1. Munu muka-ngozi wafwa bati?

MUNU muka-ngozi wakala na mema ku mbunge, washaka kukwasa bakwabo, co wapwa muka-kwana. Cisimo ca Yesu ca Kasamaliya wamubwa cimwesa mwamubwa mwafwila munu wa ngozi. Uje munalume kapwile Kayunda, oloni ‘wazibilile mema ku mbunge’ Kayunda uje ibapupangele bezi. Uje Kasamaliya ‘wazibilile mema ku mbunge’ Kayunda uje wabulumukile, co wamukwasele. (Luka 10:29-37) Eci cisimo cimwesa mwamubwa ngozi yakala nayo Njambi. Njambi akatuzibila ngozi mwafwa watuzema, co akatumwesa ngozi yendi mu bingila byabingi.

2. Ngila muka ikwabo itunasa kumweselamo ngozi?

² Kuli ngila ikwabo itwasa kumweselamo ngozi. Munu asa kumwesa ngwendi wakala na ngozi, nga kana kashitiko uje namubiisila. Ikeyo ngila imo yakatumweselamo Yehova ngozi. Muka-kwimba wendekele ngwendi: “Kesi kutuhisa ngwe ku bubi bwetu embwe.” (Myaso 103:10) Oloni simbu imo Yehova akanyanyamesa baje banalingi bubi.

3. Bihula muka bitukumbulula muno mu cilongesa?

³ Muno mu cilongesa, tukumbulula bihula bitatu binatako: Mwafwa bika Yehova akazibila banu ngozi? Kuma kunyanyamesa munu kunapu kumumwesa ngozi ndi? Bika byasa kutukwasa tuzibile banu ngozi? Tumoneni omwo Lijwi lya Njambi lyakumbulwila ebi bihula.

4. Mwafwa bika Yehova akazibila banu ngozi?

⁴ Yehova washaka kuzibila banu ngozi. Kapositolo Paulu wasonekele ngwendi Njambi wapwa “muka-mema ku mbunge.” Paulu wendekele ngwendi Njambi wakala na ngozi mwafwa nakulahesa bangamba bendi ba kujeneka kulumbunuka baje banabwabesa  ngwendi bakayoya mwilu. (Efeso 2:4-7) Oloni Yehova kesi kuzibila lika ba kubwabesa ngozi. Muka-kwimba Ndabiti wasonekele ngwendi: “Shukulu Kalunga wapwa wamubwa kuli boshe, muka-kutetela byuma byoshe bije byatangele.” (Myaso 145:9) Yehova wazema banu, co akabamwesa ngozi simbu yoshe-yoshe yamona ngwendi kunapande kulinga ngoco.

5. Yesu wazibukile bati ngwendi Yehova wakala na ngozi?

⁵ Yesu ikeye azibuka mwamubwa ngwendi Yehova washaka kuzibila banu ngozi. Yehova na Yesu bakele hamo mwilu ha myaka yaingi simbu kanda yesu aije hano hasi. (Visi 8:30, 31) Ha bisimbu byabingi, Yesu wamwene omwo Ishe wazibilile ngozi banu ba kujeneka kulumbunuka. (Myaso 78:37-42) Yesu mwakele na kulongesa banu, wendekele manene ha ngozi yakala nayo Ishe.

