Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

MUTHZIMBU WA MU KUYOYA

Vanjithzembelekele mu Vishoti Vyange Vyoshe

Vanjithzembelekele mu Vishoti Vyange Vyoshe

Njathemukile ha 9 November 1929 ku ngenge ya Ndonga ya Indus, ije yakala mu Pakistan mu nganda ya Sukkur. Mu mwaka owo vene, vanana vatambwile mavulu kuli kamishinali wa Kaingilishi. Aje mavulu a kukundama ku Mbimbiliya anjilingithile njishake kupwa umo wa Vakaleho va Yehova.

MUJE mu mavulu, njawanenemo vikupulo vyavivwa vije vyanjikwatele ku mbunge. Ngechi, kushwa ku vwanike vwange njashakele kulilongetha vyavingi vya mu Mbimbiliya vya kufwa ngwe vije vyakele muje mu mavulu.

Vuyoye vwange vwatengulukile omwo Ndthzita ya Kaye ya mu Chivali yakovelele mu India. Vulo vwa vithemi vange vwathsile. Njalithzivile manene kuvihya ku mbunge omwo vithemi vange vanjathzemene manene valyangunwine. Njathzivile manene vuthiwa na kuthzeya. Njathemukile likalyange, cho njamwene ngwange naumo wahi atha kunjikwatha na kunjithzembeleka.

Nange na vanana twakele mu nganda ya Karachi. Litangwa limo, ndotolo wa kakulukathzi Fred Hardaker umo wa Vakaleho va Yehova wethzile ha njuvo yetu. Uje ndotolo nendi wakele na likulahelo ngwe lya uje kamishinali watwanene mavulu. Walombele vanana ngwendi alilongethe navo Mbimbiliya. Oloni vanana vavyanene, cho vendekele ngwavo hamo yange njishaka kulilongetha. Chalumingo chateleko, njashangumukile kulilongetha na Ndolome Hardaker.

Munima ya vyalumingo vyavindondo, njashangumukile kuya ku viwano vije vivakele na kulingila ku kachipatela ka Ndolome Hardaker. Kwakele na kukungulukila Vakaleho va tukulukathzi va kweta ku 12. Vanjithzembelekele na kunjinyunga mwamuvwa ngwe munavo. Njichanuka muvakele na kutumbama hamo nange na kuthimutwiya nange mu chithzemo na kathingimiko, cho njawanene vukwathi vunjatondele.

Mu kwita kwa thimbu, Ndolome Hardaker wanjilanyele ngwendi njiye nendi mu lihya. Wanjilongethele mwakwohyethela fonongilafu, ije yakele na viñanda vya Mbimbiliya vya kutolilila. Viñanda vimo vyakele na kuluvaletha vaka-kutolilila vamo mwafwa kuvashakele kuthziva muthzimbu wakelemo. Oloni njavwahelelele manene kwambulwila vanu. Vuthunga vwa mu Mbimbiliya vwanjetele ku mbunge, cho njashakele ngwange na vakwetu vavuthzivuke.

Omwo maswalale va ku Japan valwithile vaka-India, cho fulumende ya Britain yashangumukile kulwitha Vakaleho va Yehova. Mu July 1943, nange njashangumukile kumona vukalu. Mukulunu wa sikola uje lalo wapwa mukulunu wa vulombelo vwa Anglican wanjishekele ku sikola, cho wendekele ngwendi: “Njili na vilinga vyavivi.” Walekele vanana ngwendi likwatathano lyange na Vakaleho va Yehova lyakele na kutanganetha vakwetu vana va sikola. Vanana valuvalele manene, cho vanjivindikile kulikwatathana na Vakaleho. Ngechi, vanana vanjitwalele kuli vatate ku mbongi ya Peshawar, cho kuyako apwa makilomita akweta ku 1,370. Vuthamba vwange na Yehova vwathzeyele mwafwa ya kujeneka kuwana vyakulya na vavuthamba va ku sipilitu.

VUTHAMBA VWANGE NA YEHOVA VUKANYAMA LALO

Mu 1947, njelukile ku Karachi na kutonda vipangi. Munjaketele, njakaile ku kachipatela ka ndotolo Hardaker. Wakanjitambwile mwamuvwa.

Wathinganyekele ngwendi hamo njivinja, ngechi wanjihwile ngwendi: “Haka uvinja?”

Njamukumbulwile ngwange: “Ndotolo, kunjethi na kuvinja ku muvila, oloni njili na kuvinja ku sipilitu. Njitonda kulilongetha Mbimbiliya.”

Wanjihwile ngwendi: “Utonda kushangumuka tangwa lika?”

Njamukumbulwile ngwange: “Nga chitava, twatha kushangumuka hano vene.”

