1, 2. Tupositolo va Yesu mpamo valihwile vika, omwo Yesu waile mwilu?

TUPOSITOLO va Yesu vemanene ha Munkinda wa Oliveta, oku vanakenge mwilu shwi. Vakele na kukenga mwene yavo na kavuthamba kavo Yesu, aya mwilu na kukovela mu mashelwa. (Vili. 1:9, 10) Ha myaka ivali kunima, Yesu ikeye wakele na kuvalongetha na kuvatakametha na kuvatwamenena. Oloni wavathethzele. Valingile vika ha thimbu oyo?

² Yesu wanene vaka-kumukavangeya chipangi. Wendekele ngwendi: “Mukapwa vakaleho vange mu Yelusalema na mu Yundeya na mu Samaliya mwoshe, na ku mamanethelelo a hathi.” (Vili. 1:8) Cho, echi chipangi vanethi kuchipanga vati? Yesu wavakulahethele ngwendi vakatambula sipilitu ya kujela. (Vili. 1:5) Oloni kwapandele lalo kukala kutwamenena na likwatathano, mangana vathe kupanga mwamuvwa echi chipangi. Kuthañulu, Yehova wapangethele vaka-kumwimanenako mu kutwamenena na kuwanetha vanu vendi. Ngechi, hamo tupositolo valihwile ngwavo, ‘Yehova angula iya lalo mangana atutwamenene?’

3. (a) Tupositolo va Yesu va kulongwa valingile chuma muka cha theho omwo wavathethzele? (b) Tulilongetha vika muno mu chilongetha?

 ³ Munima ya chalumingo chimo na matangwa, vandongethi va Yesu vatondethethele mu Vithoneka na kulomba kuli Njambi mangana avakwathe. Ngechi vangwile Maseyase kwinga Yundasa Isikalyote mangana apwe kapositolo wa vu 12. (Vili. 1:15-26) Mwafwa vika kwapwile kwa theho kuli Yehova na kuli tupositolo ha kwangula Maseyase? Maseyase wakwathele manene vanu va Njambi. * Yesu kangwile tupositolo vendi mangana vapwe lika vaka-kumuthikametha, oloni wavalongethele, mangana vakwathe manene vanu va Njambi. Chipangi muka chivalingile, cho Yehova wapangethele vati Yesu mu kuvakwatha kulivwahethela kupanga echi chipangi? Vanu va Njambi vali na kuvatwamenena vati matangwa ano? Cho twatha ‘kwanuka vati vantwama vetu,’ maneneni vaje vanapu “ndungo wa kulongwa na kunyanyama”?—Heve. 13:7; Mateo 24:45, NWT.

4. Chipangi muka chivakele nacho tupositolo na vakulunu va mu Yelusalema va mu thimbu ya tupositolo?

⁴ Tupositolo vashangumukile kutwamenena chikungulukilo cha vaka-Kilisitu ha Pentekosita ya 33 C.E. Ha thimbu ije, “Petulu wemanene na vakwavo miluwa likumi na umo,” cho vambulwile muthzimbu wa kwovola, ku mbunga yakama ya Vayunda na vaje kethi Vayunda. (Vili. 2:14, 15) Vavangi hali ava, vatengulukile kupwa vaka-kukulahela. Kutundoho, ava vaka-Kilisitu vavaha, “vakakateyeye kulilongetha kuli miluwa.” (Vili. 2:42) Tupositolo vapangethele mwamuvwa vimbongo vya chikungulukilo. (Vili. 4:34, 35) Vashukile vanu va Njambi ku sipilitu na kwendeka ngwavo: “Tukakala na thimbu ya kulombela na kupanga vipangi vya kwambulula.” (Vili. 6:4) Vatumine vaka-Kilisitu vaje vakele na lyethzi, mangana vakatakamethe chipangi cha kwambulula, ku vitingitingi vyaviha. (Vili. 8:14, 15) Mu kwita kwa thimbu, vakulunu vamo va kuvwavetha valikwatathanene na tupositolo mu kutala viñanda vya mu vikungulukilo. Ha kupwa munga ya vaka-kutwamenena, vakevo vatwamenenene vikungulukilo vyoshe.—Vili. 15:2.

