1. Cilengo muka citunapande kulyakela omwo tuya na kukulubala?

OMWO tuya na kukulubala tunasa kulishoshomwena ngwetu kutukakala na nzili ya kupangela Yehova ngwe mutwakele na kumupangela kunima. Nameme kutwesi na nzili ya kupanga byabingi mu munga ya Yehova ha simbu ino, oloni tuli na mana, co lalo twazibuka byabingi. Ngeci twasa kukwasa bakwenje na bambanda balinge byabingi mu munga ya Yehova. Mukulunu umo uje napangela Yehova ha myaka yaingi wendekele ngwendi: “Ha simbu injalizibile ngwange kunjasa kupanga byabingi mu cikungulukilo, njabwahelelele mwafwa kwakele bandolome ba bakwenje baje basele kupanga bipangi binjakele na kupanga.”

2. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

² Mu cilongesa cinahu twalilongesele ngwetu babaha balilongesa byabingi nga balikuta busamba na tukulukazi. Muno mu cilongesa, tusimutwiya omwo tukulukazi basa kukwaselamo bakwenje na bambanda nga bapwa ba kulikehesa, bazibuka hayalenga nzili yabo, bapwa baka-kukandelela na kupwa baka-kwana.

3. Kwesekesa na mukanda wa Filipu 2:3, 4, kulikehesa kulumbununa bika, co kukwasa bati muka-Kilistu?

³ Tukulukazi banapande kulikehesa asinoni bakwase mwamubwa banike. Munu wa kulikehesa akamono ngwendi bakwabo banamutubakana. (Tandeni Filipu 2:3, 4.) Tukulukazi ba kulikehesa bazibuka ngwabo twasa kupanga cuma cimo mu bingila bya kuliseza-seza, oloni byoshe byabibwa, co lalo bilitombola na binangulo bya mu Mbimbiliya. Ngeci kubesi kubandamena ngwabo banu boshe balinge byuma ngwe mubakele na kubilingila bakebo kunima. (Kwambu 7:10) Nameme banaliwana na byuma byabingi bije bibasa kulekako babaha, oloni bazibuka  ngwabo byuma bili na kulingiwa muno mu kaye bili na kutenguluka. Ngeci, banapande kwendelela na kutenguluka kwa byuma.—1 Koli 7:31.

4. Tunyungi ba kuzenguluka bakatembwinina bati Balebi?

⁴ Tukulukazi ba kulikehesa bazibuka ngwabo kubasa kupanga bipangi ngwe mubakele na kulingila kunima. Tusimutwiyeni ha tunyungi ba kuzenguluka. Mubakete ha myaka 70 bakabalombo ngwabo bapange bipangi byeka. Kunasa kubakaluwila kutambula cipangi ceka mwafwa bazemene manene cipangi cabo ca kukwasa bandolome na bandokazi, co lalo bacili na lishungu lya kupanga eci cipangi. Oloni bakazibisisa ngwabo bakwenje bakebo basa kulinga mwamubwa eci cipangi. Ngeci bakatembwinina Balebi baje bakele na kwecela kupangela ku mbalaka mubakele na kupwisamo myaka 50. Baje Balebi bapangele na nzili cipangi coshe-coshe cibabanene na kukwasa Balebi ba bakwenje. (Kula 8:25, 26) Na matangwa ano nga kanyungi wa kuzenguluka apwisamo myaka 70, akecela kwendela bikungulukilo, oloni akakwasa manene cikungulukilo cali na kulikwatasana naco.

5. Bika mwalilongesa kuli Dan na Katie?

⁵ Tusimutwiyeni hali ndolome Dan uje wapwile kanyungi wa kuzenguluka ha myaka 23. Omwo Dan wapwisilemo myaka 70, bamulombele kupanga cipangi ca kulitila na munakazi wendi Katie. Bika binabakwasa bapange  mwamubwa cipangi cabo caciha? Dan ngwendi ha simbu ino ali na bipangi byabingi kutubakana kunima. Akapanga bipangi bya mu cikungulukilo na kukwasa bandolome bapwisemo bitondeka mangana babangule kupwa baka-kupangela. Co lalo, akalongesa baka-kwambulula mwa kwambulwila mu binganda byakama na mu tumenga. Tukulukazi mwasa kukwasa manene bakweni nameme muli mu cipangi ca simbu yoshe nambe embwe. Mu ngila muka? Likuweni cipangi coshe-coshe cibamyana, lyakeleni bilengo byabiha, co akeni mbunge ku byuma bimwasa kulinga keti bije kumwasa kulinga.

