1. Simbu muka ikunasa kukaluwa kupangela Yehova?

SIMBU muka imusinganyeka ngweni kupangela Yehova kwasa kukaluwa? Simbu imuliwana na bukalu bwabwingi ndi? Indi nga bukalu bunatepuluka? Kwakwasi kukulahela Yehova nga tuli mu bukalu bwakama. Oloni tukalingi bati nga byuma bili na kwenda mwamubwa mu kuyoya kwetu? Kuma simbu imo tunasa kumona ngwe kupangela Yehova kukwesi na seho ndi? Yehova walekele Baisalele ngwendi basele kukala na bisinganyeka bya cifwa eci.—Kwitu 6:10-12.

2. Mwanja muka wanatumwesa Mwene Asa?

² Mwene Asa natumwesa mwanja waubwa mwafwa wakulahelele manene Yehova mu kuyoya kwendi kwoshe. Wapangelele Yehova ha simbu ya bukalu na simbu yakele mu kwoloka. Kushwa lika hapwililile mwene, Asa “wakulahelele kuli Shukulu Kalunga mu kuyoya kwendi kwoshe.” (1 Vimye 15:14) Asa wamwesele ngwendi wakele na kupangela Yehova na mbunge yendi yoshe omwo wanyongesele bulombelo bwa makuli mu Yunda. Mbimbiliya ngwayo “watundisile mitula ya kulemesela binjambi beka na mitambela ije bakele na kulemesela baka-kujeneka kukulahela, co watabozwele binjambi bakwola ha bimanda bya kujela bya mamanya.” (2 Mizi 14:3, 5) Co lalo, watundisile kuku yendi Maka mu mwela wa bumwene. Mwafwa bika? Mwafwa washongangeyeye banu balemese kamponya.—1 Vimye 15:11-13.

3. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

 ³ Asa kanyongesele lika bulombelo bwa makuli. Wakundwiiye kulemesa kwa busunga na kukwasa banu ba mu Yunda bapangele Yehova lalo. Yehova wabezikisile Asa na Baisalele omwo wabakwasele bakale mu kwoloka. * Mu simbu yayulile mwene Asa, myaka 10 “yetile kukwakele nzita” mu lifuti. (2 Mizi 14:1, 4, 6) Muno mu cilongesa, tusimutwiya byuma byalingile Asa ha simbu eyi ikwakele kwoloka. Kutundaho, tusimutwiya ha byuma bibalingile baka-Kilistu ba kulibanga ha simbu ibyakele mwamubwa byuma. Co tukakumbulula eci cihula: Nga mu lifuti litwakala bali na kututabesa kulemesa Njambi mutushakela, tunapande kulinga bika simbu kanda byuma bitenguluke?

4. Kwesekesa na 2 Mizimbu 14:2, 6, 7, Asa walingile bika ha simbu ikwakele kwoloka?

⁴ Tandeni 2 Mizimbu 14:2, 6, 7. Asa walekele banu ba mu Yunda ngwendi Yehova ‘ikeye wabanene kwoloka ku mitambela yoshe.’ Asa kasinganyekele ngwendi eyi simbu ikwakele kwoloka, yapandele kupwa simbu ya kuhwima. Oloni wabwahesele ngwendi batunge binganda, bibumbe, tuposhi na mapito. Walekele banu ba mu Yunda ngwendi: “Tuli na moko ya kuswana lifuti.” Asa walumbunwine bika? Walumbunwine ngwendi banu basele kwendangana mu lifuti lyabanene Njambi na kutungamo kwa kujeneka munu asa kubalwisa. Washongangeyeye banu bapangese mwamubwa simbu ibakele mu kwoloka.

5. Mwafwa bika Asa walongesele maswalale bendi mwakulwila nzita?

⁵ Asa wapangesele lalo simbu ikwakele  kwoloka mu kulongesa maswalale bendi mwakulwila nzita. (2 Mizi 14:8) Kuma oku kumwesa ngwabo kakulahelele Yehova ndi? Embwe. Asa wazibukile ngwendi ha kupwa mwene, wapandele kukwasa banu balibwahesele bukalu bubanasa kuliwana nabwo kulutwe. Wazibukile lalo ngwendi kwoloka kubakele na kulikuwa ha simu ije kukahwa, co kwapwile bene ngoco.

