1, 2. (a) Yehova natusholwela vika? (b) Vyuma muka vivanatukulahetha ku mukanda wa Isaya 46:10, 11 na 55:11?

MUKANA wawihi wa kulivanga wa mu Mbimbiliya, unendeka awa majwi a theho, ngwavo: “Ha kulivanga Njambi watangele lilu na kaye.” (Kusha. 1:1) Mwa vuthunga vene, kutwatha kuthzivuka vyuma vyavingi vyatangele Njambi vya kufwa ngwe melu, cheke, na ndthzili ya mu livu ya kukoka vyuma, cho lalo tukamono lika vyuma vyavindondo vya mwilu na hathi. (Kwambu. 3:11) Oloni Yehova natusholwela viyongola vyendi ha lifuti livu na vanu. Njambi watangele Lifuti livu kupwa limbo lya vanalume na vanakathzi vaje vatangele mu chifwa chendi. (Kusha. 1:26) Vapandele kupwa vana vendi, cho ikeye wapandele kupwa Ishavo.

² Oloni kwetheketha nomwo vanalumbunwina ku Kushangumuka kapetulu 3, viyongola vya Yehova vavitanganethele. (Kusha. 3:1-7) Oloni oku kutanganetha kukwathele kutangula viyongola vya Njambi. Naumo wahi atha kwonowetha viyongola vya Yehova. (Isaya 46:10, 11; 55:11) Ngechi, twatha kukulahela ngwetu viyongola vya Yehova vya kulivanga vikalishulithilila mu thimbu inapande.

3. (a) Vyuma muka vya vuthunga vitunalilongetha vije vinatukwatha kuthzivithitha muthzimbu wa mu Mbimbiliya? (b) Mwafwa vika tuli na kwituluka omu mu vyuma lelo? (c) Tuthimutwiya ha vihula muka?

 ³ Mwa vuthunga vene, tuthzivuka mwamuvwa viyongola vya Njambi vili mu Mbimbiliya ha lifuti livu na vanu na chipangi cha Yesu mu kushulithilila viyongola vya Njambi. Evi vinapu viñanda vya theho vya vuthunga vije vitwathzivukile omwo twashangumukile kulilongetha Lijwi lya Njambi. Cho lalo, netu tutonda kukwatha vakwetu va vimbunge vyavivwa vathzivuke evi vyuma vya theho vitwalilongetha. Omwo tuli na kulilongetha eyi ñanda lelo, tulifwiteni manene mu kulanya vakwetu ku Chanukitho cha kuthsa kwa Kilisitu. (Luka 22:19, 20) Vaje vakaija ku chilika vakalilongetha vyavingi ha viyongola vya Njambi. Ngechi, mu matangwa amandondo anathalako thimbu kanda chilika cha Chanukitho chete, tunapande kuthinganyeka ha vihula vije vitunatha kwihula vaje vatukalilongetha navo Mbimbiliya na vanu va vimbunge vyavivwa mangana vamone theho yechi chilika. Tuthimutwiya ha vihula evi vitatu: Viyongola vya Njambi ha lifuti livu na vanu vyapwile vika? Vika vyavihile? Mwafwa vika ndando ya kupatula ya Yesu inapu thapi ya kushokolwetha mbelo ya kulishulithilila kwa viyongola vya Njambi?

4. Vyuma vya kutanga vyana vati Yehova vumpau?

⁴ Yehova wapwa Ishamatanga wakama. Vyuma vyoshe vyanatanga vimwetha ndthzili yendi. (Kusha. 1:31; Njele. 10:12) Tunatha kulilongetha vika ku vuvwa na kulinoneka kwa vyuma vyatangele? Tukalithzivi kuvwaha mutukakenge vyuma vyatengele Yehova, vyakama nambe vyavindondo, mwafwa kuli vimo vyavitangelele. Tuvavoshe tukakathama mutukamono vyuma vya kufwa ngwe maseluzi a munu na vuvwa vwa kakeke nambe vuvwa vwa litangwa nga liya na kumbwitama. Tukalithzivi kuvwaha kumona evi vyuma vyatangele, mwafwa watutangele na chashu cha kuthzivuka vyuma vyavivwa manene.—Tandeni Myatho 19:1; 104:24.