6. Yesu watukwasele bati tuzibisise ngwetu Ishe wakala na ngozi?

⁶ Ngwe mutunasimutwiiye mu cilongesa cinahu, Yesu wapangesele cisimo ca mwana wa kuzimbala mangana amwese ngwendi Yehova washaka manene kuzibila banu ngozi. Uje mwana watundile hembo lya ishe, co “wakashandwele bimbongo byendi mu kuyoya kwa buka.” (Luka 15:13) Mu kwita kwa simbu, wecelele bilinga byendi byabibi, walikehesele na kwiluka kwimbo lyabo. Ishe walingile bati omwo wamumwene? Omwo ishe wamumwene walingileko byuma bimo bwabi-bwasi. Yesu wendekele ngwendi: ‘Oloni omwo munendi wakele kulyala na kwimbo, co ishe mwamumwene wamuzibilile mema ku mbunge, co washatukile lumbisi wamubumbateyeye na kumutsemba.’ Uje munalume kazibisile shwamwa munendi. Oloni wazibilile munendi ngozi, wamukonekelele, co wamutambwile na maboko abali. Uje mwana wa kuzimbala walingile bubi bwakama, oloni ishe wamukonekelele mwafwa watengulukile. Uje cisemi wa mu cisimo ca Yesu wazibilile munendi ngozi, emanena Yehova. Yesu wapangesele eci cisimo mangana amwese ngwendi Ishe nalibwahesela kukonekela baje batenguluka mu busunga.—Luka 15:17-24.

7. Ngila yakamweselamo Yehova ngozi imwesa bati ngwayo wakala manene na mana?

⁷ Yehova akazibila banu ngozi mwafwa wakala manene na mana. Simbu yoshe akangula kulinga byuma bije bikwasa byuma byanatanga. Mbimbiliya yendeka ngwayo “mana a kutunda mwilu” ashula na ‘mema ku mbunge , co akasholola bilinga byabibwa.’ (Yako 3:17) Ngwe mwakalingi cisemi wa cizemo, Yehova azibuka ngwendi nga azibila bangamba bendi ngozi, co abakwasa. (Myaso 103:13; Isaya 49:15)  Banu ba Njambi bali na lilabelelo lya kukayoya myaka yoshe kulutwe nameme bapwa ba kujeneka kulumbunuka mwafwa Yehova nabamwesa ngozi. Yehova wakala manene na mana, co akamwesa ngozi nga kunapande kulinga ngoco. Oloni simbu imo kesi kumwesa ngozi. Ha kupwa Njambi uje wakala na mana kesi kumwesa ngozi munu uje kashaka kutenguluka.

8. Bika bikalingiwa kuli baka-bubi baje kubashaka kutenguluka, co mwafwa bika?

⁸ Tunapande kulinga bika nga ndolome nambe ndokazi alyangwila kulinga byuma byabibi? Yehova wahwimininine kapositolo Paulu atunangule ngwendi: “Keti mulikwatasane nendi.” (1 Koli 5:11, NWT) Banu baje kubesi kutenguluka bakabatundisa mu cikungulukilo. Kunapande kulinga ngoco mwafwa kunyungilila bandolome na bandokazi mu cikungulukilo, co kujelesa lizina lya Yehova. Oloni bamo bakasinganyeka ngwabo nga munu bamutundisa mu cikungulukilo, co Njambi kamuzibilile ngozi. Kuma mukemwo ndi?

9-10. Kwesekesa na mukanda wa Vahevelu 12:5, 6, bika twendekela ngwetu kutundisa munu mu cikungulukilo kunapu kumwesa ngozi? Endekeni cakumwenako.

⁹ Mutukazibi mutambi ku cikungulukilo ngwabo munu umo itwazema “keti Mukaleho wa Yehova,” tukazibi manene busiwa. Tunasa kuliziba ngwetu kubapandele kumutundisa mu cikungulukilo. Kuma kutundisa munu mu cikungulukilo kunapu kumwesa ngozi ndi? Eyo. Nga tunyanyamesa munu nalingi bubi, co tumwesa ngwetu tuli na mana, tuli na kumuzibila ngozi, co lalo twamuzema. (Visi 13:24) Kuma kutundisa munu mu cikungulukilo uje kashaka kutenguluka kumukwasa ndi? Eyo kunasa kumukwasa. Bandolome na bandokazi baje balingile bubi bwakama banangukile ngwabo kubatundisa mu cikungulukilo kwabakwasele bananguke ngwabo byuma bibalingile byapwile byabibi, co batengulukile na kwiluka kuli Yehova.—Tandeni Vahevelu 12:5, 6.