6. Baka-Kilistu ba kulibanga balingile bika ha simbu ibakele mu kwoloka?

⁶ Baka-Kilistu ba kulibanga bakele na kubayandesa, oloni bisimbu bimo bakele mu kwoloka. Aba baka-Kilistu balingile bika ha bisimbu bya cifwa eci? Aba banalume na banakazi ba kulongwa bazezamene mu kwambulula muzimbu waubwa. Mukanda wa Vilinga umwesa ngwawo bazibilile Yehova lyoba. Co batwaleleleho kwambulula muzimbu waubwa ngeci nambala ya banu ‘yalibwezelelele.’ Yehova wabezikisile cipangi cabo ca kwambulula ha simbu ibakele mu kwoloka.—Vili 9:26-31.

7-8. Bika byalingile Paulu na bakwabo mubamwene ngwabo basele kwambulwila banu babangi? Lumbununeni.

⁷ Baka-Kilistu ba kulibanga bambulwile muzimbu waubwa hoshe habawanene simbu ya kulinga ngoco. Cakumwenako, kapositolo Paulu mwanangukile ngwendi wasele kwambulwila banu babangi mu nganda ya Efeso, watumbamene muje mu nganda na kutwalelelaho kwambulula na kupwisa banu bandongesi.—1 Koli 16:8, 9.

⁸ Mu mwaka wa 49 C.E, tupositolo na bakulunu ba mu Yelusalema bakwile ñanda ya kutuhuka. Ngeci, Paulu na bakwabo baka-Kilistu basele kwambulwila banu babangi. (Vili 15:23-29) Omwo Paulu na bakwabo balekele bikungulukilo byuma bibangwile bakulunu, bandongesi bapangele na nzili mu cipangi ca “kwambulula lijwi” lya Yehova. (Vili 15:30-35) Bika byatundilemo? Mbimbiliya ngwayo “bikungulukilo byakele na nzili mu kukulahela na kulibwezelela ha litangwa na litangwa.”—Vili 16:4, 5.

9. Byuma muka bili na kulingiwa mu mafuti amangi, co tunasa kulihula bika?

⁹ Mu mafuti amangi, kubashokele cipangi ca kwambulula. Mu lifuti lyeni bali na kumitabesa kulemesa Njambi mumushakela ndi? Nga mukemwo, lihuleni ngweni: ‘Byuma muka binjili na kulinga ha simbu ino ibanatutabesa kulemesa Njambi? Muno mu matangwa a kukotoka, banu ba Yehova banabwahelela mwafwa banazezama mu kwambulula muzimbu waubwa mu kaye koshe. (Mako 13:10) Kuli byuma byabingi bitunasa kulinga mangana tukundwiye eci cipangi.

10. Mukanda wa 2 Timateo 4:2 utushongangeya kulinga bika?

¹⁰ Byuma muka bimunasa kulinga ha simbu ya kwoloka? (Tandeni 2 Timateo 4:2.) Singanyekeseseni mubili na kwendela byuma mu buyoye bweni mangana mumone indi yeni nambe munu umo mu naanga yeni asa kutengululako bimo mu kuyoya. Nga kuli umo asa kulinga ngoco, mushongangeyeni apange manene cipangi ca kwambulula nambe kupwa painiya. Ino keti ikeyo simbu ya kulikungulwila bufuko mwafwa nameme tukale nabwo kutukasa kwoboka nabwo ha ñababa yakama.—Visi 11:4; Mateo 6:31-33; 1 Yowa 2:15-17.

