1, 2. (a) Mu ngila muka vanetheketha ino futithi ya kaye ku lipwepwe ivatwala na kuthsiya? (Kengeni chikupulo ha liputa 9.) (b) Vanu vakalinga vati omwo vakanyongetha vyuma vyoshe vyavivi vili muno mu kaye?

“CHIVIMBI CHILI NA KWENDA.” Awa majwi vawendeka kuli kapokola omwo ashokolwela lipwepwe chikolo cha kamenga na kumuthindikiya. Vika vilingitha ou kapokola endeke majwi a kufwa ngachije? Lipwepwe asholoka mwamuvwa, cho lalo kethi na kuvinja mushongo uje utwala ku kuthsa. Oloni tupokola vamutwala na kumuthsiya. Ou lipwepwe napu lika ngwe uje nathsi laja. *

² Na futithi ya matangwa ano inalifu ngwe uje lipwepwe ivatwala na kuthsiya. Kano kaye vanakahitha laja, cho ololo vakanyongetha. Mbimbiliya inendeka ngwavo: “Kaye na vyuma vyoshe vilimo vije vanu vashungwiya vili na kwita.” (1 Yowa. 2:17) Futithi ya kano kaye ololo ihwa. Oloni kunyonga kwa kano kaye kunalithethze noku kwa lipwepwe itunendeka. Omwo vashaka kuthsiya uje lipwepwe vanu vamo vanatha kwendekaho  ngwavo, kethi vamuthsiye tahi nambe kwendeka vyuma vyavingi. Oloni kano kaye vanakathompo laja kuli Muka-ndthzili yoshe wa vuthunga. (Kwitu. 32:4) Njambi kakeshwala kunyongetha kano kaye, cho na chimo chuma chachivi lalo chahi chikakalako, mwafwa vyoshe vakavitundithamo. Hanima yovyo, vanu voshe vakatava ngwavo chili vene vanathompo mu vuthunga. Kukakala kuvwahelela kwakama.

3. Vyuma muka viwana vituthimutwiya vivakatundithako muvukaija Vumwene vwa Njambi?

³ Vika vivakanyongetha muno mu “kaye” kaje kali “na kwita”? Vyuma vije vanu matangwa ano vamona kupwa vya theho mu kuyoya vikevyo vikanyonga njwa. Kuma ou unapu muthzimbu wauvi ndi? Embwe. Na ukewo unakundama ku “muthzimbu wauvwa wa Vumwene.” (Mateo 24:14) Tuchithimutwiyeni ha vyuma vije vikanyonga omwo Vumwene vwa Njambi vukaija. Tuthimutwiya ha vyuma vino viwana: Vanu vavavi na vimunga vya vaka-kaye na vilinga na vyuma vyavivi viliko matangwa ano. Tuthimutwiya omwo chuma na chuma (1) muchinakundamena ku kuyoya kwetu matangwa ano, (2) vyakalingaho Yehova, nomwo (3) akengithilamo vyuma vyeka vyavivwa.

4. Mu vingila muka vakatuyandethelamo vanu vavavi?

⁴ Vanu vavavi vakatuyandetha vati matangwa ano? Hanima ya kwendeka ngwendi matangwa ano akapwa amakalu manene, Paulu wathonekele ngwendi: “Vanu vaka-vuvi na vaka-manthseno vakatwalelelaho kulinga vuvi manene.” (2 Tima. 3:1-5, 13) Vati, mwalimwena muwanalishulithilila awa majwi a vupolofweto ndi? Vungi vwetu vatuyandetha manene kuli vanu vavavi vaje vapwa vikenya na vaka-kangu. Vamo vavo kuvethi kulishweka, oloni vakwavo vakalimwetha ngwe vapwa vavavwa kumani vashaka lika kungumuna vanu. Nameme yetu kuvatupakethele vanu ava vavavi, oloni vachili na kutuyandetha mu vingila vyavingi. Tukavavaletha vimbunge omwo tuthinganyeka ha vilinga vyavo vyavivi. Vanu vavavi mu vakayandethelamo vanike na tukulukathzi na vanu vaje kuvatha kulyohyela, kukatuthzivitha lyova. Vanu vavavi vakamwetha sipilitu ya tuthitu, na vundemone. (Yako. 3:15) Oloni Lijwi lya Yehova likendeka lika vya muthzimbu wauvwa kethi wauvi.

5. (a) Vanu vavavi vanavana thimbu ya kulinga vika? (b) Vika vikalingiwa kuli vanu vavavi vaje vavyana kutenguluka?