6. Mwafwa bika tunapande kuzibuka hayalenga nzili yetu? Endekeni cakumwenako.

⁶ Munu uje azibuka hayalenga nzili yendi akananguka ngwendi kuli byuma bije kasa kulinga. (Visi 11:2, NWT) Kasinganyeka ngwendi napande kulinga byuma bije kasa kulinga. Ngeci akatwalelelaho kupanga na nzili na kupwa wa kubwahelela. Twasa kwesekesa munu uje azibuka hayalenga nzili yendi kuli munu uje ali na kucoba kinga, co awana cabu ca mabaya. Ou munu napande kushuluka ha kinga asina ase kujabuka haje ha cabu. Nameme enda kamandondo omwo eta haje cabu, oloni atwalelelaho kwenda. Mu ngila imo lika, munu uje azibuka hayalenga nzili yendi, azibuka ngwendi simbu imo napande kutengululako byuma bimo mu kuyoya mangana atwaleleleho kupangela mwamubwa Yehova na kukwasa bakwabo.—Fili 4:5.

7. Mbazilai wamwesele bati ngwendi wazibukile hayalenga nzili yendi?

⁷ Tusimutwiyeni hali Mbazilai uje wakele na myaka 80 omwo Ndabiti wamulanyele ngwendi akapangele ku mbanja. Mbazilai wabyanene mwafwa wazibukile hayalenga nzili yendi. Mbazilai wazibukile ngwendi kasa kulinga byabingi mwafwa te nakulubala. Ngeci, walombele mwene ngwendi angule Cimehame uje wapwile mukwenje mangana akalinge cije cipangi. (2 Samwe 19:35-37) Ngwe mwa Mbazilai, bandolome ba tukulukazi nabo bakasezela bakwenje bipangi bibakele na kupanga.

8. Mwene Ndabiti wamwesele bati ngwendi wazibukile hayalenga nzili yendi omwo washakele kutunga tembele?

⁸ Mwene Ndabiti nendi wamwesele ngwendi wazibukile hayalenga nzili yendi. Washakele kutungila Yehova njubo. Oloni omwo Yehova wamulekele ngwendi Solomoni uje wapwile mukwenje ikeye akalinga eci cipangi, Ndabiti watambwile biyongola bya Yehova na kukwasa Solomoni na mbunge yendi yoshe. (1 Mizi 17:4; 22:5) Ndabiti kasinganyekele ngwendi Solomoni ‘wapwile mwanike, co kakele na mana manene,’ ngeci kasele kupanga mwamubwa cije cipangi embwe. (1 Mizi 29:1) Ndabiti wazibukile ngwendi Yehova asa kukwasa munu woshe-woshe apange mwamubwa cije cipangi ipwe mukulunu nambe mwanike. Ngwe mwa Ndabiti, tukulukazi ano matangwa nabo bakatwalelelaho kupanga na nzili nameme cipangi cabo cinatenguluka. Co lalo, bazibuka ngwabo Yehova akwasa bakwenje bapange mwamubwa cipangi cibakele na kulinga.