¹⁰ Tucisimutwiyeniko ha cakumwenako eci. Kanyungi ananguka ngwendi manga yendi umo ali na kubinja. Ananguka lalo ngwendi uje manga napande kumusakela kwa lika lyendi mwafwa mushongo wabinja kuumutabesa kukala ha butanga. Bimanga bashaka kukala hamo. Ngeci, manga nasa kuzeya nga bamutundisa ha butanga. Kuma kutundisa uje manga ha butanga kulumbununa ngwabo uje kanyungi kesi na kumuzibila ngozi ndi? Embwe, mwafwa azibuka ngwendi nga uje manga wa kubinja alipandakana na bakwabo, co abashambwisilako mushongo wendi. Ngeci, kutundisa uje manga ha butanga kunyungilila butanga bwoshe.—Esekeseni Valevi 13:3, 4.

11. (a) Munu uje natundu mu cikungulukilo nalifu bati na manga wa kubinja? (b) Byuma muka byanasa kulinga munu uje natundu mu cikungulukilo, co basa kumukwasa bati?

¹¹ Nga ndolome nambe ndokazi banamutundisa mu cikungulukilo napu ngwe uje manga wa kubinja ibanatundisa ha butanga. Ali na kubinja ku sipilitu. (Yako 5:14) Munu uje ali na kubinja ku sipilitu napu ngwe munu uje ali na kubinja mushongo wa kulitambwisa. Ngeci, kunapu kwa seho kutundisa munu uje ali na kubinja ku sipilitu mu cikungulukilo. Kutundisa munu mu cikungulukilo kumwesa ngwabo Yehova wazema bandolome na bandokazi bali mu cikungulukilo, co kunasa kukwasa munu ibanatundisa mu cikungulukilo atenguluke. Nameme banamutundisa mu cikungulukilo, oloni acasa kukunguluka mangana akatolilile ku binangulo bya mu Mbimbiliya bije byasa kukanyamesa likulahelo lyendi. Asa lalo kutambula mabulu mangana atande na kukenga JW Broadcasting^®. Co lalo, omwo bakulunu bananguka ngwabo ali na kutengulula futisi yendi banasa kumunangula mangana alikute lalo  busamba na Yehova na kwiluka mu cikungulukilo. *

12. Bakulunu bakamwesa bati cizemo na ngozi kuli muka-bubi uje kashaka kutenguluka?

¹² Tunapande kwanuka ngwetu banu baje kubashaka kutenguluka bakebo lika babakatundisa mu cikungulukilo. Bakulunu bazibuka ngwabo kutundisa munu mu cikungulukilo yapwa ñanda yakama. Ngeci, mubakatala biñanda bakakako manene mbunge. Bazibuka ngwabo Yehova akanyanyamesa mu ngila inapande. (Njele 30:11) Bakulunu bazema bandolome na bandokazi babo, co kubashaka kulinga cuma coshe-coshe cije casa kutsiya busamba bwabo na Yehova. Oloni simbu imo bakangula kutundisa munu mu cikungulukilo, co mubakalingi ngoco, bakamwesa cizemo na ngozi.

13. Mwafwa bika muka-Kilistu umo wa mu Kolinte bapandele kumutundisa mu cikungulukilo?

¹³ Tucisimutwiyeni ha byuma byalingile kapositolo Paulu kuli muka-bubi uje kashakele kutenguluka. Muka-Kilistu umo wa mu Kolinte wakele na kulinga bukoi na baina. Cije capwile cuma ca shwamwa manene. Yehova washikile Baisalele ngwendi: “Nga munu alala na munakazi wa ishe nalingisa shwamwa ishe, co mububali bwabo babatsiye.” (Levi 20:11) Paulu kashikile ngwendi uje munalume bamutsiye. Oloni walekele baka-Kilistu ba mu Kolinte ngwendi batundise uje munu mu cikungulukilo. Byuma byalingile uje munalume byashakele kungumuna bandolome na bandokazi mu cikungulukilo, co bamo bashangumukile kusinganyeka ngwabo bilinga byendi kubyapwile byabibi manene.—1 Koli 5:1, 2, 13.