5, 6. (a) Sipilitu ya kujela yakwathele vati munga ya vaka-kutwamenena? (Kengeni chikupulo ha liputa. 23) (b) Tungelo vakwathele vati munga ya vaka-kutwamena? (c) Lijwi lya Njambi lyatwamenenene vati munga ya vaka-kutwamenena?

⁵ Vaka-Kilisitu va mu thimbu ya tupositolo, vanangukile ngwavo ije munga yakeleko, vakele nakuyitwamenena kuli Yehova kwitila muli ntwama yavo, Yesu. Vathzivukile vati ngocho? Cha kulivanga, sipilitu ya kujela ikeyo yakwathele eyi munga ya vaka-kutwamenena. (Yowa. 16:13) Vaka-Kilisitu voshe va kuvwavetha vakele na sipilitu ya kujela, oloni yakwathele manene tupositolo na vakulunu va mu Yelusalema kushulithilila chipangi chavo cha vuntwama. Chakumwenako, mu mwaka wa 49 C.E., sipilitu ya kujela yakwathele munga ya vaka-kutwamenena omwo vatalele ñanda ya kutuhuka. Vikungulukilo vyakavangeyeye vyuma viyakutile ije munga, cho ‘vyakele na ndthzili mu kukulahela na kulivwethzelela litangwa na litangwa.’ (Vili. 16:4, 5) Vyuma viyakutile ije munga vije vyakele mu mukanda uvathonekele, vyamwethele ngwavo vakele na vushuka vwa sipilitu ya Njambi, vwa kufwa ngwe chithzemo na likulahelo.—Vili. 15:11, 25-29; Ngala. 5:22, 23.

⁶ Cha mu chivali, tungelo vakwathele ije munga ya vaka-kutwamenena. Kangelo watwamenenene kapositolo Petulu kuya kuli Konelyasi wa kujeneka kumbwitika, uje lalo kapwile Kayunda. Omwo Petulu wambulwile kuli Konelyasi na vavushoko vwendi, vatambwile sipilitu ya kujela, nameme vapwile va kujeneka kutuhuka. Echi chashongangeyeye tupositolo na vandolome vakwavo vakavangeye  chithzango cha Yehova na kutavetha vaje kuvapwile Vayunda kwija mu chikungulukilo cha vaka-Kilisitu. (Vili. 11:13-18) Cho lalo, tungelo vakundwiyiye na ndthzili na kuthzambwitha chipangi chije chivakele na kutwamenena ku munga ya vaka-kutwamenena. (Vili. 5:19, 20) Cha mu chitatu, Lijwi Njambi lyatwamenenene munga ya vaka-kutwamenena. Vaje vakulunu va kuvwavetha na sipilitu vakavangeyeye Vithoneka muvakele na kutala ha viñanda vya kukundama ku vilongetha nambe mu kwana mashiko.—Vili. 1:20-22; 15:15-20.

