1, 2. Vika vyalingiwile kuli Paulu na Silasi mu Filipu? (Kengeni chikupulo ha liputa 8.)

THIMBU imo vuthsiki, Paulu na Silasi vakele mu kamenga, ha mulili wa hakati ka kamenga ka mu nganda ya Filipu. Mendi avo vawapateyeye mu tukunju, cho vakele na kuvavala myongo, mwafwa ya kuvapupa manene. (Vili. 16:23, 24) Ovu vukalu vwavethzilile mu kukathumuna. Omwo vakele ku mwela wa kulandethela, vamwene mbunga ija mu kuvakwata na kuvakokangeya na kuvatwala ku nkuta. Ije mbunga yatavwile vikovelo vyavo na kuvapupanga manene. (Vili. 16:16-22) Vavalingile mwamuvi manene. Kuvapandele kuyandetha ngocho Paulu uje wapwile Kaloma. *

² Paulu mwakele muje mu kamenga vuthsiki, wathinganyekele ha vyuma vyaliwanene navyo. Wathinganyekele hali vanu va mu Filipu. Vayunda va mu nganda ya Filipu kuvakele na sinangonge, oloni mu vinganda vikwavo mwaile Paulu muyakele. Ava Vayunda vakele na kukungulukila hanja ya nganda, ku ngenge ya ndonga.  (Vili. 16:13, 14) Kuma muje mu nganda kumwakele vanalume 10 va Vayunda vaje vanapandele kutwamenena sinangonge ndi? Vanu va mu Filipu vathzemene lifuti lya Loma nameme kethi mukemwo muvakele. (Vili. 16:21) Kuma vathinganyekele ngwavo Paulu na Silasi vaje vapwile Vayunda kuvapwile Valoma ndi? Yanini, tuthzivuka lika ngwetu vavakele mu kamenga.

3. Mwafwa vika Paulu wakathamene omwo vamwakele mu kamenga, oloni walingile vati?

³ Mpamo Paulu wanukile lalo vyalingiwile mu vingonde vya kunima. Ha thimbu oyo wakele ku Lishali lya Aegean mu Asia Minor. Ha thimbu yakele kuje, sipilitu ya kujela yavindikile Paulu kuya na kwambulwila ku myela imo. Kwafwile lika ngwe sipilitu ya kujela ikeyo yamulekethele kwa kwambulwila. (Vili. 16:6, 7) Sipilitu yamulekele kukambulwila kuli? Vamulekele mu chimona oku nalala tulo, te ali mu Tolowase. Paulu vamulekele ngwavo: “Ija kuno ku Masendoniya.” Paulu waileko mwafwa wathzivukile ngwendi mukemwo mwashakelele Yehova. (Tandeni Vilinga 16:8-10.) Oloni vika vyalingiwile? Omwo waketele ku Masendoniya, wakakovelele mu kamenga. Mwafwa vika Yehova wechelele Paulu kukovela mu vukalu vwa chifwa echi? Wakele mu kamenga ha thimbu ya kupwa hali? Hamo Paulu wathinganyekele ha vihula evi, oloni watwaleleleho kukulahela na kuvwahelela. Paulu na Silasi vakele na “kulombela na kwimba myatho kuli Njambi.” (Vili. 16:25) Kwoloka kwa Njambi kwanyungile vimbunge vyavo.

4, 5. (a) Tunatha kuliwana vati mu chifwa chaliwanene nacho Paulu? (b) Vukalu vwa Paulu vwahwile vati mu kujeneka kuvandamena?

⁴ Ngechi lika mwa Paulu, mpamo neni kuli thimbu imwalithzivile ngweni sipilitu ya Njambi ya kujela yakele na kumitwamenena, oloni kwalingiwile vyuma vije kumwavandamenene. Hamo mwaliwanene na vyetheko nambe hamo vyuma vimo vyatengulukile mu kuyoya kweni. (Kwambu. 9:11) Mpamo mukalihula ngweni: “Mwafwa vika Yehova watavethele vyuma vya chifwa chije kulingiwa kuli yange?” Nga mukemwo mumukalithzivila, cho vika vyatha kumikwatha kukoletha na kukulahela Yehova? Tuchilukeni ku ñanda ya Paulu na Silasi mangana tuwane chikumbululo.