14. Paulu wamwesele bati ngozi munalume ibatundisile mu cikungulukilo ca Kolinte, co mwafwa bika? (2 Kolinte 2:5-8, 11)

¹⁴ Mu kwita kwa simbu, Paulu wazibile ngwabo uje munalume watengulukile. Uje munalume watengulukile mu busunga. Nameme byuma byalingile byashawisile cikungulukilo, oloni Paulu walekele bakulunu ngwendi kashakele kupwa “wamukalu.” Wabalekele ngwendi: “Munapande kumusambesa na kumutakamesa.” Paulu wabashikile balinge ngoco mwafwa kashakele ngwendi uje munalume ‘azibe manene busiwa.’ Paulu wazibilile ngozi uje munalume watengulukile. Kashakele ngwendi alizibe manene kukala na mulonga na kwonowa kulomba likonekelo.—Tandeni 2 Kolinte 2:5-8, 11.

15. Bakulunu bakamwesa bati ngwabo kubesi na kwecelela bubi, co bakamwesa bati ngozi?

 ¹⁵ Bakulunu nabo bakashaka kumwesa ngozi ngwe mwakalingi Yehova. Nga munu nalingi bubi bakamunyanyamesa nga kunapande kulinga ngoco. Oloni bakeseka mubasela mwoshe kumuzibila ngozi nga kuli byuma bibashongangeya kulinga ngoco. Oloni nga kubalingiko bimo, co bali na kwecelela lika bubi keti kumwesa ngozi embwe. Kuma bakulunu bakebo lika banapande kumwesa ngozi ndi?

16. Kwesekesa na mukanda wa Visimo 21:13, Yehova akalingi bati banu baje kubesi kuzibila bakwabo ngozi?

¹⁶ Baka-Kilistu boshe bakeseka mwoshe mubasela kutembwinina Yehova uje wakala na ngozi. Mwafwa bika? Mwafwa bazibuka ngwabo Yehova katolilila ku malombelo a banu baje kubazibila bakwabo ngozi. (Tandeni Visimo 21:13.) Tubaboshe twashaka ngwetu Yehova atolilile ku malombelo etu, co tukeseka mutwasela mwoshe mangana keti tukale na bimbunge bya kuminina. Tukatolilila bakwetu baka-Kilistu nga batuleka bukalu bwabo, co twashaka ‘kukwasa baka-kuhutwa.’ Co lalo tukeseka mutwasela mwoshe kupangesa cinangulo ca mu Mbimbiliya ca kwendeka ngwaco: “Njambi kakasholola kutetela kwendi omwo asompa munu uje kesi kutetela bakwabo.” (Yako 2:13) Nga tunanguka ngwetu Yehova akatumwesa ngozi mu bingila byabingi, co netu tuzibila bakwetu ngozi. Tushaka kumwesa manene ngozi munu uje eluka mu cikungulukilo.

17. Mwene Ndabiti wamwesele bati ngozi?

¹⁷ Myanja ya banu babanendeka mu Mbimbiliya itukwasa tuzibile bakwetu ngozi na kujeneka kukala na bimbunge bya kuminina. Tusimutwiyeniko hali Mwene Ndabiti. Kakangi wakele na kuzibila banu ngozi. Nameme Saulu washakele kumutsiya, oloni Ndabiti wazibilile ngozi ou mwene yangwile Njambi, co kamulingile mwamubi.—1 Samwe 24:9-12, 18, 19.

18-19. Ndabiti wonowele kumwesa ngozi ha bisimbu muka bibali?