⁵ Yehova akalinga vika? Ha thimbu ino, Yehova atonda ngwendi vaka-vuvi vatenguluke. (Isaya 55:7) Kanda achivathompe. Vyuma vyavivi vili muno mu kaye vikevyo vivakanyongetha. Vika vikalingiwa kuli vanu vaje vavyana kutenguluka, vaje vachitwalelela kulinga vyuma vyavivi ndo na ku thimbu ya ñavava yakama? Yehova nakulahetha kwakutunditha kaye ka vanu vavavi. (Tandeni Myatho 37:10.) Vanu vavavi vanatha kulithziva ngwe kuvakanyongo. Vanu vavangi vanalilongetha mwakushwekela milonga yavo, cho muno mu kaye vakasholoka ngwe vanapewe kuvana kashitiko nambe kukovela mu vukalu. (Yombi 21:7, 9) Oloni Mbimbiliya itunangula ngwavo: “Mesho endi [Njambi] ali na kukenga mu vingila vya vanu. Kukwethi lithuthulungu lya kuthzivala vwii lyatha kushweka muka-vuvi ku mesho a Njambi.” (Yombi 34:21, 22) Nachimo chuma chahi chatha kulishweka ku mesho a Yehova Njambi. Vaka-manthseno kuvatha kumukwitha; nambe kukale lithuthulungu lya  kuthzivala manene vwii, hanga vene Njambi achatha kumona vivalinga vanu. Hanima ya Alamangindone tukanuka kuvakele vanu vavavi, oloni kuvakakalako. Voshe vakanyonga njwa.—Myatho 37:12-15.

6. Veya vakakala mu myela ivakele vanu vaka-vuvi, cho vika viunapwila muthzimbu wauvwa?

⁶ Veya vakakala mu myela ivakele vanu vavavi? Yehova nakulahetha ngwendi: “Vaka-kulikehetha vakashwana mu lifuti, cho vakajolela na kukala mu kwoloka.” Ku mukanda wa Myatho lalo tutanda ngwavo: “Vaka-vuthunga vakakala mu lifuti, cho vakayoyelamo ku myaka yoshe.” (Myatho 37:11, 29) “Vaka-kulikehetha” na “vaka-vuthunga” vanapu veya? Vaka-kulikehetha vapwa vanu vaje vakatambula vilongetha na kutwamenena kwa Yehova. Vaka-vuthunga vapwa vanu vaje vashaka kulinga vyuma vije vithzivitha Yehova Njambi kuvwaha ku mbunge. Mu thimbu ino, vaka-vuvi vanatumu manene kutuvakana vaka-vuthunga. Oloni mu kaye kakaha kaje kali na kwija vaka-kulikehetha na vaka-vuthunga vakevo vakashula mu kaye koshe. Mwa vuthunga vene, vanu va chifwa echi vakatengulula lifuti livu kupwa palandaisi.

7. Vimunga vya vaka-kaye vili na kutuyandetha vati matangwa ano?

⁷ Vimunga vya vaka-kaye vili na kutuyandetha vati mu thimbu ino? Vuvi vwa vungi vuli na kulingiwa muno mu kaye vutunda ku vimunga vya vanu. Chakumwenako, vulombelo vukalongetha makuli hali Njambi na vyuma viyendeka Mbimbiliya nomwo mukakafwila kaye kulutwe na vanu na ha viñanda vikwavo vyavingi. Vati ha vifulumende vije vikakundwiya ndthzita na vukenya na kuyandetha tuhutu na vaje kuvatha kulilwila, vije lalo vipangetha lithzika kanwa na vilinga vikwavo vyavivi? Vati cho lalo ku vimunga vikwavo vije vili na kuviyitha kaye na vyuma vikwavo vya kutanga vije vyakala mu livu na kwivila vanu vaje valanda mangana vawane vimbongo vyavingi, okuni vakwavo vayanda? Mwa vuthunga vene, vimunga vya vaka-kaye vili na kunena tuyando ku vanu muno mu kaye.