Twashangumukile kulilongetha Mbimbiliya ku thimbu ya mangwethzi. Njalithzivile ngwange njashangumuka kutakametha lalo vuthamba vwange na Njambi. Vanana vethekele kunjonowetha kulikwatathana na Vakaleho, oloni ha thimbu oyo njalyangwilile kulilongetha vuthunga yange vavenya. Vanjimbwitikile ha 31 August , 1947. Munjakele na myaka 17, njashangumukile vupayiniya vwa thimbu yoshe.

NJILIKUWA CHIPANGI CHA VUPAINIYA

Lwa kulivanga, vanjitumine kukapangela ku Quetta kuje kwakele chilombo cha laja cha maswalale va ku Britain. Mu 1947, lifuti lya India valitepele mu mafuti avali, lya India na Pakistan. * Oku kulitepa kwalingilithile vanu va mu vulombelo vwa vungi valitengulukile, cho vanu vavangi vajalothzokele manene. Vanu va kweta ku 14 milyoni vathethzele membo avo. Vamuzilemu va mu India vaile mu Pakistan, cho Vahindu na Vasikhs va mu Pakistan vaile mu India. Ovu vukalu vwanjilingithile njilonde kumboyo mu Karachi ije yashulile manene vanu, cho thimbu yaingi njakele na kwimana oku njalikwatelela ku vikuvo vimo noho twaketele ku Quetta.

Njili ku Chiwano cha chitingitingi mu India mu 1948

Mu Quetta, njakaliwanene na George Singh payiniya wa kulitila uje wakele na myaka ya mu ma 20. George wanjanene kinga yalaja ije injakele na kulikwathetha munjakele na kupangela mu chitingitingi cha minkinda. Kakangi njakele na kwambulula likalyange. Mu vingonde 6, njakele na kulilongetha Mbimbiliya na vanu va kupwa 17, cho vamo vatambwile vuthunga. Umo wavo wapwile mukulunu wa maswalale, lithzina lyendi Sadiq Masih. Cho nange na George mutwakele na kutengulula mavulu a kukundama ku Mbimbiliya mu ndaka ya Urdu ije ivakapangetha manene mu Pakistan, Sadiq Masih ikeye watukwathele.

Njili na kuya ku Sikola ya Ngilyande mu mbapolo ya Queen Elizabeth

Kutundoho, njelukile ku Karachi, cho njakapangele hamo na vamishinali vaje vatundile ku Sikola ya Ngilyande, va Henry Finch na Harry Forrest. Njalilongethele vyavingi kuli vakevo. Litangwa limo, njaile na Ndolome Finch kukambulwila ku kunto ya Pakistan. Kuje ku mutamba wa minkinda twakawanene vanu vavangi mu membo vaje vakele na kwendeka ndaka ya Urdu, cho vashakele manene kulilongetha vuthunga vwa mu Mbimbiliya. Munima ya myaka ivali, njaile ku Sikola ya Ngilyande. Cho munjelukile ku Pakistan, njakapwile mukwathi wa ntwama wa kuthzenguluka. Njakele na vandolome va vamishinali vatatu mu Lahore, hembo lya vamishinali.

NJITUNDA MU VUKALU VWAKAMA

Chaluvinda mu 1954, vamishinali va mu Lahore, valipyakanene, ngechi ofisi ya munango yatengulwile vipangi vyavo. Nange vanjitenukilile manene mwafwa njalikovelethele mu viñanda vyavo. Njalithzivile manene kuvavala ku mbunge, cho njamwene ngwange kunjatha kulinga chipangi cha Njambi. Njelukile ku Karachi, cho njaya lalo ku London mu England. Njayongwele kushangumuka lalo kukola ku sipilitu.

Mu chikungulukilo munjakakele, mwakele vaka-nanga ya Mbetele ya ku London vavangi. Pryce Hughes uje wapwile ngamba wa munango wanjikwathele manene. Litangwa limo, wanjilekele ngwendi nendi vamutenukilile manene kuli Joseph F. Rutherford uje wakele na kutwamenena chipangi cha kwambulula cha mu kaye koshe. Omwo Ndolome Hughes wakele na kulimanena, Ndolome Rutherford wamutenukilile manene. Njakathamene manene munjamwene Ndolome Hughes amwethula oku endeka vyuma vije vyamuluvalethele. Wendekele ngwendi ha kulivanga waluvalele. Oloni wanangukile ngwendi kuje kumutenukila manene kwapandele, mwafwa kwasholwele chithzemo cha Yehova. (Heve 12:6) Majwi endekele anjitakamethele manene, cho anjikwathele kupangela Njambi mu kuvwahelela.

Ha thimbu oyo, vanana vajalukilile ku London, cho vatavele kulilongetha Mbimbiliya na John E. Barr uje wakukele mu Chivunga cha Kutwamenena. Vakolele vwathi ku sipilitu, cho vavambwitikile mu 1957. Kutundoho, njathzivile ngwavo vatate navo valilongethele na Vakaleho va Yehova tai kanda vatoke.

