1. Nameme ha kulivanga kukakala kuvwahelela mu vulo, oloni vanu valyambata vanapande kuvandamena vika? (Kengeni chikupulo ha liputa 13.)

HA LITANGWA lya chilika cha vulo munalume na munakathzi vaje valyambata vakavwahelela manene. Ha thimbu ivavandamena kukalyambata vakalithzeme manene, cho kukapwa muje valikumiya ngwavo muvalyambata vakalikulahela umo na mukwavo. Omwo valyambata na kutunga nanga yaiha, vyuma vimo vitenguluka. Oloni mu Lijwi lya Njambi mwakala viñanda vije vyatha kukwatha vaje vangula kukovela mu malo, mwafwa uje washangumukile vulo wakala na chithzemo, cho washaka vanu va kulyambata vapwe va kuvwahelela na kushuvuluka mu malo avo. (Vithi. 18:22) Oloni Vithoneka vyendeka vuthunga ngwavo vanu va kujeneka kuthungama veje vakovela mu malo vamona “tuyando.” (1 Koli. 7:28) Oloni vika vyatha kutepululako otwo tuyando? Cho vyuma muka vyatha kunena kuvwahelela mu vulo vwa vaka-Kilisitu?

2. Chithzemo muka chivanapande kukala nacho vanu va kulyambata?

 ² Mbimbiliya yathimutwiya manene ha theho ya chithzemo. Ngothzi (phi·liʹa mu chiNgiliki) yapwa ya theho mu malo. Chithzemo cha mukati ka munalume na munakathzi (eʹros) chikanene kuvwahelela, cho kuthzema nanga (stor·geʹ) kwapwa kwa theho omwo vanu vashangumuka kukala na vana. Oloni chithzemo chije chemana ha vinangulo (a·gaʹpe) chikecho chatha kunena kuvwahelela mu vulo. Paulu wendekele ha chithzemo echi ngwendi: “Munalume woshe napande kuthzema munakathzi wendi ngwe mwalithzema ikeye vavenya, cho munakathzi woshe napande kuthingimika munalume wendi.”—Efeso 5:33.

3. Chithzemo muka chivanapande kukala nacho vaje vali mu vulo?

³ Paulu wathonekele ngwendi: “Eni vanalume, thzemeni vanakathzi veni, ngwe Kilisitu mwathzema chikungulukilo, cho wanene mwonyo wendi omwo chikecho.” (Efeso 5:25) Nga vaka-Kilisitu valithzema umo na mukwavo, cho vatembwinina Yesu uje wavamwethele chithzemo. (Tandeni Yowano 13:34, 35; 15:12, 13.) Vaka-Kilisitu va kulyambata vaje valithzema vanatha kulyana kuthsila munu ivalyambata nendi, nga chinapandemo. Umo hakati kavo natha kulyana kuthsila muka-njuvo yendi nga vanalipyakana ha ñanda imo. Oloni chithzemo nambe ngwetu a·gaʹpe “kuchethi kwonwa, cho kukulahela kwacho, kukengelela na lukakateya kuvyethi kwonwa embwe.” Chili vene, “chithzemo chapwa cha myaka yoshe.” (1 Koli. 13:7, 8) Nga vanu va kulyambata vaje vatewa Njambi vanuka ngwavo valikumiyiye ngwavo valithzema na kulikulahela umo na mukwavo, cho valikwatathana na kupangetha vinangulo vya Yehova mu kumanetha vukalu vwavo.

4, 5. (a) Moko muka yakala nayo munalume ha kupwa mutwe? (b) Munakathzi napande kumona vati kutwamenena kwa munalume wendi? (c) Vyuma muka vivatengulwile vaka-kulyambata vamo?

⁴ Paulu wendekele ha moko ya munu na munu mu vulo ngwendi: “Eni vanakathzi, ononokeni kuli vanalume veni, ngwe kuli Mwene. Omwo munalume ali na moko hali munakathzi wendi ngwe Kilisitu lalo ali na moko ha chikungulukilo.” (Efeso 5:22, 23) Echi kuchilumbununa ngwavo munalume wapwa wa theho kutuvakana munakathzi. Chikakwatha munakathzi alinge vyamutangelele Njambi omwo wendekele ngwendi: “Kethi mwamuvwa munalume [Andama] kukala endi lika. Njikamupangela mukwathi wa kulipanda nendi.” (Kusha. 2:18) Munalume muka-Kilisitu napande kutwamenena nanga mu chithzemo ngwe mwakalingi Kilisitu uje “ali na moko ha chikungulukilo.” Nga munalume alingamo, munakathzi wendi kalithindiya kumuthingimika na kumukwatha na kulikehetha.