8. Kuya na Mbimbiliya, vika vikalingiwa ku vimunga vyavingi vivamona vanu matangwa ano ngwe vinakolo mbe?

⁸ Yehova akalinga vika? Ñavava yakama ikashangumuka omwo vimunga vya vupolitiki vikalwitha vulombelo vwoshe vwa makuli vije vinemanena Mbambilone Wakama. (Kujo. 17:1, 2, 16; 18:1-4) Vimunga vyoshe vya vulombelo vwa makuli vakavinyongetha. Vimunga vikwavo vya vaka-kaye vakavilinga vati? Mbimbiliya ikapangetha lijwi lya minkinda neli lya mañanda kulumbununa vimunga vyavingi vivamona vanu matangwa ano ngwe vinakolo mbe. (Tandeni Kujombolola 6:14.) Lijwi lya Njambi lyendekele chimweja ngwavo, vifulumende na vimunga vyoshe vya kulimanena vakavitundithako. Ñavava yakama ikahwa omwo vakanyongetha vifulumende vyoshe vili muno mu kaye na vimunga vije vyakele na kulwitha Vumwene vwa Njambi. (Njele. 25:31-33) Kutundoho, kukukakala lalo vimunga vya vaka-kaye.

9. Mwafwa vika tukulahela ngwetu vyuma mu kaye kakaha vikakala mwamuvwa?

⁹ Vika vikayinga vimunga vya vaka-kaye? Kuma hano ha kaye hakathalako nambe vene chivunga chimo hanima ya Alamangindone ndi? Mbimbiliya inendeka ngwavo: “Tuvandamena vije vyanakulahetha Njambi vikevyo, lilu lyaliha na kaye kakaha, muje mukakala vuthunga.” (2 Petu. 3:13)  Lilu lyalaja na kaye kalaja vije vinapu vifulumende na vimunga vya vaka-kaye vije vali na kutwamenena vanu vikanyonga njwa. Vika vikayinga evi vifulumende? “Lilu lyaliha na kaye kakaha,” vilumbununa fulumende yaiha ije ikayula vanu va vuthunga vaje vakakala hano hathi. Vumwene vwa Yesu Kisilitu vukasholola vuvwa vwa Yehova Njambi uje akalingi vyuma vyoshe mu vuthunga. (1 Koli. 14:33) “Kaye kakaha” kakavwaha manene. Kukakala vanalume vaje vakatwamenena mwamuvwa vyuma. (Myatho 45:16) Vakavatwamenena kuli Kilisitu na vaje vakayula nendi vakupwa 144,000. Achithinganyekeni ha thimbu ije ivakatundithako vimunga vyoshe vya vaka-kaye na kwingithamo fulumende yaivwa imo lika.

10. Vilinga muka vyavivi vinalithala ku mutambela weni, cho vili na kuminenela vukalu muka na nanga yeni?

¹⁰ Vilinga vyavivi vikanene vukalu muka matangwa ano? Tuli mu kaye muje munashulu vilinga vyavivi. Vukwithzi na kujeneka vuthunga na vukenya na vilinga vikwavo vyavivi vinashulu muno mu kaye. Vithemi vakonwa kunyungilila vwino vana vavo, mwafwa vuvi vunatumu manene. Vyuma vyakulithzima navyo vuli vinalithala manene, cho lalo vikamwetha ngwe vyuma vyavivi vyapwa vyavivwa na kuyeluwitha mashiko a Yehova aje endeka ha vyuma vyavivi. (Isaya 5:20) Vaka-Kilisitu va vuthunga vakavyana kulikoveletha mu vyuma vya chifwa ocho. Vakashaka kunyungilila likulahelo lyavo ku vyuma vyavivi vije vikalingitha vanu vonwe kwononoka mashiko a Yehova.

11. Vika vitulilongetha kuli Yehova kutaletha ku kunyonga kwa Sondoma na Ngomola?

¹¹ Yehova akalinga vika ha vilinga vyavivi? Achithinganyekeni vyalingile ha vuvi vuje vwatumine mu Sondoma na Ngomola. (Tandeni 2 Petulu 2:6-8.) Lote muka-vuthunga na vaka-nanga yendi vavayandethele kuli vanu vaka-vuvi vaje vatungile navo. Yehova mwanyongethele vije vinganda vyoshe, wamanethele vuvi vwakelemo. “Wavipwithile chimwetho hali vije vikalingiwa kuli vaka-vuvi.” Ngechi lika mwanyongethele vilinga vyavivi kuthañulu, mukemwo lalo mwakalingila kulutwe omwo akathompa kano kaye ka vanu vavavi.

12. Vipangi muka vimushaka kukalinga mu kaye kakaha?

¹² Vika vikayinga vilinga vyavivi? Mu Palandaisi mukashula vilinga vyavivwa. Achithinganyekeni ha vyuma vyavivwa vivakafwitangana vanu mukutengulula lino lifuti livu kupwa palandaisi nambe kutunga vinjuvo vyetu nevi vya vavuthamba vetu. Thinganyekeni lalo ha chipangi chachivwa cha kutambula vanu vavangi vaje vakathanguka na kuvalongetha vya Yehova nomu mwanapangela na vanu. (Isaya 65:21, 22; Vili. 24:15) Tukakala na vipangi vyavingi vije vikatunenethela kuvwahelela na kulemetha Yehova.