⁵ Paulu na Silasi muvakele na kwimba myatho, kwalingiwile chuma chimo cha kukathumuna. Kwakele lindunduma lyakama. Mapito a kamenga oshe ashokolokele. Malenge avavakutile athzitukile. Muka-kunyunga kamenga umo washakele kulithsiya, oloni Paulu wamuvindikile. Uje muka-kunyunga kamenga na nanga yendi yoshe vavambwitikile. Mulyakile mutondo, vamyata va Valoma vatumine vantwama va mashwalale kukapatula Paulu na Silasi. Ava vantwama valombele Paulu na Silasi vatunde mu nganda mu kwoloka. Omwo vanangukile ngwavo Paulu na Silasi vapwile Valoma, na kumona ngwavo vanalingi mulonga wakama, vamyata vathindikiyiye vaje vanalume na kuvatunditha mu nganda. Oloni Paulu washakele tai kushika ndokathzi Lindiya. Cho lalo Paulu na Silasi vashakele kutakametha vandolome. (Vili. 16:26-40) Vyuma vyatengulukile mu vwathi vwathi.

6. Tuthimutwiya ha vyuma muka?

⁶ Vika vitulilongetha ku vyuma vyalingiwile kuli Paulu na Silasi? Yehova natha kutukwatha mu ngila ije kutwavandamenene, ngechi kutwapandele kulishoshomwena nga tuliwana na vyetheko. Paulu nendi wanangukile eyi thimpi. Twendeka ngocho mwafwa ya majwi athonekelele vandolome vendi va mu Filipu kukundama ku vishoti na kwoloka kwa Njambi. Tuthimutwiyeni  ha majwi athonekele, aje ali ku Filipu 4:6, 7. (Tandeni.) Cho tuthimutwiya lalo ha myanja ikwavo ya mu Vithoneka ije imwetha mwakakwathela Yehova. Cho kumamanethelelo tukathimutwiya omwo “kwoloka kwa Njambi” kutukwathela kutwalelelaho kulikoletha na kukulahela manene Yehova.

7. Thimpi muka yakanyamethele Paulu omwo wathonekelele vandolome va ku Filipu? Vika tulilongetha ku majwi a Paulu?

⁷ Vaka-Filipu muvatandele mukanda wavathonekelele Paulu vanukile vukalu vwaliwanene navwo. Ha thimbu ije na umo wahi wathinganyekele ngwendi Yehova atha kumukwatha. Paulu wavalongethele vika? Wavalongethele ngwendi kethi valishoshomwene. Lombeleni, cho kwoloka kwa Njambi kunyunga vimbunge vyeni. Oloni Mbimbiliya ngwayo ‘na umo wahi atha kuthzivithitha. . . kwoloka kwa Njambi.’ Awa majwi alumbununa vika? Vaka-kulumbununa vamo vanalumbununa awa majwi ngwavo “kunatuvakana vyuma vyoshe vitukathinganyeka” nambe ngwetu “kunatuvakana viyongola vyoshe vya vanu.” Paulu walumbunwine ngwendi na umo wahi atha kulumbununa mukwafwila “kwoloka kwa Njambi.” Ngechi ha kupwa vanu, mutukaliwana na vukalu mana akatuhwila, oloni Yehova athzivuka mwakutukwathela na kutwamena.—Tandeni 2 Petulu 2:9.

8, 9. (a) Vuvwa muka vwatundile mu vukalu vwaliwanene navwo Paulu ku Filipu? (b) Vika vyalingithile vandolome va ku Filipu vatambule majwi a Paulu?

⁸ Kuthinganyeka ha vyuma vyalingiwile ha myaka 10 kutunda havakutilile Paulu, kwatakamethele vandolome va ku Filipu. Majwi athonekele Paulu apwile a vuthunga. Nameme Yehova watavethele vangamba vendi kukovela mu vukalu, oloni echi chanenethele ngwavo ‘amene muthzimbu wauvwa na kuwukoletha mbe.’ (Fili. 1:7) Vaje vamyata va Valoma vapandele tahi kuthinganyekaho mwamuvwa thimbu kanda valwithe chikungulukilo chachiha cha vaka-Kilisitu. Mpamo vilinga vya Paulu vikevyo vyalingithile kavuthamba kavo Luka uje wapwile ndotolo ivendele nendi, athale mu Filipu omwo Paulu na Silasi vatundilemo. Luka watwaleleho kukwatha vaka-Kilisitu vavaha va muje mu nganda.