9. Ndolome umo wa mu Komiti ya Munango wamwesele bati ngwendi wazibukile hayalenga nzili yendi?

⁹ Ndolome Shigeo natwakela mwanja waubwa wa kuzibuka hayalenga nzili yetu. Mu 1976 mwakele na myaka 30, bamwangwile kupangela mu Komiti ya Munango. Co mu 2004 ikeye wapwile muka-kukwatasanesa baka-Komiti ya Munango. Mu kwita kwa simbu, wanangukile ngwendi nzili yendi ili na kutepuluka, co wakele na kukotokela kumanesa bipangi. Ngeci, walombelele na kusinganyekesesa ha bubwa bwa kwangula ndolome wa mukwenje mangana apwe muka-kukwatasanesa. Shigeo keti ikeye  muka-kukwatasanesa ha simbu ino, oloni ali na kutwalelelaho kupangela hamo na bandolome bakwabo ba mu Komiti ya Munango. Ngwe mutunamwena kuli Mbazilai, Mwene Ndabiti na Shigeo, munu wa kulikehesa uje azibuka hayalenga nzili yendi kesi kwaka mbunge ku mana amandondo abali nawo bakwenje, oloni akaka mbunge ku nzili ibali nayo. Kabamono ngwendi batonda kumunyanyamena, oloni abamona ngwendi batonda kupangela hamo nendi.—Visi 20:29.

10. Bandolome na bandokazi ba tukulukazi bakamono bati bakwenje na bambanda mu cikungulukilo?

¹⁰ Tukulukazi bamona bakwenje na bambanda kupwa bwana bwa kutunda kuli Yehova, co bakakandelela manene ku byuma bibali na kulinga. Omwo nzili yabo iya na kutepuluka, tukulukazi bakabwahelela manene mubakamono bakwenje na bambanda balyana kupanga bipangi mu cikungulukilo.

11. Mukanda wa Lute 4:13-16 umwesa bati bubwa bwa kutambula bukwasi bwa bakwenje na bambanda?

¹¹ Naumi uje ibanendeka mu Mbimbiliya namwesa tukulukazi mwanja waubwa wa kutambula bukwasi bwa banike na kumwesa kukandelela. Ha kulibanga, Naumi walombele inamweno Lute uje watsisile munalume wendi ngwendi eluke kuli baka-naanga yendi. Oloni omwo Lute wakakateyeye ngwendi eluka na Naumi ku Mbetelehema, Naumi watabele. (Lute 1:7, 8, 18) Naumi na Lute balikwasele umo na mukwabo. (Tandeni Lute 4:13-16.) Bandolome na bandokazi ba tukulukazi baje bapwa ba kulikehesa bakakabangeya mwanja wa Naumi.

12. Kapositolo Paulu wamwesele bati ngwendi ali na mbunge ya kukandelela?

¹² Kapositolo Paululu wakandelelele manene  kuli bandolome baje bamukwasele. Cakumwenako, wakandelelele baka-Kilisitu ba mu Filipu baje bamutuminineko bwana bumo. (Fili 4:16) Co lalo wakandelelele kuli Timateo omwo wamukwasele. (Fili 2:19-22) Kutundaho, Paulu wakandelelele kuli Njambi omwo bandolome bezile na kumutakamesa mubakele na kumutwala ku Loma oku napu cinzinda. (Vili 28:15) Paulu wapwile munalume wa nzili uje wendele mangenzi amalaha mu kwambulula na kutakamesa bikungulukilo. Oloni walikehesele na kutambula bukwasi bwa bandolome na bandokazi.

13. Bandolome na bandokazi ba tukulukazi basa kumwesa bati kukandelela ku bakwenje na bambanda mu cikungulukilo?

¹³ Tukulukazi, mwasa kumwesa kukandelela ku bakwenje na bambanda bali mu cikungulukilo ceni mu bingila byabingi. Nga bashaka kumikwasako kuwana mwa kwendela, kukamilandelako byuma bimo nambe kumikwasa mu ngila yeka, tambuleni bukwasi bwabo. Anukeni ngweni bukwasi bwabo bumwesa ngwabwo Yehova wamizema. Nga mutambula bukwasi bwabo, co busamba bweni bunasa kukanyama. Co lalo simbu yoshe bakwaseni bakole ku sipilitu na kubaleka ngweni mwabwahelela kumona bakwenje na bambanda balinga byabingi mu cikungulukilo. Kutundaho, waneniko simbu ya kusikama nabo na kubalekako byuma bimunaliwana nabyo mu kuyoya. Nga mulinga ngoco, co ‘mumwesa kukandelela’ kuli Yehova uje nakokela bakwenje na bambanda mu cikungulukilo.—Kolo 3:15; Yowa 6:44; 1 Tesa 5:18.