⁵ Cathy  ^[1] nalitavela ngwendi kukovela mu vulo kukatengulula vyuma omwo nendeka ngwendi: “Munjapwile muthzike, njakele na kulilela yange vavenya. Oloni omwo njashombokele, vyuma vyatengulukile, mwafwa njashangumukile kutalelela kuli munalume wange. Nameme kulinga ngocho kethi kwakwathi, oloni twalikwatathana mwafwa tuli na kulinga vyuma mwaya chithzango cha Yehova.” Munalume wendi Fred ngwendi: “Munjakele likalyange, kunjathele vwino kwangula vya kulinga. Cho omwo njambatele, kwangwila vanu vavali vya kulinga chapwile chitele chakama. Oloni omwo njalombele Yehova anjitwamenene na kutolilila ku viyongola vya munakathzi wange, vyuma vili na kunjendela mwamuvwa. Njamono ngwange tuli na kupangela hamo.”

6. Mu ngila muka omwo chithzemo “chikakutila vyuma vyoshe mu vumo vwavuvwa” nga kunasholoka vukalu?

⁶ Vulo vwa kukanyama vwapwa vwa vanu  vavali vaje vathzivithitha ngwavo munu ivalyambata nendi kathungamene. Vakatwalelelaho ‘kulimanena umo na mukwavo, na kulithambetha umo na mukwavo.’ Vanu va kulyambata voshe vakaviyitha. Oloni nga umo mu vulo aviyitha, ikeyo thimbu ya kuthzivuka vuthzeye vwa mukwavo na kulilongetha kuthambetha na kumwetha chithzemo “chije chikakutila vyuma vyoshe mu vumo vwavuvwa.” (Kolo. 3:13, 14) Cho lalo “chithzemo chili na lukakateya . . . kuchethi kukala na likiti-kiti ha vyuma vyavivi.” (1 Koli. 13:4, 5) Nga kuli vukalu vanapande kuvumanetha vwathivwathi. Vaka-Kilisitu va kulyambata vanapande kumanetha vukalu vwavo thimbu kanda litangwa litoke. (Efeso 4:26, 27) Kwendeka kutundilila kwithi ya mbunge ngwavo “njithambetheko mbayi, njakuviyithila,” kwatonda kulikehetha na kuthimpa, oloni kukakwatha mu kumanetha vukalu na kulitombola na kulikwatathana mu vulo.

7, 8. (a) Mbimbiliya yanangula vika kukundama ku chilika cha mu vulo? (b) Mwafwa vika vanu va kulyambata vanapande kumwetha ngothzi kuli umo na mukwavo?

⁷ Mbimbiliya yakala na viñanda vyavivwa vije vikwatha vaka-kulyambata vakale na vithinganyeka vyavivwa ha chilika cha mu vulo. (Tandeni 1 Kolinte 7:3-5.) Kwapwa kwa theho kuthingimika vyatonda mukweni nomwo mwalithzivila. Nga munalume kamwetha ngothzi kuli munakathzi wendi, cho katha kushuvuluka ha thimbu ya chilika cha mu vulo. Mbimbiliya ngwayo vanalume vanapande kuyoya na vanakathzi vavo mu “kuthzivithitha.” (1 Petu. 3:7) Wahi napande kuthindiya mukwavo kulinga chilika cha mu vulo, voshe vanapande kuchilinga mu kushuvuluka. Mashungu a munalume kakangi akakatuka vwathi kutuvakana a munakathzi, oloni voshe vanapande kulithzivathana tahi.

⁸ Nameme mu Mbimbiliya kumwakele mashiko aje amwetha omwo munalume na munakathzi vanapande kumwethela chithzemo ha thimbu ya kulilala, oloni inedekako vimo vivanatha kulinga mu kulimwetha chithzemo. (Solo. 1:2; 2:6) Vaka-Kilisitu va kulyambata vanapande kumwetha ngothzi kuli umo na mukwavo.