Mu 1958 njambatele Lene wa ku Denmark uje wakele mu London. Mu mwaka wateleko, twavethzikile kukala na mwana wa munakathzi, Jane. Ikeye ntwatwa ku vana vetu vatanu. Vanjanene lalo vipangi mu chikungulukilo cha Fulham. Mu kwita kwa thimbu, mushongo wavinjile Lene watondele tukale kuje kwakushaluka. Ngechi, mu 1967, twajalukilile ku Adelaide, mu Australia.

VUKALU VWAKAMA VUJE VWATUTHZEYETHELE

Mu chikungulukilo cha ku Adelaide mutwakakele mwakele tukulukathzi va kuvwavetha va kupwa 12. Vakele na kutwakela mwanja wauvwa mu chipangi cha kwambulula. Twashangumukile lalo kupangela Njambi na ntwima.

Mu 1979, twakitile mwana wa mu chitanu, lithzina lyendi Daniel. Wavinjile mushongo wa Down syndrome, * cho kutwakulahelele ngwetu atha kuyoya myaka yaingi. Munjikanuka ije thimbu, njikalithzivi manene kuthzeya. Twalifwitile kumutondela vukwathi oku tunyunga lalo vana vetu vawana. Vithimbu vimo muvila wa Daniel wakele na kwimuka muvala wa blue mwafwa kakele na kukoka mpundthzi yaingi ya oxygen, mwafwa mbunge yendi yakele na mushongo, cho twamuthzambwithilile ku chipatela. Nameme wakele na kuvinja, oloni wakele manene na mana na chithzemo ku vanu. Wathzemene lalo vyuma vya ku sipilitu. Mutwakele na kulombela thimbu kanda tulye, Daniel wakele na kulikwata ku tuvoko twendi twa kutholya na kunetula mutwe wendi na kutava na ndthzandthzu ngwendi “Ameni.” Cho athina ashangumuka kulya.

Daniel mwakele na myaka iwana, wavinjile lalo mushongo wa acute leukemia. Nange na Lene twajukile na kuthzeya manene. Njakele na kulithziva ngwange ololo njombwa mwafwa njakele mu vitanga vyakama. Oloni mutwalithzivile manene kuthzeya, ntwama yetu wa kuthzenguluka Neville Bromwich wethzile na kutumona. Ha vuthsiki vuje, watuvumbateyeye oku ali na kuthotola mithothzi. Tuvavoshe twalilile. Majwi endi a chithzemo na ngothzi atuthzembelekele manene. Cho welukile na thimbu ya 01:00 hours. Achitundako lika, Daniel watokele. Kuthsa kwendi kwatuthzeyethele manene mu vuyoye vwetu. Oloni twalikolethele mwafwa twathzivukile ngwetu na chimo chai chatha kutunditha Daniel ku chithzemo cha Yehova. Nambe kuthsa kuchatha kulinga ngocho. (Loma 8:38, 39) Twavandamena kukamutambula omwo akathanguka ku vathsi mu kaye kakaha ka Njambi.—Yowa 5:28, 29.

TWAVWAHELELELE MU KUKWATHA VAKWETU

Nji mukulunu mu chikungulukilo nameme njinavinji manene mushongo wa kalepa. Vukalu vunjaliwanene navwo vunanjikwatha kuthzivila vanu ngothzi, maneneni vaje vali na kulifwita na vukalu. Kunjethi kuvamona ngwange vapwa va kuthzeya. Oloni njikalihula ngwange: ‘Vali na kulithziva vati ha vukalu vuvali na kuliwana navwo? Njatha kumwetha vati ngwange njavaka mbunge? Njatha kuvashongangeya vati mangana valinge chithzango cha Yehova?’ Njathzema manene kulinga chipangi cha vunyungi mu chikungulukilo chetu. Munjikathzembeleka na kutakametha vakwetu ku sipilitu, njikamono ngwange njili na kulithzembeleka na kulitakametha yange vavenya.

Njikavwahelela manene kulinga mangendthzi a vunyungi

Njikalithzivi ngwe muka-kwimba uje wendekele ngwendi: ‘Omwo viyongola mu mbunge yange vyatumine, [Yehova] wanjithzembelekele na kunjishuvulwitha.’ (Myatho 94:19) Nanjikwatha mu vukalu vwa mu nanga na kuli vaka-vulombelo vaje vanjilwithile na mu vukalu vwange vavenya na mu kwombwa. Yehova napu Tate wa vuthunga kuli yange.

^ par. 19 Ha kulivanga, lifuti lya Pakistan lyambatethelele na West Pakistan (ano matangwa ngwavo Pakistan) na East Pakistan (ano matangwa ngwavo Bangladesh)

^ par. 29 Kengeni Toneni! ya Ingilishi ya June 2011 ha mutwe wa Raising a Child With Down Syndrome—The Challenge and the Reward