7. Mwafwa vika twendekela ngwetu Yesu ikeye watwamenenene vaka-Kilisitu va kulivanga?

⁷ Nameme munga ya vaka-kutwamenena yakele na moko ha chikungulukilo cha kulivanga, oloni vathzivukile ngwavo Yesu ikeye Ntwama yavo. Kapositolo Paulu wathonekele ngwendi: “Ou [Kilisitu] ikeye uje . . . wemikile vamo kupwa miluwa.” Wathonekele lalo ngwendi: “Tunapande kukola mu vingila vyoshe muli Kilisitu uje napu mutwe.” (Efeso 4:11, 15) Ava “vaka-kukulahela [nambe ngwetu tupositolo] vashangumukile kuvatumbula ngwavo vaka-Yesu.” Kuvalilukile vakevo vavenya lithzina lya kapositolo wa kuthsimana. (Vili. 11:26) Paulu wendekele ha vuvwa vwa “kukava vilongetha” nambe ngwetu vyuma vya mu Vithoneka vije vivalongethele tupositolo na vakwavo vanalume, vaje vakele na kutwamenena. Oloni wendekele lalo ngwendi: ‘Thzivukeni ngechi Kilisitu napu mutwe wa munalume woshe (kwambatethelela na vandolome voshe vaje vali mu munga ya vaka-kutwamenena), . . . cho Njambi napu mutwe wa Kilisitu.’ (1 Koli. 11:2, 3) Ha kupwa mutwe, Yehova Njambi wangwile Yesu, uje kutwatha kumona, mangana atwamenene chikungulukilo.

8, 9. Chipangi muka cha theho chakele nacho Ndolome Russell ku mamanethelelo a chita cha myaka cha vu 19?

⁸ Ku mamanethelelo a chita cha myaka cha vu 19, Charles Taze Russell na vavuthamba vendi vamo, vathinganyekele vya kushangumuka lalo kulemetha kwa vaka-Kilisitu kwa vuthunga. Ngechi mu 1884, vathonekethele munga ya Zion’s Watch Tower Tract Society kuli vaka-mashiko mangana kuvathiwile kulongetha vuthunga vwa mu Mbimbiliya mu vindaka vyavingi. Ndolome Russell, ikeye wapwile pulezidenti weyi munga. * Wathzivithithile mwamuvwa Mbimbiliya, cho wamwethele ngwendi vilongetha vya kwendeka ngwavo kwakala vinjambi vatatu nambe ngwavo mwonyo kuwethi kuthsa, vyapwa vya makuli. Wanangukile ngwendi Kilisitu akeluka mu chifwa cha vunu vwa ku sipilitu, cho lalo ‘vaka-kujeneka kukulahela . . . thimbu yavo’ yahwile mu 1914. (Luka 21:24) Ndolome Russell wapangethele thimbu yendi na ndthzili yendi na vimbongo vyendi ku kukwatha vakwavo vathzivuke ovu vuthunga. Echi chamwethele ngwavo ha thimbu ije yaikalu, Yehova na Yesu vakele na kupangetha Ndolome Russell.

⁹ Ndolome Russell wavyanene kumuthingimika mu ngila ije kuyapandele. Ngechi mu 1896, wathonekele ngwendi: “Kutushaka ngwetu vanu vatuthingimike manene nambe kuthingimika mavulu atunathono nambe kututumbula ha Mathzina a kufwa ngwe, Levulandi nambe Mulongethi. Kutushaka lalo ngwetu vanu valitumbule ha mathzina etu. Echi kethi chipangi cha munu embwe.”

10. (a) Yesu wangwile mwaka uka “ndungo wa kulongwa na kunyanyama”? (b) Endekeni muvanalumbunwina kulithethza kuli mukati ka Munga ya Vaka-kutwamenena na Sosaiti.