9. Mwafwa vika kwapwa kwakuvi kukethzima na vaje kutwalyambatele navo?

⁹ Nga twathzema manene Njambi na mukwetu itwalyambata nendi, chahi chatha kutangula vulo vwetu. Mu malo amo mwakovela liwayanga, akwavo anathsi mwafwa ya kushaka manene kuyongola vikupulo vya mushelengwa. Munu ali mu vulo napande kujenjuka kuyongola vikupulo vya mushelengwa na vyuma vyoshe vije vimunenela mashungu a kulilala na veka. Kwanuka ngwetu Njambi akamono vyuma vituthinganyeka na kulinga, kutushongangeya tulinge vyavivwa na kupwa va kujela ku mesho endi.—Tandeni Mateo 5:27, 28; VaHevelu 4:13.

10, 11. (a) Vanu vavangi vamona vati kuthsiya vulo? (b) Mbimbiliya yendeka vika ha kulitepa? (c) Vika vikwatha vanu va kulyambata vajenjuke kushatukila kulitepa?

¹⁰ Vukalu vwakama vuje vukasholoka mu malo vukalingitha vanu vanalyambata vathinganyeke vya kulitepa nambe kuthsiya vulo. Mu mafuti amo malo amangi anathsi. Mu chikungulukilo cha vaka-Kilisitu kumwalithalele manene ovu vukalu, oloni mwafwa ya kulivwethzelela kwa vukalu mu malo, vanu va Njambi navo vanatha kukala novyo vithinganyeka.

¹¹ Mbimbiliya yanangula ngwavo: “Munakathzi kethi atunde kuli munalume wendi, oloni nga atunda kuli munalume wendi napande kukala vuthzike nambe kwiluka kuli munalume wendi, cho munalume kapandele kukondola munakathzi wendi.” (1 Koli. 7:10, 11) Kulitepa na munu imwalyambata nendi kethi chuma cha kwethetha. Nameme thimbu imo  kulitepa kukamoneka ngwe yapwa ngila yaivwa ya kumanethelamo vukalu, oloni kakangi kulingamo kukavwethzelela lika ku vukalu. Omwo wamanethele kwendeka majwi endekele Njambi ngwendi munalume akathethza ishe na vaina na kulipandakana na munakathzi wendi, Yesu wendekele ngwendi: “Vaje vanapandakana Njambi, munu kethi avangunune.” (Mateo 19:3-6; Kusha. 2:24) Echi chilumbununa ngwavo nambe vaje vanalyambata, kuvethi na moko ya ‘kwangununa vanapandakana Njambi.’ Yehova ashaka ngwendi vanu va kulyambata vakale hamo noho kuthsa. (1 Koli. 7:39) Kwanuka ngwetu Njambi akatuthompa tuvavoshe kunapande kushongangeya vanu va kulyambata valifwite kumanetha vwathi vukalu thimbu kanda vukole.

12. Vyuma muka vinatha kulingitha vanu va kulyambata vathinganyeke vya kulitepa?

¹² Vukalu vumo vukaija nga vanu vanalyambata kuvamono vyuma vivathinganyekele ngwavo vikevyo vyakala mu vulo. Nga munu kamono vyavandamenene mu vulo, katha kushuvuluka cho natha kuluvala na kuthinganyeka ngwendi vanamukwithi. Vyuma vimo vikanene vukalu vyapwa, kulithethza mu vithinganyeka noku kwanakolela munu na munu na vimbongo na vavushoko na kulela vana. Oloni vaka-Kilisitu va kulyambata vavangi vali na kulinga mwamuvwa mwafwa vakawana vingila vyavivwa vya kumanethelamo ovwo vukalu omwo vanatavetha Njambi avatwamenene.

13. Vyuma muka vinapande kulingitha vanu valitepe?

¹³ Thimbu imo kulitepa kunapande. Munu natha kuyongola vya kulitepa nga muka-njuvo yendi amuyandetha manene na kuvyana kukwatha nanga nambe kumwonowetha kupangela Njambi. Nga vaka-Kilisitu va kulyambata valiwana mu vukalu vwakama vanapande kulomba vukwathi ku vakulunu. Ava vandolome va kukola ku sipilitu vatha kukwatha vaka-kulyambata vakavangeye Lijwi lya Njambi. Tunapande kulomba sipilitu ya Yehova itutwamenene tupangethe viyendeka Mbimbiliya mu kumanetha vukalu vwa mu vulo na kusholola vushuka vwa sipilitu.—Ngala. 5:22, 23. ^[2]