11. Byuma muka bibanalingi bamo mangana bambulwile banu babangi muzimbu waubwa?

¹¹ Baka-kwambulula babangi banalilongesa ndaka yeka mangana bambulwile na kulongesa banu bakendeka ije ndaka. Mu munga ya Njambi  muli mabulu na byuma bikwabo bya kukundama ku Mbimbiliya bije bili mu bindaka byabingi, co ebi byuma bili na kukwasa baka-kwambulula. Cakumwenako, mu 2010 munga yakele na kusoneka mabulu mu bindaka bya kweta ku 500. Ano matangwa, ili na kusoneka mabulu mu bindaka bya kutubakana 1,000.

12. Banu bakawana bukwasi muka ha kuziba muzimbu waubwa mu ndaka yabo? Endekeni cakumwenako.

¹² Banu bakalizibi bati nga baziba busunga bwa mu Lijwi lya Njambi mu ndaka yabo? Tusimutwiyeni hali ndokazi uje wakawanene bukwasi ku ciwano ca mutambela cije cakele ku Memphis, Tennessee mu America. Eci ciwano capwile ca mu ndaka ya Kinyarwanda, ije ibakendeka manene mu Rwanda, Congo (Kinshasa) na Uganda. Munima ya ciwano, ou ndokazi waka-Kinyarwanda wendekele ngwendi: “Hanga njinezila mu America myaka 17 kunima, olu lukelwo lwa kulibanga kuzibisisa mwamubwa byakulya bya ku sipilitu.” Biñanda bya mu ndaka yendi byazibile haje ha ciwano, byamwetele ku mbunge. Nga casiwa, lilongeseni ndaka yeka mangana mukwaseko bamo mu citingitingi ceni. Kunasa kupwa kwa seho manene kulinga ngoco mwafwa hamo banu bamo mu citingitingi cimukapangela bakendeka ndaka yeka. Muwana bibezikiso byabingi mu kulifwita kweni.

13. Bandolome betu mu Russia balingile bika byuma mubyakele mwamubwa mu lifuti lyabo?

¹³ Mu mafuti amo, bandolome betu kubesi na kulinga mwamubwa cipangi ca kwambulula mwafwa baka-fulumende banababindika kupangesa bingila bimo bya kwambulwilamo. Cakumwenako, tucisimutwiyeni hali bandolome betu ba ku Russia. Babayandesele ha myaka yaingi, oloni mu March 1991 babatabesele lalo kulemesa Njambi mubashakela. Ha simbu ije mu Russia mwakele Bakaleho ba kweta ku 16,000. Munima ya myaka 20, nambala ya baka-kwambulula yalibwezelelele, co yetele  ha 160,000. Bandolome betu bapangesele mwamubwa simbu ibabatabesele kwambulula. Oloni mu kwita kwa simbu, byuma byatengulukile. Nameme byuma binatenguluka, bandolome betu bali na kutwalelelaho kupangela Yehova na ntwima. Bali na kweseka kulingako bibasa mangana bapangele Yehova.

14-15. Yehova wapangesele bati nzili yendi mu kukwasa Asa?

¹⁴ Mu simbu yayoyele Asa, byuma byatengulukile. Maswalale ba kutubakana 1 milyoni ba ku Isopya, bezile na kubalwisa. Zela na mbunga yendi ya maswalale basinganyekele ngwabo bahyana Bayunda. Oloni Mwene Asa wakulahelele Njambi yendi Yehova keti kutuma kwa maswalale embwe. Asa walombelele ngwendi: ‘Tukwase Shukulu Kalunga Njambi yetu, omwo yetu twajendamena hali yobe, co mu lizina lyobe tunaija na kulwa na maswalale aba babangi manene.’—2 Mizi 14:11.

¹⁵ Nambala ya maswalale ba Yunda yakobelele lubali mu nambala ya maswalale ba ku Isopya. Oloni Asa wakulahelele ngwendi Yehova ali na nzili, co abakwasa. Yehova wakwasele Asa na maswalale bendi bahyane maswalale ba ku Isopya.—2 Mizi 14:8-13.