13. Omwo Satana na Andama na Eva muvatengulukilile Njambi, vanatunenela vukalu muka matangwa ano?

¹³ Vyuma vyavivi vili na kulingiwa matangwa ano vikanene vukalu muka? Vanu vavavi na vimunga vya vaka-kaye na vilinga vyavivi vyoshe vikatunenela vukalu hano hathi. Iya atha kwendeka ngwendi ikeye kaliwanene na vukalu vwa vindthzita na vuhutu na kayando na kulyangununa mukati ka miyati? Vati cho ha kuvinja na kuthsa? Ovu vukalu vukatwithzila tuvavoshe. Tukaliwana mu vukalu, mwafwa Satana na Andama na Eva vatengulukilile Yehova. Naumo wahi atha kupewa ovu vukalu vuvanenele.

14. Yehova akalinga vika ha vyuma vyavivi vili na kulingiwa matangwa ano? Endekeni chakumwenako.

 ¹⁴ Yehova akalinga vika ha vyuma vyavivi vili na kulingiwa matangwa ano? Tuchithimutwiyeko ha ndthzita. Yehova nakulahetha kukamanetha ndthzita. (Tandeni Myatho 46:8, 9.) Vati cho kuvinja? Kuvinja kuchikakalako lalo. (Isaya 33:24) Kuthsa cho vati? Yehova akamanetha kuthsa ku myaka yoshe. (Isaya 25:8) Akamenetha lalo vuhutu. (Myatho 72:12-16) Vyuma vyoshe vije vikatunenela vukalu matangwa ano akavitundithako. Akatunditha na “mundthzindthzime” wa kujwala wa kano kaye, ngechi sipilitu ya kujwala ya Satana na vandemone vendi ikanyonga.—Efeso 2:2.

15. Vyuma muka vimo vikanyonga kunyongelela hanima ya Alamangindone?

¹⁵ Achithinganyekeni lika kuyoya mu kaye mwa kujeneka mashwalale na ndthzita na kuvinja na kuthsa. Kukukakala mata nambe kwanuka vindthzita. Vipatela na vandotolo na manesi nambe kufwetafweta vimbongo vya kunyungilila muvila na vinjuvo vya kutulikila vivimbi na myala nambe vimbumbo kuvikakalako vyoshe. Kukukakala vikulukulu vyakupatetha ku vinjuvo na tupokola, nambe makina aje akwatha kuthzivuka indi kuli vimo vyamikovelela, mwafwa vukenya vukahwa. Kutukalishoshomwena lalo ha vyuma vimo.

16, 17. (a) Vaje vakovoka Alamangindone vakalithziva vati? Lumbununeni. (b) Twatha kuthzivuka vati ngwetu tukovoka omwo kano kaye kakanyonga?

¹⁶ Kuyoya kukafwa vati omwo vakatundithako vyuma vyoshe vyavivi? Kunapu kwakukalu kuthinganyeka ha vyuma evi. Kuyoya mu kaye kano kakavi kukatulingitha tujeneke kuthinganyeka ha vukalu vutukaliwana navwo. Ngwe mwa vanu vaje vatunga kuyehi na haje haikemanena kumboyo omwo kuvethi kumba mbunge kumiyoyo ya kumboyo. Cho lalo vanu vaje vakala kuyehi noku vakombila mathzilo kuvatha kuthziva kunika kwa mathzilo. Tunavandamena vyuma vyavivwa kulutwe.

¹⁷ Vyuma muka vikayinga vishoti vitulinavyo ano matangwa? Myatho 37:11 yakumbulula ngwavo: “Vakajolela na kukala mu kwoloka.” Awa majwi anamithzivitha kuvwaha, indi vati? Yehova atonda ngwendi mukalikuwe. Ngechi, pangeni na ndthzili mangana mushwenye kuyehi na Yehova Njambi na ku munga yendi mu thimbu ya kukaluwa. Koletheni lilavelelo lyeni na kuthinganyekethethaho na kulinga ngwe muli laja mu kaye kakaha, cho longetheni vakweni vya muthzimbu wauvwa. (1 Tima. 4:15, 16; 1 Petu. 3:15) Nga mulingamo, cho mukulahela ngweni kumukanyongo muvakanyongetha kano kaye. Oloni mukayoya myaka yoshe mu kuvwahelela.