14. Mbimbiliya yendeka vika hali vaka-Kilisitu vaje valyambata na vanu vaka-kujeneka kulemetha Yehova?

¹⁴ Vaka-Kilisitu vamo valyambata na vanu va kujeneka kupangela Yehova. Mbimbiliya yamwetha ngwavo navo vanapande kukala hamo, novyo vanapande kulingila ngocho. (Tandeni 1 Kolinte 7:12-14.) Muka-kujeneka kukulahela uje nalyambata na muka-kukulahela “vanamujeletha” omwo ya kulipandakana na muka-kukulahela. Nga vakita vana, vapwa “va kujela” ku mesho a Njambi. Paulu wehwile ngwendi: “Ove munakathzi muka-Yesu wathzivuka vati ngwove watha kwovola munalume wove? Nambe wathzivuka vati ove munalume muka-Yesu ngwove watha kwovola munakathzi wove?” (1 Koli. 7:16) Mu vikungulukilo vyavingi vya Vakaleho va Yehova mwakala vaka-Kilisitu vaje ‘vanovola’ muka-njuvo yavo.

15, 16. (a) Mbimbiliya yanangula vika vaka-Kilisitu vaje vashomboka ku vanu va kujeneka kulemetha Njambi? (b) “Nga uje kethi muka-kukulahela ashaka kutundako kuli uje muka-Yesu,” muka-Kilisitu napande kulinga vika?

¹⁵ Kapositolo Petulu wanangwile vaka-Kilisitu va kushomboka ngwendi vononoke, “ngechi nga umo wavo kakulahela lijwi lya Njambi, vilinga vyeni vikavakokela ku kukulahela, omwo vakamona kathingimiko keni na futithi yani.” Vilinga vya vanakathzi vije vimwetha ‘vuvwa vuje kuvwethi kuvola vwa lyovwa-ovwa na kwoloka kwa mundthzindthzime, vije vyapwa vya theho yakama manene ku mesho a Njambi,’ vili na ndthzili ya kukokela munalume ku vuthunga kutuvakana kuthimutwiya vya likulahelo lya vaka Kilisitu.—1 Petu. 3:1-4.

¹⁶ Vati cho nga uje kakulahelele angula kulitepa na muka-kukulahela? Mbimbiliya  ngwayo: “Nga uje kethi muka-kukulahela ashaka kutundako kuli uje muka-Yesu, mwecheleni atundeko. Ha viñanda vyangachije muka-Yesu uje nakala hamo nendi, nambe munalume nambe munakathzi napatuka. Omwo Njambi natuthanena kwoloka.” (1 Koli. 7:15) Echi kuchilumbununa ngwavo Vithoneka vyatavetha muka-Kilisitu kulyambata na weka, oloni naumo wai napande kuthindiya uje kethi muka-kukulahela atwaleleleho kukala na muka-kukulahela. Kulitepa kwatha kunena kwoloka. Cho muka-Kilisitu natha kukulahela ngwendi mpamo muka-njuvo yendi akeluka, cho mu kwita kwa thimbu natha kulikwatathana nendi mu kulemetha Njambi.

17. Vyuma muka vinapande kupwa vya theho kuli vaka-Kilisitu vali mu malo?

¹⁷ Vyuma ‘vyakaluwa’ manene mwafwa tuli mu “matangwa a kukotoka.” (2 Tima. 3:1-5) Oloni nga tutakama ku sipilitu, twatha kuvyana sipilitu yaivi ya kaye. Paulu wathonekele ngwendi “kukwethi thimbu yakama yathalako, cho kutunda ha thimbu ino kutwala kulutwe vaka-kwambata vanapande kuyoya ngwe kuvethi na vanakathzi, . . . vaje vali na kupangela vufuko vwa hano ha kaye, vapwe ngwe kuvavupangelele.” (1 Koli. 7:29-31) Paulu kalumbunwine ngwendi vaka-kulyambata kethi vapange vipangi vya mu vulo. Oloni walumbunwine ngwendi omwo thimbu yathalako yakeha, vanapande kutwameka vyuma vya ku sipilitu kulutwe.—Mateo 6:33.

18. Vika vitwendekela ngwetu vaka-Kilisitu vatha kupwa va kushuvuluka na kuvwahelela mu malo?

¹⁸ Nameme tuli na kuyoya mu thimbu ya kukaluwa muje malo amangi akovela liwayanga, twatha kupwa va kushuvuluka na kuvwahelela mu malo. Chili vene Vaka-Kilisitu va kulyambata vaje valikwatathana na vanu va Njambi na kukavangeya Vithoneka na kutavetha sipilitu ya Yehova ivatwamenene, ‘kuvangununa vaje vanapandakana Njambi.’—Mako 10:9.