16. Tuzibuka bati ngwetu byuma byasa kutenguluka mu kuyoya kwetu?

¹⁶ Kutuzibuka byuma binasa kulingiwa kuli umo na umo wetu kulutwe, oloni tuzibuka ngwetu byuma binasa kutenguluka mu kuyoya kwetu. Yesu wapolofwetele ngwendi mu matangwa a kukotoka ‘miyati yoshe ya banu bakazinda’ bandongesi bendi. (Mateo 24:9) Kapositolo Paulu nendi wendekele ngwendi: “Woshe uje ashaka kuyoya buyoye bwa bunjambi buje buli muli Kilistu Yesu akamona mapakeso.” (2 Tima 3:12) Satana “nashulu na bukalu,” co tulikwisa yetu babenya nga tusinganyeka ngwetu byahi asa kulinga kuli yetu.—Kujo 12:12.

17. Bukalu muka butunasa kukaliwana nabwo?

¹⁷ Tubaboshe ololo tuliwana na bukalu. Ololo tuliwana na “ñababa ije kanda baimoneho laja tunde ha kutanga kwa kaye kweta na lelo lino.” (Mateo 24:21) Ha simbu oyo, baka-naanga yetu banasa kukatulwisa, co lalo hamo cipangi cetu bakacishoka. (Mateo 10:35, 36)  Kuma tukakulahela ngwetu Yehova akatukwasa na kutunyungilila ngwe mwakwaselele Asa ndi?

18. Kwesekesa na mukanda wa Vahevelu 10:38, 39, bika byasa kutukwasa nga byuma bitenguluka?

¹⁸ Yehova ali na kukanyamesa likulahelo lyetu mangana tulibwahesele bili na kwija kulutwe. Ali na kutwamenena ‘ndungo wa kulongwa na kunyanyama’ mangana atwane byakulya bya ku sipilitu ‘ha simbu inapande’ bije bitukwasa kutwalelelaho kukolesa. (Mateo 24:45) Oloni umo na umo wetu napande kupanga na nzili mangana akulahele manene Yehova.—Tandeni Vahevelu 10:38, 39.

19-20. Kwesekesa na mukanda wa 1 Mizimbu 28:9, bihula muka bitunapande kulihula, co mwafwa bika?

¹⁹ Tunapande “kushakazeka” Yehova ngwe mwalingile Mwene Asa. (2 Mizi 14:4; 15:1, 2) Tushakazeka Yehova nga tulilongesa byendi na kutumbwitika. Co lalo, tunapande kulingako byuma bitwasa bije bitulingisa tuzeme manene Yehova. Nga tushaka kuzibuka mutwazemena Yehova, co tulihuleni ngwetu: ‘Njikakunguluka simbu yoshe ndi?’ Nga tuya ku biwano biikabwahesa munga ya Yehova, co likulahelo lyetu likanyama, co lalo tukawanako bandolome na bandokazi baje basa kututakamesa. (Mateo 11:28) Tunasa kulihula lalo ngwetu: ‘Kuma njili na cinoneko cacibwa ca kulilongesa Mbimbiliya ndi? Nga mwakala na naanga, kuma calumingo na calumingo mukalingi kulemesa kwa naanga ndi? Nambe nga mwakala likalyeni, kuma munangulako simbu ya kulilongesa Mbimbiliya likalyeni, ngwe munu uje ali na naanga ndi? Kuma muli na kupanga na nzili cipangi ca kwambulula na kupwisa banu bandongesi ndi?’

²⁰ Mwafwa bika tunapande kulihula ebi bihula? Mbimbiliya ngwayo Yehova akelula biyongola bya mu bimbunge byetu. Ngeci, netu tunapande kulinga ngoco. (Tandeni 1 Mizimbu 28:9.) Nga tunanguka ngwetu tunapande kutengulula bilengo na bisinganyeka byetu, co tunapande kulomba Yehova atukwase kulinga ngoco. Ino ikeyo simbu ya kulibwahesela byeseko bitukaliwana nabyo kulutwe. Kesi mutabese cuma coshe-coshe cimyonowese kupanga na nzili simbu byuma bicili mwamubwa.