¹⁰ Omwo kwetile myaka itatu, kutunda ha kuthsa kwa Ndolome Russell, mu 1919, Yesu wangwile “ndungo wa kulongwa na kunyanyama.” Wamwangwilile vika? Mangana ane vakwavo vangamba “vyakulya ha thimbu” yaivwa. (Mateo 24:45, NWT) Mu myaka ije ya kulivanga, kachivunga ka vandolome va kuvwavetha vaje vapangelele ha chikota ku Brooklyn, New York navo vavwahethele  na kwana vyakulya vya ku sipilitu kuli vaka-kukavangeya Yesu. Eli lijwi lya “munga ya vaka-kutwamenena” lyashangumukile kusholoka mu mavulu etu mu myaka ya ma 1940, omwo vanu vathzivithithile ngwavo eyi munga na Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania chapwile chuma chimo lika. Oloni mu 1971, vanu vathzivukile kulithethza kuli mukati ka Munga ya Vaka-kutwamenena ije ivanendeka mu Vithoneka na Watch Tower Society ivathoneketha kuli vaka-mashiko. Ngechi, mu Munga ya Vaka-kutwamenena mwakele vandolome va kuvwavetha vaje vajenekele kupwa vakulunu va Sosaiti. Mu myaka ya ololo, vandolome vamo va mu vutanga vwa “vimanga veka” vanapanga chipangi cha kupwa vantwama mu mandipatimende etu aje akatala vya vaka-mashiko na kupanga mu vipangi vikwavo vya vanu va Njambi, mangana Munga ya Vaka-kutwamenena ikale na thimbu yaingi ya kuvwahetha vyuma vya ku sipilitu na kutwamenena vanu va Njambi. (Yowa. 10:16; Vili. 6:4) Kaposhi ka Kukengela ka July 15, 2013 kalumbunwine ngwavo ou “ndungo wa kulongwa na kunyanyama,” kapwa ka chivunga ka vandolome va kuvwavetha vaje vali mu Munga ya Vaka-kutwamenena.

11. Munga ya Vaka-kutwamenena ikapanga vati?

¹¹ Vaje vali mu Munga ya Vaka-kutwamenena vakakala hamo lika muvakathimutwiya ha viñanda vya theho. Vakalingi vati ngocho? Ava vandolome vakaliwana ha chalumingo na chalumingo, cho echi chikanene likwatathano na kuthimutwiya mu ngila yaivwa. (Vithi. 20:18) Mwaka na mwaka, vakangula ndolome umo mukati kavo kupwa cheyamani ha viwano vivakalingi. Mu Munga ya Vaka-kutwamenena kumwethi ndolome uje akalimono kupwa wa theho manene kutuvakana vakwavo. (1 Petu. 5:1) Na mu vikomiti 6 vya mu Munga ya Vaka-kutwamenena, vakangula cheyamani mwaka na mwaka. Ngechi, ndolome na ndolome womu mu munga, kethi kulimona kupwa ntwama ya vakwavo va ndolome, oloni akalimono kupwa umo wa “vangamba,” uje ivali na kushuka na kutwamenena kuli ndungo wa kulongwa.

12. Vihula muka vitunatha kwihula kutaletha kuli vaje vali mu Munga ya Vaka-kutwamenena, omwo kuvavahwimininine nambe kupwa va kulumbunuka?

¹² Vaje vali mu Munga ya Vaka-kutwamenena, kuvapwile va kuhwiminina nambe kulumbunuka. Ngechi, vanatha kuthevuka mu kulumbununa vilongetha vimo nambe mu kwana mashiko amo a kukundama ku munga yetu. Mukemwo livulu lya Watch Tower Publications Index muli mutwe wa kwendeka ngwavo “Muvanalumbunwina Vyuma Vitwakulahela,” uje umwetha mukana wa vyuma vivanatengulula, omwo ya kuthzivithitha Vithoneka, kushangumuka mu mwaka wa 1870. Eyo, Yesu kendekele ngwendi ndungo yendi kakathevuka mu kulumbununa vilongetha vimo. Cho twatha kukumbulula vati chihula cha Yesu, uje wehwile ngwendi: “Iyajo napu ndungo wa kulongwa na kunyanyama?” (Mateo 24:45) Vukaleho muka vumwetha ngwavo Munga ya Vaka-kutwamenena ikeyo inapu ou ndungo? Tuchithimutwiyeniko ha vyuma vimo vitatu, vije vyakwathele munga ya vaka-kutwamenena ya mu thimbu ya tupositolo.