5. Yehova akatwamenena vati vyuma vyoshe vya kutanga mangana vipange mu kulikwatathana?

⁵ Ngechi mutukamwena, Yehova waka mashiko mu vyuma vyanatanga. Wakele mashiko mu vyuma vya kutanga na kwana vanu mashiko a futithi ya kujela mangana vyuma vyende mwamuvwa. (Myatho 19:7-9) Mukemwo chuma na chuma chivatanga chakala na mwela wacho unachipande, cho kuli vyachitangelele Njambi. Yehova waka mashiko omwo vinapande kupangelamo vyuma vyatanga. Mukemwo lishiko lya ndthzili ya mu livu ya kukokela vyuma hathi likanenetha ngwavo mukambwila kethi ulyangunune na lifuti livu, cho lalo likakwata mema a mu vindonga na kukwatha vyuma vya ha kaye kuyoya mwamuvwa. Vyuma vyoshe vya kutanga, kwambatethelela na vanu vikapanga mwamuvwa mwafwa ya mashiko. Chili vene, kunoneka mwamuvwa vyuma vya kutanga kumwetha ngwavo kuli vyuma vimo vyanayongola Njambi ha lifiti livu na vanu. Vati, omwo twambulula tukaleke vanu vyuma vyalingithile Njambi anoneke mwamuvwa vyuma vyatangele ndi?—Kujo. 4:11.

6, 7. Vyuma muka vimo vyanene Yehova kuli Andama na Eva?

⁶ Yehova wayongwele ngwendi vanu vayoye myaka yoshe hano hathi. (Kusha. 1:28; Myatho 37:29) Wanene Andama na Eva vyuma vyavingi vije vyavakwathele kuyoya mwamuvwa. (Tandeni Yakomba 1:17.) Yehova wavanene ndthzili ya kulyangwila vya kulinga neyi ya kuthinganyeka na chashu cha kuthzema na kulikuta vuthamba na vakwavo. Ishamatanga wakele na kuthimutwiya na Andama, cho lalo wamulongethele mwakupwila wa kwononoka. Andama walilongethele lalo mwakuliyoyethela na mwakunyungila mwamuvwa tuthitu na lifuti  livu. (Kusha. 2:15-17, 19, 20) Yehova mwatangele Andama na Eva, wavanene chashu cha kumakela na kuthziva na kukwata na kumona na kunikilila. Ngechi vanethi kulikuwile vyuma vyavingi vyavivwa mwimbo lyavo mu Palandaisi. Ava vanu vavali va kulivanga vanethi kulikuwa vipangi vyavivwa na kulilongetha vyuma vyavingi ku myaka yoshe.

⁷ Vyuma muka vikwavo vyayongwele kulinga Njambi? Yehova mwatangele Andama na Eva wavanene chashu cha kukita vana va kulumbunuka. Njambi wayongwele ngwendi vana vavo navo vakakite kweta noho mu kaye mwoshe mukashula vanu. Yehova washakele ngwendi Andama na Eva na vithemi voshe vathzeme vana vavo ngwe ikeye mwathzemenene vana vendi va kulivanga va kulumbunuka. Lifuti livu na vyuma vyoshe viliho vyapandele kupwa vyavo ku myaka yoshe.—Myatho 115:16.

8. Vika vakeleleko lishiko lituwana ku mukanda wa Kushangumuka 2:16, 17?

⁸ Vyuma kuvyendele ngwe mwayongwelelemo Njambi. Mwafwa vika? Yehova wanene Andama na Eva lishiko lyalyathi lije lyapwile ngwe kuvetheka na kumona indi vathzivukile hayalenga ndthzili yavo ya kulyangwila vya kulinga. Wendekele ngwendi: “Ukalya ku vushuka vwoshe vwa miti ya mu lihya, oloni ku vushuka vwa muti wa mana a kuthzivuka vuvwa na vuvi, kethi ukalyeko. Omwo nga ukalyako, cho ukathsa ku litangwa lije vene.” (Kusha. 2:16, 17) Kukwapwile kwakukalu kuli va Andama na Eva kuthzivithitha eli lishiko nambe kulikavangeya. Mwafwa vakele na vyakulya vyavingi manene, vimo kuvathele kuvilya.

9, 10. (a) Satana wakutiyiye Yehova viñanda muka vya makuli? (b) Va Andama na Eva vangwile kulinga vika? (Kengeni chikupulo ha liputa 3.)

⁹ Satana Liyavolo walikwathethele linyoka mu kuthindiya Eva ajeneke kwononoka kuli Ishe, Yehova. (Tandeni Kushangumuka 3:1-5; Kujo. 12:9) Satana walumbunwine ngwendi vana va Njambi va hathi kavatavethele kulya ku ‘vushuka vwa ku muti woshe woshe wa muje mu lihya.’ Chapwile lika ngwe wehwile ngwendi: ‘Cho unjileka ngwove kumwatha kulinga vyuma vimushaka ndi?’ Kutundoho wavakwithile ngwendi: “Kumukathsi embwe.” Cho lalo wethekele kwonowetha Eva kwononoka kuli Njambi omwo wamulekele ngwendi: “Njambi . . . . nathzivuka ngenchi ku litangwa lije mukalyako mesho eni akatona.” Satana walumbunwine ngwendi Yehova wavavindikile kuje ku vushuka mangana kethi vashokoloke mitwe. Cho lalo Satana wavakwithile ngwendi: “Mukalifwa na Njambi, mukathzivuka vuvwa na vuvi.”