⁹ Chili vene vaka-Kilisitu va ku Filipu muvatandele mukanda wa Paulu vathzivukile ngwavo ikeye vene wathonekele uje mukanda kethi munu weka embwe. Paulu waliwanene na vukalu vwakama manene, oloni nameme ngocho wamwethele ngwendi wakele mu “kwoloka kwa Njambi.” Paulu wathonekele ou mukanda oku ali mu kamenga ku Loma. Oloni anga wamwethele ngwendi wakele mu “kwoloka kwa Njambi.”—Fili. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Tunapande kulinga vati nga tuliwana mu vukalu, cho vyuma muka vyatha kulingiwa?

¹⁰ Vika vyatha kutulingitha tujeneke kushota mbunge na kukala mu “kwoloka kwa Njambi”? Majwi a Paulu amwetha ngwavo kulombela kukatepulula ku vishoti. Ngechi, tunapande kulombela nga tuli mu vishoti. (Tandeni 1 Petulu 5:6, 7.) Omwo mulombela kuli Yehova, kaleni na likulahelo na kuthzivuka ngweni ikeye ali na kumilela. Lombeleni na “mbunge ya kukandelela” ha vyuma vyavivwa vyanamilingila. Tumukulahela nga twanuka ngwetu atha kutwana manene “kutuvakana vije twatha kumulomba, nambe kutuvakana vije vitwatha kuyongola.”—Efeso 3:20.

¹¹ Tunatha kukathama ha vyuma vyatha kutulingila Yehova ngwe mukwafwile kuli Paulu na Silasi mu Filipu. Nameme vene kethi kukwatha mu kukomowetha ano  matangwa, oloni atha kutwana vukwathi vututonda. (1 Koli. 10:13) Oloni echi kuchilumbununa ngwavo tunapande kutumbama lika na kuvandamena ngwetu Yehova avwahethe vyuma nambe kumanetha vukalu vwetu. Tunapande kulinga vyuma vije vilitombola na malombelo etu. (Loma 12:11) Vitulinga vimwetha ngwavo tutonda vyuma vitunalombo, cho Yehova atuvethzikitha. Oloni tunapande kwanuka lalo ngwetu Yehova kethi kutwana lika vije vitulomba nambe vitutonda. Thimbu imo akatwana vyuma vije kutwavandamenene. Tuchithimutwiyeni ha myanja ya mu Mbimbiliya ije imwetha ngwayo Yehova atha kutukwatha mu ngila ije kutwavandamenene.

12. (a) Mwene Hezekiya walingile vati omwo wathzivile majwi a kujujwitha a Mwene Senakelivi? (b) Ngila yapangethele Yehova mu kwamena vanu vendi itulongetha vika?

¹² Mutukatanda mu Vithoneka, tukawanamo myanja ije imwetha omwo Yehova wakwathelelemo vanu mu kujeneka kuvandamena. Mwene Hezekiya wayoyele mu thimbu ije Mwene Senakelivi wa ku Asilya walwithile Yunda na kufungulula vinganda vyoshe vyakama. Yelusalema ikeyo lika yovokele. (2 Vimye. 18:1-3, 13) Senakelivi washakele kulwitha lalo na Yelusalema. Mwene Hezekiya walingile vati omwo wathzivile eyi ñanda? Walombelele kuli Yehova na kukalomba mana kuli kapolofweto wa Yehova, Isaya. (2 Vimye. 19:5, 15-20) Hezekiya wafwetele lalo mulonga wamwanene Senakelivi. (2 Vimye. 18:14, 15) Mu kwita kwa thimbu, Hezekiya washangumukile kulivwahethela ovu vukalu. (2 Mithzi. 32:2-4) Oloni vika vyavakwathele? Yehova watumine kangelo uje wanyongethele mashwalale va Mwene Senakelivi va kupwa 185,000 mu vuthsiki vumo lika. Hezekiya kathzivukile ngwendi Njambi amukwatha mu ngila eyi.—2 Vimye. 19:35.

13. (a) Vika vitulilongetha ku vyuma vyalingiwile kuli Yosefa? (b) Vyuma muka vyaliwanene navyo Sala munakathzi wa Avilahama?

¹³ Tuchithimutwiyeni lalo hali mukwenje Yosefa, muna Yakomba. Kuma Yosefa mwakele mu kamenga ku Ingito, wathzivukile ngwendi vakamwangula kupwa mwata wa mwene nambe kuthzivuka ngwendi Yehova akamupangetha mu kwovola vaka-nanga yendi ku njala ndi? (Kusha. 40:15; 41:39-43; 50:20) Yosefa kathzivukile ngwendi Yehova amuvethzikitha mu chifwa echi. Achithinganyekeni lalo hali kukulwila ya Yosefa, Sala. Kuma Sala wathzivukile ngwendi Yehova atha kumukwatha kukita mwana mu vukulukathzi, kethi lika mwana wamukitilile ngamba yendi wa munakathzi ndi? Sala kavandamenene ngwendi tangwa akakala na mwana wa lithzina lya Isake.—Kusha. 21:1-3, 6, 7.