14. Mwene Ndabiti wamwesele bati ngwendi wakele na mbunge ya kwana?

¹⁴ Kuli cifwa cikwabo canakele naco Mwene Ndabiti cibanasa kutembwinina bandolome na bandokazi ba tukulukazi. Eci cifwa cinapu kwana. Wanene bimbongo byabingi na byuma byeka bya seho mangana bikwase ku cipangi ca kutunga tembele. (1 Mizi 22:11-16; 29:3, 4) Walingile ngoco nameme ije tembele baitumbwile ngwabo tembele ya munendi Solomoni. Nga ha simbu ino kutwesi na nzili ya kukwasa mu kutunga mitungo ya kulemesela, twasa kwana bimbongo mangana bikakwase omu mu bipangi. Co lalo, twasa kulekako bakwenje na bambanda byuma byabibwa bitunalilongesa mu kuyoya kwetu.

15. Kapositolo Paulu wanene Timateo byuma muka bya seho?

¹⁵ Tusimutwiyeni omwo Paulu wamweselele ngwendi wakele na mbunge ya kwana. Walanyele Timateo alikwatasane nendi mu cipangi ca bumishinali. Co lalo Paulu walongesele Timateo bingila bya kwambulwilamo na kulongeselamo. (Vili 16:1-3) Byuma byalilongesele Timateo kuli Paulu byamukwasele alinge mwamubwa cipangi ca kwambulula muzimbu waubwa. (1 Koli 4:17) Co lalo, Timateo nendi walongeseleko bakwabo mwa kulongesela na kwambulwila muzimbu waubwa.

16. Mwafwa bika Shigeo walongesele bakwabo bipangi?

¹⁶ Tukulukazi ano matangwa kubesi kutewa ngwabo nga balongesa bakwenje bipangi, co bakebo kubakala na bipangi embwe. Cakumwenako, Shigeo itunabanga kusimutwiya wakele na kulongesako bandolome ba bakwenje baje bakele mu Komiti ya Munango mwakulingila bipangi bimo. Wakele na kulinga ngoco mangana cipangi ca Bumwene citwaleleleho mu lifuti mwakala. Ngeci, omwo wecelele kupwa muka-kukwatasanesa munango te nalongesa laja mwamubwa ndolome wa kumwinga. Shigeo ali na kutwalelelaho kulekako bandolome babakwenje byuma byanalilongesa ha myaka 45 yanapanga mu Komiti ya Munango.  Bandolome na bandokazi ba tukulukazi bapwa ba seho manene mu munga ya Njambi.

17. Mukanda wa Luka 6:38, umwesa ngwawo tukulukazi basa kwana bika bakwabo?

¹⁷ Bandolome na bandokazi ba tukulukazi, muli na kumwesa ngweni kukala na likulahelo na kupangela Yehova mu kulongwa kunapu kwa seho mu kuyoya. Myanja yeni ili na kumwesa ngwayo kunapu kwa seho kulilongesa binangulo bya mu Mbimbiliya na kubipangesa. Muzibuka mubakele na kulingila byuma kunima oloni mukatenguka nga byuma bitenguluka. Yeni bandolome na bandokazi ba tukulukazi babanambwitika ololo, neni mwasa kukwasako bakweni mu bingila byabingi. Cakumwenako, mwasa kubalekako bubwa bumunalimwena mumunashangumuka kupangela Yehova. Bakwenje na bambanda babwahelela manene nga mubalekako bimunaliwana nabyo nebi bimunalilongesa. Nga ‘mwana bakweni’ ha kubalekako byuma bimunalilongesa, co Yehova amibezikisa manene.—Tandeni Luka 6:38.

18. Tukulukazi na babaha basa kulikwasa bati umo na mukwabo?

¹⁸ Nga tukulukazi balikuta busamba na bakwenje na bambanda mu cikungulukilo, co balitakamesa umo na mukwabo. (Loma 1:12) Umo na umo wabo ali na cuma ca seho cije kesi naco mukwabo. Tukulukazi bali na mana mwafwa banamono byabingi mu kuyoya. Babaha co bali na nzili. Nga bakwenje na bambanda hamo lika na tukulukazi bapangela hamo, co banena bumpau kuli Tate yetu wa mwilu na kukwasa manene cikungulukilo.