¹⁰ Va Andama na Eva vapandele kwangula vyakulinga. Vapandele kwononoka kuli Yehova indi kutolilila kuli uje linyoka? Valyangwilile kujeneka kwononoka kuli Njambi. Omwo valingile ngocho, valikwatathanene na Satana mu kutengulukila Njambi. Vavyanene Yehova kupwa Ishavo, cho lalo vatundile mu chiyulo cha Njambi muka-kunyunga.—Kusha. 3:6-13.

11. Mwafwa vika Yehova kethi kwechelela vaka-kutengulukila?

¹¹ Omwo va Andama na Eva vatengulukilile Yehova, kuvapwile lalo va kulumbunuka. Cho lalo, kutengulukila kwavo kwavangunwine na Yehova, mwafwa ‘mesho endi apwa a kujela kuwethi kukenga ha vuvi.’ Ngechi kethi kwechelelela “vaka-vuvi ngechi valinge vyuma vyavivi.” (Hamba. 1:13) Ngwe wechelelele vuvi, ngwe wakovelethele vanu va mwilu na hathi mu vukalu. Cho lalo, ngwe Njambi kalingileho chimo ha vuvi vuje vwasholokele mu Endeni, ngwe vanu kuvakulahelele kulongwa kwendi. Oloni Yehova wapwa wa kulongwa, cho katha kutikulula mashiko endi. (Myatho 119:142) Ngechi, ndthzili ya kulyangwila vya kulinga ivanene  va Andama na Eva kuyapandele kuvonowetha kwononoka lishiko lya Njambi. Kutengulukila Yehova kwanenethele ngwavo vathse na kwiluka ku livu kuje kuvatundile.—Kusha. 3:19.

12. Vika vyalingiwile ku vana va Andama?

¹² Omwo va Andama na Eva valile kuje ku vushuka, vatundile mu nanga ya Njambi. Njambi wavashekele mu Endeni, cho lalo kuvakulahelele ngwavo va kelukakamo lalo. (Kusha. 3:23, 24) Yehova wavashekele mangana valimwene vukalu vunethi kutunda mu vyuma vivangwile kulinga. (Tandeni Kwituluka mu Mashiko 32:4, 5.) Vajenekele kupwa va kulumbunuka, cho kuvathele kumwetha vifwa vya Njambi mu kulumbunuka. Andama kathzimbalethele lika kuyoya kwendi kwakuvwa, oloni watambwithileko na vana vendi kujeneka kulumbunuka na vuvi na kuthsa. (Loma 5:12) Wonowethele vana vendi kuwana mwonyo wa myaka yoshe. Cho lalo, va Andama na Eva na vana vavo kuvathele kukita vana va kulumbunuka. Kutunda hakwithilile va Andama na Eva ngwendi vatengulukile Njambi, Satana natwalelelaho kukwitha vanu kweta na lelo lino.—Yowa. 8:44.

13. Yehova atonda ngwendi vana va Andama valinge vika?

¹³ Chithzemo cha Njambi ku vanu chinatwalelelaho. Nameme va Andama na Eva vatengulukilile Yehova, oloni ikeye washaka ngwendi tupwe vavuthamba vendi. Kashaka ngwendi munu umo akathse. (2 Petu. 3:9) Ngechi, munima ya kutengulukila, Njambi wavwahethele ngila ya kukwathelamo vanu veluke lalo kuli ikeye, oloni nameme walingile ngocho, katikulwile mashiko endi a kujela. Wathele vati kulinga ngocho?

14. (a) Kuya na mukanda wa Yowano 3:16, ngila muka yapangethele Njambi mu kwilwitha vanu kuli ikeye? (b) Chihula muka chitwatha kuthimutwiya na vaje vashaka kuthzivuka vuthunga?

¹⁴ Tandeni Yowano 3:16. Vanu vavangi vatukalanya kwija ku Chanukitho vathzivuka manene eyi vesi. Oloni kuli echi chihula: “Ñombelo ya Yesu itukwatha vati mangana tukayoye myaka yoshe? Twatha kukwatha vaje vashaka kuthzivuka vuthunga ku chihula echi cha theho mu thimbu ino ituli na kulanya vanu kwija ku Chanukitho, na litangwa lya Chanukitho, na thimbu ikwavo itukavendela. Vanu va chifwa echi vatha kushangumuka kuthzivithitha chithzemo cha Yehova na mana endi aje anasholola kwitila mu ndando ya kutupatula yanatwana. Viñanda muka vya kukundama ku ndando ya kupatula vitushaka kuleka vakwetu?