13. Sipilitu ya kujela inakwatha vati Munga ya Vaka kutwamenena?

¹³ Vukaleho vwa sipilitu ya kujela. Sipilitu ya kujela inakwatha Munga ya Vaka-kutwamenena kuthzivithitha mwamuvwa vuthunga vwa mu Vithoneka, vuje kuvathzivithithile kunima. Chakumwenako, achikengeni lalo mukana wa vyuma vivanatengulula omwo ya kuthzivithitha mwamuvwa Vithoneka, uje tunendeka mu palangilafu inahu. Mwa vuthunga vene, kukwethi munu natha kwendeka ngwendi ikeye atha kuthzivithitha na kulumbununa mwamuvwa evi “vithzango vya Njambi vya kulova.” (Tandeni 1 Kolinte 2:10.) Munga ya Vaka-kutwamenena ikakavangeya majwi  athonekele kapositolo Paulu ngwendi: “Kutwendeka na majwi a vilongetha vya mana a vunu, oloni na majwi aje atulongetha mundthzindthzime.” (1 Koli. 2:13) Kushangumuka mu 1919, sipilitu ya kujela inakwatha vanu va Njambi kuthzivithitha vwathi vwathi vyuma vya ku sipilitu, munima ya kukala mu lithuthulungu lya ku sipilitu na mu thimbu ya vaka-kutengulukila.

14. Mukanda wa Kujombolola 14:6, 7, umwetha vati ngwavo tungelo vali na kukwatha vanu va Njambi ano matangwa?

¹⁴ Vukaleho vuje vumwetha ngwavo vali na kuvakwatha ku tungelo. Matangwa ano, Munga ya Vaka-kutwamenena ili na chipangi chakama cha kutwamenena chipangi cha kwambulula cha mu kaye koshe, chije vali na kupanga vaka-kwambulula va kutuvakana 8 milyoni. Vika vinanenetha ngwavo echi chipangi chende mwamuvwa? Mwafwa tuli na kupangela hamo lika na tungelo. (Tandeni Kujombolola 14:6, 7.) Kakangi, vaka-kwambulula vanendela vanu vaje vanakala na kulomba kuli Njambi ngwavo avakwathe. * Vukwathi vwa kutunda ku tungelo vukevwo vunathiwitha kulivwethzelela kwa chipangi cha kwambulula na kupwitha vanu kupwa vandongethi, nameme mu mafuti muje vali na kulwitha echi chipangi.

15. Kulithethza muka kuli mukati ka vaje vali mu Munga ya Vaka-kutwamenena na vantwama va mu vulombelo vwa makuli? Endekeni chakumwenako.

¹⁵ Vakapangetha Lijwi lya Njambi. (Tandeni Yowano 17:17.) Achithinganyekeni ha vyuma vyalingiwile mu 1973. Mu Kaposhi ka Kukengela ka June 1, mwakele chihula cha kwendeka ngwavo: “Kuma vanu vaje vachitwalelelaho kuthipa makaya vanapande kuvambwitika ndi?” Vakumbulwile  ngwavo: “Vithoneka vimwetha ngwavo kuchitava kuvambwitika.” Munima ya kumwetha vithoneka vije vyalitombola neyi ñanda, aka Kaposhi ka Kukengela kalumbunwine vivapandele kutundithila munu mu chikungulukilo, uje atwalelelaho kuthipa makaya. (1 Koli. 5:7; 2 Koli. 7:1) Kendekele lalo ngwavo: “Echi kuchimwetha ngwavo awa mashiko anapu akulimungila, oloni atunda kuli Njambi, uje nendeka kwitila mu Lijwi lyendi livanathoneka.” Vati, kuli mbunga yeka lalo ya vulombelo, ije inakavangeya Lijwi lya Njambi mukushula nambe ngwavo kulinga ngocho kunatha kunena vukalu ku vamembala vavo ndi? Livulu limo lya ololo lije linendeka ha vulombelo, mu America, limwetha ngwalyo: “Vantwama va vaka-Kilisitu vanatengulula vilongetha vyavo lwalwingilwingi mangana vilitombole na vyuma vivakulahela vamembala vavo na kuthzivitha mbunga yoshe kuvwaha.” Nga vaje vali mu Munga ya Vaka-kutwamenena vakakavangeya Lijwi lya Njambi mu vyuma vyoshe vivangula kulinga na kuvyana vithinganyeka vya vanu, cho iya ali na kutwamenena vanu va Njambi matangwa ano?