¹⁸ Nameme ngoco, Ndabiti wonowele kumwesa ngozi simbu imo. Cakumwenako, munalume umo wa lizina lya Nabale wabyanene kwana Ndabiti byakulya na banu bendi, co wendekele majwi a kushaula. Ngeci, Ndabiti wayongwele kukamutsiya hamo lika na banalume boshe ba mu naanga yendi. Oloni kubezika, Abingaile munakazi wa Nabale uje wakele na mbunge ya kubandamena walingileko byuma bimo bwasi-bwasi mangana akwase Ndabiti ajeneke kukala na mulonga wa maninga.—1 Samwe 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Co lalo, simbu imo kapolofweto Natane walekele Ndabiti bya munalume wa kufuka uje webile manga wa kahutu uje yazemene manene. Ndabiti walubalele, co wendekele ngwendi: “Njilisinga hali Shukulu Kalunga wa kuyoya ngeci ou munalume nalingi eci napande kutsa.” (2 Samwe 12:1-6) Oloni Ndabiti wazibukile Lishiko lya Mosesa. Lishiko lyamwesele ngwalyo munu uje webile manga umo wapandele kufweta bimanga bawana. (Kutu 22:1) Kubapandele kumutsiya embwe. Ngeci, Ndabiti kamwesele ngozi. Natane wakele na kutela lika Ndabiti cisimo mangana amukwase kunanguka ngwendi  byuma byalingile byapwile byabibi manene. Yehova wazibilile Ndabiti ngozi nameme ikeye kazibilile ngozi uje mwizi wa mu cisimo ca Natane.—2 Samwe 12:7-13.

20. Bika bitulilongesa kuli Ndabiti?

²⁰ Anukeni ngweni Ndabiti mwalubalele manene wayongwele kukatsiya Nabale na banalume ba mu naanga yendi boshe. Kutundaho, Ndabiti wendekele ngwendi uje munalume wa mu cisimo ca Natane wapandele kutsa. Ndabiti wapwile munu wamubwa, co bikoni byamulingisile onowe kumwesa ngozi uje mwizi? Hamo Ndabiti walingile ngoco mwafwa ha simbu eyi walizibile kukala na mulonga. Nga munu washaka kusompa bakwabo mwamubi, co busamba bwendi na Yehova kubwakanyamene. Yesu wanangwile baka-kumukabangeya ngwendi: “Kesi muhise bakweni, kutewa neni Njambi akamihisa. Omwo na cihiso cije bene muhisa naco bakweni, cikeco lalo akamihisa naco Njambi.” (Mateo 7:1, 2) Ngeci, twesekeni mutwasela mwoshe mangana keti tupwe ba kuminina bimbunge, oloni tutembwinine Njambi yetu uje wakala manene na ‘mema ku mbunge.’

21-22. Bingila muka bimo bitunasa kumweselamo ngozi?

²¹ Kutwapandele kuliziba lika ngwetu twakala na ngozi embwe. Banu baje bakala na ngozi bakakwasa bakwabo. Ngeci, tubaboshe tunapande kukwasa baka-naanga yetu, bandolome na bandokazi na banu batwatunga nabo. Kuli bingila byabingi bitunasa kumweselamo ngozi. Cakumwenako, twasa kuzembeleka munu uje ali mu bukalu. Co lalo, twasa kulingilako munu umo cuma cacibwa ca kufwa ngwe kumwana byakulya. Nambe hamo tunasa kulikuta busamba na munu uje neluka mu cikungulukilo mangana tumutakamese. Ngila ikwabo itunasa kumweselamo bakwetu ngozi inapu kubaleka muzimbu waubwa uje wasa kubazembeleka. Eyi inapu imo ya bingila byabibwa manene bitwasa kumweselamo ngozi ku bakwetu.—Yombi 29:12, 13; Loma 10:14, 15; Yako 1:27.

²² Nga tunanguka bukalu bubali na kuliwana nabwo bakwetu, co tuwana bingila byabingi byakubamweselamo ngozi. Nga tuzibila bakwetu ngozi, co tuzibisa manene kubwaha Tate yetu wa mwilu uje wapwa Njambi “muka-mema ku mbunge.”