14. Twatha kukulahela ngwetu Yehova alinga vati?

¹⁴ Kutwapandele kuvandamena ngwetu Yehova amanetha vukalu vwetu vwoshe  mu kukomowetha nambe kulomba ngwetu vyuma vimo vilingiwe mu kukomowetha. Oloni tuthzivuka ngwetu Njambi uje wakwathele vangamba vendi kunima, anga ikeye vene Yehova, Njambi yetu. (Tandeni Isaya 43:10-13.) Kuthzivuka ngocho, kutukwatha tukulahele manene Njambi. Tuthzivuka ngwetu atha kutukwatha tulinge chithzango chendi mu kushula. (2 Koli. 4:7-9) Eyi myanja ya mu Mbimbiliya itulongetha vika? Vyuma vyalingiwile kuli Hezekiya na Yosefa na Sala, vimwetha ngwavo nga tutwalelelaho kupwa va kulongwa kuli Yehova, cho atukwatha tuhyane vukalu vuje vumoneka ngwe vwakama manene.

15. Vika vyatha kutukwatha kukala mu “kwoloka kwa Njambi” na kulikuta vuthamba nendi?

¹⁵ Vika vyatha kutukwatha kukala mu “kwoloka kwa Njambi” ha thimbu ya vyetheko? Kutwalelelaho kukanyametha vuthamba vwetu na Njambi yetu Yehova kutukwatha. Twatha kulikuta vuthamba na Njambi mwafwa munendi “Yesu Kilisitu” wanene mwonyo wendi kupwa ndando ya kupatula. Eyi ndando ya kupatula, inapu chipangi cha Tate yetu cha kukathametha. Ndando ya kupatula inalingitha Yehova atukonekele ku vuvi vwetu na kutukwatha kukala na chitakutaku cha kujela na kulikuta vuthamba nendi.—Yowa. 14:6; Yako. 4:8; 1 Petu. 3:21.

16. Kukala mu “kwoloka kwa Njambi” kutukwatha vati? Endekeni chakumwenako.

¹⁶ Kukala mu “kwoloka kwa Njambi, kuje munu na umo wahi atha kuthzivithitha” kutukwatha vati? Vithoneka ngwavyo ‘kukanyunga vimbunge na vithinganyeka vyetu mwamuvwa muli Kilisitu Yesu.’ (Fili. 4:7) Lijwi lya “kunyunga” vakele na kulipangetha mu ndthzita. Lyalumbunwine mashwalale vaje vakele na kunyunga vinganda kuthañulu. Na nganda ya Filipu vakele na kuinyunga. Vanu va mu Filipu vakele na kulala na mbunge imo vuthsiki, mwafwa vathzivukile ngwavo ku vikolo vya nganda kwakele mashwalale vaka-kunyunga. Mu ngila imo lika, nga tukala mu “kwoloka kwa Njambi,” mbunge na vithinganyeka vyetu vihwima. Tuthzivuka ngwetu Yehova watwaka mbunge, cho ashaka ngwendi tupwe va kuvwahelela. (1 Petu. 5:10) Nga tuthzivuka eyi thimpi, kutulishoshomwena nambe kuthzeya.

17. Vyuma muka vikatukwatha kutakamena vyetheko vitukaliwana navyo kulutwe?

¹⁷ Ololo vanu valiwana na ñavava yakama ije kanda vaimoneho laja tunde ha kutanga kwa kaye. (Mateo 24:21, 22) Kututhzivuka vikalingiwa kuli munu na munu ha thimbu oyo. Oloni kutwapandele kulishoshomwena. Nameme kututhzivuka vyuma vyoshe vyakalinga Yehova, oloni ikeye tumuthzivuka. Vyuma vyalingile kuthañulu vimwetha ngwavo kukwethi chuma chije chatha kwonowetha Yehova kushulithilila chithzango chendi, cho thimbu imo akalingi ngocho mu ngila ije kutwavandamenene. Nga Yehova atukwatha, cho tuthzivuka mukukathzivikila kukala mu “kwoloka kwa Njambi kuje munu na umo wahi atha kuthzivithitha.”