16. Ngila muka imo imwatha kwanukilamo Munga ya Vaka-kutwamenena?

¹⁶ Tandeni Vahevelu 13:7. Lijwi livanapangetha lya “anukeni” twatha kulitengulula lalo ngwetu “kulombelelako.” Ngechi, ngila imo imwatha ‘kwanukilamo vantwama veni’ inapu kulombelelako Munga ya Vaka-kutwamenena. (Efeso 6:18) Achithinganyekeni chipangi chi vali nacho chakwana vanu vyakulya vya ku sipilitu na kutwamenena chipangi cha kwambulula mu kaye koshe na kupangetha mwamuvwa milambu. Mwa vuthunga vene, tunapande kuvalombelelako thimbu yoshe.

17, 18. (a) Tukalikwatathana vati na Munga ya Vaka-kutwamenena? (b) Chipangi chetu cha kwambulula chimwetha vati ngwavo tuli na kukundwiya ndungo wa kulongwa na Yesu?

¹⁷ Kwanuka Munga ya Vaka-kutwamenena, kwambatethelela na kukavangeya mashiko avanatwana, kethi kwendeka lika, embwe. Munga ya Vaka-kutwamenena ikatwana mashiko kwitila mu mavulu na viwano vya chikungulukilo na viwano vya chitingitingi na viwano vya mutambela. Kutundaho lalo, vakangula vantwama va kuthzenguluka vaje navo vakangula vakulunu mu vikungulukilo. Vantwama va kuthzenguluka na vakulunu vakanuka Munga ya Vaka-kutwamenena ha kukavangeya mwamuvwa mashiko avanavana. Tuvavoshe tumwetha ngwetu twathingimika Ntwama yetu Yesu, nga twononoka na kulipokwetha ku vanalume vaje ali na kupangetha mu kututwamenena.—Heve. 13:17.

¹⁸ Ngila ikwavo ya kwanukilamo Munga ya Vaka-kutwamenena inapu kupanga na ndthzili chipangi cha kwambulula. Paulu washongangeyeye vaka-Kilisitu ngwendi, vatembwinine likulahelo lya vantwama vavo. Ndungo wa kulongwa namwetha likulahelo lya kukanyama ha kukundwiya na kupanga na ndthzili chipangi cha kwambulula muthzimbu wauvwa wa Vumwene. Neni mwapwa umo wa vimanga veka uje akakwatha va kuvwavwetha mu chipangi echi cha theho ndi? Mukavwahelela manene omwo Ntwama yeni Yesu akamileka ngwendi: “Omwo mwachilingile kuli umo wa ava vavandondo vathamba vange, mwachilingile kuli yange.”—Mateo 25:34-40.

19. Mwafwa vika mwalyangwila kukavangeya Ntwama yetu Yesu?

¹⁹ Omwo Yesu welukile mwilu, kathethzele vaka-kumukavangeya avo lika. (Mateo 28:20) Nendi wathzivukile muyamukwathelelemo sipilitu ya kujela na tungelo na Lijwi lya Njambi mu kuvatwamenena, te achili hano hathi. Ngechi, na matangwa ano, ali na kukwatha ndungo wa kulongwa mu vingila vya kulifwa. Ha kupwa vaka-Kilistu va kuvwavetha, ava vandolome vou ndungo “vakakavangeya Muna Manga kwoshe kuje aya.” (Kujo. 14:4) Ngechi, nga tukavangeya kutwamenena kwavo, cho netu tuli na kukavangeya Ntwama yetu Yesu. Ololo atutwamenena ku mwonyo wa myaka yoshe. (Kujo. 7:14-17) Kukwethi ntwama wa vunu atha kutukulahetha evi vyuma.