15. Yesu walithethzele vati na Andama?

¹⁵ Yehova wanene munu wa kulumbunuka mangana atupatule. Ou munu wapandele kupwa wa kulongwa kuli Yehova na kwana mwonyo wendi mangana apatule vanu vaka-vuvi. (Loma 5:17-19) Yehova watumine munendi wa ntwatwa kutunda mwilu na kwija hano hathi. (Yowa. 1:14) Ngechi, Yesu wathemukile kupwa munu wa kulumbunuka ngwe mwafwile Andama. Oloni Yesu walithethzele na Andama, mwafwa ikeye wayoyele mwaya chithzango cha Yehova ha kupwa munu wa kulumbunuka. Nambe mwaliwanene mu vyetheko vyakama, Yesu kaviyithile nambe kupokola mashiko a Njambi.

16. Mwafwa vika ndando ya kupatula yapwa vwana vwa kulitila?

¹⁶ Ha kupwa munu wa kulumbunuka, Yesu wapatwile vanu ku vuvi na kuthsa omwo wavathsilililile. Walingile vyuma vije vyapandele kulinga Andama, vya kupwa wa kulumbunuka na kulongwa na kwononoka kuli Njambi. (1 Tima. 2:6) Yesu wathsililile “vanu vavangi,” vanalume na vanakathzi na vanike mangana vakayoye myaka yoshe. (Mateo. 20:28) Mwa vuthunga vene, ñombelo ikeyo inanenetha ngwavo viyongola vya Njambi vya kulivanga vilishulithilile. (2 Koli. 1:19, 20) Ndando ya kupatula ikeyo inanenetha ngwavo vanu voshe va kulongwa vakayoye myaka yoshe.

17. Ndando ya kupatula inanene kuvethzika muka?

¹⁷ Yehova walyanene, ha kutwana ñombelo ije yapwa ya ndando yakama manene. (1 Petu. 1:19) Wamona vanu kupwa va theho manene, mukemwo wavanene Munendi umo lika kwija na kuvathsila. (1 Yowa 4:9, 10) Mu ngila imo lika, kunapu lika ngwe Yesu nengi mu mutambela wa tate yetu wa kulivanga, Andama. (1 Koli. 15:45) Mukulinga ngocho, Yesu katwanene lika mwonyo, oloni nakwatha vanu voshe kwiluka ku nanga ya Njambi. Ñombelo ya Yesu ikeyo inalingitha ngwavo Yehova atavethe lalo vanu kwiluka mu nanga yendi, kujeneka kupokola mashiko endi a kuthungama. Tuvavoshe tukathzivi kuvwaha ku vimbunge omwo tukathinganyeka ha thimbu ya kulutwe, ije vanu voshe vakapwa va kulumbunuka. Kukakala kulikwatathana kwakama mukati ka nanga yendi ya mwilu neyi ya hathi. Tuvavoshe tukapwa vana va Njambi mu kushula.—Loma 8:21.

18. Yehova “akashwana hakamwa ya vyoshe” tangwa lika?

¹⁸ Kutengulukila kwa Satana kukwonowethele Yehova kumwetha chithzemo chendi ku vanu nambe kwonowetha vanu va kujeneka kulumbunuka kwononoka kuli Yehova. Yehova akapangetha ndando ya kupatula mu kukwatha vana vendi voshe kupwa va kulongwa mu kushula. Achithinganyekeni mukukafwa kuyoya, omwo “voshe vaje vamona Mwana na kukulahela kuli ikeye” vakayoya myaka yoshe. (Yowa. 6:40) Yehova akalingitha nanga yendi kupwa ya kulumbunuka ngwe mwayongwelelemo ha kulivanga, mwafwa ya chithzemo chendi chakama na mana endi. Ha thimbu oyo, Yehova Tate yetu “akashwana hakamwa ya vyoshe.”—1 Koli. 15:28.

19. (a) Kukandelela ku ndando ya kupatula kunapande kutushongangeya kulinga vika? (Kengeni chipalo cha: “Twaleleniho Kuthetela Vanu Vaje Vanapande”) (b) Viñanda muka vya kukundama ku ndando ya kupatula vitukathimutwiya mu chilongetha chinatako?

¹⁹ Kukandelela ku ndando ya kupatula kunapande kutushongangeya kulekako vakwetu ngwetu vatha kuwana vukwathi kuli ovu vwana vwa kulitila. Vanu vanapande kuthzivuka ngwavo ndando ya kupatula inapu ngila ije yanamwethelamo Yehova chithzemo mu kutukwatha mangana tukawane mwonyo wa myaka yoshe. Oloni ndando ya kupatula inatukwatha mu vingila vikwavo lalo. Mu chilongetha chinatako, tukathimutwiya omwo ñombelo ya Yesu inakundamena ku ñanda ije yakatwile Satana mu lihya lya Endeni.