mukemwo bamo balihwile ngwabo, ‘Cipangi ca kwambulula cinahu ndi?’

Kuma banu bashakele lalo kutolilila ku muzimbu ubambulwile Baka-Kulilongesa Mbimbiliya ndi? Bashakele kuzibuka indi banu bakele na lishungu lya kutolilila ku muzimbu waubwa. Ngeci ndolome Rutherford wayongwele ngwendi kukale ciwano. Balanyele banu boshe. Ndolome Macmillan wendekele ngwendi: “Nga wahi eja ku ciwano, co tuzibuka ngwetu cipangi ca kwambulula cinahu.”

Lipapelelo lya mizimbu lya kuleka banu bya ñanda ya ndolome Rutherford ya mutwe wa, “The Hope for Distressed Humanity” ku Los Angeles, mu California mu 1919

Co lya Calumingo ha 4 May, 1919 balingile ciwano ku Los Angeles mu California. Ndolome Rutherford wabinjile, oloni wendekele ñanda ya mutwe wa: “The Hope for Distressed Humanity.” Kwakungulukile banu bakweta ku 3,500, co babangi babelwisile mwafwa mulili wakehele. Lya mukwabo kwezile banu ba kupwa 1,500. Bandolome bazibukile ngwabo banu bashakele kutolilila.

Byuma bibalingile bandolome ha cipangi ca kwambulula, binakwasa Bakaleho ba Yehova kweta na lelo lino.

CIPANGI CILIBWEZELELA

Kaposhi ka Kukengela ka August 1 1919, kendekele ngwako ku Cedar Point, mu Ohio, kukala ciwano ca mutambela ku maputukilo a September. Clarence B. Beaty Muka-Kulilongesa Mbimbiliya wa ku Missouri wendekele ngwendi: “Banu boshe bashakele kukawaniwako.” Bandolome na bandokazi ba kutubakana 6,000 bakakungulukile. Bandolome babwahelelele manene mwafwa banu ba kutubakana 200 babambwitikile mu lishali lya Erie.

Liputa lya kulibanga lya magazini ya The Golden Age, ije yatuhukile ha 1 October, 1919

Ha 5 September 1919, ha litangwa lya mu citanu lya ciwano, ndolome Rutherford wendekele ñanda ya mutwe wa: “Address to Co-laborers,” co watuhwisile magazini ije yendekele ngwayo The Golden Age. * Muje mu magazini bakele na kwakamo mizimbu ije imwesa mubyakele na kulishulisilila Bisoneka ha byuma byakele na kulingiwa mu kaye.

Ije magazine yaiha yashongangeyeye Baka-Kulilongesa Mbimbiliya boshe bambulule na nzili. Mukanda uje wamwesele mwakwambulwila wendekele ngwawo: “Woshe ibanambwitika napande kuzibuka seho yeci cipangi na kumona ngwendi kunapu kubezika kupanga cipangi ca kwambulula.” Bandolome babangi batabele kupanga eci cipangi. Muyetele ngonde ya December, baka-kwambulula te banambata magazine a kutubakana 50,000.

Bandolome banemana ku mota inambata The Golden Age ku Brooklyn, mu New York

Ku kuhwa kwa 1919, banu ba Yehova bakele na nzili ya kwambulula na kuzibuka mwakwambulwila. Kutundaho lalo, bupolofweto bwabwingi buje bunendeka ha matangwa a kukotoka te bunalishulisilila. Ngwe mubanamwesa ku Malakiya 3:1-4, kweseka banu ba Njambi na kubajelesa, kwahwile. Banu ba Yehova batundile mu bundungo bwa cifwisa bwa “Mbambilone Wakama,” co Yesu wangwile “ndungo wa kulongwa na kunyanyama.” * (Kujo 18:2, 4; Mateo 24:45, NWT) Co ha simbu eyi Baka-Kulilongesa Mbimbiliya balibwaheselele kupanga cipangi cabanene Yehova.

^ par. 22 Mu 1937 magazini ya The Golden Age bakuisanene ngwabo Consolation, co mu 1946 bakuisanene ngwabo Awake!

^ par. 24 Taleni Kaposhi ka Kukengela ka July 15, 2013, lipu 10-12, 21-23 naka ka March 2016, lipu 29-31.